Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 105/14
POSTANOWIENIE
Dnia 25 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Sobczak
na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 3 k.p.k.)
po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2014 r.,
sprawy A. T.
skazanego z art. 263 § 2 k.k. i inne
z powodu kasacji wniesionych przez obrońców skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 września 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w W.
z dnia 28 grudnia 2012 r.,
p o s t a n o w i ł
1. oddalić kasacje jako oczywiście bezzasadne,
2. obciążyć skazanego kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem dnia 27 września 2013 r., sygn. akt … 205/13, na
skutej wniesionych apelacji przez obrońcę oskarżonego oraz prokuratora, zmienił
zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego z dnia 28 grudnia 2012 r., sygn. akt … 153/10,
w ten sposób, że: uchylił orzeczenie o karze łącznej orzeczonej wobec
oskarżonego, uniewinnił go od popełnienia czynu opisanego w pkt V (art. 258 § 2
2
k.p.k.), uchylił wyroku w odniesieniu do czynów opisanych w pkt I, II, III, IV wyroku
(art. 148 § 1 k.k., art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 156 § 1 pkt 2
k.k. i inne) w zakresie orzeczonych za te czyny kar jednostkowych i sprawę w tym
zakresie przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, w pozostałym
zakresie wyrok utrzymał w mocy (w tym zakresie – pkt VI a/o - uznania A. T. za
winnego popełnia czynu z art. 263 § 2 k.k. i skazania go na karę 7 lat pozbawienia
wolności), na podstawie art. 85 k.k. i 86 § 1 k.k. orzeczone wobec skazanego w pkt
VI, VII, VIII, IX wyroku kary jednostkowe pozbawienia wolności połączył i wymierzył
ww. karę łączną 9 lat pozbawienia wolności, na poczet której zaliczył skazanemu
okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, orzekł o kosztach sądowych.
Od wyroku Sądy Apelacyjnego kasacje wywiedli obrońcy skazanego. Adw. P. F.
zaskarżył pkt III i IV wyroku, zarzucając: rażące naruszenie prawa, które miało
istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 6 k.p.k., art. 6 ust. 3 lit.d EKPC, art. 42 ust.
2 Konstytucji RP i art. 78 Konstytucji RP w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3
k.p.k. poprzez pominięcie i nierozpoznanie apelacji osobistej A. T. i podniesionych
w niej zarzutów, a ograniczeniu się przez Sąd Apelacyjny do rozpoznania tylko
apelacji złożonej przez jego obrońcę, skutkiem czego oskarżony został pozbawiony
prawa do obrony; art. 6 ust. 1i 3 lit. D EKPC w zw. art. 390 § 1 k.p.k. i art. 391 k.p.k.
(pkt 2) polegające na naruszeniu prawa do obrony poprzez uniemożliwienie A. T.
przesłuchania głównego, a de facto jedynego, świadka oskarżenia — P. J., którego
wypowiedź stanowiła podstawę skazania i poprzestanie przez Sąd meriti, na
odczytaniu świadkowi protokołu z przesłuchania P. J. w charakterze podejrzanego,
przeprowadzonego na etapie postępowania przygotowawczego, w którym A. T. nie
miał możliwości uczestniczenia, a ponadto, wbrew zasadzie samodzielności
jurysdykcyjnej Sądu, oparcie wydanego w przedmiotowej sprawie wyroku na
dowodzie, który nie został przeprowadzony bezpośrednio przed Sądem
orzekającym w sprawie i powoływanie się na dowody i orzeczenie zapadłe w innej
sprawie, o sygn. akt … 56/06; art. 4 k.p.k., art. 6 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k.,
art. 410 k.p.k., art. 424 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k. oraz art. 433 § 2 k.p.k. i art.
457 § 3 k.p.k. (pkt 3) przez nieprawidłowe przeprowadzenie kontroli instancyjnej
oraz nienależyte, nierzetelne oraz pozbawione wnikliwej analizy rozważenie przez
Sąd odwoławczy każdego z zarzutów zawartych w apelacji obrońcy i nie
3
ustosunkowanie się do argumentacji zawartej w jej uzasadnieniu, co skutkowało
niezasadnym zaakceptowaniem ustaleń Sądu Okręgowego w W. naruszających
prawo do obrony oraz prawo do rzetelnego procesu, zasadę in dubio pro reo, a
także nieuwzględniających wszystkich możliwych wersji zdarzenia będącego
przedmiotem postępowania przeciwko A. T. oraz nie opartych na całokształcie
zebranego w sprawie materiału dowodowego, a ponadto wadliwe uzasadnienie
orzeczenia Sądu odwoławczego, polegające na odwoływaniu się do trafności
ustaleń i ocen Sądu I instancji, a braku odpowiedniej argumentacji, która
wskazywałaby, dlaczego podniesione zarzuty oraz argumenty na ich poparcie, nie
zasługują na uwzględnienie; art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k.
polegające na nienależytym rozważeniu i pominięciu okoliczności przemawiających
na korzyść oskarżonego oraz rozstrzygnięcie na jego niekorzyść nie dających się
usunąć wątpliwości, w postaci niemożności przypisania oraz skonkretyzowania na
podstawie zebranego materiału dowodowego - w tym zeznań świadka P. J. oraz
opinii z zakresu badań broni i amunicji - jednoznacznej liczby posiadanej przez A. T.
broni; art. 7 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. (pkt 5) polegające na nieprawidłowej oraz
nienależytej kontroli instancyjnej i zaakceptowaniu dowolnego rozumowania Sądu
pierwszej instancji, wyjaśniającego niekompletne i sprzeczne ze sobą ustalenia o
posiadaniu przez A. T. w okresie od stycznia do marca 1999 r. w W. bez
wymaganego zezwolenia 9 sztuk broni palnej w tym dwa pistolety maszynowe kal.
7,62 mm, strzelbę kal. 16, strzelbę kal. 12 a także trzy sztuki broni palnej kal. 7,62
mm, dwie sztuki broni palnej kał. 9 mm, jak również przyjęciu za własną ocenę
materiału dowodowego dokonaną przez Sąd Okręgowy, która wykracza poza
granice swobodnej oceny dowodów zakreślone wymienionym przepisem w
kierunku oceny dowolnej, przede wszystkim w odniesieniu do dowodu z zeznań
świadka P. J., opinii sądowo-psychiatrycznej dotyczącej świadka P. J. oraz opinii z
zakresu badania broni i amunicji; art. 440 k.p.k. w zw. z art. 263 § 2 k.k. i art. 115 §
2 k.k. (pkt 6) w zakresie utrzymania przez Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku,
wyroku Sądu Okręgowego w W., V Wydział Karny z dnia 28 grudnia 2012 r.
(sygn. … 153/10), w sytuacji gdy utrzymanie w mocy tego wyroku było rażąco
niesprawiedliwe, z uwagi na naruszenie przez ten Sąd przepisów prawa
materialnego, w tym przepisu art. 263 § 2 k.k. oraz przepisu art. 115 § 2 k.k.
4
poprzez ich niewłaściwą wykładnie i nieprawidłowe zastosowanie, a także z uwagi
na wysokość wymierzonej A. T. kary, która jest rażąco niewspółmierna w stosunku
do kary sprawiedliwej.
Obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części,
rozwiązanie rozstrzygnięcia o karze łącznej i w tym zakresie uniewinnienie
oskarżonego ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu II instancji w zaskarżonej
części i w tym zakresie przekazanie sprawy do ponownego jej rozpoznania.
Obrońca – adw. A. W. w kasacji zarzucił w części w odniesieniu do pkt. II i III,
zarzucając rażące naruszenie prawa procesowego - art. 6 k.p.k. w zw. z art. 171 §
2 k.p.k. w randze konstytucyjnej jako aktywnego i niezależnego od obrońcy prawa
do obrony przejawiające się w pominięciu przez Sądy negacyjnej postawy P. J., a
który podczas rozprawy głównej odmówił zeznań pomimo braku posiadania
takowego uprawnienia, pozbawiając tym samym stronę do weryfikacji jedynego
dowodu oskarżenia, przy czym zachowując nieznane przepisom milczenie i nie
odnosząc się do uprzednio składanych; rażące naruszenie prawa procesowego -
art. 4 k.p.k., 6 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 pkt. 2 i 5 k.p.k., mające istotny wpływ na
treść orzeczenia, przejawiające się ograniczeniu prawa do rzetelnego procesu i
obrony A. T. poprzez nieuprawnione oddalenie wniosków dowodowych
(wskazanych w kasacji); także rażące naruszenie prawa procesowego - art. 424 § 2
k.p.k. mające istotny wpływ na treść oczenia poprzez odstąpienie w orzeczeniu
Sądu Apelacyjnego od indywidualizacji kary w odniesieniu do A. T., mimo
rozwiązania kary łącznej i częściowo korzystnej zmiany wyroku wobec ww.
skazanego, w szczególności upatrywaniu przez Sąd odwoławczy popełnienia
zarzucanych mu przestępstw w ramach grupy przestępczej, mimo, iż postępowanie
dowodowe i dokonane ustalenia faktyczne wykluczyły istnienie grupy w typie
kwalifikowanym czego wynikiem było orzeczenie uniewinniające z pkt. I. 2; rażące
naruszenie prawa procesowego - art. 433 § 2 k.p.k., 457 § 3 k.p.k., mające istotny
w na treść orzeczenia, poprzez: pozorne odniesienie się do zarzutów mojej apelacji
a zatem zaniechaniu przeprowadzenia całościowej kontroli instancyjnej, skutkiem
czego wyrok Sądu Okręgowego jest orzeczeniem niepełnym, odstąpienie od
całościowej (totalnej) kontroli instancyjnej na rzecz niedopuszczalnych uwag pod
adresem formy apelacji stanowiących de facto komentarze pozamerytoryczne
5
wobec obrońcy, a czemu poświęcone zostały ustne motywy wyroku w dniu
27.09.2013r., odstąpienie od ustosunkowania się do pisma skazanego z dnia
30.04.2013 r. zatytułowanego apelacja osobista, pomimo jego ujawnienia podczas
rozprawy apelacyjnej. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Prokurator w odpowiedzi na kasacje wniósł o ich oddalenie jako oczywiście
bezzasadnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacje obrońców skazanego są nietrafne dlatego podlegały oddaleniu w
trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Przeprowadzona analiza zarzutów obu kasacji nie pozostawia najmniejszych
wątpliwości co do rzeczywistego celu skarżących, którzy zmierzają do
sprowokowania przed Sądem Najwyższym ponownej – dublującej - kontroli
orzeczenia Sądu I instancji. Tak jak słusznie zauważył prokurator, podnoszone w
skargach zarzuty są de facto zarzutami apelacyjnymi dotyczącymi błędu w
ustaleniach faktycznych przywdzianymi tylko pozornie w szaty przepisu art. 523 § 1
k.p.k. Większość z nich była przedmiotem rozpoznania i kontroli przez Sąd II
instancji. Skarżący w żadnym razie nie akceptują poczynionych ustaleń faktycznych,
które legły u podstaw skazania A. T. za zarzucane mu czyny. W szczególności zaś
dążą do zdyskwalifikowania jako wartościowe źródło dowodowe zeznania świadka
P. J., które stanowiły podstawę ustaleń faktycznych. Tymczasem jak wynika z akt
przedmiotowej sprawy w tym uzasadnień Sądów obu instancji zeznania tego
świadka zostały poddane gruntownej i wszechstronnej ocenie a następnie kontroli.
W żadnym razie ocena tego dowodu nie nosi cech jakiegokolwiek błędu, czego
najlepszym dowodem jest treść uzasadnienia Sądu Okręgowego str. 23 i n. Nadto,
jak wskazał na str. 41 uzasadnienia Sąd Okręgowy zeznania tego świadka
stanowią pełnowartościowy dowód w sprawie, co bez wątpienia nie podważyła
treść opinii psychologicznej wydanej wobec ww. Wobec powyższego każda podjęta
w sprawie przez obrońców próba podważenia wartości dowodowej tychże relacji
jest nieskuteczna.
Obaj skarżący podnieśli pod adresem Sądu odwoławczego zarzut związany
z pominięciem i nie odniesieniem się do pisma oskarżonego z dnia 30 kwietnia
6
2013 r., zatytułowanego apelacja osobista oskarżonego, pomimo jego ujawnienia
podczas rozprawy apelacyjnej. Odnosząc się do tego argumentu stanowczo
stwierdzić należy, że Sąd II instancji nie dopuścił się żadnego z wywodzonych
przez obrońców uchybień. W przedmiotowej sprawie skazany reprezentowany był,
także na etapie postępowania międzyinstancyjnego, przez fachowy podmiot.
Zgodnie z wymogami art. 446 § 1 k.p.k. została w jego imieniu sporządzona i
podpisana apelacja przez obrońcę. Pismo, które nadesłał do Sądu oskarżony, nie
mogło wywoływać żadnych skutków li tylko stanowić ewentualnie uzupełnienie
apelacji obrońcy jednakże w zakresie podniesionych przez niego zarzutów.
Podkreślić zatem trzeba, że apelacja A. T., nie będąca środkiem odwoławczym, nie
mogła stać się przedmiotem analizy i rozpoznania przez Sąd Apelacyjny.
