Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 28/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSA Barbara Trębska
w sprawie z powództwa Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów
i Kanalizacji Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.
przeciwko Gminie S.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 listopada 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 lipca 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powód - Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o.
z siedzibą w S. dochodził zasądzenia od pozwanej Gminy S. łącznej kwoty 219.197
złotych wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.
W odpowiedzi na pozew pozwana nie uznała żądań pozwu i wnosząc o jego
oddalenie podniosła w pierwszej kolejności zarzut braku kontrasygnaty Skarbnika
Gminy S., powołując się na bezskuteczność wskazywanego w pozwie
porozumienia z dnia 3 lipca 2007 r., jako podstawy roszczenia. Ponadto
wskazywała, że umowa, z treści której powód wywodzi swoje żądanie nie ma
charakteru umowy wzajemnej, a zawarte w jej treści unormowanie § 13, na które
powołuje się powód, jest w istocie rodzajem kary umownej, co do której podniosła
także zarzut rażącego wygórowania. W zakresie zaś podstawy roszczeń pozwu
pojmowanej jako niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania pozwana
wywodziła o braku przesłanek takiej odpowiedzialności w postaci szkody
i normalnego związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem pozwanej, a szkodą
jakiej miał doznać powód.
W toku postępowania w piśmie z dnia 18 maja 2012 r. powód wskazał, jako
dodatkową podstawę prawną roszczenia - naprawę szkody wyrządzonej powódce
przez pozwaną w związku z niezawiadomieniem jej o bezskuteczności
porozumienia z dnia 3.07.2007 r." Podnosił, że szkodą MPWiK jest wielkość
odprowadzonego podatku od nieruchomości za lata 2010 i 2011 w wysokości
305.272,96 zł., bo gdyby powód został powiadomiony o braku kontrasygnaty
Porozumienia, nie powstałyby budowle objęte podatkiem.
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w oddalił powództwo
i orzekł o kosztach procesu.
Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego poprzedziły następujące ustalenia
faktyczne:
W dniu 11 sierpnia 2004 r. Gmina Miasto S. i Gmina S. wspólnie złożyły do
Komisji Europejskiej wniosek o dofinansowanie inwestycji z Funduszu Spójności.
Celem była realizacja projektu zatytułowanego „System wodociągowy
i kanalizacyjny w S." Inwestycja ta miała obejmować modernizację stacji
3
uzdatniania wody w S. i wodociągu wody surowej na odcinku 800 metrów, budowę
sieci kanalizacyjnej sanitarnej o długości 66 km i 38 pompowni na terenie miejskim
S., budowę sieci kanalizacyjnej sanitarnej na terenach wiejskich Gminy S. o
długości około 100 km i 64 pompowni, a także budowę kanalizacji deszczowej i
oczyszczalni wód deszczowych dla lewobrzeżnej części S.
W dniu 17 listopada 2006 r. została wydana decyzja Komisji Wspólnot
Europejskich w sprawie przyznania pomocy w ramach Funduszu Spójności dla
powyższego projektu. Beneficjentem środków pomocy finansowej z Unii
Europejskiej była Gmina Miasto S. Przedsięwzięcie było nastawione przede
wszystkim na osiągnięcie efektu ekologicznego funkcjonowania systemu wodno -
kanalizacyjnego na terenie objętym inwestycją. Harmonogram inwestycji zakładał
jej rozpoczęcie w końcu maja 2006 r. i zakończenie w końcu czerwca 2011 r.
W dniu 3 lipca 2007 r. Gmina Miasto S. i Gmina S. oraz Miejskie
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o. z siedzibą w S. zawarły
Porozumienie", które miało regulować prawa i obowiązki stron wspólnie
uczestniczących w realizacji Projektu „System wodociągowy i kanalizacyjny w S.",
opierający się na złożonym wniosku do Komisji Wspólnot Europejskich i wydanej
przez tę Komisję decyzji, stanowiącej podstawę finansowania inwestycji. Umowa ta
zakładała, że każda z jej stron będzie uczestniczyła w Projekcie przez
zaangażowanie własnych środków finansowych, przy wartości całej inwestycji,
określonej na kwotę 124,8 min złotych, według wielkości określonych w zakresie
kosztów kwalifikowanych - Gmina Miasto S. na poziomie 8,6 %, Gmina S. - 5,4 % z
udziałem środków z Funduszu Spójności w tej mierze na poziomie 55 %. Natomiast
koszty budowy poszczególnych odcinków kanalizacji (tzw. koszty niekwalifikowane)
