Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WA 28/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Edward Matwijów (przewodniczący)
SSN Marek Pietruszyński
SSN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca)
Protokolant : Anna Krawiec
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Zbigniewa
Badelskiego,
w sprawie Z. G. o odszkodowanie, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie
w dniu 7 października 2014 r., apelacji, wniesionej na niekorzyść przez prokuratora
od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 24 lipca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy w Izbie Wojskowej wyrokiem z dnia 9 października 2012 r.,
sygn. akt: WO 6/12 wznowił postępowanie karne w sprawie Z. G. i uchylając
zaskarżony wyrok Wojskowego Sądu Okręgowego […] z dnia 13 stycznia 1950 r.
uniewinnił Z. G. od popełnienia czynu określonego w art. 7 dekretu z dnia 13
2
czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie
odbudowy Państwa. W dniu 29 września 2013 r. pełnomocnik I. G., byłej żony Z. G.,
który zmarł w 1984 r., złożył wniosek o zasądzenie na jej rzecz od Skarbu Państwa
kwoty 105.000 tys. zł tytułem odszkodowania za niesłuszne skazanie męża. W toku
rozprawy w dniu 5 czerwca 2014 r., przed Wojskowym Sądem Okręgowym w P.
ustanowiony pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o zasądzenie na jej rzecz kwoty
127 500 zł (k. 35).
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 24 lipca 2014 r., na
podstawie art. 554 § 2 k.p.k. i art. 556 § 1 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa –
Departamentu Budżetowego MON na rzecz I. G. kwotę 127 500 zł wraz z
ustawowymi odsetkami licząc od dnia uprawomocnienia się orzeczenia tytułem
odszkodowania, za niesłuszne skazanie jej męża Z. G. Sąd pierwszej instancji m.in.
ustalił, że Z. G. zawodową służbę wojskową pełnił na stanowisku wykładowcy
wyszkolenia saperskiego Oficerskiej Szkoły Inżynieryjno Saperskiej […] w stopniu
kapitana z 5 - letnią wysługą. Zatrzymany został w dniu 29 czerwcu 1949 r., i po
zamianie kary śmierci na karę 15 lat więzienia decyzją Prezydenta RP z dnia 22
marca 1950 r., karę więzienia odbywał do dnia 21 grudnia 1955 r. Z. G. odbył
łącznie w okresie od dnia 29 czerwca 1949 r. do dnia 21 grudnia 1955 r. karę 6 lat i
3 miesięcy więzienia. Ponadto w postępowaniu ustalono, że w chwili obecnej
wykładowca Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych będący oficerem Wojska
Polskiego o 5 - letniej wysłudze otrzymuje pobory miesięcznie netto w wysokości
3.660,32 zł. Wyrokiem Sądu Okręgowego w W. zasądzono od Skarbu Państwa na
rzecz syna I. G. – L. G. kwotę 88.200 zł tytułem odszkodowania za niesłuszne
skazanie jego ojca. W tej sytuacji w ocenie Sądu pierwszej instancji „pomnożenie
kwoty 3.660.32 zł przez 75 miesięcy i podzielenie jej przez 2 daje kwotę 137 262 zł
odszkodowania, którą winna otrzymać I. G”. Z uwagi jednak na to, że pełnomocnik
wniósł o zasądzenie odszkodowania w kwocie 127 500 zł stosownie do zakazu
wynikającego z treści art. 321 § 1 k.p.c. zasądzono na rzecz I. G. żądaną przez
pełnomocnika wnioskodawczyni kwotę.
