Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 47/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Halina Kiryło
w sprawie z wniosku W. C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o dalsze prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 listopada 2014 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 3 października 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 3 października 2013 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy W. C. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w O. z dnia 23 stycznia 2013 r. w sprawie przeciwko Zakładowi
2
Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi… o dalsze prawo do renty z tytułu całkowitej
niezdolności do pracy.
W stanie faktycznym sprawy wnioskodawca (ur. 2 czerwca 1953 r.), bez
zawodu, zatrudniony na stanowiskach robotnika transportu, pracownika
spedycyjnego oraz mechanika konserwatora, ślusarza - mechanika, ślusarza
remontowego, w okresie od dnia 12 marca 2002 r. do dnia 31 maja 2012 r. pobierał
rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną
niewydolnością żylną podudzi z przebytym zakrzepowym zapaleniem żył głębokich
prawego podudzia oraz dwukrotnej zatorowości płucnej w 2001 i 2004 r. z
niewydolnością oddechową. W dniu 22 kwietnia 2012 r. wnioskodawca złożył
wniosek o przyznanie dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Lekarz orzecznik ZUS po przeprowadzeniu badań przedmiotowych i analizie
dowodów leczenia orzekł, że aktualny stopień zaawansowania schorzeń nie jest
znaczny i nie ogranicza zdolności wnioskodawcy do pracy w stopniu co najmniej
częściowym. Komisja Lekarska ZUS stwierdziła, że wnioskodawca jest sprawny
ruchowo, w dobrym stanie ogólnym bez cech klinicznych niewydolności krążeniowo
oddechowej i podtrzymała orzeczenie Lekarza orzecznika. Wobec powyższego
organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 18 czerwca 2012 r. odmówił
wnioskodawcy dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Wyrokiem z dnia 23 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie
wnioskodawcy od tej decyzji. Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych:
internisty - kardiologa, neurologa i chirurga ortopedy i ustalił, że aktualnie
wnioskodawca nie jest nadal od dnia 1 czerwca 2012 r. co najmniej częściowo
niezdolny do pracy. Przedstawiając obszernie dotychczasowe leczenie
wnioskodawcy, Sąd ten stwierdził, że w ustalonym stanie faktycznym, brak podstaw
do uwzględnienia odwołania wnioskodawcy od decyzji organu rentowego,
wskazując że subiektywna ocena wnioskodawcy sprowadzająca się do
stwierdzenia, iż „opinia jest krzywdząca", nie podważa oceny biegłych, którzy
opierając się na aktualnych wynikach badań diagnostycznych wskazali, że
wnioskodawca nie jest co najmniej częściowo niezdolny do pracy.
Na skutek apelacji wnioskodawcy, Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie
dowodowe o opinię biegłego pulmonologa celem ustalenia, czy wnioskodawca po
3
dniu 31 maja 2012 r., nadal był niezdolny do pracy, a jeżeli tak, to w jakim stopniu i
w jakim okresie. W opinii z dnia 2 sierpnia 2013 r. biegły pulmonolog stwierdził, że
wnioskodawca w zakresie schorzeń układu oddechowego nie jest choćby
częściowo niezdolny do pracy od dnia 1 czerwca 2012 r.
Sąd drugiej instancji, podzielając tę opinię, wskazał, że zgodnie z art. 12 ust.
1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., dalej
ustawa o emeryturach i rentach z FUS) niezdolną do pracy jest osoba, która
całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu
naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po
przekwalifikowaniu. Natomiast całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która
utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2), a częściowo
niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do
pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3). Przesłanek tych
wnioskodawca nie spełnił, stąd brak podstaw do przyznania dochodzonego
świadczenia.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości,
pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego –
art. 12 ust. 1 w związku z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że „ocena niezdolności do pracy powinna być
dokonana wyłącznie w oparciu o stopień naruszenia sprawności organizmu
wnioskodawcy, z pominięciem dotychczasowego okresu niezdolności do pracy, (…)
oraz bez uwzględnienia celowości przekwalifikowania w przypadku wnioskodawcy,
jego wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych”, oraz naruszenie
przepisów postępowania – art. 285 § 1 w związku z art. 278 § 1 i art. 233 § 1 k.p.c.
poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, oraz art. 382 k.p.c.
poprzez nieuzupełnienie postępowania dowodowego o opinie biegłego z zakresu
kardiologii, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji, wraz z orzeczeniem o kosztach
postepowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Zgodnie z art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera
zarzutu naruszenia przepisów postępowania (bądź jeżeli taki zarzut okaże się
niezasadny). Na wstępie należy wskazać, że brak podstaw do uwzględnienia
zarzutu naruszenia przez zaskarżony wyrok przepisów postępowania – art. 285 § 1
w związku z art. 278 § 1 i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic
swobodnej oceny dowodów. Przede wszystkim zarzut ten nie został prawidłowo
skonstruowany, skoro zarzuca jedynie naruszenie art. 285 § 1 w związku z art. 278
§ 1 (zgodnie z którymi opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie, a
przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie,
zaś w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu
wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku
biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii) bez powiązania go z art. 391 § 1 k.p.c.
