Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 68/14
POSTANOWIENIE
Dnia 10 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Barbara Myszka
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie egzekucyjnej ze skargi Spółdzielni Mieszkaniowej w G.
na czynności Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w G.
w sprawie egzekucyjnej o sygn. akt […] prowadzonej z wniosku
wierzyciela Banku […] S.A. z siedzibą w W.
przeciwko dłużnikowi B. P.
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 października 2014 r.
na skutek zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w G.
postanowieniem z dnia 28 lutego 2014 r.,
"Czy żądanie podmiotu określonego w art. 2 ust. 5 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji
(Dz.U.2011.231.1376) skierowane do komornika sądowego o opłatę
za udzielenie informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji może
być rozpoznane w drodze skargi na czynności komornika, który w toku
egzekucji odmówił uiszczenia opłaty?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
UZASADNIENIE
W toku postępowania egzekucyjnego Komornik Sądowy, działając na
podstawie art. 761 § 1 k.p.c., zwrócił się do nieuczestniczącej w tym postępowaniu
Spółdzielni Mieszkaniowej z wnioskiem o udzielenie informacji o nieruchomości
dłużnika. Spółdzielnia przekazała komornikowi żądaną informację wzywając go do
zapłaty z tego tytułu opłaty wysokości 40 zł. Komornik postanowieniem z dnia
31 lipca 2013 r. oddalił wniosek Spółdzielni o uiszczenie opłaty. Spółdzielnia
Mieszkaniowa wniosła skargę na powyższą czynność Komornika, którą Sąd
Rejonowy postanowieniem z dnia 30 września 2013 r. oddalił, obciążając skarżącą
kosztami postępowania.
Uznał, że obowiązek uiszczenia przez Komornika opłat za udzielenie mu
informacji muszą rozstrzygać przepisy szczególne obowiązujące w danej materii,
a tymczasem ani Prawo Spółdzielcze, ani Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych
nie wskazują podmiotów uprawnionych do uzyskania informacji od Spółdzielni ani
nie regulują odpłatności za udzielenie informacji. Brak regulacji powyższych kwestii
w ustawach szczególnych potwierdza w ocenie tego Sądu zasadność
postanowienia Komornika o odmowie przyznania wynagrodzenia z tego tytułu
skarżącej Spółdzielni.
Na postanowienie Sądu pierwszej instancji oddalające skargę na czynności
komornika Spółdzielnia wniosła zażalenie. Sąd drugiej instancji powziął poważne
wątpliwości i przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie
prawne sformułowane w sentencji postanowienia Sądu Okręgowego z dnia
28 lutego 2014 r.
Sąd odwoławczy najpierw uznał, że żądanie od komornika zapłaty za
wykonaną przez podmiot zobowiązany usługę jest roszczeniem cywilnoprawnym
podlegającym zaspokojeniu na drodze cywilnej.
Z kolei dostrzegł, że chociaż podmioty te nie pozostają wobec siebie
w stosunku podporządkowania, to jednak wykonanie obowiązku udzielenia
informacji nie jest całkowicie dobrowolne, bo jest obwarowane grzywną,
co uzasadnia uznanie, że środkiem służącym weryfikacji odmowy komornika
3
dokonania zapłaty jest skarga na czynności komornika bez względu na podmiot
kwestionujący takie zachowanie komornika.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Merytoryczna, wiążąca pomoc prawna Sądu Najwyższego udzielona na
podstawie art. 390 § 1 i 2 k.p.c. może nastąpić wyłącznie wtedy, kiedy zachodzi
rzeczywista potrzeba wyjaśnienia poważnych wątpliwości o decydującym
znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy i to pozostających z tym rozstrzygnięciem
w związku przyczynowym. Jeśli taka zależność nie ma miejsca, albo jej wystąpienie
nie jest pewne, podjęcie przez Sąd Najwyższy uchwały nie jest dopuszczalne
(postanowienie SN z dnia 24 lipca 2013 r., III CZP 37/13, niepubl.).
Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu swego postanowienia z dnia 28 lutego
2014 r. przedstawił i uzasadnił powzięcie poważnych wątpliwości, natomiast nie
ocenił, czy zachodzi rzeczywista potrzeba ich wyjaśnienia dla rozstrzygnięcia
sprawy, a w szczególności czy dostrzeżone wątpliwości pozostają w związku
przyczynowym z rozstrzygnięciem zażalenia skarżącej Spółdzielni przez Sąd
drugiej instancji.
Jedną z przesłanek rozstrzygających o istnieniu takiego związku
przyczynowego jest uprzednie przesądzenie o dopuszczalności zażalenia,
bo dopiero wówczas powstanie potrzeba merytorycznej oceny zasadności
zażalenia przez Sąd odwoławczy, wymagająca wyjaśnienia powziętych przez ten
Sąd poważnych wątpliwości.
Tymczasem w niniejszej sprawie zażalenie wniesione przez Spółdzielnię
Mieszkaniową należało uznać za niedopuszczalne. Oznacza to brak podstaw do
dokonywania jego merytorycznej oceny przez Sąd odwoławczy, a w konsekwencji
wyklucza istnienie rzeczywistej potrzeby wyjaśnienia poważnych wątpliwości,
ponieważ nie mają one decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy
w postępowaniu zażaleniowym, wobec braku związku przyczynowego z mającym
zapaść rozstrzygnięciem w sytuacji niedopuszczalności zażalenia.
