Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 674/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 czerwca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący)
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
SSA Andrzej Struzik
w sprawie z powództwa Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w N.
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia – (…) Oddziałowi Wojewódzkiemu w K..
o zmianę umowy i zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9
czerwca 2005 r., kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lipca
2004 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala kasację i nie obciąża strony powodowej kosztami postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w N. wniósł w pozwie
skierowanym przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia, następcy prawnemu (…)
Kasy Chorych, o zmianę zawartej przez strony umowy z dnia 29 grudnia 1999 r. w
części dotyczącej roku 2001 przez zobowiązanie pozwanego do zapłaty powodowi
dodatkowo kwoty 2 187 550,72 zł za wypłaconą pracownikom powoda podwyżkę płac.
W uzasadnieniu pozwu powołał się na to, że wejście w życie z początkiem 2001 r. art.
4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z
1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm. – dalej: „ustawa o negocjacyjnym systemie kształtowania
2
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń”) spowodowało nadzwyczajną zmianę stosunków
w rozumieniu art. 3571
k.c.
Z ustaleń dokonanych przez Sąd Okręgowy wynika, że w dniu 30 grudnia 2000 r.
strony zawarły aneks do umowy z 29 grudnia 1999 r. o udzielanie świadczeń
zdrowotnych. Zgodnie z tym aneksem, strona pozwana zobowiązała się przekazać
powodowi kwotę 15 874 400 zł na realizację świadczeń zdrowotnych w roku 2001.
Jednocześnie strony uzgodniły, że ustalenie ostatecznej kwoty należności z tytułu
realizacji umowy oraz rozliczenie wymienionej kwoty nastąpi do 31 grudnia następnego
roku. W kolejnym aneksie, z 31 stycznia 2002 r., dotyczącym zasad ostatecznego
rozliczenia należności z tytułu realizacji kontraktu w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia
2001 r., strony uzgodniły, że kwota 17 187 404 zł przekazana przez stronę pozwaną
powodowi na realizacje świadczeń w zakresie lecznictwa zamkniętego w roku 2001 jest
kwotą ostateczną i wyczerpuje wszelkie zobowiązania strony pozwanej wobec
świadczeniodawcy.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda od oddalającego
powództwo wyroku Sądu Okręgowego z dnia 24 marca 2004 r. Sąd Apelacyjny podzielił
stanowisko Sądu Okręgowego o nieistnieniu w sprawie przesłanek uzasadniających
zastosowanie art. 3571
k.c. W szczególności zgodził się z Sądem Okręgowym, iż nie
można zasadnie przyjąć, że powód zawierając w dniu 30 grudnia 2000 r. aneks nie był
świadomy konieczności podwyżki wynagrodzeń pracowników. Oceny tej nie podważa to,
że publikacja w Dzienniku Ustaw ustawy nowelizującej, którą dodano art. 4a do ustawy
o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń, nastąpiła
dopiero w dniu 24 stycznia 2001 r., prace bowiem nad ustawą nowelizującą oraz jej
treść były relacjonowane w prasie, radiu i telewizji.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyjnego naruszenie
art. 3571
k.c. oraz art. 233 § 1 i art. 382 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jakkolwiek w świetle przepisów o postępowaniu kasacyjnym w brzmieniu
obowiązującym do 5 lutego 2005 r., tj. do czasu wejścia w życie art. 3983
§ 3 k.p.c. -
stosowanych w takich sprawach jak niniejsza, według art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia
2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), także po tej dacie -
zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów mogą stanowić podstawę
kasacyjną, to jednak, według utrwalonego orzecznictwa, tylko wyjątkowo.
3
Jak było wielokrotnie wyjaśniane w orzecznictwie, naruszać art. 233 § 1 k.p.c. i
tym samym stanowić podstawę kasacji może wyłącznie wykroczenie przez sąd poza
granicę statuowanej tym przepisem zasady swobodnej oceny dowodów, co zakłada w
szczególności wykazanie, że wnioski wyprowadzone przez sąd z zebranego materiału
dowodowego były nielogiczne bądź sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego
albo że sąd oparł swe ustalenia na dowodach nieprawidłowo przeprowadzonych lub
poczynionych bez wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego
(por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2001 r., I CKN 1170/98,
OSNC 2001, nr 4, poz. 64 i cytowane tam orzeczenia).