Ponadto w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przepisy te mogą
być podstawą skargi kasacyjnej tylko w wyjątkowych wypadkach, a mianowicie, gdy
wykazane zostanie, że sąd przeprowadził dowód na okoliczności nie mające
istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogłaby
mieć wpływ na wynik sprawy, bądź gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na
fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, że nie mają one
takiego charakteru. Niezależnie od tego, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem
Sądu Najwyższego, zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie
mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub ocena dowodów. Oznacza to
jednoznaczne określenie funkcji Sądu Najwyższego jako sądu prawa, który
rozpoznając skargę kasacyjną w granicach jej podstaw, jest związany z mocy
art. 39813
§ 2 k.p.c. ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego
orzeczenia. Wyłączenie w art. 3983
§ 3 k.p.c. z podstaw skargi kasacyjnej zarzutów
dotyczących oceny dowodów pozbawia skarżącego możliwości powoływania się na
zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233
k.p.c.
W tej części więc skarga kasacyjna wnioskodawcy nie została oparta na
ustawowej podstawie. Dlatego bez względu na wagę zarzutów podniesionych w
5
skardze kasacyjnej Sąd Najwyższy nie może w postępowaniu kasacyjnym zająć się
wadliwością zastosowania przez sąd drugiej instancji art. 233 k.p.c. (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 24 lutego 2006 r., II CSK 136/05, niepublikowany).
W skardze kasacyjnej zarzucono także naruszenie art. 382 k.p.c. poprzez
nieuzupełnienie postępowania dowodowego o opinie biegłego z zakresu kardiologii.
Wypada podkreślić, że art. 382 k.p.c. nie stanowi samodzielnej podstawy działania
sądu drugiej instancji, gdyż swoją funkcję merytoryczną (rozpoznawcza) sąd ten
spełnia - w zależności od potrzeb oraz wniosków stron - stosując (przez odesłanie
zawarte w art. 391 k.p.c.) właściwe przepisy o postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji. Przepis art. 382 k.p.c. nie nakłada przy tym na sąd drugiej
instancji obowiązku przeprowadzenia postępowania dowodowego, lecz sąd ten jest
władny samodzielnie dokonać ustaleń faktycznych bez potrzeby uzupełniania
materiału dowodowego zebranego przed sądem pierwszej instancji, o ile zachodzą
ku temu potrzeby. Uzupełnienie postępowania przed sądem apelacyjnym o
dowody, które mimo wniosku strony sąd pierwszej instancji pominął, jest
uzasadnione, gdy dotyczą one okoliczności istotnych z punktu widzenia prawa
materialnego mającego znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 26 maja 1999 r., III CKN 254/98 i z dnia 2 marca 2000 r.,
III CKN 257/00, niepublikowane).
W ocenianej sprawie należy podzielić zarzuty skargi kasacyjnej co do
naruszenia art. 382 k.p.c., które kwestionując niepełność ustaleń, co do stanu
zdrowia wnioskodawcy i jego ewentualnej całkowitej niezdolności do pracy,
zarzucają niewłaściwe (przedwczesne) zastosowanie prawa materialnego - art. 12
ust. 1 w związku z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W
myśl art. 12 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez niezdolną do pracy
należy rozumieć osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy
zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania
zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym w świetle ust. 2 cytowanego
przepisu, całkowicie niezdolna do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do
wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do
pracy oraz rokowania, co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się stopień
naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej
6
sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania
dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania
zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy,
poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 cyt. ustawy). W
celu ustalenia istnienia u ubezpieczonego całkowitej niezdolności do pracy, Sąd
pierwszej instancji dopuścił dowody z opinii biegłych sądowych i na ich podstawie
ustalił, że wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy. Na skutek apelacji
wnioskodawcy, Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe o opinię
biegłego pulmonologa, który w opinii z dnia 2 sierpnia 2013 r. stwierdził co prawda,
że wnioskodawca w zakresie schorzeń układu oddechowego nie jest choćby
częściowo niezdolny do pracy od dnia 1 czerwca 2012 r., zwracając jednak uwagę
na potrzebę uzupełnienia materiału dowodowego o opinię specjalisty kardiologa.
W ocenie Sądu Najwyższego, ustalenie, co do stopnia niezdolności do pracy
wnioskodawcy, na tym etapie postępowania i w oparciu o dotąd przeprowadzone
dowody, nie może być uznane za miarodajne. Trzeba ponownie zwrócić uwagę, że
biegły pulmonolog, co prawda uznał, że „rozpoznanie następstw przebytej
zatorowości płucnej upośledzającej czynność płuc oraz następstw po przebytej
przepuklinie rozworu przełykowego (…) nie daje podstaw do uznania
wnioskodawcy za choćby częściowo niezdolnego do pracy od 1 czerwca 2012 r.”,
to jednak zawarł w opinii wniosek, że „wskazane jest badanie przez biegłego
kardiologa”. Dowód ten nie został jednak przeprowadzony co czyni przedwczesnym
ustalenie o braku podstaw do uznania braku całkowitej niezdolności do pracy
wnioskodawcy.
Gdy więc Sąd Apelacyjny w rozpoznawanej sprawie - dokonując oceny
zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz wyprowadzając stąd
wnioski - nie wyjaśnił wszystkich okoliczności sprawy, pomimo, że mogły mieć one
istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie, należało orzec jak
w sentencji, stosownie do art. 39815
§ 1 k.p.c.