miały być finansowane na terenie miasta w równych częściach przez Gminę Miasto
S. i MPWiK , zaś na terenie Gminy także w równych częściach przez Gminę S.
i MPWiK. Po zakończeniu całego Projektu powstały w wyniku jego realizacji
majątek, obejmujący wodociągi i kanalizację sanitarną miał być własnością MPWiK,
przy zapewnieniu udziałów w nim dla wszystkich uczestników projektu
proporcjonalnie do zakresu współfinansowania, z tym że równowartość majątku
współfinansowana z Funduszu Spójności miała zostać zamieniona na udziały dla
beneficjenta tych środków czyli Gminy Miasto S. Przy takim zakresie ustalenia
4
partycypacji stron w Projekcie, przyjęto także § 13 tej umowy. Nakładał on na
Gminę S. i Gminę Miasto S. zobowiązanie do podjęcia wszelkich dopuszczalnych
prawem działań, aby w ciągu dwóch lat od zakończenia budowy (wydania
Świadectwa Przejęcia ) mieszkańcy skanalizowanych terenów podłączyli się do
nowo wybudowanej sieci kanalizacyjnej. Zgodnie z § 13 pkt 2, zrealizowanie
Projektu na terenie Gminy S. w zakresie rzeczowym przy zaistnieniu możliwości
podłączenia do sieci kanalizacyjnej takiej ilości mieszkańców Gminy, jaką zakładało
Studium Wykonalności tj. 6.500, będzie zobowiązywało Gminę S. do dostarczania
do nowo wybudowanej sieci kanalizacyjnej po roku od zakończenia budowy
(wydania Świadectwa Przejęcia) - co najmniej 60 % docelowej ilości ścieków,
założonej w Studium Wykonalności, zaś po dwóch latach 100 % tej ilości. W treści
ustępu 4 tego unormowania strony przewidziały, że w przypadku niedostarczenia
ilości ścieków określonych w powyższy sposób, Gmina S. z własnego budżetu
sfinansuje różnicę pomiędzy wielkością przychodów, wynikającą z ilości ścieków,
określonych w ustępie 2 i 3 tego unormowania, a rzeczywistą ilością dostarczonych
ścieków. Porozumienie to w imieniu pozwanej Gminy S. podpisał Wójt J. K. i
wówczas nie zostało ono opatrzone kontrasygnatą Skarbnika Gminy S.;
kontrasygnaty takiej nie udzielono także do czasu zamknięcia rozprawy w sprawie.
Wójt Gminy S. nie miał świadomości braku kontrasygnaty, a dowiedział się o tym
dopiero w toku niniejszego postępowania.
W dniu 29 lutego 2008 r. została zawarta umowa o przekazanie realizacji
Projektu nr […] pod nazwą System wodociągowy i kanalizacyjny w S. miedzy
Gminą Miasto S. a Miejskim Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji Spółka z
o.o. z siedzibą w S., która przewidywała przejęcie przez powyższą spółkę praw,
obowiązków i odpowiedzialności jednostki odpowiedzialnej za realizację
przedmiotowego Projektu.
W dniu 17 marca 2008 r. doszło do zawarcia umowy o dofinansowanie
przedmiotowego Projektu pomiędzy Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej z siedzibą w W., a Gminą Miastem S., w imieniu której
działało Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o. w S.,
jako beneficjent publicznych środków finansowych. W konsekwencji powyższego
porozumienia, powodowa spółka zawierała następnie na potrzeby uzyskania
5
środków finansowania inwestycji umowy pożyczki, z tytułu których obciążenia
finansowe dla powódki w latach 2009 - 2026 wynoszą łącznie około 59.000.000
złotych.
Od początku roku 2010 przedstawiciele pozwanej Gminy podejmowali
starania, zachęcające mieszkańców do podłączania się do sieci wodno -
kanalizacyjnej.