Ze względu zaś na to, że art. 382 k.p.c. ma charakter ogólnej dyrektywy,
określającej wespół z art. 381 k.p.c. istotę postępowania apelacyjnego jako kontynuację
merytorycznego rozpoznania sprawy (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 23 marca 1999 r., mającą moc zasady prawnej, III CZP 59/98,
OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124), powołanie się na naruszenie art. 382 k.p.c. może
stanowić podstawę kasacyjną jedynie w takich sytuacjach jak pominięcie przez sąd
drugiej instancji części „zebranego materiału" i wydanie orzeczenia wyłącznie na
podstawie materiału zebranego przed sądem pierwszej instancji lub na podstawie
własnego materiału z pominięciem wyników postępowania dowodowego
przeprowadzonego przez sąd pierwszej instancji (zob. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 7 lipca 1999 r., I CKN 504/99, OSNC 2000, nr 1, poz. 17, wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 1999 r., II UKN 520/98, OSNAPUS 2000, nr 9, poz.
372, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 1999 r., II CKN 100/98, OSNC
1999, nr 9, poz. 146, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1998 r., II CKN
815/97, "Wokanda" 1999, nr 1, s. 6 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2002
r., III CKN 495/00, OSNC 2002, nr 11, poz. 143).
Powód w skardze kasacyjnej nie wykazał, że Sąd Apelacyjny dopuścił się tego
rodzaju naruszeń art. 233 § 1 i art. 382 k.p.c., które zgodnie z powyższymi
wyjaśnieniami mogłyby stanowić podstawy kasacyjne.
Nietrafny jest także zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 3571
k.c.
Jeżeliby nawet uznać, że wszystkie pozostałe przesłanki zastosowania tego przepisu
zostały w sprawie spełnione (co do niektórych z tych przesłanek por. np. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 9 kwietnia 2003 r., I CKN 244/01, LEX nr 78890, i z dnia 17 marca
2005 r., III CK 405/04, niepubl.), to nie sposób się zgodzić ze skarżącym, że w sprawie
są podstawy do przyjęcia, iż strony zawierając w dniu 30 grudnia 2000 r. aneks do
4
łączącej je umowy w części dotyczącej roku 2001 r. nie przewidywały wejścia w życie
art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń traktowanego przez powoda jako zdarzenie, które spowodowało
nadzwyczajną zmianę stosunków w rozumieniu art. 3571
k.c. Zakresem zastosowania
art. 3571
k.c. są objęte przypadki nadzwyczajnej zmiany stosunków po zawarciu umowy.
Wejście w życie art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń nastąpiło dopiero po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw ustawy
nowelizującej, co miało miejsce 24 stycznia 2001 r. - we wcześniejszej jednak,
wskazanej w tej ustawie dacie 1 stycznia 2001 r. Można więc przyjąć, że wejście w życie
art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń rozpatrywane jako zdarzenie wywołujące nadzwyczajną zmianę
stosunków nastąpiło już po zawarciu umowy, tj. - aneksu z 30 grudnia 2000 r.
kształtującego zobowiązanie stron w części dotyczącej roku 2001 r. Przesłanka
nastąpienia nadzwyczajnej zmiany stosunków po zawarciu umowy byłaby zatem w
sprawie spełniona. Stąd jednak, że o wejściu w życie art. 4a ustawy o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń rozpatrywanym jako
zdarzenie wywołujące nadzwyczajną zmianę stosunków można mówić dopiero po
ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw ustawy nowelizującej, nie można wnosić, iż także
przewidywanie nadzwyczajnej zmiany stosunków łączonej z wejściem w życie tego
przepisu było możliwe dopiero po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw ustawy nowelizującej.
Oznaczałoby to bowiem w istocie pominięcie w sprawie, i w ogóle w analogicznych
przypadkach, przesłanki dotyczącej przewidywania przez strony przy zawarciu umowy
nadzwyczajnej zmiany stosunków. O przewidywaniu przy zawarciu umowy przez strony
nadzwyczajnej zmiany stosunków można mówić wtedy, gdy strony zawierając umowę
były świadome okoliczności prowadzącej do nadzwyczajnej zmiany stosunków.
W przypadku nadzwyczajnej zmiany stosunków łączonej z wejściem w życie ustawy
okolicznością prowadzącą do takiej zmiany jest niewątpliwie uchwalenie ustawy. Ustawa
nowelizująca, którą dodano art. 4a do ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń, została uchwalona 22 grudnia 2000 r., a więc
przed zawarciem aneksu kształtującego zobowiązanie stron w części dotyczącej roku
2001. Jej znajomość przez strony w chwili zawarcia aneksu – jak ustalił Sąd Apelacyjny
- na podstawie informacji przekazywanych przez prasę, radio i telewizję wystarczała
więc do przyjęcia przewidywania przez strony wejścia w życie art. 4a ustawy
o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń
5
traktowanego przez powoda jako zdarzenie, które wywołało nadzwyczajną zmianę
stosunków w rozumieniu art. 3571
k.c.
Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c.
w związku z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z
2005 r. Nr 13, poz. 98) oddalił skargę kasacyjną; o kosztach zaś postępowania
kasacyjnego orzekł stosując art. 102 k.p.c.