Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PO 4/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
SSA Piotr Prusinowski
w sprawie ze skargi M. W.
na decyzję Prokuratora Generalnego z dnia 23 lipca 2014 r., w przedmiocie
nieuwzględnienia prośby o powołanie na stanowisko prokuratora Prokuratury
Okręgowej w […] z jednoczesnym przeniesieniem w stan spoczynku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 listopada 2014 r.,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
M. W. zrzekł się w listopadzie 2006 r. stanowiska prokuratora z uwagi na
wybranie go starostą powiatu. Pismem z 18 listopada 2013 r. wniósł o powołanie go
na stanowisko prokuratora Prokuratury Okręgowej w […] z jednoczesnym
przeniesieniem w stan spoczynku. Wniosek wpłynął w dniu 21 listopada 2013 r. do
Biura Kadr Prokuratury Generalnej, które pismem z dnia 27 listopada 2013 r.
zwróciło się do Prokuratury Apelacyjnej w […] o nadesłanie akt osobowych
2
wnioskodawcy. Akta osobowe wpłynęły 9 grudnia 2013 r., a pismem z dnia 16
grudnia 2013 r. Biuro Kadr zwróciło się do Prokuratury Apelacyjnej o zobowiązanie
M. W. do nadesłania niezbędnych do rozpoznania wniosku dokumentów, o których
mowa w art. 11 ust. 2 i ust. 2a ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
(jednolity tekst: Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 ze zm.). W dniu 18 lutego 2014 r.
do Biura Kadr wpłynęła informacja Prokuratury Apelacyjnej o zwłoce w
przedstawieniu żądanych dokumentów, spowodowanej niezłożeniem ich przez
wnioskodawcę, w związku ze złym stanem jego zdrowia. Dokumenty wraz z
oświadczeniem M. W. z dnia 24 marca 2014 r. wpłynęły do Biura Kadr w dniu 8
kwietnia 2014 r.
Pismem z dnia 23 lipca 2014 r. Prokurator Generalny poinformował
wnioskodawcę, że nie uwzględnia jego wniosku o powołanie w trybie art. 65a ust. 3
ustawy o prokuraturze na stanowisko prokuratora Prokuratury Okręgowej z
jednoczesnym przeniesieniem w stan spoczynku. Jako powód takiej decyzji
wskazano osiągnięcie przez M. W. przed datą formalnego rozpoznania wniosku
wieku, określonego w art. 69 § 1 i 1a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o
ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 427 ze zm.;
dalej jako: u.s.p.) w związku z art. 62a ustawy o prokuraturze, co stanowi
negatywną przesłankę powołania na stanowisko prokuratora. Konsekwencją
odmowy powołania na poprzednio zajmowane stanowisko był zaś brak możliwości
przeniesienia wnioskodawcy w stan spoczynku, albowiem prawo do skorzystania z
tej instytucji jest ściśle związane z posiadaniem statusu prokuratora.
M. W. złożył do Sądu Najwyższego skargę na odmowę powołania go na
stanowisko prokuratora, podnosząc że z wnioskiem o przywrócenie do prokuratury
wystąpił przed ukończeniem 65 lat życia, przedłożył także niezbędne dokumenty, w
tym zaświadczenie o stanie zdrowia i zaświadczenie z badania psychologicznego.
Zdaniem skarżącego, „interpretacja obowiązujących przepisów przez Prokuratora
Generalnego w przypadku jego sytuacji jest nietrafna”, wobec czego wniósł o
uwzględnienie jego skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 65a ust. 1 ustawy o prokuraturze, prokurator mianowany,
powołany lub wybrany do pełnienia funkcji w organach państwowych, samorządu
terytorialnego, służby dyplomatycznej, konsularnej lub w organach organizacji
międzynarodowych oraz ponadnarodowych działających na podstawie umów
międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską jest obowiązany
zrzec się swojego stanowiska, chyba że przechodzi w stan spoczynku. Prokurator,
który zrzekł się stanowiska z przyczyn określonych w ust. 1, może powrócić na
poprzednio zajmowane stanowisko prokuratora, jeżeli przerwa w pełnieniu
obowiązków prokuratora nie przekracza 9 lat, chyba że pełnił funkcje sędziowskie
lub prokuratorskie w międzynarodowych lub ponadnarodowych organach sądowych
(art. 65a ust. 2 ustawy o prokuraturze). W wypadku przewidzianym w ust. 2,
Prokurator Generalny, na wniosek prokuratora, który zrzekł się stanowiska,
powołuje go na poprzednio zajmowane stanowisko niezależnie od liczby stanowisk
prokuratorskich w danej powszechnej jednostce organizacyjnej prokuratury, chyba
że nie spełnia on warunków wymaganych do powołania na stanowisko prokuratora
(art. 65a ust. 3 ustawy o prokuraturze). Ustawowa gwarancja powrotu na
poprzednio zajmowane stanowisko ma charakter bezwzględny, jeżeli przerwa w
pełnieniu obowiązków prokuratora nie przekracza 9 lat. Prokurator Generalny nie
może - jak to wynika z art. 65a ust. 3 ustawy o prokuraturze - odmówić powołania
„powracającego” prokuratora na poprzednio zajmowane stanowisko „niezależnie od
liczby stanowisk prokuratorskich w danej powszechnej jednostce organizacyjnej
prokuratury”; jedynym powodem odmowy może być tylko niespełnienie warunków
wymaganych do powołania na stanowisko prokuratora.
