Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Wanda Lasocka

Sędzia SA– Aldona Wapińska

Sędzia SO (del.) – Jolanta Pyźlak (spr.)

Protokolant: – sekr. sądowy Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 8 sierpnia 2012 r.

sygn. akt XXV C 665/08

I zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 2 nadając mu następującą treść: „2. zasądza od (...) z siedzibą w W. na rzecz J. K. tytułem renty wyrównawczej za okres od 9 czerwca 2005 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. kwotę 35 853,57 zł (trzydzieści pięć tysięcy osiemset pięćdziesiąt trzy złote 57/100) wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 11 097,10 zł (jedenaście tysięcy dziewięćdziesiąt siedem złotych 10/100) od dnia 1 sierpnia 2008 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 24 756,47 zł (dwadzieścia cztery tysiące siedemset pięćdziesiąt sześć złotych 47/100) od dnia 14 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty i oddala żądanie w zakresie renty za okres od listopada 2003 r. do dnia 8 czerwca 2005 r. i co do pozostałych odsetek”,

b)  w punkcie 6 w ten sposób, że zmniejsza zasądzoną tytułem kosztów kwotę 19 484 zł (dziewiętnaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt cztery złote) do kwoty 12 008 zł (dwanaście tysięcy osiem złotych),

c)  w punkcie 7 w ten sposób, że obniża należną od pozwanego (...) z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych kwotę 12 701,38 zł (dwanaście tysięcy siedemset jeden złotych 38/100) do kwoty 9 145 zł (dziewięć tysięcy sto czterdzieści pięć złotych), nadto nie obciąża powódki pozostałymi nieuiszczonymi kosztami sądowymi;

II oddala apelację w pozostałej części,

III nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz strony pozwanej.

Sygn. akt VI ACa 1306/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 czerwca 2008r. J. K. wystąpiła przeciwko (...) w W. o zasądzenie na jej rzecz świadczeń z tytułu ciężkiego uszkodzenia ciała, jakiego doznała w wyniku wypadku komunikacyjnego z dnia 30 października 2003r.:

1)  zadośćuczynienia za krzywdę w kwocie 150 000 zł

2)  kwoty 9304,70 zł tytułem zwrotu kosztów opieki i świadczenia pomocy

3)  ustalenie na rzecz powódki prawa do renty na zwiększone potrzeby od 1 września 2005r. po 1150 zł miesięcznie

4)  ustalenie na rzecz powódki prawa do renty z tytułu utraconych dochodów:

- za okres od 1 listopada 2003r. do dnia 30 czerwca 2007r w łącznej kwocie 62 692,70 zł i dalej od 1 lipca 2007r. po 1 877,13 z miesięcznie, a od 1 marca 2008r po 1 343,72 zł na przyszłość z odsetkami od 11 dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty - na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z kwot,

5)  ustalenie odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku mogące się ujawnić w przyszłości.

Pismem z dnia 14 grudnia 2011r. powódka rozszerzyła żądanie pozwu w ten sposób, że wniosła o ustalenie z tytułu utraconych dochodów rent: w okresie od 1 marca 2008r. do dnia 31 grudnia 2008r. po 1 561,24 zł miesięcznie, w okresie od 1 stycznia 2009r. do 31 grudnia 2009r. – po 1 657,55 zł miesięcznie, w okresie od 1 stycznia 2010r. do 31 grudnia 2010r. po 1 668,77 zł miesięcznie, od 1 stycznia 2011r. do 31 grudnia 2011r. – po 1 818,07 zł miesięcznie i zasądzenie z tego tytułu kwoty 77 345,08 zł jako sumy wszystkich rent w okresie od 1 marca 2008r. do dnia 31 grudnia 2011r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia daty złożenia tego pisma. Ponadto wniosła o ustalenie prawa do renty z tytułu utraconych dochodów w miesięcznej wysokości 1 818,07 zł poczynając od 1 stycznia 2012r. na przyszłość, z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z kwot.

Pozwany wnosił o oddalenie powyższego żądania kwestionując okoliczności, na podstawie których powódka domagała się zasądzenia tych kwot. Wskazał, iż kwota jaką powódka otrzymała w toku postępowania likwidacyjnego zaspokoiła jej roszczenia w całości. Nadto podniósł zarzut przedawnienia roszczeń z tytułu renty za okres od 3 lat wstecz od daty wniesienia pozwu.

Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2012r. w sprawie XXV C 665/08 Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od (...) na rzecz J. K.:

- w pkt 1 tytułem zadośćuczynienia kwotę 150 000 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 100 000 zł od dnia 20 października 2005r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 50 000 zł od dnia 9 czerwca 2008r. do dnia zapłaty,

- w pkt 2 z tytułu renty wyrównawczej za okres od listopada 2003r. do grudnia 2011r. kwotę 43 027,71 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 18 271,24 zł od dnia 9 czerwca 2008r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 24 756,47 zł od dnia 14 grudnia 2011r. do dnia zapłaty;

- w pkt 3 tytułem renty wyrównawczej za okres od stycznia 2012r. kwotę 747,94 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11 stycznia 2012r. do dnia zapłaty, a także kwoty po 730,62 zł miesięcznie za okres od lutego 2012r., płatną do 10 dnia każdego miesiąca z góry w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.

W pkt 4 wyroku Sąd ustalił odpowiedzialność pozwanego wobec powódki za skutki wypadku komunikacyjnego z dnia 30 października 2003r. jakie mogą się ujawnić w przyszłości, a w pkt 5 oddalił powództwo w pozostałej części. W pkt 6 wyroku Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 19 484 zł tytułem kosztów procesu, oraz w pkt 7 nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 12 701,38 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka J. K. urodziła się 1977r., zdobyła wykształcenie zawodowe o profilu krawieckim. Przez 4 miesiące pracowała jako obuwnik, a następnie zdecydowała się podjąć pracę za granicą w celu uzyskania większych zarobków. Od 1997r. do 2003r. pracowała w Belgii, Luksemburgu i w Niemczech jako pomoc domowa, kelnerka i jako opiekunka do dzieci. W dniu 30 października 2003r. powódka jechała do Polski samochodem marki V. (...) jako pasażer. Około godz. 5.00 na skrzyżowaniu dróg krajowych nr (...) w miejscowości S. doszło do wypadku drogowego z przyczyn leżących po stronie kierowcy samochodu, którym jechała powódka. Z uwagi na śmierć kierowcy podejrzanego o sprawstwo wypadku, prokurator Prokuratury Rejonowej w M. w dniu 15 marca 2004r. umorzył śledztwo w sprawie spowodowania katastrofy w ruchu lądowym. Pojazd nie był objęty umową obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

W wyniku wypadku powódka doznała następujących obrażeń:

- stłuczenia głowy ze zmiażdżeniem twarzoczaszki, złamaniem kości szczękowej lewej, jarzmowej lewej, nosa, krwotocznym stłuczeniem mózgu z jego obrzękiem, śpiączką, wstrząsem pourazowym, szarpanymi ranami twarzy,

- złamania lewego obojczyka, żebra trzeciego po stronie lewej, stłuczenia płuca lewego,

-zranienia grzbietu,

- stłuczenia miednicy ze złamaniem kości kulszowej, złamania trzonu kości udowej lewej,

- stłuczenia ręki lewej i złamania nasady bliższej IV i V kości śródręcza lewego, zwichnięcia II, III, IV i V kości śródręcza lewego,

- licznych uszkodzeń zębów, utraty zębów +1,+3,+6,+7, złamania zębów 2+,1+,3+,4+, złamania linii siecznej oraz krawędzi zęba 4-,3-,2-,1-,-1,-2,-3,-4.

W styczniu 2004r., działając w imieniu powódki, (...) Centrum Doradztwa i Pomocy w Dochodzeniu Roszczeń Ubezpieczeniowych dla (...) w Wypadkach Komunikacyjnych i Innych (...) zgłosiło szkodę osobową do Towarzystwa (...) S.A. w W.. Po przejęciu sprawy szkodowej, (...) od 21 września 2004 r. przyznał powódce o zadośćuczynienie w łącznej kwocie 150 000 zł, zwracał jej koszty leczenia, dojazdów i opieki osób trzecich, łącznie 22 712,12 zł. Nadto od 1 września 2005r. wypłaca jej rentę na zwiększone potrzeby w kwocie po 550,00 zł miesięcznie.