Kolejny tożsamy w swej treści zarzut powołany przez obrońców skazanego
dotyczył postawy świadka P. J., który odmówił składania zeznań podczas rozprawy
głównej i odczytania jego wyjaśnień złożonych podczas przesłuchania w
charakterze podejrzanego złożonych dnia 30 lipca 1999 r. w sprawie o sygn.
akt …56/06, a także bezpodstawne oddalenie wniosków dowodowych o
przesłuchanie wskazanych świadków. Podobnej treści zarzut został wywiedziony
przez obrońcę w pkt III apelacji i stał się przedmiotem kontroli przez Sąd Apelacyjny.
Sąd odwoławczy uznał, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy i wobec
postawy świadka P. J. odczytanie jego wyjaśnień w oparciu o przepis art. 391 § 1
k.p.k. było jak najbardziej właściwe bowiem pozwalało na wprowadzenie w sposób
legalny zeznań tego świadka do procesu. Zawarta na str. 20 i 21 uzasadnienia
argumentacja tego Sądu jest w pełni przekonywająca. Na str. 23 Sąd Apelacyjny
wychwytuje niekonsekwencję obrońcy, który z jednej strony zarzuca Sądowi I
instancji odczytanie zeznań tego świadka i odwoływanie się do orzeczenia
wydanego w sprawie … 56/06, z drugiej zaś podnosi brak działania z urzędu i nie
przesłuchanie w charakterze świadków A. M., K. S. i R. B., którzy byli wówczas w
takiej samej sytuacji procesowej jak P. J. Argumenty skarżących uznać należy za
polemiczne i nie zasługujące na uwzględnienie.
Odnosząc się już bezpośrednio do kasacji adw. A. W. i sformułowanych w
niej zarzutów, to wskazać należy, że większość z nich nie spełnia wymogów
zarzutów kasacyjnych, co więcej zdeklarowany przez tego obrońcę zakres
7
zaskarżenia wyroku Sądu Apelacyjnego nie w pełnym zakresie jest prawnie
dopuszczalny (pkt II wyroku). Jeśli chodzi o zarzut z pkt II dotyczący oddalenia
wymienionych w nim wniosków dowodowych to zauważyć należy, że do tej kwestii
odniósł się Sąd II instancji na str. 22 - 24 uzasadnienia. Skarżący myli się twierdząc,
że fakt oddalenia tychże wniosków spowodował naruszenie prawa oskarżonego do
rzetelnego procesu. Oskarżony w toku całego postępowania korzystał z
przysługujących mu uprawnień, a oddalenie przez Sąd wspomnianych wniosków
zostało należycie uzasadnione. Sam fakt niezadowolenia skarżącego z takich
okoliczności nie jest wystarczającą podstawą do ferowania tak daleko idących
wniosków.
Sąd II instancji podzielił decyzję Sądu Okręgowego co do wymierzenia
skazanemu za czyn z art. 263 § 2 k.k. kary jednostkowej 7 lat pozbawienia wolności
i jak wynika ze str. 61 uzasadnienia tego Sądu, na wymiar tejże kary nie tylko
wpływ miało jak to określił skarżący – upatrywanie przez Sąd odwoławczy
popełnienia zarzucanych mu przestępstw w ramach grupy przestępczej. Pomijając
poprawność sformułowanego w pkt III kasacji zarzutu zwrócić uwagę należy
skarżącego na argumentację Sądu II instancji zawartą w na str. 30 uzasadnienia.
Sąd Apelacyjny określając wobec skazanego nową karę łączną 9 lat pozbawienia
wolności za przypisane mu czyny podkreślił świadomość tymczasowości tego
rozstrzygnięcia. Po ponownym rozpoznaniu sprawy w zakresie kar jednostkowych
za czyny z pkt I, II, III i IV zajdzie konieczność orzeczenia nowej kary łącznej wobec
skazanego.
Na uwzględnienie nie zasługuje także zarzut podniesiony w pkt IV kasacji
jako naruszenie przepisów art. 433 § 2 k.p.k. art. 457 § 3 k.p.k. Przeczy temu
twierdzeniu treść uzasadnienia Sądu Apelacyjnego, który rozpoznał i omówił
wszystkie zarzuty apelacyjne. To, że z przyczyn wskazanych na str. 15 i n. Sąd II
instancji odniósł się dość krótko do wywiedzionych w apelacji zarzutów przez
obrońcę nie oznacza, że uchylił się zupełnie od ich rozpoznania. Skoro – w ocenie
Sądu Apelacyjnego - zarzuty apelacyjne nie zostały dość jasno postawione i
uzasadnione trudno wymagać precyzyjności i ścisłości przy ich omówieniu. Z
uzasadnienia Sądu II instancji wynika, że zostały one rozpoznane w pełnym
zakresie.
