Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 139/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Jerzy Grubba
SSN Jacek Sobczak (sprawozdawca)
Protokolant Anna Janczak
w sprawie M. B.
w przedmiocie wydania wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 25 czerwca 2014 r.,
kasacji, wniesionej - na podstawie art. 521 § 1 k.p.k. – przez Prokuratora
Generalnego, na korzyść oskarżonego
od wyroku Sądu Rejonowego w T. z dnia 18 listopada 2013 r.
I. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej
rozstrzygnięcia zawartego w pkt 1 i w tej części przekazuje
sprawę Sądowi Rejonowemu do
ponownego rozpoznania;
II. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
2
M. B. został skazany prawomocnymi wyrokami w sprawach: I. Sądu
Rejonowego z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt II K 75/13 za czyny: A. Z art. 286
§ 1 k.k. popełniony w dniu 13 listopada 2002 r., za który wymierzono mu karę 6
miesięcy pozbawienia wolności i karę 60 stawek dziennych grzywny, przyjmując
wartość jednej stawki dziennej na kwotę 10 zł; B. z art. 270 § 1 k.k. popełniony w
dniu 6 grudnia 2003 r., za który wymierzono mu karę 5 miesięcy pozbawienia
wolności; C. Z art. 270 § 1 k.k. popełniony w dniu 10 grudnia 2003 r., za który
wymierzono mu karę 5 miesięcy pozbawienia wolności; D. Z art. 270 § 1 k.k.
popełniony w dniu 16 grudnia 2003 r., za który wymierzono mu karę 5 miesięcy
pozbawienia wolności; E. z art. 270 § 1 k.k. popełniony w dniu 29 grudnia 2003 r.,
za który wymierzono mu karę 5 miesięcy pozbawienia wolności; F. oraz
wymierzono karę łączną za czyny opisane w pkt A-E w wymiarze 1 roku i 6
miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie zawieszono na okres próby lat 2.
II. Sądu Rejonowego z dnia 20 czerwca 2013 r., sygn. akt II K 142/13 za czyn z art.
270 § 1 k.k. popełniony w dniu 24 listopada 2003 r., za który wymierzono mu karę 5
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres próby lat 2 oraz karę grzywny w wysokości 30 stawek dziennych, przyjmując
wartość jednej stawki na kwotę 10 zł.
Wyrokiem łącznym z dnia 18 listopada 2013 r. w sprawie o sygn. akt II K
606/13, Sąd Rejonowy na podstawie art. 569 § 1 k.p.k. w zw. z art. 85 k.k. i art. 86
§ 1 k.k. wobec M. B. z wyroków opisanych w pkt I A, B, C, D, E i II wymierzył karę
łączną pozbawienia wolności w wymiarze 1 roku i 6 miesięcy oraz karę łączną
grzywny w wymiarze 60 stawek dziennych przy przyjęciu wartości jednej stawki na
kwotę 10 zł. Wyroki opisane w pkt I, II uznał za pochłonięte tymże wyrokiem
łącznym w częściach dotyczących kar pozbawienia wolności oraz kar grzywien, zaś
w pozostałym zakresie uznał, iż wyroki te podlegają odrębnemu wykonaniu. W pkt
3 stwierdził, że kara łączna opisana w pkt F utraciła moc. W pkt 4 i 5 zawarto
rozstrzygnięcia w przedmiocie zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet
kary łącznej grzywny oraz co do kosztów sądowych.
Od tego rozstrzygnięcia została wywiedziona apelacja przez prokuratora,
jednakże – jak wynika z akt sprawy (k. 33 i v.) - została skutecznie cofnięta, co
3
skutkowało pozostawieniem jej bez rozpoznania. Wyrok uprawomocnił się 7 lutego
2014 r. (k. 18v.).
Kasację od wyroku Sądu Rejonowego w T. wywiódł Prokurator Generalny,
zarzucając rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa
materialnego – art. 4 § 1 k.k., polegające na zastosowaniu przez sąd ustawy
obowiązującej w dacie orzekania i orzeczeniu wobec oskarżonego kary łącznej
pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, pomimo, że
kary jednostkowe, wymierzone skazanemu na podstawie orzeczeń podlegających
łączeniu, orzeczone zostały z warunkowym zawieszeniem ich wykonania i nie
zarządzono ich wykonania, a w dacie popełnienia przez oskarżonego przypisanych
mu przestępstw obowiązywała ustawa dla niego względniejsza, wykluczającą
możliwość orzeczenia w zaistniałej sytuacji kary łącznej bezwzględnego
pozbawienia wolności. Prokurator w konkluzji wniósł o uchylenie wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja okazała się zasadna w zakresie w jakim doprowadziła do wydania
orzeczenia o charakterze kasatoryjnym.