W oparciu o opinię biegłych Sąd Okręgowy ustalił, iż sumaryczna wysokość uszczerbku na zdrowiu powódki w związku z następstwami przedmiotowego wypadku wyniosła ponad 100%. W związku z następstwami wypadku powódka wymagała wieloetapowego, długotrwałego i uciążliwego leczenia i rehabilitacji. Charakter obrażeń odniesionych przez powódkę spowodował konieczność kilkakrotnych zabiegów operacyjnych oraz leczenia o specjalistów: ortopedy, chirurga szczękowego, chirurga plastycznego, neurologa, stomatologa, a także psychiatry, laryngologa, dermatologa, internisty i logopedy. Na skutek wypadku powódka przeżywała i nadal przeżywa cierpienia fizyczne i psychiczne, których natężenie, biorąc pod uwagę indywidualność stopnia postrzegania bólu oraz charakter następstw wskazanego zdarzenia, było olbrzymie przez okres około dwóch miesięcy, znaczne przez okres około sześciu miesięcy, by następnie maleć natężenia średniego, które utrzymuje się nadal. W związku z następstwami wypadku powódka była całkowicie niezdolna do poruszania się przez okres około trzech miesięcy, następnie stopniowo, wraz z gojeniem się złamań, odzyskiwała w przeciągu kolejnych trzech miesięcy zdolność do samodzielnego poruszania się, jednak ograniczenie sprawności ruchowej, zwłaszcza w zakresie lewej kończyny górnej jest utrwalone i nieodwracalne. Przez okres około jednego roku od zdarzenia powódka była całkowicie niezdolna do samodzielnej egzystencji, chwili obecnej utrzymuje się u niej umiarkowany stopień niepełnosprawności, który ma charakter utrwalony. Powódka zmuszona była do ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z nabywaniem leków i opatrunków, rehabilitacji ponad dostępną w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, która jest niewystarczająca w stosunku do potrzeb powódki, wynikających z następstw wypadku. Konieczność ponoszenia przedmiotowych wydatków będzie się utrzymywać u powódki w sposób trwały do końca życia. Ponadto, powódka wymagała diety specjalnej (wysokokalorycznej, lekkostrawnej, rozdrobnionej - półpłynnej, w związku z obrażeniami twarzoczaszki) przez okres około sześciu miesięcy od zdarzenia. Innej diety powódka nie wymagała i obecnie nie wymaga.

Obecny stan zdrowia powódki jest w sposób przyczynowy całkowicie związany z następstwami wypadku. Wypadek, jako przyczyna o charakterze wyłącznym, skutkuje u powódki aktualnie częściowym, trwałym ograniczeniem zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji zawodowych i ostatnio wykonywanej, na ogólnym rynku pracy. Powódka wymagała i wymagać będzie w dalszym ciągu stosowania zabiegów rehabilitacyjnych - z zakresu kinezyterapii, fizykoterapii, logopedii, psychologii, leczenia sanatoryjnego, których częstotliwość zależeć będzie od dynamicznie zmieniającego się stanu klinicznego powódki, jak również niezbędna jest stała rehabilitacja i specjalistyczny nadzór w zakresie ortopedii, traumatologii oraz rehabilitacji medycznej. Istnieje zagrożenie ujawnienia się w przyszłości dalszych następstw wypadku, np. dalsze ograniczenia lewej kończyny górnej i związane z tym wystąpienie zmian przeciążeniowych oraz zwyrodnieniowych w zakresie drugiej kończyny górnej. Długotrwałe patologiczne poruszanie się po złamaniu lewej kości udowej, aż do zakończenia procesu gojenia złamania i utrzymujące się dolegliwości, prowadzić będą do nasilenia stopnia inwalidztwa powódki. Z powodu stłuczenia mózgu, nie można też w przyszłości wykluczyć padaczki pourazowej.

Rokowania co do odzyskania przez powódkę pełnej sprawności fizycznej (tj. powrotu do stanu sprzed wypadku) są negatywne - stała rehabilitacja i nadzór lekarski dają co najwyżej szanse na utrzymanie aktualnego, relatywnie dobrego stanu powódki w zakresie narządu ruchu. Nadal mogą ujawnić się w przyszłości szkody związane przyczynowo z wypadkiem.

Powódka ubezpieczona była w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, jako żona rolnika. Posiadała gospodarstwo rolne o pow. 0,16 ha, co stanowi 0,14 ha przeliczeniowych. Na mocy decyzji KRUS przyznany jej został zasiłek chorobowy, a następnie renta z tytułu niezdolności do pracy. W oparciu o opinię biegłego Sąd pierwszej instancji wyliczył różnicę pomiędzy hipotetycznym dochodem jaki powódka mogłaby uzyskać pracując w Polsce jako krawcowa a otrzymywanymi świadczeniami z KRUS. Łącznie za okres od listopada 2003r. do końca grudnia 2011r. jest to kwota 43 027,71 zł. W styczniu 2012r. różnica ta wyniosła 747,94 zł, a od lutego 2012r. – po 730,62 zł miesięcznie.