8
Odnosząc się do zarzutów kasacyjnych adw. P. F. zauważyć należy, że
cześć z nich, choć wskazuje na inne podstawy prawne, to jednak pokrywa się z
zarzutami wymienionego już wyżej obrońcy.
Przede wszystkim na uwzględnienie nie zasługuje zarzut w pkt 3 kasacji.
Obrońca zarzucił, że Sąd Apelacyjny nie odniósł się w sposób należyty i rzetelny do
zarzutów sformułowanych w apelacji co naruszyło prawo skazanego do obrony i do
rzetelnego procesu, zasadę in dubio pro reo. Sąd II instancji wskazał w sposób
przekonywający, że w przedmiotowej sprawie nie było potrzeby sięgania po regułę
z art. 5 § 2 k.p.k. (str. 19 i n.). W ocenie Sądu odwoławczego nie ma wątpliwości, o
których mowa w art. 5 § 2 k.p.k., co do tego, że A. T. nie tylko był pasażerem
samochodu Dodge Stratus i siedział z tyłu na siedzeniu pasażera ale także co do
tego, że aktywnie uczestniczył w strzelaninie i używał broni. Z uzasadnienia Sądu II
instancji wynika także, że podzielono w pełni ustalenia Sądu I instancji co do ilości
posiadanej przez oskarżonego broni. I tym razem – wbrew twierdzeniom
skarżącego - nie było potrzeby sięgania po regułę art. 5 § 2 k.p.k. Na str. 20
uzasadnienia Sąd odwoławczy przedstawił argumentację dotyczącą podnoszonego
aspektu sprawy, wskazując jednocześnie na podzielone, szerzej przedstawione
stanowisko Sądu Okręgowego zawarte na str. 41-48. Z tej części uzasadnienia
wynika, że Sąd meriti szczegółowo zbadał, poddał weryfikacji i odniósł się do
zgromadzonych w sprawie dowodów porównując treści zeznań poszczególnych
świadków w tym także świadków P. D. i S. G. z wydanymi w sprawie opiniami
specjalistycznymi. Do poczynienia ustaleń w omawianym zakresie bez wątpienia
przyczyniły się zeznania świadka P. J. Sąd Okręgowy jak wynika ze str. 55
uzasadnienia doszedł do wniosku, iż oskarżony posiadał bez wymaganego
zezwolenia 9 sztuk broni palnej, jaka została użyta została do zabójstwa K. K. i
usiłowania zabójstwa pozostałych pokrzywdzonych.
Sąd II instancji – wbrew twierdzeniom obrońcy – rozważył także zarzut
obrazy art. 410 k.p.k. Na str. 16 uzasadnienia przedstawił rzeczową argumentację
dotyczącą kwestii nie rozważenia i nieuwzględnienia przez Sąd I instancji logowań
telefonu w dniu zdarzenia pomimo, że w aktach sprawy znajdowały się analizy
połączeń telefonicznych. Fakt ten, zdaniem Sądu nie podważył oceny, że
oskarżony był jedną z osób biorących udział w zdarzeniu 6 stycznia 1999 r. w
9
czasie którego strzelano do pokrzywdzonych. Na str. 31 uzasadnienia Sądu I
instancji znajduje się argumentacja dotycząca podnoszonej przez skarżącego
kwestii, a mianowicie rzekomego podpisywania w dniu zdarzenia przez świadka P.
J. dozoru policyjnego w K P w A. Sąd uznał tę część zeznań ww. świadka za
niewiarygodne przedstawiając powody swojej decyzji. Jak słusznie wskazał Sąd
Apelacyjny dokonana przez Sąd meriti ocena tych dowodów zasługuje na pełną
akceptację (str. 17). Na aprobatę i podzielenie nie zasługuje zarzut skarżącego z
pkt 6 kasacji, w którym obrońca wskazuje na rażącą niesprawiedliwość (art. 440
k.p.k.) utrzymanego przez Sąd II instancji wyroku Sądu I instancji w zakresie
wymierzonej skazanemu bezwzględnej kary pozbawienia wolności.
Na zakończenie niniejszych wywodów skonstatować należy, że kasacje
obrońców jako jedynie polemiczne nie były w stanie wywrzeć skutku zgodnego z
kierunkiem tych skarg.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy orzekł, jak w części
dyspozytywnej postanowienia.