Apelację na niekorzyść wniósł prokurator Wojskowej Prokuratury Okręgowej
w P. Zaskarżając wyrok w części dotyczącej wysokości zasądzonego
odszkodowania zarzucił:
3
- obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść orzeczenia
(art. 424 § 2 k.p.k.), poprzez nieprzytoczenie okoliczności, które Sąd pierwszej
instancji miał na uwadze, dotyczących zasądzenia odszkodowania stanowiącego
równowartość 1/2 wynagrodzenia Z. G., za okres pozbawienia wolności, w sytuacji,
gdy pełnomocnik domagał się równowartości 1/3 tego wynagrodzenia, zaś
uzasadnienie wyroku w tej części nie pozwala na odtworzenie motywów, którym
kierował się sąd przy miarkowaniu wysokości odszkodowania, a przez to
zaskarżony wyrok nie poddaje się kontroli instancyjnej,
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mających wpływ
na jego treść poprzez przyjęcie, że utrzymanie należne z mocy ustawy I. G. od jej
męża Z. G. wynosiło 1/2 jego dochodów, gdy tymczasem z akt sprawy wynika, że Z.
G. był mężem niepracującej I. G., który miał na utrzymaniu dziecko i na utrzymanie
żony przeznaczałby 1/3 swoich dochodów, co w rezultacie doprowadziło do
niezasadnego zasądzenia I. G. odszkodowania w 1/2 zamiast 1/3 wynagrodzenia
za okres pozbawienia go wolności,
- obrazę przepisów prawa procesowego (art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 558 k.p.k.)
poprzez zasądzenie odszkodowania ponad żądanie pełnomocnika
wnioskodawczyni w sytuacji, gdy domagał on się zasądzenia 1/3 tego
wynagrodzenia.
Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w tej części i
przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Wojskowemu
Sądowi Okręgowemu w P.
Sąd Najwyższy rozważył.
Apelacja prokuratora jest zasadna.
Na wstępie stwierdzić należało, że prokurator de facto zaskarżył wyrok w
całości, w zakresie rozstrzygnięcia o wysokości zasądzonej kwoty odszkodowania.
W ocenie sądu odwoławczego bezsporne są ustalenia odnoszące się do okresu
pozbawienia wolności Z. G. oraz jego uposażenie związane z pełnieniem przez
niego służby wojskowej. Skarżący zresztą tego nie kwestionuje. Natomiast zgodzić
się należało z wywodami skarżącego, że w sytuacji, kiedy rodzina Z. G. składała się
z 3 osób, prawo do odszkodowania przysługiwało temu, kto wskutek wykonania
kary lub niewątpliwie niesłusznego aresztowania utracił m. in. należne mu od
4
uprawnionego w mocy ustawy utrzymanie (art. 556 § 1 k.p.k.). Jest rzeczą
oczywistą, że Z. G. zobowiązany był do dostarczania środków utrzymania na
potrzeby swojej żony i syna (art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Dz. U. Nr 9
poz. 59, Kodeks rodzinny i opiekuńczy). Sąd pierwszej instancji obliczając
wysokość należnego wnioskodawczyni odszkodowania nie uzasadnił w żadnym
stopniu, dlaczego określoną kwotę odszkodowania „podzielił” przez 2 i co właściwie
oznacza ta cyfra. Przypuszczać można tylko, że Sąd pierwszej instancji mając na
uwadze zasądzoną kwotę odszkodowania na rzecz syna I. G. – L. „podzielił” kwotę
274 515 zł po ½ jako przynależnej L. G. i I. G. To swoiste domniemanie w zakresie
prawidłowości zasądzonego odszkodowania w żadnym razie nie może być
zaakceptowane przez Sąd odwoławczy. W związku z tym w uwzględnieniu apelacji
prokuratora należało wyrok w zaskarżonej części uchylić i sprawę przekazać do
ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P. W postępowaniu
tym zbędne staje się ponowne przesłuchanie wnioskodawczyni, natomiast mając
na uwadze zapatrywania Sądu odwoławczego co do sposobu miarkowania
należnej wnioskodawczyni kwoty odszkodowania Sąd pierwszej instancji powinien
wydać prawidłowe rozstrzygnięcie w tej kwestii.
Z tych względów orzeczono jak na wstępie.