Sąd Okręgowy wskazał, iż powództwo w przeważającej części zasługiwało na uwzględnienie. W zakresie zadośćuczynienia jego podstawę prawną stanowi art. 445 § 1 w zw. z art. 444 § 1 k.c. Sąd ten wskazał, iż z uwagi na rozmiar krzywdy powódki brak jest podstaw do zakwestionowania żądanej przez powódkę kwoty 300 000 zł jako odpowiedniej sumy zadośćuczynienia. Skoro zaś pozwany wypłacił już powódce z tego tytułu kwotę 150 000 zł, do zapłaty pozostała mu kwota 150 000 zł.

Pozwany wypłaca aktualnie powódce rentę na zwiększone potrzeby w kwocie 550 zł miesięcznie i - zdaniem Sądu pierwszej instancji - jest to wysokość zasadna. Powódka nie wykazała, by kwota ta była zbyt niska w stosunku do jej aktualnych potrzeb, wobec czego Sąd Okręgowy oddalił żądanie ustalenia wyższej kwoty renty z tytułu zwiększonych potrzeb.

W zakresie żądania renty wyrównawczej Sąd Okręgowy wskazał, iż powódka - reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika - nie zdołała wykazać wysokości zarobków, uzyskiwanych przez siebie podczas pracy za granicą. Wobec niedostateczności przedstawionego przez powódkę materiału dowodowego, Sąd wskazał, iż jedynym możliwym do ustalenia punktem odniesienia było przeciętne wynagrodzenie netto krawcowej, obliczone na podstawie danych przedstawionych przez GUS, a uwzględnione przez biegłego M. K. w sporządzonej na zlecenie Sądu opinii. Sąd zasądził rentę stanowiącą różnicę między tym hipotetycznym wynagrodzeniem, a otrzymanymi przez powódkę świadczeniami rentowymi z KRUS.

Stosownie do ostatecznie sformułowanego żądania pozwu w zakresie odsetek Sąd wyróżnił:

- sumę świadczeń z tytułu renty wyrównawczej za okres przed dniem 1 marca 2008 r., wynoszącą 18 271,24 zł, od której to kwoty odsetki zasądził zgodnie z żądaniem pozwu od dnia 9 czerwca 2008 r. do dnia zapłaty,

- sumę świadczeń z tytułu renty wyrównawczej za okres od 1 marca 2008 r. do 31 grudnia 2011 r., wynoszącą 24 756,47 zł, od której to kwoty zasądził odsetki, zgodnie z żądaniem pozwu od dnia 14 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty,

- świadczenia za okres od stycznia 2012 r. w tym 747,94 zł za styczeń 2012r. i 730,62 zł za następne miesiące, za które zdaniem Sądu Okręgowego odsetki należą się od 11 dnia miesiąca, za które określona rata rentowa przysługuje.

Sąd oddalił powództwo o zwrot kosztów leczenia wskazując, iż pozwany wypłacił powódce z tego tytułu kwotę 22 712,28 zł, a powódka nie zdołała wykazać, by koszty te były wyższe.

Sąd Okręgowy wskazał, iż chybiony był poniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia. Mając na uwadze datę wyrządzenia powódce szkody, Sąd wskazał, że zgodnie z dyspozycją art. 2 ustawy z 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80 z 2007 r. poz. 538) na potrzeby analizy zasadności tego zarzutu, wyróżnić należy dwie grupy roszczeń:

- roszczenia powstałe przed dniem 10 sierpnia 2007 r., które także przed tą datą uległy przedawnieniu na podstawie art. 442 k.c.,