W dniu 28 lipca 2011 r. Rada Gminy S. podjęła uchwałę w sprawie zasad i
trybu postępowania przy udzielaniu dotacji celowej na zadania polegające na
budowie przyłączy kanalizacyjnych na terenie Gminy S. Przewidziano wówczas
maksymalną dotację dla każdego mieszkańca, który poniesie koszt przyłącza w
wysokości 50%, ale nie przekraczający 700 złotych. Ponadto w 2011 r. pozwana
gmina przeprowadzała kontrole w indywidualnych gospodarstwach w zakresie
sposobu odprowadzania ścieków i posiadanych umów na ich odbiór i nieczystości
stałych. Wójt pozwanej wdrożył kilkadziesiąt postępowań administracyjnych,
wydając kilkanaście decyzji, nakazujących natychmiastowe podłączenie do sieci
kanalizacyjnej w miejscowościach R. i M.
Realizacja inwestycji doprowadziła do wybudowania na obszarach Gminy S.
sieci wodno - kanalizacyjnej o przewidywanej długości około 100 km, przy
zaistnieniu technicznych możliwości przyłączania się indywidualnych użytkowników.
Na koniec 2010 r. nie doszło jednak do stanu, w którym do nowo wybudowanej
sieci przyłączyła się na tym terenie taka ilość użytkowników, która mogłaby
zapewnić dostarczanie przynajmniej 60 % przewidywanej w Studium Wykonalności
Projektu ilości ścieków.
Obecnie zrealizowano w zakresie podłączeń na terenie Gminy S. 42 %
przyłączy dla całego kontraktu. Powodowa spółka ponosi koszty realizacji inwestycji
w postaci spłaty rat kredytowych, które w 2012 r. wyniosły około 1,6 min złotych,
a w okresie trzech lat koszt podatku od nieruchomości na rzecz Gminy S. wyniósł
około 11.100.000 złotych.
Wystawione przez. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji
Spółka z o.o. w S. noty księgowe z tytułu należności za ścieki nieodprowadzone do
nowo wybudowanej kanalizacji sanitarnej we wsi R., kierowane do Urzędu Gminy S.
i doręczone adresatowi, nie zostały opłacone.
6
Oceniając materiał dowodowy Sąd wskazał, że okoliczności istotne z punktu
widzenia zakresu żądań, będących przedmiotem rozpoznania w sprawie,
pozostawały co do faktów nie kwestionowane.
W ramach rozważań prawnych Sąd I instancji wskazał, że powód dochodził
w niniejszym procesie zasadniczo roszczenia, wywodzonego z treści § 13 ust. 4
łączącego strony Porozumienia z dnia 3 lipca 2007 r., negując jednocześnie aby
była to kara umowna. Zdaniem Sądu, dochodzone roszczenie jest jednak sui
generis karą umowną, a to z kolei oznacza, że wierzyciel, dla którego zastrzeżono
w umowie karę umowną, powinien wykazać jedynie istnienie i treść zobowiązania
łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania. Umowa z dnia 3 lipca 2007 r. nakładała na pozwaną Gminę
obowiązek „podjęcia wszelkich dopuszczalnych prawem działań, aby w ciągu 2 lat
od zakończenia budowy (wydania Świadectwa Przejęcia) mieszkańcy
skanalizowanych terenów podłączyli się do nowo wybudowanej sieci
kanalizacyjnej". W treści ust. 2 § 13 umowy przewidziano jaka ilość ścieków
powinna być dostarczana z terenów pozwanej Gminy, przy wywiązaniu się
z przyjętego przez nią obowiązku.
W tym kontekście Sąd uznał, że świadczenie przewidziane w ust. 4 § 13
umowy miało swój cel w postaci zdyscyplinowania pozwanej do wywiązania się
z przyjętego zobowiązania, a jednocześnie miało spełniać funkcję gwarantującą
powodowi wyrównanie określonego uszczerbku w razie uchybienia temu
obowiązkowi, na poziomie umownie ustalonym przez strony.