Rację należy przyznać skarżącemu gdy twierdzi, że orzeczenie Sądu
Rejonowego (w zakresie rozstrzygnięcia w pkt I tego wyroku) zapadło z rażącą i
mającą istotny wpływ na jego treść obrazą przepisu prawa materialnego, tj. art. 4 §
1 k.k.
Zasada intertemporalności, przy wydawaniu wyroków łącznych, po
dokonaniu zmian przepisów rządzących tym postępowaniem winna skutkować w
pierwszej kolejności rozważeniem przez orzekający sąd, która z konkurencyjnych
ustaw w danym układzie procesowym jest względniejsza dla sprawcy ubiegającego
się o wydanie wyroku łącznego. Z treści pisemnych motywów wyroku wynika
bezspornie, że Sąd ten pominął w swych rozważaniach treść przywołanego wyżej
przepisu, co stało się bezpośrednią przyczyną zdiagnozowanego uchybienia.
Zauważyć należy, że Sąd Rejonowy procedował w przedmiocie wydania
wyroku łącznego w dniu 18 listopada 2013 r., a zatem już po 8 czerwca 2010 r. –
czyli po wejściu w życie ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy –
4
Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny
wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz.
U. Nr 206, poz. 1598) nowelizującej art. 89 k.k. Bezspornym jest, że po tej zmianie i
dodaniu art. 89 § 1a k.k. istnieje możliwość orzeczenia w wyroku łącznym
bezwzględnej kary pozbawienia wolności w przypadku łączenia kar jednostkowych
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania.
Jak słusznie podniesiono w kasacji, kara łączna jest instytucją prawa
karnego materialnego, a zatem przy orzekaniu w rozważanym przedmiocie powinny
mieć zastosowanie reguły intertemporalne określone w art. 4 § 1 k.k., szczególnie
wtedy gdy w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia
przestępstw. Wybór w tym wypadku jednej z tych ustaw zależny jest od tego, która
z nich będzie względniejsza dla sprawcy: jeśli w czasie orzekania obowiązuje ustaw
inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże
należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeśli jest względniejsza dla
sprawcy.
Bezspornym jest zatem, że Sąd I instancji powinien w pierwszym rzędzie
skoncentrować swą uwagę na treści art. 4 § 1 k.k. i rozważyć względność ustaw
przy porównaniu stanu normatywnego z daty orzekania w przedmiocie wyroku
łącznego oraz stanu normatywnego z czasu popełnienia każdego z przestępstw
wchodzących w skład zbiegu. Szczególnie, że przestępstwa wchodzące w skład
realnego zbiegu, za które orzeczono wobec skazanego kary pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem wykonania, zostały popełnione przed wejściem w
życie ustawy zmieniającej.
Podnieść należy, że zgodnie z dominującym orzecznictwem Sądu
Najwyższego, prezentowanym w licznych judykatach, dotychczasowe brzmienie art.
89 § 1 k.k. (do 8 czerwca 2010 r.) wykluczało możliwość wymierzenia w wyroku
łącznym kary łącznej bezwzględnego pozbawienia wolności, jeżeli miałaby ona
powstać z połączenia kar orzeczonych z warunkowym zawieszeniem ich wykonania.
Podkreślić należy, że stan prawny obowiązujący do nowelizacji był w rozważanym
aspekcie korzystniejszy dla M. B. niż obecny nakreślający zupełnie inne reguły
łączenia kar pozbawienia wolności w wyroku łącznym. Ustawa obowiązująca
poprzednio była zatem względniejsza dla sprawcy w rozumieniu art. 4 § 1 k.k., co
5
ponad wszelką wątpliwość nie zostało rozważone przez Sąd I instancji w toku
procedowania przez Sąd Rejonowy.
Sąd Rejonowy w toku ponownego rozpoznania sprawy uwzględni wskazane
wyżej uwagi i na podstawie dokonanych ustaleń wyda wolne od wad prawnych
rozstrzygnięcie.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
wyroku.