Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 18/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Puszkarski (przewodniczący)
SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Zastępcy Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Izby
Radców Prawnych,
w sprawie radcy prawnego P. M.,
obwinionego z art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
(Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) w zw. z art 1 oraz art.6 ust. 2 Kodeksu Etyki
Radcy Prawnego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 17 czerwca 2014 r.,
kasacji, wniesionych przez pełnomocnika pokrzywdzonych K. B. i G. B.
od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych z
dnia 29 października 2013 r.,
zmieniającego orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby
Radców Prawnych w […] z dnia 22 kwietnia 2013 r.,
uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę P. M.
Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu Krajowej Izby Radców
2
Prawnych w […] do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w […]
orzeczeniem z dnia 22 kwietnia 2013 r. uznał radcę prawnego P. M. za winnego
tego, że w okresie od 3 lipca 2007 r. do 13 września 2007 r., działając w krótkich
odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, usunął z kancelarii
adwokackiej przy ul. J. […] z należących do adw. K. B. akt spraw: […] oraz z
należących do adw. G. B. akt spraw: […] – dokumenty szczegółowo opisane w
zarzucie - wraz z tymi aktami, tj. popełnienia przewinienia dyscyplinarnego z art.
64 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 r.
Nr 10, poz. 65 ze zm.) w zw. z art. 1 oraz art. 6 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego i wymierzył mu za ten czyn karę pieniężną w wysokości 19.000 zł oraz
karę zakazu wykonywania patronatu na okres 5 lat i obciążył go kosztami
postępowania.
Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył obwiniony oraz pokrzywdzone: K. B. i G.
B.
Orzeczeniem z dnia 29 października 2013 r. Wyższy Sąd Dyscyplinarny
Krajowej Izby Radców Prawnych w […] uchylił orzeczenie Sądu I instancji w tej
sprawie i umorzył postępowanie powołując się na wystąpienie ujemnej przesłanki
procesowej w postaci przedawnienia.
Obecnie, dwie odrębne kasacje na niekorzyść obwinionego wniósł
pełnomocnik pokrzywdzonych, tj. G. B. oraz K. B., zaskarżając orzeczenie
Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych w całości na
niekorzyść obwinionego. Autor obu nadzwyczajnych środków zaskarżenia zarzucił
orzeczeniu sądu odwoławczego rażące naruszenie prawa materialnego mogące
mieć istotny wpływ na jego treść w postaci obrazy art. 70 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6
lipca 1982 r. o radcach prawnych w zw. z art. 276 k.k., art. 101 § 1 pkt 4 k.k. i art.
102 k.k., polegające na nieprawidłowym przyjęciu przez Wyższy Sąd
Dyscyplinarny, że w niniejszej sprawie doszło do przedawnienia odpowiedzialności
dyscyplinarnej obwinionego, w konsekwencji czego bezpodstawnie uchylono
orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 22 kwietnia 2013 r. oraz
3
umorzono postępowanie, pomimo tego, że nie ustała karalność czynu
popełnionego przez obwinionego.
W oparciu o tak sformułowany zarzut, skarżący wniósł – w obu kasacjach –
o uchylenie orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i przekazanie sprawy
temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Występujący na rozprawie kasacyjnej zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego
Krajowej Izby Radców Prawnych poparł zarzuty i wnioski zamieszczone w
nadzwyczajnych środkach zaskarżenia i wniósł o ich uwzględnienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacje wniesione przez pełnomocnika obu pokrzywdzonych okazały się
zasadne, a podniesiony w nich zarzut obrazy prawa materialnego i sformułowany
wniosek o uchylenie zaskarżonego orzeczenia, zasługiwały na uwzględnienie. W
motywach zaskarżonego orzeczenia odnotowano wprawdzie, że przewinienie
zarzucone obwinionemu zawiera również znamiona czynu zabronionego
określonego w art. 276 k.k., który jest zagrożony karą grzywny, ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch, ale nie zinterpretowano
prawidłowo prawnego znaczenia tej okoliczności. Ograniczono się do zauważenia,
że w takiej sytuacji, stosownie do art. 70 ust. 2 ustawy o radcach prawnych
przedawnienie dyscyplinarne nie następuje wcześniej niż przedawnienie
przewidziane w ustawie karnej. Natomiast w świetle dyspozycji art. 101 § 1 ust. 4
k.k., karalność występku zagrożonego karą nieprzekraczającą trzech lat
pozbawienia wolności ustaje z upływem pięciu lat od czasu jego popełnienia.
Zdaniem sądu odwoławczego, skoro czyn zarzucony obwinionemu w postępowaniu
dyscyplinarnym został ograniczony ramami czasowymi „od 3 lipca 2007 r. do 13
września 2007 r.”, to okres przedawnienia upłynął z dniem 13 września 2012 r.
Tymczasem, wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego został
skierowany do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Izby Radców Prawnych z datą
7 stycznia 2013 r., a więc już po upływie terminu przedawnienia.