- roszczenia powstałe przed dniem 10 sierpnia 2007 r., które do tej daty nie uległy przedawnieniu oraz roszczenia powstałe od dnia 10 sierpnia 2007 r. - do tych stosuje się art. 442 ¹ k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego art. 442 § 2 i art. 442 ¹ § 2 k.c., jako przepisy szczególne, wyłączają zastosowanie art. 118 k.c., przewidującego w szczególności trzyletni termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe. Sąd wskazał, iż nawet, gdyby bieg przedawnienia dochodzonych w niniejszym postępowaniu roszczeń liczyć od daty wypadku z 30 października 2003 r., to przed dniem 10 sierpnia 2007 r., na gruncie art. 442 § 2 k.c., roszczenia te nie uległy przedawnieniu nawet w części, co oznacza, że na podstawie art. 2 ww. ustawy z 16 lutego 2007 r. do roszczeń tych stosować trzeba dwudziestoletni termin przedawnienia, przewidziany przepisem art. 442 ¹ § 2 k.c. Na skutek wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie, bieg przedawnienia wszystkich dochodzonych przez powódkę roszczeń uległ przerwaniu, a podniesiony zarzut przedawnienia należy uznać za bezpodstawny.

Sąd Okręgowy wskazał, iż podstawą żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku na przyszłość jest art. 189 k.p.c. Powołując się na pogląd wyrażony w uchwale SN z dnia 24 lutego 2009 r. III CZP 2/09 - AfC/2009/12/168), Sąd uznał, iż powód dochodzący naprawienia szkody na osobie, także po wejściu w życie art. 442 ^{( 1)} § 3 k.c., może mieć interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości, zwłaszcza dlatego, że przesądzenie w sentencji wyroku zasądzającego świadczenie odszkodowawcze o odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości, zwalnia powoda (poszkodowanego) - w kolejnym procesie o naprawienie szkód, które ewentualnie mogą pojawić się w przyszłości - z obowiązku udowodnienia istnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności podmiotu, na którym taka odpowiedzialność już ciąży. W ocenie Sądu, przedmiotowy interes prawny po stronie powódki istnieje. Wykazane bowiem zostało zagrożenie ujawnienia się w przyszłości dalszych następstw wypadku, które prowadzić mogą nawet do nasilenia się stopnia inwalidztwa powódki. Trudność w wykazaniu przesłanek odpowiedzialności pozwanego za takie skutki będzie zaś niewątpliwie, wraz z upływem czasu, wzrastać. Powódka ma zatem prawo domagać się żądanego w pozwie - ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość.

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o treść art. 100 zd. 2 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 100 zd. 2 k.p.c.

Od powyższego orzeczenia apelację wniósł pozwany zaskarżając przedmiotowy wyrok w części tj.:

a) w zakresie pkt 2:

- co do kwoty 7 381,54 zł jako renty wyrównawczej za okres od listopada 2003r. do czerwca 2005r.,

- w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 18 271,24 zł za okres od 9 czerwca 2008 do dnia 04.06.2012r,

- w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 24 756,47 zł za okres od 14 grudnia 2011 do 4 czerwca 2012r.

b) w zakresie pkt 3:

- co do odsetek ustawowych od kwoty 730,62 zł za okres od 11 stycznia 2012r. do 4 czerwca 2012r.

- w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 730,62 zł za okres od 11 lutego 2012r. do 4 czerwca 2012r,

- w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 730,62 zł za okres od 11 marca 2012 do 4 czerwca 2012r.

- w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 730,62 zł za okres od 11 kwietnia 2012r. do 4 czerwca 2012r,

- w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 730,62 zł za okres od 11 kwietnia 2012r. do dnia 4 czerwca 2012r.

c) w zakresie pkt 4 w zakresie ustalenia odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku, które mogą się ujawnić w przyszłości,

d) w zakresie pkt 6 i 7 co kwestii zwrotu kosztów postępowania i kosztów sądowych.

Pozwany podniósł następujące zarzuty:

1)  naruszenie art. 118 k.c. w zw. z art. 442 ¹ § 2 k.c. przez przyjęcie, iż raty renty wyrównawczej za okres od listopada 2003r. do czerwca 2005r. nie są przedawnione,

2)  naruszenie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 109 ust. 1 ustawy z dn. 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152) przez przyjęcie, iż pozwany opóźnił się ze spełnieniem świadczenia renty wyrównawczej począwszy od dnia 9 czerwca 2008r. do dnia 4 czerwca 2012r. tj. upływu 14 dni od otrzymania w dniu 21 maja 2012r. opinii biegłego M. K. (2).

3)  nadto w uzasadnieniu podniesiono zarzut braku interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. do ustalenia odpowiedzialności pozwanego za mogące się ujawnić w przyszłości skutki wypadku wobec treści art. 442 ¹§ 3 k.p.c.