Sąd uznał jednak racje strony pozwanej, podnoszącej zarzut braku
skuteczności prawnej Porozumienia z powodu braku jego kontrasygnaty przez
skarbnika Gminy, wskazując jednocześnie na niemożność przyjęcia istnienia takiej
kontrasygnaty w sposób dorozumiany.
Brak kontrasygnaty nie spowodował, iż umowa stron jest dotknięta
nieważnością, ale uczynił ją bezskuteczną z możliwością konwalidacji poprzez
późniejsze udzielenie kontrasygnaty, co jednak nie nastąpiło do czasu zamknięcia
rozprawy. Tym samym, zdaniem Sądu, powód nie zdołał wykazać, aby istniała
skuteczna prawnie podstawa dochodzenia zapłaty kary umownej.
7
Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że w kontekście braku kontrasygnaty powód
zarzucał kontrahentowi niepowiadomienie go o tym fakcie i o możliwości
powstrzymania się ze spełnieniem świadczenia, do którego się zobowiązał.
W przypadku zawarcia umowy wzajemnej bez kontrasygnaty, gmina powinna
bowiem powiadomić drugą stronę porozumienia o tym braku. Sąd uznał jednak,
że umowa stron nie ma charakteru umowy wzajemnej. Umowa z dnia 3 lipca 2007 r.
nakładała na każdą z jej stron określone obowiązki, nie wykazujące cech
ekwiwalentności. Stąd też uznał, że nie ma racji powód podnosząc, że mogło dojść
do powstrzymania się przez niego od spełnienia przyjętego zobowiązania, gdyby
był powiadomiony przez pozwaną Gminę o braku kontrasygnaty. Dodatkowo Sąd I
instancji podniósł, że powód, dochodząc odszkodowania, nie wykazał faktu
poniesienia szkody i jej zakresu. W ocenie Sądu nie można uznać, aby miarodajne
było w tej mierze wyliczenie wedle zasady przyjętej w treści ust. 4 § 13 umowy
stron, gdyż jest to sposób wskazany wyłącznie dla potrzeb ustalenia wysokości
kary umownej, który nie jest tożsamy z ustaleniem wysokości szkody w tym
względzie.
Powyższy wyrok zaskarżyła w całości apelacją strona powodowa, którą Sąd
Apelacyjny wyrokiem z dnia 25 lipca 2013 r. oddalił jako, bezzasadną.
Podzielił dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne i przyjął je za
własne.
Zwrócił uwagę, że sama treść art. 46 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym
nie pozostawia żadnych wątpliwości, że dla skuteczności czynności prawnej,
wskazanej w tym przepisie, potrzebna jest kontrasygnata skarbnika. Skuteczność
czynności prawnej oznacza wywołanie przez tę czynność, wynikających z niej
skutków prawnych. Skoro więc kontrasygnata skarbnika gminy stanowi warunek
skuteczności danej czynności prawnej, to zasadnie kwalifikuje się ją jako warunek
prawny (condicio iuris). Jest to bowiem przesłanka, od wystąpienia której ustawa
uzależnia powstanie skutku prawnego. Dopóki przesłanka ta nie zostanie spełniona,
dopóty istnieje stan zawieszenia; strony związane są umową, lecz powinny
powstrzymać się od działań, które naruszyłyby uprawnienia drugiej z nich na
wypadek spełnienia się przesłanki ustawowej. W razie ziszczenia się warunku
8
ustawowego, powstaje skutek prawny danej czynności; definitywny brak udzielenia
kontrasygnaty powoduje, że skutek prawny czynności w ogóle nie powstaje.
Uznał, że nie można przyjąć istnienia kontrasygnaty w sposób dorozumiany,
w szczególności poprzez regulowanie innych zobowiązań finansowych,
wynikających z Porozumienia z dnia 3 lipca 2007 roku, gdyż takie częściowe
wykonanie umowy nie sanuje bezskuteczności Porozumienia. Jego zdaniem, nie
ma żadnego dowodu w sprawie, który wskazywałby, że wolą Skarbnika Gminy S.
było udzielenie kontrasygnaty dla zobowiązań, wynikających z powołanego § 13
Porozumienia.
Tym samym uznał, że powód nie zdołał wykazać istnienia skutecznej
prawnie podstawy zapłaty dochodzonej pozwem kwoty.