Rozstrzygnięcie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego w niniejszej sprawie
zostało przy tym oparte na założeniu, że w sprawie dyscyplinarnej radcy prawnego
nie mógł mieć zastosowania przepis art. 102 k.k., a zatem nie nastąpiło
przedłużenie okresu przedawnienia przewidziane w treści tej normy prawnej w
4
związku z wszczęciem postępowania karnego i skazaniem P.M. za ten sam czyn,
który jest przedmiotem postępowania dyscyplinarnego. Podkreślono przy tym, że
postępowanie karne prowadzone przeciwko P. M. oraz postępowanie dyscyplinarne
w przedmiocie tego samego czynu, były postępowaniami niezależnymi oraz
wskazano na znaczenie przepisu art. 67 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o
radcach prawnych, z którego wynika, że postępowanie dyscyplinarne o ten sam
czyn toczy się niezależnie od postępowania karnego.
W ocenie Sądu Najwyższego, przedstawione rozumowanie Wyższego Sądu
Dyscyplinarnego w tej sprawie nie jest jednak trafne. Z końcowego fragmentu
wywodu zamieszczonego w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia
wynika bowiem, że przedłużenie okresu przedawnienia o jakim mowa w art. 102
k.k. – w odniesieniu do czynów będących jednocześnie deliktami dyscyplinarnymi i
wyczerpujących znamiona przestępstw opisanych w ustawie karnej – miałoby
następować jedynie w wypadku wszczęcia postępowania dyscyplinarnego w
okresie biegu terminu przedawnienia zarzuconego czynu, a następnie jego
zawieszenia, zgodnie z dyspozycją art. 67 ust. 1 zd. drugie ustawy o radcach
prawnych. Rzecz jednak w tym, że obowiązujące przepisy nie upoważniają do
wprowadzania takiego rozróżnienia. Podkreślić trzeba, że przepis art. 70 ust. 1
ustawy o radcach prawnych określa terminy przedawnienia ścigania
dyscyplinarnego, które determinują możliwość wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego. Natomiast przepis art. 70 ust. 3a tejże ustawy, wprowadził terminy
przedawnienia karalności deliktu dyscyplinarnego. Po ich upływie nie jest więc
dopuszczalne ukaranie dyscyplinarne i wykonanie kary. Jednak zarówno
przedawnienie ścigania, jak przedawnienie karalności jest objęte normą wynikającą
z treści art. 70 ust. 2 powołanej wyżej ustawy, wydłużającą okresy przedawnienia
jeżeli czyn stanowiący przedmiot postępowania dyscyplinarnego zawiera
jednocześnie znamiona przestępstwa. Skoro przedawnienie dyscyplinarne nie
następuje wcześniej niż przedawnienie przewidziane w ustawie karnej, a na gruncie
kodeksu karnego przedawnienie karalności czynu wyczerpującego znamiona czynu
określonego w art. 276 k.k. – wobec zrealizowania się przesłanki wynikającej z art.
102 k.k. – nie może nastąpić przed upływem dziesięciu lat, to nie powinno budzić
wątpliwości, iż w sprawie obwinionego P. M. okres przedawnienia jeszcze nie
5
upłynął. Trudno zwłaszcza zgodzić się z poglądem, że na gruncie postępowania
dyscyplinarnego w sprawach dotyczących radców prawnych zastosowanie znajduje
jedynie przepis art. 101 § 1 pkt 4 k.k., natomiast wyłączone miałoby być stosowanie
normy zawartej w art. 102 k.k. Natomiast niezbyt fortunny sposób ulokowania
przepisu art. 70 ust. 3a ustawy o radcach prawnych, dodanego w wyniku
nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 29 czerwca 2000 r. (Dz. U. Nr 48, poz. 545),
nie uprawnia do interpretowania całej instytucji przedawnienia deliktu
dyscyplinarnego w sposób prowadzący do wyniku nielogicznego i naruszającego
inne dyrektywy wykładni.
Takie stanowisko zaprezentował już Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lipca
2010 r., SDI 13/10 (OSNSD 2010 nr 1, poz. 61) wyrażając przekonanie, że przepis
art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych jest przepisem
szczególnym, wyłączającym stosowanie art. 70 ust. 1 i art. 70 ust. 3a, gdy
przewinienie dyscyplinarne wyczerpuje jednocześnie znamiona przestępstwa.
Natomiast terminy określone w art. 70 ust. 3a ustawy o radcach prawnych dotyczą
jedynie tych przewinień dyscyplinarnych, które nie zawierają znamion przestępstw.
Stanowisko to, jak i argumentację przytoczoną na jego poparcie w pełni podzielił
skład orzekający w niniejszej sprawie, co uzasadniało uwzględnienie kasacji i
uchylenie zaskarżonego orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Krajowej
Izby Radców Prawnych oraz przekazanie sprawy obwinionego P. M. temu Sądowi
do ponownego rozpoznania.
Przy powtórnym rozpoznaniu przedmiotowej sprawy Wyższy Sąd
Dyscyplinarny Krajowej Izby Radców Prawnych będzie związany zapatrywaniami
wyrażonymi powyżej (art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. w zw. z art. 741
ustawy o radcach prawnych) i – o ile nie ujawnią się inne przeszkody procesowe –
przystąpi do rozpoznania zwykłych środków odwoławczych złożonych przez strony.
Mając to wszystko na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.