V CZ 41/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:15-09-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CSK 661/09 II CSK 568/10 II CZ 141/12 III CK 161/05 III CZ 77/12 IV CZ 147/12 IV CZ 166/12 V CSK 396/12 I CKN 486/00 II CKN 897/97 III UK 20/07 IV CK 229/04
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 41/14
POSTANOWIENIE
Dnia 27 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSA del. do SN Katarzyna Polańska-Farion
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Międzygminnego Związku Komunikacji Pasażerskiej
w T.
przeciwko Gminie P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 czerwca 2014 r.,
zażalenia strony powodowej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 grudnia 2013 r.
oddala zażalenie i pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego przed Sądem Najwyższym
do orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 18 grudnia 2013 r. uchylił wyrok Sądu
Okręgowego w G. z dnia 21 września 2011 r. w punktach 1, 3 i 4 i w tym zakresie
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.
Podstawą rozstrzygnięcia kasatoryjnego było uznanie, że Sąd I instancji nie
zbadał i nie wyjaśnił zarzutu potrącenia, a ponadto w tym zakresie niezbędne było
przeprowadzenie postępowania dowodowego w całości, na co również zwracał
uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt V CSK 396/12.
W toku ponownego rozpoznania sprawy, Sąd I instancji powinien ocenę
podniesionego zarzutu potrącenia w zakresie wierzytelności z tytułu praw do
skomunalizowanego majątku Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej w Ś.
poprzedzić przeprowadzeniem zgłoszonych przez pozwaną dowodów, które
ponowiła w apelacji, celem wykazania wartości udziałów pozwanej w majątku
powoda. Dowody te zostały przez Sąd I instancji w sposób bezzasadny oddalone, a
ich przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym nie jest celowe. Jak podkreślił
Sąd Najwyższy, w niniejszej sprawie zachodzi potrzeba ustalenia wielkości
i wartości wkładu pozwanej do majątku powodowego Związku. Niewykluczone jest
również przeprowadzenie dowodów z urzędu, zwłaszcza opinii biegłego.
Po przeprowadzeniu tych dowodów należy rozważyć, czy ustalenie wartości
wkładów umożliwi ustalenie wartości później wniesionych udziałów
w nieruchomości, jeżeli zachodzić będzie tożsamość szacowanej nieruchomości
i czy w konsekwencji nie będzie zasługiwał na uwzględnienie zarzut potrącenia
wierzytelności z tytułu wkładów wniesionych przez pozwana w 1997 r.
W zażaleniu na wyrok Sądu Apelacyjnego powódka zarzuciła naruszenie
przepisu art. 386 § 4 k.p.c. wskutek błędnego przyjęcia, że Sąd I instancji nie
rozpoznał istoty sprawy. Zdaniem skarżącego Sąd I instancji rozważył podniesiony
przez pozwanego zarzut potrącenia, ale uznał go za niezasadny oraz
nieudowodniony. Tym samym nie można temu sądowi zarzucić, aby nie rozpoznał
istoty sprawy.
3
W odpowiedzi na zażalenie, powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. W judykaturze jednolicie
przyjmuje się, że celem takiego zażalenia jest poddanie kontroli prawidłowości
uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania, co może mieć miejsce jedynie w wypadkach wskazanych w art. 386
§ 2 i § 4 k.p.c., tj. nieważności postępowania w pierwszej instancji, nierozpoznania
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo niezbędności przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości. Samodzielny charakter i cel wskazanego
środka odwoławczego znacząco różni go od skargi kasacyjnej, służącej do
merytorycznej kontroli orzeczeń sądu drugiej instancji, co sprawia, że Sąd
Najwyższy przy rozpoznawaniu takiego zażalenia nie może oceniać zasadności
oceny prawnej dokonanej przez sąd odwoławczy. Zawężona kognicja Sądu
Najwyższego co do zasady obejmuje jedynie ustalenie, czy przyczyna uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
przyjęta przez sąd drugiej instancji rzeczywiście stanowi jedną z podstaw
przewidzianych w art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12,
OSNC 2013/3/41; z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013/4/54;
z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12, niepubl.; z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CZ
166/12, niepubl.).
Jak przyjmuje się w judykaturze Sądu Najwyższego, do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej
podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych
zgłoszonemu roszczeniu. Nierozpoznanie istoty sprawy może być konsekwencją
przyjęcia przez sąd pierwszej instancji przesłanki niweczącej lub hamującej
roszczenie (np. prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawo
4
zatrzymania) albo zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania pozwu,
(por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97,
OSNC 1999/1/22; wyrok SN z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP
2003/3/36; z dnia 17 listopada 2004 r., IV CK 229/04, niepubl.; z dnia
21 października 2005 r. III CK 161/05, niepubl.; z dnia 11 lipca 2007 r. III UK 20/07,
OSNP 2008 nr 17 - 18, poz. 264; z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, Mon. Pr.
2012/10/544-546; z dnia 11 sierpnia 2010 r. I CSK 661/09 niepubl.).
W przedmiotowej sprawie Sąd Apelacyjny uchylił wyrok i przekazał sprawę
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, powołując się na nierozpoznanie
sprawy w zakresie potrącenia wierzytelności z tytułu praw do skomunalizowanego
majątku Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej. W ten sam sposób ocenił
dotychczasowe postępowanie Sąd Najwyższy na etapie rozpoznania skargi
kasacyjnej strony pozwanej w wyroku z dnia 24 lipca 2013 r. podkreślając
niezbadanie i niewyjaśnienie zarzutu potrącenia przy jednoczesnej konieczności
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
Wobec tego, iż zaskarżony zażaleniem wyrok w istocie respektuje
stanowisko wyrażone w wymienionym wyroku z dnia 24 lipca 2013 r. Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił
zażalenie powodów, pozostawiając orzeczenie o kosztach postępowania
zażaleniowego końcowemu rozstrzygnięciu w myśl art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 27 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSA del. do SN Katarzyna Polańska-Farion
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Międzygminnego Związku Komunikacji Pasażerskiej
w T.
przeciwko Gminie P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 czerwca 2014 r.,
zażalenia strony powodowej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 grudnia 2013 r.
oddala zażalenie i pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego przed Sądem Najwyższym
do orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 18 grudnia 2013 r. uchylił wyrok Sądu
Okręgowego w G. z dnia 21 września 2011 r. w punktach 1, 3 i 4 i w tym zakresie
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.