Podzielił też stanowisko Sądu Okręgowego co do faktu, że strona powodowa
nie wykazała faktu poniesienia szkody i jej zakresu, tym bardziej, że szkodą tą nie
może być całość kosztów wskazywanych przez stronę powodową. W tym
znaczeniu, zdaniem Sądu strona powodowa chciałaby gwarancji na powodzenie
ekonomiczne podjętego przedsięwzięcia i przerzucenia znaczącej części ryzyka
jego opłacalności ekonomicznej na powodową Spółkę.
Od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego skargę kasacyjną wywiódł powód,
opierając ją na podstawie naruszenia prawa materialnego. Zarzucił naruszenie art.
46 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. Nr 16
poz. 95 z późniejszymi zmianami), poprzez ich błędną wykładnię zakładającą, że
kontrasygnata Skarbnika Gminy na czynności prawnej mogącej rodzić
zobowiązanie finansowe gminy nie może zostać udzielona w sposób inny
niż poprzez złożenie podpisu Skarbnika na dokumencie zawierającym treść tej
czynności i niewłaściwe zastosowanie tych przepisów, polegające na uznaniu,
że w stanie faktycznym niniejszej sprawy stanowiące podstawę powództwa
Porozumienie z dnia 3 lipca 2007 r. nie zostało kontrasygnowane przez Skarbnika
Gminy S.; art. 487 § 2 k.c. przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
prowadzące do uznania, że Porozumienie z dnia 3 lipca 2007 r. zawarte pomiędzy
stronami nie ma charakteru umowy wzajemnej w rozumieniu tego przepisu; art. 354
§ 1 i § 2 k.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie prowadzące do uznania, że na
9
pozwanej nie ciążył obowiązek zawiadomienia powódki o tym. że Porozumienie z
dnia 3.07.2007 r., stanowiące podstawę powództwa nie zostało kontrasygnowane
przez Skarbnika Gminy S.; art. 490 § 1 k.c., poprzez jego niewłaściwe
zastosowanie i uznanie przez to, że wiedza powódki o tym, iż porozumienie z dnia
03.07.2007 r. stanowiące podstawę powództwa nie zostało kontrasygnowane przez
Skarbnika Gminy S., nie dałaby jej prawa do powstrzymania się z własnym
świadczeniem wynikającym z tej umowy.
W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od strony
pozwanej dochodzonej kwoty, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcie i kosztach procesu według norm
przepisanych.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strony powodowej, pozwany wniósł o jej
oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma art.46 ustawy z dnia
8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 594) –
dalej: „u.s.g.”, którego treść jest następująca:
1. Oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa
jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia
zastępca wójta samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta
osobą.
2. Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań
pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika
gminy (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej.
3. Skarbnik gminy (główny księgowy budżetu), który odmówił kontrasygnaty,
dokona jej jednak na pisemne polecenie zwierzchnika, powiadamiając o tym
radę gminy oraz regionalną izbę obrachunkową.
Z treści tego przepisu wynika, że kontrasygnata skarbnika gminy nie stanowi
oświadczenia woli, gdyż takie oświadczenie w imieniu gminy składa jednoosobowo
wójt lub upoważnione przez niego osoby. Stanowisko takie jest prezentowane
jednolicie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. przykładowo wyroki: z dnia
10
27 marca 2000 r., III CKN 608/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 172, z dnia 15 grudnia
1999 r., I CKN 304/98, z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK 526/04, z dnia 17 lipca
2009 r., IV CSK 117/09, z dnia 3 października 2012 r., II CSK 97/12, czy z dnia
15 marca 2013 r., V CSK 180/12 - niepubl.). W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje
się, że kontrasygnata stanowi oświadczenie wiedzy skarbnika co do stanu planu
finansowego gminy (budżetu) i jest narzędziem dyscypliny budżetowej. Brak jej nie
powoduje zatem nieważności oświadczenia woli, chyba że ustawa taką sankcję
wyraźnie przewiduje, jak to ma miejsce w przypadku czynności prawnych
wymienionych w art. 262 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
(tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 885), ale jedynie jej nieskuteczność. Wbrew przy
tym poglądowi Sądu Okręgowego, skutkiem braku kontrasygnaty skarbnika nie jest
stan bezskuteczności zawieszonej, o jakiej mowa w art. 63 k.c. W piśmiennictwie
trafnie podnosi się bowiem, że przeciwko takiej kwalifikacji przemawia nie tylko to,
że skarbnik nie jest organem gminy, a tym bardziej organem osoby trzeciej, od
zgody której uzależniona jest skuteczność złożonego przez stronę oświadczenia
woli, ale przede wszystkim to, że organ gminy, czyli wójt może na podstawie art. 46
ust. 4 u.s.g. wymusić złożenie kontrasygnaty przez skarbnika. W rezultacie można
tu mówić jedynie o analogii do sytuacji prawnej charakteryzującej bezskuteczność
zawieszoną, a więc o bezskuteczności sui generis.