Z art. 14 ust. 1 ustawy o prokuraturze wynika, że prokuratorem może być
powołany ten, kto posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i
obywatelskich (pkt 1); jest nieskazitelnego charakteru (pkt 2); ukończył wyższe
studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w
Polsce (pkt 3); jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków
prokuratora (pkt 4); ukończył 26 lat (pkt 5); złożył egzamin prokuratorski lub
sędziowski (pkt 6); pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego
co najmniej rok albo odbył w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury
okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych
4
(pkt 7). Przepis art. 14 ust. 1 ustawy o prokuraturze jest przepisem prawa
materialnego, określa on bowiem warunki, jakie musi spełnić kandydat na
prokuratora. Natomiast ustalenie dnia, w którym wymogi te powinny być spełnione,
znajduje się w przepisach regulujących postępowanie w sprawie powołania
prokuratora. Chodzi tu o art. 14b ust. 2-4 ustawy o prokuraturze, z których wynika,
że każdy, kto spełnia warunki do objęcia stanowiska prokuratora może zgłosić
swoją kandydaturę na jedno wolne stanowisko prokuratorskie, a jeżeli swoją
kandydaturę zgłosiła osoba, która nie spełnia warunków do objęcia stanowiska
prokuratora, przewidzianych między innymi w art. 14 ust. 1 pkt 3-7, albo jej
zgłoszenie nie spełnia wymogów formalnych określonych w art. 11 ust. 2 i 2a, to jej
zgłoszenie pozostawia się bez rozpoznania. Przepis ten jednoznacznie upoważnia
do zgłoszenia swojej kandydatury tylko takiego kandydata, który spełnia wszelkie
warunki do objęcia stanowiska, którego zgłoszenie dotyczy, a nadto wykaże ich
spełnienie stosowną dokumentacją, załączoną do zgłoszenia.
Zgodnie z art. art. 11 ust. 2 ustawy o prokuraturze, kandydat na stanowisko
prokuratorskie przedstawia bowiem informację z Krajowego Rejestru Karnego
dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na
stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora, z zastrzeżeniem ust. 4.
Wydanie zaświadczenia oraz badanie kandydata na stanowisko prokuratorskie
odbywa się na zasadach dotyczących kandydata na stanowisko sędziowskie.
Zgodnie zaś z art. 11 ust. 2a tej ustawy, kandydat na stanowisko prokuratorskie
urodzony przed dniem 1 sierpnia 1972 r. przedstawia również oświadczenie, o
którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu
informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz
treści tych dokumentów (Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, z późn. zm.) albo
informację, o której mowa w art. 7 ust. 3a tej ustawy. Nie budzi wątpliwości, że tego
rodzaju informacje skarżący, z przyczyn od siebie zależnych, przedstawił dopiero
przy oświadczeniu, które wpłynęło do Biura Kadr 8 kwietnia 2014 r. Inaczej ujmując,
dopiero w tej dacie wykazał, że spełnił wymagane przez przytoczone przepisy
warunki umożliwiające powołanie go na stanowisko prokuratora, przy czym nie
podstaw do stwierdzenia, że przedstawione w tej dacie zaświadczenia o stanie
zdrowia umożliwiającym zajmowanie stanowiska prokuratora mogłyby potwierdzać
5
taką zdolność w dacie wpływu wniosku o powołanie na to stanowisko, zwłaszcza że
przeszkodą w ich złożeniu był właśnie stan zdrowia wnioskodawcy.
