Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 30/14
UCHWAŁA
Dnia 26 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Anna Owczarek
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie ze skargi dłużnika P. N.
na czynność Komornika przy Sądzie Rejonowym w K.
w sprawie z wniosku wierzycielki W. K.
o świadczenie pieniężne,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 26 czerwca 2014 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Rejonowy w K.
postanowieniem z dnia 7 lutego 2014 r.,
"Czy referendarz sądowy w sądzie rejonowym jest uprawniony do
orzekania w postępowaniu egzekucyjnym w sprawach ze skargi na
czynność komornika?"
podjął uchwałę:
Referendarz sądowy nie jest uprawniony do rozpoznawania
skarg na czynności komornika (art. 767 k.p.c.).
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 25 października 2013 r. referendarz sądowy Sądu
Rejonowego w K. oddalił skargę dłużnika P. N. na czynność komornika sądowego
przy Sądzie Rejonowym w K., polegającą na zajęciu wynagrodzenia za pracę
dłużnika na zaspokojenie długu stwierdzonego nakazem zapłaty Sądu Rejonowego
w E. z dnia 9 sierpnia 1999 r., zaopatrzonym w klauzulę wykonalności
postanowieniem tego Sądu z dnia 6 września 1999 r.
Referendarz sądowy ustalił, że w dniu 9 lipca 2013 r. komornik, na wniosek
wierzycielki W. K., dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę dłużnika na
zaspokojenie wierzytelności, wynikającej z opisanego w sentencji tytułu
wykonawczego, na którym znajduje się adnotacja komornika z dnia 22 listopada
2003 r. o prowadzonym wcześniej postępowaniu egzekucyjnym. Dłużnik odmówił
uregulowania egzekwowanej należności, zarzucając, że wniosek o wszczęcie
egzekucji został złożony po upływie 10 lat od nadania klauzuli wykonalności,
w związku z czym należność ta uległa przedawnieniu. Oddalając skargę
referendarz sądowy stwierdził, że, zgodnie z art. 804 k.p.c., organ egzekucyjny nie
jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego
tytułem wykonawczym, w związku z czym zarzut przedawnienia może być jedynie
podstawą powództwa opozycyjnego.
Przy rozpoznawaniu skargi na postanowienie referendarza sądowego Sąd
Rejonowy w K. powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz
w przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnieniu
prawnym, przytoczonym na wstępie uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpoznając skargę na postanowienie referendarza sądowego sąd rejonowy
– jak wynika z art. 7673a
zdanie trzecie k.p.c. – orzeka jako sąd drugiej instancji,
stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu. Przy rozpoznawaniu skargi znajduje
zatem zastosowanie art. 390 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c., który
uprawnia sąd do przedstawienia Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
zagadnienia prawnego, budzącego poważne wątpliwości (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 8 listopada 2006 r., III CZP 104/06, Biuletyn SN 2007, nr 4,
s. 14).
3
W niniejszej sprawie wątpliwości Sądu Rejonowego powstały na tle
nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego dokonanej ustawą z dnia 16 września
2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381 – dalej: „ustawa nowelizująca”), którą po art. 7673
dodano art. 7673a
w brzmieniu: „Na postanowienie referendarza sądowego
przysługuje skarga. Wniesienie skargi nie powoduje utraty mocy przez zaskarżone
postanowienie. Sąd orzeka jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio
przepisy o zażaleniu. Rozpoznając skargę, sąd wydaje postanowienie, w którym
zaskarżone postanowienie referendarza utrzymuje w mocy albo je zmienia.”
Zdaniem Sądu Rejonowego, umieszczenie art. 7673a
k.p.c. bezpośrednio po
przepisach dotyczących skargi na czynności komornika i uregulowanie w nim skargi
na orzeczenie referendarza sądowego w sposób odrębny od przewidzianego w art.
39822
k.p.c. wskazują na intencję rozszerzenia kręgu pomiotów, uprawnionych do
orzekania w sprawach skarg na czynności komornika, o referendarza sądowego.
Podejmując ten problem trzeba stwierdzić, że regulacja zawarta w art. 7673a
k.p.c. nie obejmuje kompetencji referendarza sądowego do rozpoznawania skarg
na czynności komornika. Wynika to również z uzasadnienia projektu ustawy
nowelizującej, w którym podkreślono, że rozszerza się uprawnienia referendarza
sądowego przez przekazanie do jego kompetencji spraw wynikłych ze zbiegu
egzekucji sądowej i administracyjnej oraz wyjawienia majątku, jednak bez
możliwości stosowania środków przymusu. Stwierdzono, że w związku z tym
zachodzi konieczność unormowania zaskarżania czynności referendarza sądowego
w postępowaniu egzekucyjnym. Z uwagi na potrzebę zapewnienia sprawności
i szybkości tego postępowania przyjęto, że wniesienie skargi na postanowienie
referendarza sądowego w postępowaniu egzekucyjnym nie spowoduje utraty mocy
zaskarżonego postanowienia, a sąd będzie orzekał jako druga instancja.