Podstawą rozstrzygnięcia kasatoryjnego było uznanie, że Sąd I instancji nie
zbadał i nie wyjaśnił zarzutu potrącenia, a ponadto w tym zakresie niezbędne było
przeprowadzenie postępowania dowodowego w całości, na co również zwracał
uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt V CSK 396/12.
W toku ponownego rozpoznania sprawy, Sąd I instancji powinien ocenę
podniesionego zarzutu potrącenia w zakresie wierzytelności z tytułu praw do
skomunalizowanego majątku Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej w Ś.
poprzedzić przeprowadzeniem zgłoszonych przez pozwaną dowodów, które
ponowiła w apelacji, celem wykazania wartości udziałów pozwanej w majątku
powoda. Dowody te zostały przez Sąd I instancji w sposób bezzasadny oddalone, a
ich przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym nie jest celowe. Jak podkreślił
Sąd Najwyższy, w niniejszej sprawie zachodzi potrzeba ustalenia wielkości
i wartości wkładu pozwanej do majątku powodowego Związku. Niewykluczone jest
również przeprowadzenie dowodów z urzędu, zwłaszcza opinii biegłego.
Po przeprowadzeniu tych dowodów należy rozważyć, czy ustalenie wartości
wkładów umożliwi ustalenie wartości później wniesionych udziałów
w nieruchomości, jeżeli zachodzić będzie tożsamość szacowanej nieruchomości
i czy w konsekwencji nie będzie zasługiwał na uwzględnienie zarzut potrącenia
wierzytelności z tytułu wkładów wniesionych przez pozwana w 1997 r.
W zażaleniu na wyrok Sądu Apelacyjnego powódka zarzuciła naruszenie
przepisu art. 386 § 4 k.p.c. wskutek błędnego przyjęcia, że Sąd I instancji nie
rozpoznał istoty sprawy. Zdaniem skarżącego Sąd I instancji rozważył podniesiony
przez pozwanego zarzut potrącenia, ale uznał go za niezasadny oraz
nieudowodniony. Tym samym nie można temu sądowi zarzucić, aby nie rozpoznał
istoty sprawy.
3
W odpowiedzi na zażalenie, powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. W judykaturze jednolicie
przyjmuje się, że celem takiego zażalenia jest poddanie kontroli prawidłowości
uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania, co może mieć miejsce jedynie w wypadkach wskazanych w art. 386
§ 2 i § 4 k.p.c., tj. nieważności postępowania w pierwszej instancji, nierozpoznania
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo niezbędności przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości. Samodzielny charakter i cel wskazanego
środka odwoławczego znacząco różni go od skargi kasacyjnej, służącej do
merytorycznej kontroli orzeczeń sądu drugiej instancji, co sprawia, że Sąd
Najwyższy przy rozpoznawaniu takiego zażalenia nie może oceniać zasadności
oceny prawnej dokonanej przez sąd odwoławczy. Zawężona kognicja Sądu
Najwyższego co do zasady obejmuje jedynie ustalenie, czy przyczyna uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
przyjęta przez sąd drugiej instancji rzeczywiście stanowi jedną z podstaw
przewidzianych w art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12,
OSNC 2013/3/41; z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013/4/54;
z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12, niepubl.; z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CZ
166/12, niepubl.).
Jak przyjmuje się w judykaturze Sądu Najwyższego, do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materialnej
podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych
zgłoszonemu roszczeniu. Nierozpoznanie istoty sprawy może być konsekwencją
przyjęcia przez sąd pierwszej instancji przesłanki niweczącej lub hamującej
roszczenie (np. prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawo
4
zatrzymania) albo zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania pozwu,
(por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97,
OSNC 1999/1/22; wyrok SN z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP
2003/3/36; z dnia 17 listopada 2004 r., IV CK 229/04, niepubl.; z dnia
21 października 2005 r. III CK 161/05, niepubl.; z dnia 11 lipca 2007 r. III UK 20/07,
OSNP 2008 nr 17 - 18, poz. 264; z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, Mon. Pr.
2012/10/544-546; z dnia 11 sierpnia 2010 r. I CSK 661/09 niepubl.).
W przedmiotowej sprawie Sąd Apelacyjny uchylił wyrok i przekazał sprawę
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, powołując się na nierozpoznanie
sprawy w zakresie potrącenia wierzytelności z tytułu praw do skomunalizowanego
majątku Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej. W ten sam sposób ocenił
dotychczasowe postępowanie Sąd Najwyższy na etapie rozpoznania skargi
kasacyjnej strony pozwanej w wyroku z dnia 24 lipca 2013 r. podkreślając
niezbadanie i niewyjaśnienie zarzutu potrącenia przy jednoczesnej konieczności
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
Wobec tego, iż zaskarżony zażaleniem wyrok w istocie respektuje
stanowisko wyrażone w wymienionym wyroku z dnia 24 lipca 2013 r. Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił
zażalenie powodów, pozostawiając orzeczenie o kosztach postępowania
zażaleniowego końcowemu rozstrzygnięciu w myśl art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.