Biorąc pod uwagę to, że powołanie na stanowisko prokuratora w trybie art.
65a ust. 2 i 3 ustawy o prokuraturze jest uregulowaniem szczególnym,
uzależniającym uwzględnienie wniosku zaineresowanego jedynie od zachowania
terminu określonego jako przerwa w pełnieniu obowiązków prokuratora
nieprzekraczająca 9 lat i od spełnienia warunków wymaganych do powołania na
stanowisko prokuratora, co do zasady spełnienie tych warunków w dacie
późniejszej niż data zgłoszenia wniosku nie stanowiłoby przeszkody do jego
uwzględnienia. Rzecz jednak w tym, że już wcześniej, bo 4 kwietnia 2014 r.,
skarżący (urodzony 4 grudnia 1948 r.) osiągnął wiek 65 lat i 4 miesięcy, który
stosownie do treści art. 62a ust. 1 ustawy o prokuraturze w związku z art. 69 § 1 i §
1a u.s.p., był wiekiem, w którym prokurator, urodzony w okresie od 1 października
1948 r. do 31 grudnia 1948 r., przechodzi w stan spoczynku. Zdaniem Sądu
Najwyższego, osiągnięcie takiego wieku jest negatywnym warunkiem powołania na
stanowisko prokuratora. Wykładnia uregulowań zawartych w art. 62a ust. 1 ustawy
o prokuraturze w związku z art. 69 § 1 i § 1a u.s.p. wskazuje bowiem, że jako
regułę należy traktować przejście prokuratora w stan spoczynku z dniem
ukończenia przez niego wieku, o którym mowa w tych przepisach. Dalsze
zajmowanie stanowiska prokuratora w czynnej służbie prokuratorskiej wymaga
uzyskania zgody Prokuratora Generalnego w formie decyzji (art. 62a ust. 2 ustawy
o prokuraturze), a zatem sytuacja prawna prokuratora jest w tym zakresie inna niż
sytuacja prawna sędziego, który może nadal zajmować stanowisko sędziego, gdy
nie później niż na sześć miesięcy przed ukończeniem wieku „spoczynkowego”
oświadczy Ministrowi Sprawiedliwości wolę dalszego zajmowania stanowiska i
przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan
zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, wydane na zasadach określonych dla
kandydata na stanowisko sędziowskie (art. 69 § 1 i 3 Prawa o ustroju sądów
powszechnych). W razie złożenia powyższego zaświadczenia i oświadczenia
sędzia niejako „automatycznie” pozostaje nadal na stanowisko sędziego, podczas
gdy dalsze zajmowanie stanowiska przez prokuratora wymaga uzyskania decyzji
Prokuratora Generalnego o wyrażeniu na to zgody. W związku z tym należy
6
stwierdzić, że wprawdzie zarówno prokurator, jak i sędzia nabywają prawo do
przejścia w stan spoczynku z ukończeniem wieku „spoczynkowego”, a zatem mimo
że ich sytuacja prawna jest w tym zakresie podobna, biorąc pod uwagę konstrukcję
stanu spoczynku, to w odniesieniu do prokuratora, nie chodzi o realizację jego
prawa do stanu spoczynku, lecz o dalsze pozostawanie na stanowisku prokuratora
po ukończeniu wieku „spoczynkowego”. W tym zakresie prawo do stanu spoczynku
nie jest wspólną cechą relewantną dla sędziów i prokuratorów odnośnie do
przesłanek prawnych dalszego pozostawania na stanowisku, a zatem sytuacja
sędziów i prokuratorów nie jest podobna, a zróżnicowanie tej sytuacji jest
obiektywnie usprawiedliwione zasadniczo odmiennym statusem prawnym sędziego,
który jest w szerokim zakresie zagwarantowany konstytucyjnie, w tym odnośnie do
prawa do przejścia w stan spoczynku między innymi w związku z zasadą
nieusuwalności sędziów (art. 180), podczas gdy zarówno stan spoczynku, jak i inne
elementy statusu prokuratorów nie korzystają z gwarancji konstytucyjnych. Do
sytuacji prokuratora przepisy Prawa o ustroju sądów powszechnych mają
zastosowanie wprost, ale tylko i wyłącznie w zakresie, w jakim przewidują przejście
w stan spoczynku po osiągnięciu wieku „spoczynkowego”, natomiast gdy chodzi o
warunki, zasady i tryb wymagane dla dalszego pozostawania na stanowisku
prokuratora po osiągnięciu tego wieku, to odpowiednie stosowanie przepisów
Prawa o ustroju sądów powszechnym polega na tym, że nie stosuje się przepisu
art. 61 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, po pierwsze - ze względu na
zasadniczą odmienność regulacji zawartej w tym przepisie od regulacji zawartej w
art. 62a ust. 2 ustawy o prokuraturze, po drugie - ponieważ odesłanie do
odpowiedniego stosowania, opatrzone jest formułą „z zastrzeżeniem ust. 2-5,” co
oznacza, że przepis art. 62a ust. 2 ustawy o prokuraturze ma pierwszeństwo w
stosunku do przepisu art. 69 Prawa o ustroju sądów powszechnych i wyklucza jego
stosowanie w zakresie, w jakim określa on warunki, tryb i zasady dalszego
pozostawania na stanowisku sędziego po ukończeniu wieku „spoczynkowego”.
Oznacza to, że do dalszego zajmowania stanowiska prokuratora nie jest
dopuszczalne stosowanie przepisów Prawa o ustroju sądów powszechnych. W tym
sensie regulacja zawarta w art. 62a ust. 2 jest regulacją autonomiczną i zupełną.
Analiza struktury przepisu art. 62a ust. 2 ustawy o prokuraturze prowadzi do
7
wniosku, że decyzja Prokuratora Generalnego w sprawie wyrażenia prokuratorowi
zgody na dalsze zajmowanie stanowiska po ukończeniu wieku „spoczynkowego”
jest decyzją uznaniową, na co jednoznacznie wskazuje użycie w tym przepisie
kwantyfikatora „może”. Ponadto, z brzmienia tego przepisu jednoznacznie wynika,
że prokurator wnioskujący o uzyskanie zgody nie ma roszczenia o dalsze
pozostawanie na stanowisku po ukończeniu wieku „spoczynkowego”.
Podstawowym celem art. 62a ust. 2 ustawy o prokuraturze jest bowiem ochrona
interesu służby, przez przedłużenie stanu czynnego służby prokuratora, gdy
zachodzą szczególne potrzeby, a nie osobistego interesu prokuratora (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia: 13 maja 2010 r., III PO 1/10, OSNP 2011 nr 23-24,
poz. 311 i z 11 maja 2011 r., III PO 2/11, OSNP 2012 nr 13-14, poz. 184).
Powyższe wskazuje, że ubiegać się o stanowisko prokuratora można się
jedynie do czasu ukończenia wieku, o którym mowa w art. 62a ust. 1 ustawy o
prokuraturze w związku z art. 69 § 1 i § 1a u.s.p. Inaczej rzecz ujmując,
nieosiągnięcie tego wieku jest warunkiem powołania na stanowisko prokuratora w
rozumieniu art. 65a ust. 3 ustawy o prokuraturze. Nie budzi wątpliwości, że
skarżący w momencie spełnienia innych warunków umożliwiających powołanie na
stanowisko prokuratora, a odnoszących się przede wszystkim do jego stanu
zdrowia, przekroczył wiek „spoczynkowy”, wynoszący w jego przypadku 65 lat i 4
miesiące. Oznacza to, że nie spełnił jednego z warunków, wymaganych do
powołania na stanowisko prokuratora, o których mowa w art. 65a ust. 3 ustawy o
prokuraturze, co uzasadniało odmowną decyzję Prokuratora Generalnego.
Dodać do tego należy, że niespełnienie przez skarżącego warunków do
powołania na stanowisko prokuratora uniemożliwiało też uwzględnienie jego
wniosku o przeniesienie w stan spoczynku. Zgodnie z art. 62a ust. 1 ustawy o
prokuraturze w związku z art. 69 § 1 i § 1a u.s.p., w stan spoczynku przechodzi
prokurator, a więc osoba, której przysługuje taki status. Brak jest zatem podstaw
prawnych do przeniesienia w stan spoczynku osoby, która z uwagi na niespełnienie
wymaganych warunków nie może być powołana na stanowisko prokuratora.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39814
k.p.c. w związku z art. 65a ust. 4 ustawy o prokuraturze).
8