Rozwiązanie to pociągnęło za sobą konieczność stosownej zmiany art. 39822
k.p.c.
Podkreślono też, że umiejscowienie art. 7673a
wśród przepisów regulujących
postępowanie egzekucyjne jest zgodne z przyjętym w kodeksie postępowania
cywilnego rozwiązaniem, według którego oprócz ogólnych przepisów dotyczących
skargi na orzeczenie referendarza znajdują się rozwiązania szczegółowe,
np. w art. 5181
k.p.c. (zob. Sejm VI kadencji, Druk nr 4332).
4
W wyniku nowelizacji z art. 39822
k.p.c. usunięto regulację dotyczącą
dopuszczalności skargi na orzeczenia referendarza sądowego co do nadania
klauzuli wykonalności, co do stwierdzenia wykonalności europejskiego nakazu
zapłaty i co do wydania zaświadczenia, którym mowa w art. 7958
k.p.c. Były to
orzeczenia dotyczące rozstrzygnięć podejmowanych w szeroko rozumianym
postępowaniu egzekucyjnym, w związku z czym po nowelizacji dopuszczalność
skargi na orzeczenia referendarza sądowego w tych sprawach wynika z ogólnego
art. 7673a
k.p.c., bez potrzeby sięgania do przepisów o postępowaniu
rozpoznawczym. Przepis ten jest także podstawą skargi w sprawach
o rozstrzygnięcie zbiegu egzekucji (art. 773 § 11
k.p.c.) oraz na orzeczenia co do
wydania tytułu wykonawczego w wypadku przewidzianym w art. 7732
§ 1 k.p.c.,
które ustawą nowelizującą zostały powierzone kompetencji referendarza
sądowego.
W nauce prawa podkreśla się, że wprowadzenie art. 7673a
k.p.c. koryguje
dotychczasową wadliwość, polegającą na uregulowaniu dopuszczalności skargi na
orzeczenie referendarza sądowego wydane w postępowaniu egzekucyjnym
w przepisach o procesie, mimo że przepisy o środkach zaskarżenia
w postępowaniu egzekucyjnym były umiejscowione w części trzeciej kodeksu
(art. 767 i nast. k.p.c.). Art. 7673a
k.p.c. jest przy tym uważany za przepis ogólny,
regulujący odrębności postępowania skargowego w postępowaniu egzekucyjnym,
a nie za przepis upoważniający referendarza sądowego do rozpoznawania skarg
na czynności komornika.
Jak wynika z art. 147 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju
sądów powszechnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 427 ze zm.), referendarze
sądowi są zatrudniani w sądach rejonowych i okręgowych do wykonywania
określonych w ustawach czynności należących do sądów w zakresie ochrony
prawnej. Zgodnie z art. 471
k.p.c., referendarz sądowy może wykonywać czynności
w postępowaniu cywilnym w wypadkach wskazanych w ustawie, przy czym
w zakresie powierzonych mu czynności ma kompetencje sądu, chyba że ustawa
stanowi inaczej. Ustawodawca określił w przepisach kodeksu postępowania
cywilnego czynności, do wykonywania których jest upoważniony referendarz
sądowy. Przykładowo tylko można wskazać na art. 108 § 1, art. 123 § 2, art. 1305
,
5
art. 144 § 4, art. 235 § 2, art. 364 § 2, art. 50522
§ 2 i art. 5091
, a w postępowaniu
egzekucyjnym na art. 773 § 11
, art. 781 § 11
, art. 7956
§ 2, art. 7958
§ oraz art. 9202
k.p.c. W żadnym z przepisów tego kodeksu – co zauważa także Sąd Rejonowy
w uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia – nie upoważniono referendarza
sądowego do rozpoznawania skarg na czynności komornika. Należy podkreślić, że
ze względu na regułę wyrażoną w art. 471
k.p.c., zgodnie z którą referendarz
sądowy może wykonywać jedynie czynności w wypadkach wskazanych w ustawie,
przepis kompetencyjny powinien określać te czynności w sposób wyraźny
i niebudzący wątpliwości.
Konkludując trzeba stwierdzić, że – wbrew odmiennym sugestiom Sądu
Rejonowego – z samej tylko lokaty art. 7673a
w kodeksie postępowania cywilnego
nie można wyprowadzać wniosku o upoważnieniu referendarza sądowego do
rozpoznawania skarg na czynności komornika.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.