W konsekwencji pozwany wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w tej części, względnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za obydwie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona jedynie w części. W szczególności dotyczy to żądania zasądzenia rat renty z tytułu utraconych dochodów za okres od 2003r. do 8 czerwca 2005r. Szkoda w postaci utraty dochodów pojawiła się od razu po zdarzeniu wywołującym szkodę. Niewątpliwie też niezwłocznie po tym zdarzeniu powódka dowiedziała się o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody, skoro wystąpiła o jej naprawienie w zakresie kosztów leczenia, zadośćuczynienia czy renty na zwiększone potrzeby. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 7 stycznia 2011r. sygn. I PK 142/10 przy ocenie biegu terminu przedawnienia roszczenia o rentę wyrównawczą należy rozróżnić roszczenie o rentę rozumiane jako roszczenie o przyznanie prawa do renty wyrównawczej, a roszczeniem o wymagalną rentę, czyli o zapłatę poszczególnych rat renty. Bieg przedawnienia roszczeń o zaległe raty rentowe nie może rozpocząć się wcześniej niż bieg przedawnienia roszczenia o prawo do renty (por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 1974 r., I PR 184/74, LEX nr 14261). W terminie określonym w art. 442 ¹ § 2 k.c. można wytoczyć powództwo o przyznanie renty w ogóle. Nie ma to jednak odniesienia do roszczeń o rentę za poszczególne okresy. Świadczenie w postaci poszczególnych rat renty ma charakter okresowy, periodyczny a nie jednorazowy, więc zgodnie z art. 118 k.c. przedawnia się w okresie wynoszącym 3 lata (tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia z dnia 4 marca 2010 r. sygn. akt I ACa 2/10 LEX nr 1120349). Podzielając powyższy pogląd Sąd Apelacyjny uznał, iż roszczenie za okres poprzedzający 3 lata przed wniesieniem pozwu jest przedawnione i w tym zakresie zmienił wyrok oddalając powództwo co do rat renty za okres od listopada 2003r. do 9 czerwca 2005r.

Zarzut związany z terminem wymagalności rat renty za wsteczne okresy jest jedynie częściowo zasadny, mianowicie w odniesieniu do daty, od jakiej Sąd zasądził odsetki od kwoty zsumowanych rat renty za okres przed wniesieniem pozwu, tj. od dnia 9 czerwca 2008r. Skoro nie wykazano, aby wcześniej powódka domagała się od pozwanego spełnienia świadczenia z tytułu renty wyrównawczej, to zasadne jest zasądzenie odsetek od daty upływu 30 dni od dnia doręczenia odpisu pozwu w niniejszej sprawie na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 445 k.c. i art. 109 ust. 1 ustawy z dn. 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.). W pozwie zawarte było również roszczenie o zasądzenie bieżących rat renty, a zatem zsumowanie poszczególnych rat renty dokonane w piśmie złożonym 14 grudnia 2011r. nie stanowiło nowego roszczenia i zgodnie z tym żądaniem odsetki można było zasądzić już od daty wniesienia tego pisma. Brak jest natomiast podstaw do zasądzenia odsetek od poszczególnych kwot renty dopiero od daty doręczenia pozwanemu odpisu opinii biegłego. Proces trwał przez kilka lat, opinię na okoliczność utraconego przez powódkę wynagrodzenia sporządzono dopiero w jego końcowej fazie, tymczasem pozwany powinien był zgodnie z wymogami ww. ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych samodzielnie przeprowadzić postępowanie wyjaśniające mające na celu ustalenie przesłanek przyznania renty wyrównawczej w terminie wskazanym w tej ustawie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2011r. sygn. akt V CSK 38/11 (LEX nr 1129170) ratio legis art. 14 ustawy z 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, podobnie jak i art. 817 k.c., opiera się na uprawnieniu do wstrzymania wypłaty odszkodowania w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją niejasności odnoszące się do samej odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości szkody. Ustanawiając krótki termin spełnienia świadczenia ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej. Po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku ubezpieczyciel lub Fundusz - jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców (art. 355 § 2 k.c.) - obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody. Nie może też wyczekiwać na prawomocne rozstrzygnięcie sądu. Bierne oczekiwanie ubezpieczyciela na wynik toczącego się procesu naraża go na ryzyko popadnięcia w opóźnienie lub zwłokę w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego. Rolą sądu w ewentualnym procesie może być jedynie kontrola prawidłowości ustalenia przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania. Odsetki, zgodnie z art. 481 k.c., stanowią opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego. Niewykonanie obowiązku ustalenia w ustawowym terminie wysokości powstałej szkoły aktualizuje po stronie ubezpieczającego roszczenie o żądanie zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w rozumieniu art. 481 k.c. (tak również Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 8 grudnia 2009r. I ACa 875/09 (LEX nr 628225). Jeśli zgłoszenie szkody następuje poprzez doręczenie odpisu pozwu, to pozwany zakład ubezpieczeń powinien rozpoznać zasadność roszczenia w terminie 30 dni od daty doręczenia odpisu pozwu (tak też SN w wyroku z 2 marca 2006r. I CSK 7/05 (LEX nr 179967).