Przepisy k.p.c. nie regulują w tożsamy sposób kręgu podmiotów czynnie
legitymowanych do wniesienia skargi na czynności komornika z kręgiem
4
uprawnionych do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji
zapadłe w następstwie rozstrzygnięcia skargi na czynności komornika.
Z mocy art. 767 § 2 k.p.c. skargę na czynności komornika może złożyć
strona, lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności komornika naruszone
lub zagrożone. G./…/ Spółdzielnia Mieszkaniowa (nie będąca stroną postępowania
egzekucyjnego) mogła więc, będąc inną osobą, złożyć skargę na czynności
komornika, uznając, że w wyniku zachowania komornika jej prawa jako osoby
trzeciej zostały naruszone lub zagrożone.
Odmienną kwestią jest natomiast ocena dopuszczalności wniesienia przez
tę osobę trzecią zażalenia na postanowienie Sądu pierwszej instancji oddalające jej
skargę na czynności komornika. Z mocy art. 7674
§ 1 k.p.c. zażalenie na
postanowienie sądu przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie, co oznacza,
że przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne zawierają odrębną regulację
w tym zakresie, o czym stanowią zarówno przepisy ogólnie regulujące
postępowanie egzekucyjne (m.in. art. 770 k.p.c.), jak i przepisy dotyczące
poszczególnych sposobów egzekucji.
Przy odpowiednim stosowaniu art. 394 § 1 k.p.c. zażalenie przysługuje
również na tego rodzaju postanowienie, którego wydanie prowadzi do zakończenia
postępowania egzekucyjnego. Zaskarżone przez skarżącą Spółdzielnię zażaleniem
postanowienie Sądu pierwszej instancji nie prowadzi jednak do zakończenia
postępowania egzekucyjnego, ponieważ rozstrzyga kwestię wpadkową dla toku
postępowania egzekucyjnego.
Tymczasem z mocy art. 770 k.p.c. koszty egzekucji, obejmujące również
opłaty i wydatki ponoszone w postępowaniu egzekucyjnym, ustala postanowieniem
komornik, jeżeli do niego należy prowadzenie egzekucji. Natomiast na
postanowienie sądu, nie wyłączając postanowienia sądu rozstrzygającego skargę
na czynności komornika w przedmiocie ustalenia kosztów egzekucji, zażalenie
z mocy art. 770 zd. 4 k.p.c. przysługuje jedynie stronom oraz komornikowi.
Ustawodawca nie uwzględnił więc w art. 770 k.p.c. osób trzecich, tj. innych osób,
a więc także legitymowanych z mocy art. 767 § 2 k.p.c. do złożenia skargi na
czynności komornika, wśród podmiotów, którym przysługuje zażalenie na
5
postanowienie sądu. W piśmiennictwie kwalifikuje się przepis art. 770 k.p.c. jako
mający charakter regulacji szczególnej, a więc wyłączający dopuszczalność
interpretacji w sposób sprzeczny z jego brzmieniem, co w szczególności musi
dotyczyć określenia kręgu podmiotów legitymowanych do wniesienia zażalenia na
postanowienie Sądu.
Okoliczność, że postanowienia komornika w przedmiocie rozstrzygnięcia
o którymkolwiek ze składników kosztów postępowania egzekucyjnego mogą być
na ogólnych zasadach zaskarżone skargą na czynności komornika (art. 767 § 1
i § 2 k.p.c.), nie wyklucza szczególnej regulacji zawartej w art. 770 k.p.c.,
a przewidującej ściśle określony krąg podmiotów legitymowanych do wniesienia
zażalenia na postanowienie sądu wydane w wyniku rozpoznania skargi na
czynności komornika, który nie obejmuje więc innych osób poza wyraźnie
wymienionymi w tym przepisie.
Potwierdzeniem tej ścisłej interpretacji kręgu podmiotów legitymowanych
uprawnionych do wniesienia zażalenia jest wyrażone w piśmiennictwie stanowisko,
że nawet byłemu zastępcy komornika lub komornikowi, który nie prowadzi już
czynności egzekucyjnych, nie przysługuje zażalenie na postanowienie sądu
rozstrzygające skargę na czynności komornika w przedmiocie kosztów
postępowania egzekucyjnego.
W tej sytuacji, skoro osobie trzeciej, a więc nie będącej stroną postępowania
egzekucyjnego, nie przysługuje zażalenie na postanowienie sądu oddalające
jej skargę na czynności komornika (polegające na oddaleniu przez komornika
wniosku osoby trzeciej o uiszczenie opłaty za udzielenie komornikowi informacji),
to rozstrzygnięcie poważnych wątpliwości sądu odwoławczego nie pozostaje
w związku przyczynowym z rozstrzygnięciem sprawy w postępowaniu
zażaleniowym.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy odmówił udzielenia odpowiedzi na
przedstawione mu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne.