Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 35/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner
SSA Elżbieta Fijałkowska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii w R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 listopada 2014 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 13 sierpnia 2013 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600 zł (trzy tysiące
sześćset) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
UZASADNIENIE
2
Powód D. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa -
Powiatowego Lekarza Weterynarii w R. kwoty 632.000 zł wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia 21 grudnia 2010 r. oraz kwoty 53.591,58 zł z ustawowymi
odsetkami od dnia 30 grudnia 2010 r. wraz z kosztami postępowania.
Wyrokiem z dnia 26 września 2012 r. Sąd Rejonowy w R. oddalił powództwo i
orzekł o kosztach postępowania.
Sąd ustalił, że powód D. K. prowadzi działalność w zakresie produkcji jaj. W
dniu 21 września 2010 r. pozwany Skarb Państwa - Powiatowy Lekarz Weterynarii w R.
otrzymał od Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii Zakładu Higieny Weterynaryjnej
w K. sprawozdanie z badań w kierunku obecności pałeczek z rodziny salmonella.
Wyniki badań okazały się pozytywne; w fermie powoda stwierdzono obecność
salmonella typhimurium. Badanie zostało zlecone w dniu 16 września 2010 r. przez
pozwanego. Decyzją z dnia 21 września 2010 r. pozwany nakazał powodowi
niezwłoczny ubój lub zabicie wszystkich sztuk drobiu oraz poddanie jaj, pochodzących
od kur nieśnych obróbce cieplnej, gwarantującej zabicie pałeczek salmonelli lub ich
zniszczenie. Dokonano uboju 37374 kur.
Ubite kury zostały zakupione przez powoda w dniach: 20 lipca 2010 r. (18.500
sztuk), 4 sierpnia 2010 r. (9.568 sztuk) i 27 sierpnia 2010 r. (10.010 sztuk).
Na zakupione kury sprzedawca wystawił powodowi dwie faktury VAT na łączną kwotę
557.846,97 zł. Sprzedawca kur pobrał próbki na obecność salmonelli: w dniu
9 czerwca 2010 r. od partii sprzedanej powodowi dnia 20 lipca 2010 r.; w dniu 8 lipca
2010 r. od partii sprzedanej dnia 4 sierpnia 2010 r.; w dniu 27 lipca 2010 r. od partii
sprzedanej 27 sierpnia 2010 r. Wyniki badań były ujemne, a różnica między datą
pobrania próbek, a datą wstawienia do kurnika wynosiła kolejno: 41 dni, 27 dni i 31 dni.
Powód w piśmie z dnia 1 grudnia 2010 r. skierowanym do pozwanego
oświadczył, że domaga się odszkodowania w kwocie 632.000 zł. za 37374 kur, które
zostały poddane ubojowi. Decyzją z dnia 20 grudnia 2010 r. pozwany odmówił
powodowi przyznania odszkodowania za ubite kury. W dniach od 27 do 29 września
2010 r. powód zlecił obróbkę termiczną 237030 jaj konsumpcyjnych, a następnie
zwrócił się do pozwanego o wypłacenie odszkodowania w kwocie 71109 zł za te jaja.
3
Decyzją z dnia 29 grudnia 2010 r. pozwany odmówił powodowi przyznania
odszkodowania.
Powód nie sprawdzał, czy sprzedawca badał kury na obecność pałeczek
salmonelli, nie żądał od tej firmy wyników badań, ani świadectw zdrowia kur. Z uwagi
na wcześniejszą współpracę ze sprzedawcą był przekonany, że firma ta pobiera próbki
od kur w odpowiednim czasie.
Sąd Rejonowy oba powództwa o zapłatę uznał za bezzasadne. Odwołał się do
treści art. 2 pkt 7 i art. 4 ust. 1 i 2, 42 ust. 1, art. 49 ust. 1 - 8 ustawy z dnia 11 marca
2004r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
(jednolity tekst Dz. U. z 2008 r. nr 213, poz.1342 dalej „ustawa o ochronie zdrowia
zwierząt”); punktów 1.7 i 1.11.1 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
22 września 2009 r. w sprawie wprowadzenia wieloletniego "Krajowego programu
zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach niosek gatunku kura (Gallus
gallus)" (Dz. U. z 2009 r. nr 173 poz.1344 dalej „rozporządzenie RM z 2009 r.
o programie zwalczania Salmonella”); rozdziału B pkt 1 poz. 2 tabeli stanowiącej
załącznik II do Rozporządzenia WE nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 17 listopada 2003r. w sprawie zwalczania salmonelli i innych określonych
odzwierzęcych czynników chorobotwórczych przenoszonych przez żywność (Dz. U.
UE 325 12/12/2003 P 0001-0015, dalej „rozporządzenie WE nr 2160/2003”); punktu
2,1 załącznika do Rozporządzenia WE nr 1168/2006 w sprawie wykonania
rozporządzenia (WE) nr 2160/2003 w odniesieniu do wspólnotowego celu
ograniczenia częstości występowania niektórych serotypów salmonelli w stadach kur
niosek gatunku Gallus gallus oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1003/2005
(Dz.U.UE. L 2006. 211.4, dalej „rozporządzenie WE nr 1168/2006”).
Na podstawie tych przepisów Sąd uznał, że decyzja pozwanego z dnia
20 grudnia 2010 r. była trafna, gdyż odszkodowanie za ubite zwierzęta i zniszczone
produkty pochodzenia zwierzęcego nie przysługuje, jeżeli posiadacz wprowadził do
swojego gospodarstwa zwierzę z naruszeniem przepisów obowiązujących w tym
zakresie. Sąd podzielił stanowisko pozwanego, że powód naruszył art. 4 ust. 2 pkt 1
ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt, nie sprawdził bowiem,
czy zakupione stada kur spełniają wymagania weterynaryjne. Powód powinien był
4
sprawdzić, czy kury były badane zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia zwierząt
i rozporządzeniem RM z 2009 r. o programie zwalczania Salmonella. W ocenie Sądu,
powód nie dołożył należytej staranności w sprawdzeniu stada kur, które zakupił od
sprzedawcy; jako doświadczony drobiarz, powinien był zażądać od sprzedawcy
świadectw zdrowia kur.
W odniesieniu do sporu, czy termin wynikający z rozporządzenia RM z 2009 r.
o programie zwalczania Salmonella na pobieranie próbek na obecność pałeczek
salmonelli, tj. w przypadku kur młodych dwa tygodnie przed przejściem do etapu
składania jaj lub przed przeniesieniem do jednostki nieśnej, jest równoważny
z terminem określonym w punkcie 2.1 załącznika do rozporządzenia WE
nr 1168/2006 (wykonawczego do rozporządzenia WE nr 2160/2003), zgodnie
z którym pobieranie próbek z inicjatywy przedsiębiorcy odbywa się przynajmniej co
piętnaście tygodni, a pierwsze pobranie jest przeprowadzane w chwili osiągnięcia
przez zwierzęta wieku 24 (+, - dwa tygodnie), Sąd stwierdził, że rozstrzygnięcie
uzależnione jest od ustalenia, czy zakupione kury były młodymi kurami, czy dorosłymi.
Ustalenie tego faktu możliwe było tylko przy pomocy opinii biegłego, jednak strona
powodowa nie wykazała inicjatywy dowodowej.
Sąd za słuszną uznał decyzję z dnia 29 grudnia 2010 r., mocą której pozwany
odmówił powodowi przyznania odszkodowania za jaja poddane obróbce termicznej.
Ocena ta była konsekwencją wniosku, że nie było podstaw do przyznania
odszkodowania za ubite kury.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2013 r. oddalił apelację powoda,
stwierdzając częściową zasadność podniesionych zarzutów, które ostatecznie jednak
nie prowadziły do uwzględnienia apelacji.
Uznał za zasadne stanowisko powoda, że świetle zebranego materiału
dowodowego przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego było zbędne dla uzyskania
dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia. Wykazywane przez strony okoliczności
pozwalały na dokonanie oceny dowodów. Sąd Okręgowy stwierdził, że powód nie
wykazał zaistnienia warunków z art.4 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt, których
spełnienie pozwala na pozytywną ocenę żądania określonego art. 49 tej ustawy.
Przesłanką uwzględnienia żądania odszkodowania jest spełnienie wymagań
5
weterynaryjnych, określonych dla danego rodzaju i zakresu prowadzonej działalności
nadzorowanej, nie sam fakt uboju kur i przetworzenia jaj w oparciu o decyzję
administracyjną. Powód nie wykazał, by zapewnił wymagania zdrowotne, sanitarne,
technologiczne i organizacyjne przeniesionych kur. Wymagania te zostały określone
w przepisach obowiązujących w 2010 r., czy to w formie ustawowej, czy aktów
prawnych prawa europejskiego, znajdujących bezpośrednie zastosowanie do oceny
przestrzegania porządku prawnego, w zakresie wymaganym do uzyskania tak
szczególnego świadczenia Państwa jak odszkodowane określone ustawą o ochronie
zdrowia zwierząt.
Stanowiska powoda, że nie miał on obowiązku i podstaw do uzyskania
certyfikatów lub zaświadczeń o stanie przygotowania kur do wydania przez hodowcę,
Sąd Okręgowy nie zaaprobował. Wskazywało ono na brak należytej staranności
powoda. Powód nie wykazał żadnego zainteresowania stanem zdrowotnym
nabywanych u hodowcy kur. Okoliczność, że hodowca pozostawał pod nadzorem
weterynaryjnym także nie zwalniała powoda od zachowania należytej staranności przy
nabywaniu kur i ich przeniesieniu do swoich obiektów. Żaden z przepisów
regulujących uprawnienie powoda do żądania odszkodowania z ustawy o ochronie
zdrowia zwierząt nie pozwala na przyjęcie, że fakt opieki weterynaryjnej hodowcy
stanowi wystarczającą przesłankę do uzyskania odszkodowania i zwalniał powoda od
zachowania przestrzegania warunków przenoszenia kur do innych produkcji
zwierzęcych. W takiej, jak rozważana sytuacji, można nawet przyjąć, że powód nabył
kury nieznanej jakości i o nieznanych warunkach zdrowotnych. Określone art. 4
ustawy o ochronie zdrowia zwierząt obowiązki muszą być w ocenie Sądu Okręgowego
realizowane i oceniane przez pryzmat obowiązków ukształtowanych przepisami
obowiązującymi w Polsce, zarówno wydanymi w oparciu o porządek prawny krajowy,
jak i unijne regulacje dotyczące zwalczania salmonelli.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego złożył powód, zaskarżył go w
całości i zarzucił:
1) naruszenie przepisów postępowania, art. 378 §1 k.p.c. w związku z art. 382
k.p.c.
2) naruszenie przepisów prawa materialnego:
6
a) art. 49 ust. 1,2, 5 i 7 pkt. 2 lit. c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie
zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt w związku z art. 4 ust. 1
i 2 i art. 2 pkt. 7 tej ustawy
b) rozdz. B pkt. 1 poz. 2, 3 tab. Załącznika nr II do Rozporządzenia WE
nr 2160/2003 Parlamentu i Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r.
w sprawie zwalczania salmonelli i innych określonych odzwierzęcych czynników
chorobotwórczych przenoszonych przez żywność w zw. z pkt. 1 i 2.1 załącznika do
rozporządzenia Komisji (WE) nr 1168/2006 z dnia 31 lipca 2006 r. w sprawie
wykonania rozporządzenia (WE) nr 2160/2003 w odniesieniu do wspólnotowego celu
ograniczenia częstości występowania niektórych serotypów salmonelli w stadach kur
niosek gatunku Gallus gallus oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1003/2005
oraz w zw. z pkt. 1.7 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
22 września 2009 r. w sprawie wprowadzenia wieloletniego „Krajowego programu
zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach niosek gatunku kura (Gallus
gallus)”.
Skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi II instancji, z pozostawieniem temu
Sądowi orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Dla zachowania formy skargi kasacyjnej opartej na podstawie art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c. konieczne jest wskazanie przepisu postępowania, który miał doznać naruszenia,
oraz wyjaśnienie, na czym to naruszenie polegało i jaki mogło mieć wpływ na wynik
sprawy, samo bowiem naruszenie przepisów postępowania nie stanowi wystarczającej
podstawy skargi kasacyjnej. Skarżący powinien wykazać, iż następstwa
stwierdzonych wadliwości postępowania były tego rodzaju, że kształtowały treść
kwestionowanego orzeczenia (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego
1997 r., I CKN 57/96, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 82, z dnia 11 marca 1997 r., III CKN
13/97, OSNC 1997 r. nr 8, poz. 114 i z dnia 2 kwietnia 1997 r., II CKN 98/96, OSNC
1997, nr 10, poz. 144 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1996 r.,
III CKN 14/96, OSP 1997, nr 3, poz. 65).
7
Skarżący wskazał na naruszenie art. 378 §1 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c.
polegające na nierozważeniu przez Sąd II instancji całości zarzutów apelacji powoda,
w szczególności na nierozważeniu tych zarzutów, w których wskazywano na
naruszenie przez Sąd I instancji przepisów Unii Europejskiej, mających podstawowe
znaczenie w sprawie i regulujących bezpośrednio prawa i obowiązki stron.
Wskazanie przez skarżącego przepisu art. 382 k.p.c., który ma charakter
ogólnej dyrektywy określającej istotę postępowania apelacyjnego, jako kontynuację
merytorycznego rozpoznania sprawy, powinno oznaczać zarzut bezpodstawnego
pominięcia przez sąd drugiej instancji części zebranego materiału oraz wykazanie, że
uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (zob. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 6 stycznia 1999 r., II CKN 100/98, OSNC 1999, Nr 9, poz. 146
i z dnia 7 lipca 1999 r., I CKN 504/99, OSNC 2000, Nr 1, poz. 17 oraz wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., III CSK 337/06, niepubl. i z dnia 9 czerwca
2005 r., III CK 674/04, niepubl.). Tymczasem sformułowany przez skarżącego zarzut
nie odnosi się do uchybień Sądu II instancji związanych z nieuwzględnieniem jakiejś
części materiału dowodowego, lecz wskazuje na nierozpoznanie sprawy
w płaszczyźnie prawa materialnego – przepisów Unii Europejskiej. W uzasadnieniu
podniesionego w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia art. 378 k.p.c. w zw. z art. 382
k.p.c. skarżący również odwołuje się wyłącznie do nieprzeprowadzenia przez Sąd
odwoławczy analizy przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej. Istnieje zatem
niespójność pomiędzy podstawą prawną wykazywanych naruszeń przepisów
postępowania, a treścią zarzutu. Konstrukcja zarzutu uchyla się spod kontroli
kasacyjnej Sądu Najwyższego, który nie jest uprawniony do samodzielnego
dokonywania jego poprawnej konkretyzacji.
W ramach pierwszej podstawy skargi kasacyjnej skarżący zarzucił zarówno
nieprawidłową wykładnię, jak i nieprawidłowe zastosowanie art. 49 ust. 1, 2, 5 i 7 pkt 2
lit. c ustawy o ochronie zdrowia zwierząt w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 i art. 2 pkt 7 tej ustawy
oraz szczegółowo wskazanych w zarzucie przepisów Unii Europejskiej w związku
Rozporządzeniem RM z 2009 r. o programie zwalczania salmonella.
Przed rozważeniem podniesionych zarzutów naruszenia prawa materialnego
podkreślić należy, że powód prowadzi działalność nadzorowaną, w rozumieniu
8
przepisów ustawy o ochronie zdrowia zwierząt, co oznacza obowiązek stosowania się
do wymagań wskazanych w przepisach ogólnych tej ustawy oraz spełnienia wymagań
weterynaryjnych określonych dla danego rodzaju i zakresu prowadzonej działalności
nadzorowanej. W zakresie spełniania wymagań weterynaryjnych podmiot prowadzący
działalność nadzorowaną obowiązany jest zapewniać wymagania lokalizacyjne,
zdrowotne, higieniczne, sanitarne, organizacyjne, techniczne lub technologiczne,
zabezpieczające przed zagrożeniem epizootycznym, epidemicznym lub zapewniające
właściwą jakość produktów, obejmujące w szczególności wymagania dotyczące stanu
zdrowia zwierząt będących przedmiotem działalności nadzorowanej lub
wykorzystywanych do jej prowadzenia, w tym odnoszące się do badań
potwierdzających ten stan oraz określonych szczepień ochronnych (art. 1 pkt 1 oraz
4 ust. 1 i 2).
Jest to norma ogólna, która jest skierowana do każdego podmiotu
prowadzącego działalność nadzorowaną. Realizację wymagań w niej zawartych
zapewniają, wraz z przepisami unijnymi, opracowane przez ustawodawcę programy
zwalczania chorób zakaźnych, które każdy podmiot prowadzący działalność
nadzorowaną powinien stosować. Ten obowiązek skorelowany jest z prawem do
odszkodowania ze środków budżetu państwa, w sytuacji, w której wymienione w art.
49 ust. 1 cyt. ustawy zwierzęta, zostały zabite lub poddane ubojowi z nakazu organów
Inspekcji Weterynaryjnej albo padły w wyniku zastosowania zabiegów nakazanych
przez te organy przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt podlegających
obowiązkowi zwalczania. Odszkodowanie ze środków budżetu państwa nie
przysługuje w sytuacjach określonych w art. 49 ust. 7, w tym między innymi także
wtedy, gdy posiadacz wprowadził do swojego gospodarstwa zwierzę z naruszeniem
przepisów obowiązujących w tym zakresie (ust. 7 pkt 2 lit. c art. 49), co było podstawą
odmowy przyznania powodowi odszkodowania przez pozwanego.
Przepis ten należy odczytywać w połączeniu z obowiązkiem spełnienia
wymagań weterynaryjnych przez podmiot prowadzący działalność nadzorowaną.
Wbrew stanowisku skarżącego art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt
nakłada na powoda obowiązki, które powinien wykonywać z zachowaniem należytej
staranności. Pomimo niezamieszczenia expressis verbis, w wymienionej ustawie,
klauzuli należytej staranności, zakres przedmiotowy zastosowania art. 355 k.c. jest
9
szeroki. Dotyczy on nie tylko dłużnika w trwającym już zobowiązaniu umownym, ale
również każdej osoby zobowiązanej, bez względu na źródło obowiązku i charakter
tego obowiązku. Źródłem obowiązku powoda, który, w okolicznościach faktycznych
sprawy nakładał na niego powinność wprowadzenia do swojego gospodarstwa stada
sprawdzonego pod względem zdrowotnym, jest ustawa o ochronie zdrowia zwierząt
wraz z przepisami wykonawczymi i unijnymi.
Stosownie do art. 355 § 2 k.c. należytą staranność dłużnika w zakresie
prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu
zawodowego charakteru tej działalności. Konieczność zróżnicowania poziomu
wymagań i zastosowania podwyższanego poziomu do skali wysokiej lub najwyższej
wynika wprost z powołanego art. 355 § 2 k.c. Jeśli bowiem w § 1 art. 355 k.c. chodzi
o dostosowanie wymagań do określonej czynności, czyli o poziomie wymagań
rozstrzyga w zasadzie przedmiot, jakiego dotyczy dana czynność, to w odniesieniu do
stosunków o charakterze zawodowym wymagane są kryteria specjalistyczne (art. 355
§ 2 k.c.). Jest to staranność na poziomie, wymaganych od specjalistów. Każdy
podmiot gospodarczy, dopełniając czynności związanych z zamierzonym
prowadzeniem działalności gospodarczej, składa jednocześnie zapewnienie
o spełnieniu wszystkich warunków wymaganych - w obowiązujących przepisach - do
prowadzenia takiej działalności gospodarczej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia
28 października 1983 r. II CR 358/83, niepubl., z dnia 17 sierpnia 1993 r., III CRN
77/93, OSNC 1994/3/69; z dnia 25 września 2002 r., I CKN 971/00; z dnia
23 października 2003 r. V CK 311/02 niepubl.).
Tak określony wzorzec staranności zawodowej, z uwagi na sferę chronionego
dobra, jakim jest ochrona zdrowia ludzi przed chorobami i infekcjami przenoszonymi
bezpośrednio lub pośrednio między zwierzętami i ludźmi (por. preambułę
Rozporządzenia WE nr 2160/2003) ma zastosowanie do powoda i prowadzonej przez
niego działalności. Wnioski sądów obu instancji, że powód nie dołożył należytej
staranności w sprawdzeniu stanu zdrowia stada kur, które zakupił, w tym nie spełnił
wymagań odnoszących się do badań potwierdzających ten stan i wprowadził je do
swojego gospodarstwa nie nasuwały żadnych zastrzeżeń, w płaszczyźnie prawa
materialnego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.
10
Nie ma racji skarżący zarzucając, że Powiatowy Lekarz Weterynarii
odmawiając powodowi wypłaty odszkodowania nie skonkretyzował
obowiązków, których naruszenia dopuścił się powód. Podstawą odmowy
decyzji, wydanej w oparciu o art. 49 ust. 7 pkt 2 lit. c ustawy o ochronie
zdrowia zwierząt, było naruszenie obowiązków zawartych w punkcie 1.7
akapit 1 zd. 1 wieloletniego „Krajowego programu zwalczania niektórych
serotypów salmonella w stadach niosek gatunku kura (Gallus Gallus)”,
stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22
września 2009 r. w sprawie wieloletniego wprowadzania „Krajowego
programu zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach niosek
gatunku kura (Gallus Gallus)” (Dz. U. nr 173, ze zm.), rozdziałem B pkt 1
poz. 2 tabeli, stanowiącym załącznik II do rozporządzenia (WE) Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada w sprawie zwalczania salmonelli i
innych określonych odzwierzęcych czynników chorobotwórczych
przenoszonych przez żywność (Dz. U. U.E. L. 325/1 z 12.12.2003 r. ze zm.)
oraz art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt. W szeroko
uzasadnionej decyzji wskazano, że naruszenie obowiązków przez powoda
polegało na wstawieniu kur do kurnika z upływem 41, 27 i 31 dnia od
pobrania ostatnich próbek, co oznaczało naruszenie określonego w
powołanych przepisach terminu dwutygodniowego do pobrania próbek przed
przeniesieniem do jednostki nieśnej. Okoliczność, czy decyzje pozwanego
odwoływały się do braku należytej staranności skarżącego, nie ma
znaczenia. Pozwany wskazał bowiem przyczyny odmowy przyznania
odszkodowania i zakres naruszonych obowiązków. Zgodnie z art. 49 ust. 8
ustawy o ochronie zdrowia zwierząt, decyzja w sprawie odszkodowania
wydana przez powiatowego lekarza weterynarii jest ostateczna. Posiadacz
zwierzęcia niezadowolony z tej decyzji może, w terminie miesiąca od dnia jej
doręczenia, wnieść powództwo do sądu rejonowego. Tryb przewidziany
ustawą nie oznacza zaskarżenia decyzji do sądu, jako organu
odwoławczego i obowiązku rozpoznania zasadności decyzji
administracyjnej w ramach podstaw w niej wskazanych. Wyczerpanie drogi
administracyjnej otwiera uprawnionemu możliwość domagania się
11
odszkodowania przed sądem powszechnym. Oznacza to obowiązek sądu
rozważenia zasadności odmowy wypłaty odszkodowania nie tylko w ramach
podstaw wskazanych w decyzji ale w płaszczyźnie wszystkich obowiązków
podmiotu prowadzącego działalność nadzorowaną, których naruszenie może
stanowić podstawę odmowy przyznania odszkodowania. Dlatego też
wniosek Sądu Okręgowego, że powód zaniedbując obowiązki nabył kury
nieznanej jakości i o nieznanych warunkach zdrowotnych, należy uznać za
uzasadniony.
Nie są przekonujące argumenty sprowadzające się do konkluzji, że
powód nabywając stada kur od hodowcy pozostającego pod stałym
nadzorem weterynaryjnym, zwolniony był z obowiązku sprawdzenia stanu
zdrowia stada, a więc ustalenia, czy w odpowiednim czasie pobrane zostały
próbki do badań. Na powodzie, prowadzącym działalność nadzorowaną,
spoczywają ustawowe obowiązki, których realizacja jest niezależna od
zachowania innego podmiotu prowadzącego tego rodzaju działalność. Nie
jest istotne dla oceny postępowania skarżącego, czy zbywca stad kur w
jakimś zakresie naruszył wymagania weterynaryjne. Powód przenosząc
stado do jednostki nieśnej tj. wprowadzając do swojego gospodarstwa miał
obowiązek zadbania, czy w przewidzianych przepisami terminach pobrane
zostały próbki do badań. Oczywiste jest, że w okolicznościach faktycznych
sprawy musiało się to łączyć z ustaleniem, czy takie próbki pobrał
sprzedawca, skoro przepis mówi o terminie dwutygodniowym przed
przeniesieniem do jednostki nieśnej. Możliwości dokonania ustaleń w tym
zakresie są nieograniczone dla ewentualnego nabywcy. Wskazać można
choćby na prawo do wglądu w dokumentację związaną z pobieraniem
próbek, którą każdy hodowca ma obowiązek prowadzić nie domagał się od
sprzedawcy oświadczenia zapewniającego wykonaniu obowiązku pobrania
próbek do badań w odpowiednim terminie. Takie zachowanie należy ocenić
jako rażącą niestaranność, której konsekwencje muszą obciążać skarżącego.
Nie ma podstaw do konstruowania odpowiedzialności pozwanego,
który w opinii skarżącego powinien wydać decyzję o zakazie sprzedaży
stada, skoro w dacie sprzedaży hodowca nie dysponował aktualnymi
12
wynikami badań. Obowiązki w zakresie pobierania próbek i przesyłania ich
do badań spoczywają przede wszystkim na przedsiębiorcy. (pkt 1.7
załącznika do rozporządzenia RM z 2009 r. o programie zwalczania
Salmonella). Częstotliwość pobierania próbek przez powiatowego lekarza
weterynarii określona została w pkt. 2.1 załącznika do rozporządzenia WE nr
1168/2006. W świetle tych przepisów, na etapie produkcji, której dotyczy
rozstrzygana sprawa, to na przedsiębiorcy spoczywały obowiązki pobierania
próbek. Powiatowy lekarz weterynarii ma wyłącznie obowiązki nadzorcze i
uprawnienia do podjęcia odpowiednich środków w odniesieniu do niosek kur,
u których już wykryto serotyp salmonella i w odniesieniu do produktów
pochodzących od tych niosek (pkt 1.9 załącznika do rozporządzenia RM z
2009 r. o programie zwalczania Salmonella), które przecież zostały
zastosowane.
Obowiązki skarżącego rozważone zostały przez sądy obu instancji
w płaszczyźnie wszystkich wskazanych przez skarżącego przepisów.
Podzielić należy stanowisko, że obowiązek pobrania próbek do badań na
dwa tygodnie przed przejściem kur do etapu składania jaj lub przed
przeniesieniem do jednostki nieśnej, przewidziany rozdziałem B pkt 1 poz. 2
tabeli, stanowiącym załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 2160/2003
dotyczy właścicieli stad w odchowie. Taki wniosek jest oczywisty z uwagi na
brak możliwości wykonania tego obowiązku przez powoda w odniesieniu do
stada, które nie było jeszcze jego własnością i miejsca chowu, które nie
należało do jego gospodarstwa. Nie oznacza to jednak nienaruszenia tej
normy przez skarżącego, które polegało na niedołożeniu należytej
staranności, w rozumieniu art. 355 § 2 k.c. w sprawdzeniu stanu zdrowia
stada kur i upewnienia się poprzez sprawdzenie odpowiedniej dokumentacji,
czy pobrane zostały próbki do badań.
Rozumowanie powoda, że rozważane normy postępowania nie są
adresowane do niego, jako nabywcy, jest obarczone błędem logicznym.
Prawo do odszkodowania za ubite stado ma wyłącznie posiadacz zwierzęcia
(art. 49 ust 7 pkt 3 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt). Z uprawnieniem
tym łączy się obowiązek wynikający z art. 4 ust. 1 i 2 wymienionej ustawy.
13
Tylko podmiot prowadzący działalność nadzorowaną, który spełnił
wymagania weterynaryjne, a pomimo tego musiał się zastosować do nakazu
organów Inspekcji Weterynaryjnej i wybić stado, ma prawo do
odszkodowania ze środków budżetu państwa. Proponowana przez
skarżącego wykładnia omawianych przepisów konstruowałaby
nieograniczoną odpowiedzialność Skarbu Państwa bez możliwości
egzekwowania obowiązków w taki ważnej, chronionej przez ustawodawcę
dziedzinie, jaką jest stan zdrowia ludzi. Twierdzenie, sformułowane w
uzasadnieniu skargi kasacyjnej, że naruszenie o którym mowa w art. 49 ust.
7 pkt 2 lit. c) ustawy o ochronie zdrowia zwierząt, musi mieć postać
naruszenia zawinionego i pozostawać w adekwatnym związku
przyczynowym z koniecznością ubicia zwierząt jest słuszne. W ustalonym
stanie faktycznym sprawy nie ma podstaw do wniosku, że przesłanki te nie
wystąpiły. Skarżący naruszył przepisy odnoszące się do wprowadzania
zwierząt do swojego gospodarstwa, w sposób zawiniony, o czym była mowa
wcześniej. W stadach kur wprowadzonych do gospodarstwa powoda,
z których formowane były nowe stada, stwierdzono pałeczki z rodziny
salmonella. Ustaleń tych pozwany dokonał w ramach rutynowych,
przeprowadzanych z urzędu badań (pkt. 1.7 załącznika do rozporządzenia
RM z 2009 r. o programie zwalczania Salmonella). Wystąpienie Salmonelli
Typhimurium stwierdzono w materiale biologicznym pochodzenia
zwierzęcego i w próbkach środowiskowych z obszaru chowu zwierząt.
Z uwagi na zagrożenie wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt pozwany
wydał decyzję o uboju zwierząt i poddaniu jaj obróbce termicznej.
Nie ma żadnych podstaw, w ustalonym stanie faktycznym sprawy, by przyjąć,
że badania określone w rozporządzeniu wykonawczym – rozporządzeniu WE
nr 1168/2006 mają charakter równoważny do badań określonych w rozporządzeniu
WE nr 2160/ 2003. Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 września
2009 r. w sprawie wprowadzania wieloletniego „Krajowego programu zwalczania
niektórych serotypów Salmonella w stadach niosek gatunku kura”, wydane na
podstawie delegacji ustawowej wynikającej z art. 57 ust. 7 ustawy o ochronie
zdrowia zwierząt, określają etapy produkcji, na których pobieranie próbek
14
w stadach niosek kur jest obowiązkowe i w tym zakresie odwołują się do rozdziału
B załącznika II rozporządzenia WE nr 2160/2003. Jeżeli chodzi o procedurę
pobierania i przesyłania próbek rozporządzenie to odwołuje się do pkt. 2.2.
załącznika do rozporządzenia WE nr 1168/2006. W odniesieniu jednak do etapu
produkcji tj. przed przejściem do etapu składania jaj lub przeniesieniem do
jednostki nieśnej mowa jest o terminie dwutygodniowym. Łącznik „lub” oznacza
obowiązek zastosowania normy w każdej z wymienionych w tym przepisie sytuacji.
W okolicznościach sprawy chodziło o przeniesienie stada do jednostki nieśnej,
więc obowiązek pobrania próbek do badań, aktualizował się na dwa tygodnie przed
dokonaniem tej czynności. Sposób liczenia tego terminu nie może nasuwać
żadnych wątpliwości. Dopiero po upływie dwóch tygodni od pobrania próbek
i przekazania ich do badań, zgodnie z wymienionymi przepisami, możliwe jest
przeniesienie stada do jednostki nieśnej. Wątpliwości skarżącego w odniesieniu do
terminów pobranych przez sprzedawcę próbek i kwestionowanie tych terminów
oznacza podważanie ustalonego stanu faktycznego, który w postępowaniu
wywołanym wniesioną skargą kasacyjną nie podlega badaniu. Terminy pobierania
próbek określone w rozporządzeniu WE nr 1168/2006, które skarżący uznaje za
równoważne do badań określonych w rozporządzeniu WE nr 2160/2003 nie mają
zastosowania do etapu produkcji stada, które nabył skarżący. Kury ze stad miały
19 i 18 tygodni. Wskazywane terminy pobrania próbek z inicjatywy przedsiębiorcy
odnoszą się do kur w okresie nieśności, które osiągnęły wiek od 22 do 26 tygodni.
Pierwsze pobranie powinno nastąpić we wskazanym wcześniej wieku zwierząt
i być powtarzane co 15 tygodni (tak też pkt 1. 7 załącznika do
rozporządzenia RM z 2009 r. o programie zwalczania Salmonella).
Oczywiste jest zatem, że wskazywanych badań nie można uznać za
równoważne, skoro dotyczą one stad kur będących na innym etapie
produkcji.
Wobec tego na podstawie art. 39814
Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną.
Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego wynika z treści art. 39821
k.p.c.
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art. 98 § 1 i 3 oraz z art. 99 k.p.c. Ich wysokość uzasadnia
§ 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 7 i § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
15
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. Nr 490).