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w zakresie daty naliczania odsetek od kwoty zsumowanej renty za okres 3 lat od daty wniesienia pozwu w kwocie 11 097,10 zł w ten sposób, iż zasądził te odsetki od dnia 1 sierpnia 2008r. (tj. od 31 dnia od daty doręczenia odpisu pozwu) do dnia zapłaty.

Brak jest natomiast podstaw do uwzględnienia apelacji w zakresie ustalenia odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku mogące wyniknąć w przyszłości. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia i argumentację prawną Sądu Okręgowego w tym zakresie. Pogląd taki został wyrażony również w wyrokach Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 26 września 2012r. I ACa 486/12 (LEX nr 1236085) oraz w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2009 r. III CZP 2/09 (OSNC 2009/12/168). Wprawdzie wprowadzenie nowej regulacji w art. 442 ¹ § 3 k.c. oznacza, że nie został w żaden sposób ograniczony czas, w jakim może ujawnić się szkoda na osobie, prowadząc do zaktualizowania się odpowiedzialności za skutki danego zdarzenia. W tym stanie rzeczy kolejny proces odszkodowawczy może toczyć się nawet po dziesiątkach lat od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę, kiedy zazwyczaj pojawiają się poważne trudności dowodowe. Przesądzenie w sentencji wyroku zasądzającego świadczenie odszkodowawcze o odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości zwalnia natomiast poszkodowanego z obowiązku udowodnienia istnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności podmiotu, na którym odpowiedzialność taka już ciąży. Z tych względów, pod rządem art. 442 ¹ § 3 k.c. powód dochodzący naprawienia szkody na osobie może mieć interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości.

Apelacja zasadna jest także w zakresie orzeczenia o kosztach. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż zasądzona łącznie przez Sąd pierwszej instancji – po częściowym uwzględnieniu apelacji - kwota wszystkich roszczeń stanowi jedynie 72% ostatecznie dochodzonego roszczenia. W tej sytuacji brak jest podstaw do obciążania pozwanego pełnymi kosztami procesu poniesionymi przez stronę powodową, jak i pełnymi nieuiszczonymi kosztami sądowymi – również co do roszczeń, które nie zostały uwzględnione. Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny zmienił orzeczenie o kosztach zawarte w pkt 6 i 7 zaskarżonego wyroku. Suma wydatków stron w pierwszej instancji wyniosła 26 701 zł, z czego powódka poniosła opłatę od pozwu w kwocie 12 267 zł oraz koszty ustanowienia pełnomocnika w kwocie 7 217 zł (wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa), zaś pozwany koszty ustanowienia pełnomocnika (7217zł). Pozwany powinien ponieść 72% z tej kwoty tj. kwotę 19 225 zł, po odjęciu poniesionych przez niego kosztów ustanowienia pełnomocnika powinien zatem zwrócić powódce kwotę 12 008 zł. W odniesieniu do kosztów sądowych, które nie zostały pokryte co do kwoty 1347 zł z tytułu opłaty od pozwu oraz 11 354,38 zł tytułem wydatków, pozwany powinien być obciążony tymi kosztami również w 72%, co stanowi kwotę 9145 zł. Brak jest natomiast podstaw do obciążania pozwanego nieuiszczonymi kosztami sądowymi w takim zakresie, w jakim powódka przegrała powództwo. W oparciu o treść art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2010 Nr 90 poz. 494) Sąd Apelacyjny nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu tych kosztów na rzecz Skarbu Państwa uznając, iż z uwagi na rozmiar odniesionej przez nią szkody zachodzi w tej sprawie szczególnie uzasadniony przypadek.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386§1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.