Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 211/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Tomasz Grzegorczyk
SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
w sprawie A. M.
w przedmiocie wydania wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
w dniu 17 lipca 2014 r.
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich
na korzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w K.
z dnia 16 października 2012 r.,
I. uchyla punkt I zaskarżonego wyroku dotyczący połączenia
jednostkowych kar pozbawienia wolności orzeczonych w
sprawach Sądu Rejonowego w K. o sygn. akt … 603/09 oraz o
sygn. akt … 616/11 i na podstawie art. 572 k.p.k. umarza
postępowanie o wydanie wyroku łącznego w tym zakresie;
II. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
A. M. został skazany m.in. następującymi prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego w K. z dnia 23 lutego 2010 r., w sprawie o sygn. akt …
603/09, za czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1
k.k. i art. 270 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
popełniony w dniu 27 lipca 2009 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności, której
wykonanie warunkowo zawieszono na okres 5 lat próby oddając go
równocześnie pod dozór kuratora oraz - na podstawie art. 33 § 1, § 2 i § 3 k.k. –
na karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 10 zł, którą uiścił w
kwocie 90 zł. Postanowieniem Sądu Rejonowego w K. z dnia 21 marca 2011 r.
w sprawie o sygn. akt … 597/11, w pozostałym zakresie została ona zamieniona
na zastępczą karę 20 dni pozbawienia wolności, którą odbył w okresie od 9 do
29 czerwca 2011 r. Postanowieniem Sądu Rejonowego w K. z dnia 13
października 2011 r., w sprawie o sygn. akt … 2350/11, zarządzono wykonanie
kary pozbawienia wolności (k. 34-36, 86-87, 104, 105);
2. Sądu Rejonowego w K. z dnia 14 października 2010 r., w sprawie o sygn. akt …
752/10, za czyn z art. 178a § 1 k.k. popełniony w dniu 24 maja 2010 r. na karę
10 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej
kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku
miesięcznym. Nadto wobec skazanego orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich
pojazdów mechanicznych na okres 5 lat (k. 38, 86-87);
3. Sądu Rejonowego w K. z dnia 15 grudnia 2010 r., w sprawie o sygn. akt …
747/10, za czyn z art. 178a § 1 k.k. popełniony w dniu 12 czerwca 2010 r. na
karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo
zawieszono na okres 4 lat próby oraz na podstawie art. 71 § 1 k.k. na karę
grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych po 10 zł każda. Wobec skazanego
orzeczono ponadto zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na
okres 4 lat (k. 93-94, 86-87);
4. Sądu Rejonowego w K. z dnia 14 czerwca 2012 r., w sprawie o sygn. akt …
616/11, za czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1
k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1
k.k. popełniony w dniu 9 września 2009 r. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia
3
wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres 5 lat próby oraz na
podstawie art. 33 § 1, § 2 i § 3 k.k. na karę grzywny w wymiarze 60 stawek
dziennych po 15 zł (k. 106-136, 86-87);
5. Sądu Rejonowego w K. z dnia 27 września 2012 r., w sprawie o sygn. akt …
784/12, za czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
popełniony w okresie od 9 do 18 czerwca 2010 r. na karę roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres 4 lat
próby oraz na podstawie art. 33 § 1, § 2 i § 3 k.k. na karę grzywny w wymiarze
80 stawek dziennych po 10 zł (k. 147-151, 86-87).
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem łącznym z dnia 16 października 2012 r., sygn.
akt … 361/12, po rozpoznaniu wniosku A. M. o wydanie wyroku łącznego:
I. na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w miejsce kar pozbawienia wolności
wymierzonych wyrokami Sądu Rejonowego w K. z dnia 23 lutego 2010 r.,
sygn. akt … 603/09, oraz z dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. akt … 616/11,
orzekł karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;
II. na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 3 k.k. w miejsce kar
grzywny wymierzonych wyrokami Sądu Rejonowego w K. z dnia 23 lutego
2010 r., sygn. akt … 603/09, oraz z dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. akt …
616/11, orzekł karę łączną grzywny w wymiarze 90 stawek dziennych w
kwocie po 10 zł;
III. na podstawie art. 577 k.p.k. pomniejszył wymiar orzeczonej kary łącznej
grzywny o wykonaną w całości karę grzywny orzeczoną w sprawie Sądu
Rejonowego w K. o sygn. akt … 603/09;
IV. na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w miejsce kar pozbawienia wolności oraz
kary ograniczenia wolności wymierzonych wyrokami Sądu Rejonowego w K. z
dnia 14 października 2010 r., sygn. akt … 752/10, z dnia 15 grudnia 2010 r.,
sygn. akt … 747/10 oraz z dnia 27 września 2012 r., sygn. akt … 784/12,
orzekł karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;
V. na mocy art. 90 § 2 k.k. w zw. z art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył środki
karne w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych
orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w K. z dnia 14 października 2010 r.,
sygn. akt … 752/10 oraz z dnia 15 grudnia 2010 r., sygn. akt … 747/10 i orzekł
4
łączny środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 9 lat;
VI. w pozostałym zakresie poszczególne orzeczenia w wyrokach podlegających
łączeniu nie objęte wyrokiem łącznym pozostawił do odrębnego wykonania;
VII. na zasadzie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w przedmiocie wydania
wyroku łącznego w pozostałym zakresie.
W pkt VIII i IX sąd orzekł o kosztach procesu.
Wyrok łączny nie został zaskarżony, stąd stał się prawomocny z dniem 3
listopada 2012 r.
Od powyższego wyroku w zakresie punktu I kasację na korzyść skazanego A.