Stosownie do art. 60 k.c., oświadczenie woli organu gminy może być
wyrażone w dowolny sposób, byleby tylko ujawniało w dostateczny sposób jej treść,
chyba że ustawa lub umowa przewiduje dla danej czynności formę aktu
notarialnego lub inną formę szczególną. W judykaturze przyjmuje się, że te zasady
mają również odpowiednie zastosowanie do formy składania kontrasygnaty przez
skarbnika gminy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2012 r.,
II CSK 97/12, niepubl.). Oznacza to, że przystąpienie do realizacji umowy,
może być uznane za potwierdzenie jej zawarcia i jednocześnie za złożenie
w sposób dorozumiany kontrasygnaty przez skarbnika. W orzecznictwie zarysowała
się tylko rozbieżność stanowisk co do tego czy wystarczy tu wykonywanie umowy
przez kontrahenta gminy, jak to przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 marca
2000 r., III CKN 608/98, czy konieczne jest jej realizowanie przez samą gminę, za
czym opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lipca 2009 r., IV CSK
11
117/09. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę przychyla się do poglądu wyrażonego
w tym drugim stanowisku. Rozstrzygające powinno być bowiem zachowanie samej
gminy, skoro na jego podstawie ma być rekonstruowana treść oświadczenia jej woli,
a nie zachowanie się kontrahenta, które może mieć tu znaczenie jedynie
uzupełniające. Trzeba przy tym dodać, że, zgodnie z mającym tu odpowiednie
zastosowanie art. 63 k.c., kontrasygnata może być wyrażona także po złożeniu
oświadczenia woli przez wójta gminy i wówczas wywiera skutek wsteczny,
co oznacza przywrócenie skuteczności temu oświadczeniu od chwili jego złożenia
w porozumieniu z 3 lipca 2007 r.
W tej sytuacji nie można zaakceptować stanowiska Sądu Okręgowego,
który uznał, że udzielenia kontrasygnaty przez skarbnika gminy nie da się
przyjmować w sposób dorozumiany, a fakt częściowego wykonania umowy przez
pozwaną gminę nie sanuje jej bezskuteczności. Podzielenie tego stanowiska przez
Sąd Apelacyjny oznacza, że usprawiedliwionym okazał się zarzut skargi kasacyjnej
naruszenia art. 46 ust. 1 i 3 u.s.t., co jest wystarczającą podstawą do uwzględnienia
skargi kasacyjnej (art. 39815
§ 1 w zw. z art. 108 § 2 k.p.c.).
W związku z tym nie ma potrzeby szerszego rozważania kwestii,
której w skardze kasacyjnej poświęcono dużo miejsca, a mianowicie czy
przywołane porozumienie ma charakter umowy wzajemnej. Należy jedynie wskazać
na pewien brak konsekwencji w tej mierze samego skarżącego. Udzielając
pozytywnej odpowiedzi na to pytanie, autor skargi stwierdza, że porozumienie było
w swej istocie „umową regulującą wspólne przedsięwzięcie, nastawione
na osiągnięcie określonych korzyści finansowych” (…). Osłabia to jego
argumentację o rzekomej ekwiwalentności porozumienia, przywoływanej
jako istotny wyróżnik charakterystyczny dla umowy wzajemnej.