M. złożył Rzecznik Praw Obywatelskich.
W kasacji zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisu prawa karnego materialnego – art. 4 § 1 k.k. poprzez zastosowanie przez
Sąd ustawy nowej i w konsekwencji wymierzenie w myśl art. 89 § 1a k.k. kary
łącznej pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w
miejsce bezwzględnej kary pozbawienia wolności (… 603/09) oraz kary
pozbawienia wolności, której wykonanie zostało warunkowo zawieszone na okres
próby (… 616/11), mimo że w czasie popełnienia zbiegających się przestępstw
obowiązywała ustawa względniejsza dla skazanego, albowiem przepis art. 89 § 1
k.k. w ówczesnym brzmieniu wykluczał w tej sytuacji możliwość orzeczenia kary
łącznej pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Wskazując na powyższy zarzut skarżący wniósł o uchylenie punktu I
zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania o wydanie wyroku łącznego w tym
zakresie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna.
Trafnie wskazuje skarżący, że w sprawie A. M. nie było podstaw do
orzeczenia kary łącznej w postaci bezwzględnej kary pozbawienia wolności
wynikającej z wyroków wydanych w sprawach Sądu Rejonowego w K.: sygn. akt
…603/09 i sygn. akt … 616/11. Sąd łącząc bowiem karę bezwzględną pozbawienia
wolności z karą pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono i
wymierzając karę łączną bez warunkowego jej zawieszenia rażąco naruszył przepis
5
art. 4 § 1 k.k., który obligował Sąd do zastosowania ustawy względniejszej dla
skazanego, a zatem art. 89 k.k. w brzmieniu obowiązującym do 8 czerwca 2010 r.
Kara łączna stanowi instytucję prawa karnego materialnego, stąd jej orzekanie
powinno być rozpatrywane przez pryzmat reguły intertemporalnej zawartej w art. 4
§ 1 k.k. Ta zaś nakazuje w wypadku, gdy w czasie orzekania obowiązuje ustawa
inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosować ustawę nową, chyba że
ustawa obowiązująca poprzednio była względniejsza dla sprawcy.
Przepis art. 89 k.k. został zmieniony ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o
zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy -
Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. 2009 r., Nr 206, poz. 1598) m.in. poprzez dodanie § 1a o
następującej treści: „W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania sąd może w
wyroku łącznym orzec karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego
zawieszenia jej wykonania”. Ustawa ta weszła w życie w dniu 8 czerwca 2010 r.
Pierwotnie przepis art. 89 § 1 k.k. stanowił, że w razie skazania za zbiegające
się przestępstwa na kary pozbawienia wolności, ograniczenia wolności albo
grzywny z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich
wykonania sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej, jeżeli zachodzą
przesłanki określone w art. 69 k.k. Ugruntowana wykładnia tego uregulowania
nakazywała sądowi w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania i bez
warunkowego jej zawieszenia – orzeczenie w wyroku łącznym kary z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 marca 2001 r., I
KZP 2/01. Tak też m. in. w wyroku z 16 grudnia 2005 r., V KK 414/05, wyroku z 5
października 2004 r., V KK 224/04).
Powyższe uwagi prowadzą do wniosku, że możliwość orzeczenia kary łącznej
pozbawienia wolności obejmującej bezwzględną karę pozbawienia wolności i karę
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania z
zastosowaniem art. 89 § 1a k.k. dotyczy jedynie tych przestępstw, które zostały
popełnione po wejściu w życie tego przepisu to jest po dniu 7 czerwca 2010 r.
Natomiast do łączenia tego rodzaju kar wymierzonych za przestępstwa popełnione
6
przed wspomnianą datą stosować należy przepis art. 89 § 1 k.k. w brzmieniu
wówczas obowiązującym (por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 28
listopada 2013 r., I KZP 13/13).
W rozpoznawanej sprawie kary pozbawienia wolności orzeczone w sprawach
Sądu Rejonowego w K. o sygn. akt … 603/09 i … 616/11, które zostały objęte karą
łączną w punkcie I zaskarżonego wyroku, zostały wymierzone A. M. za
przestępstwa popełnione odpowiednio w dniu 23 lutego 2010 r. oraz w dniu 9
września 2009 r. Zostały one zatem popełnione przed wejściem w życie
przywołanej ustawy. Dlatego też sąd meriti jakkolwiek postąpił zgodnie z
przepisami obowiązującymi w chwili orzekania stosując art. 89 § 1a k.k., lecz
równocześnie uczynił to z rażącą obrazą art. 4 § 1 k.k. Przepis art. 89 § 1 k.k. w
brzmieniu obowiązującym do 8 czerwca 2010 r. był bowiem względniejszy dla
skazanego, dlatego powinien on znaleźć zastosowanie w sprawie. Sąd pierwszej
instancji był zatem zobligowany ocenić nie tylko, czy zachodzą przesłanki z art. 85
k.k., lecz także rozważyć, czy w świetle art. 89 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym
do 8 czerwca 2010 r. możliwe jest połączenie kar orzeczonych w sprawach Sądu
Rejonowego w K.: sygn. akt … 603/09 i sygn. akt … 616/11 oraz orzeczenie kary
łącznej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a jeśli nie umorzyć
postępowanie w tym zakresie na podstawie art. 572 k.p.k.
Podniesione w kasacji uchybienie niewątpliwie miało charakter rażący oraz
wywarło istotny wpływ na treść orzeczenia z uwagi na wynikające dla skazanego
konsekwencje co do okresu odbywania kary.
Biorąc powyższe rozważania pod uwagę, Sąd Najwyższy umorzył
postępowanie o wydanie wyroku łącznego, uznając że w sprawie nie zachodzą
przesłanki z art. 69 k.k.
O kosztach sądowych w sprawie orzeczono na podstawie art. 632 pkt 2
k.p.k.