Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 51/14
POSTANOWIENIE
Dnia 2 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Beata Gudowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku S. Ł.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 grudnia 2014 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 14 stycznia 2014 r.,
1. oddala zażalenie,
2. przyznaje radcy prawnemu K. M. Kancelaria Radcy
Prawnego od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego kwotę 120 zł
(sto dwadzieścia) powiększoną o obowiązującą stawkę podatku
od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej w
postępowaniu zażaleniowym.
UZASADNIENIE
S. Ł. wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 12 września 2013 r., wskazując
jako jej podstawę nieważność postępowania (art. 401 pkt 2 k.p.c.). Wywodził, że
został pozbawiony możności działania, gdyż nie otrzymał zawiadomienia o terminie
rozprawy apelacyjnej wyznaczonej na dzień 12 września 2013 r., na której został
wydany niekorzystny dla niego wyrok. Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2014 r.
2
Sąd Apelacyjny odrzucił skargę, stwierdziwszy, że nie została oparta na ustawowej
podstawie wznowienia (art. 410 § 1 k.p.c.), a w szczególności stwierdził, że
skarżący nie wykazał, iż został pozbawiony możności działania. Ustalił, że skarżący
zwrócił się z prośbą o niewyznaczanie posiedzenia w Sądzie Apelacyjnym w
okresie od dnia 21 lipca 2013 r. do dnia 16 sierpnia 2013 r. ze względu na
zaplanowany pobyt w sanatorium, w związku z czym, uwzględniając tę prośbę,
zarządzeniem z dnia 17 lipca 2013 r. wyznaczono termin rozprawy apelacyjnej na
dzień 12 września 2013 r. Zawiadomienie o terminie wysłano pod adres skarżącego
w dniu 26 lipca 2013 r. i - wobec niemożności doręczenia właściwego - awizowano
w dniu 1 sierpnia 2013 r. oraz powtórnie w dniu 9 sierpnia 2013 r. Przesyłka
sądowa niepodjęta z placówki pocztowej została zwrócona do sądu i pozostawiona
w aktach ze skutkiem doręczenia. Sąd stwierdził, że domniemanie doręczenia
przesyłki w sposób przewidziany w art. 139 k.p.c. nie zostało podważone przez
oświadczenie adresata, że nie otrzymał jej awiza. Za niemające znaczenia uznał
więc twierdzenia skarżącego dotyczące złego stanu technicznego jego skrzynki
pocztowej i podkreślił, że skarżący wiedział o toczącym się postępowaniu
sądowym, w związku z czym powinien liczyć się z możliwością skierowania do
niego korespondencji sądowej.
W zażaleniu S. Ł., wnosząc o uchylenie postanowienia w całości i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, zarzucił
naruszenie jego prawa podmiotowego przewidzianego w art. 379 pkt 5 k.p.c. przez
pozbawienie go możliwości obrony swych praw, a w szczególności prawa do
popierania złożonej apelacji przez osobisty udział w rozprawie. Podniósł, że na
wyznaczanie terminu rozprawy składa się nie tylko wskazanie dnia, godziny i
miejsca rozprawy, lecz także inne czynności techniczne zmierzające do
skutecznego powiadomienia zainteresowanego o tym terminie. Wskazał, że
zawiadomienie o terminie rozprawy apelacyjnej zostało wysłane pod jego
nieobecność w miejscu zamieszkania w związku z pobytem w sanatorium, o czym
powiadomił Sąd. Podkreślił, że Sąd nie wziął pod uwagę jego „szczególnie
niekorzystnej sytuacji faktycznej i prawnej wobec uprawnień emerytalnych i
rentowych” i jego złego stanu zdrowia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
W judykaturze Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że
przewidziana w art. 379 pkt 5 k.p.c. nieważność postępowania wskutek
pozbawienia strony możności obrony jej praw zachodzi wówczas, gdy strona,
wbrew swej woli, zostaje faktycznie pozbawiona możności działania (np. orzeczenie
Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1961 r., 3 CR 953/60, Nowe Prawo 1963 nr 1
s. 117 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1966 r., II PR 371/65,
OSNCP 1966 nr 10, poz. 172 i z dnia 27 maja 1999 r., II CKN 318/98, niepubl.).
Ten przejaw nieważności występuje także – jak wielokrotnie podkreślano – w takich
wypadkach, w których strona albo jej pełnomocnik, w wyniku niezawiadomienia ich
o terminie rozprawy, jedynej albo bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku,
nie mogli wziąć w niej udziału (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25
października 1963 r., III CR 142/63, OSNCP 1964 nr 7-8, poz. 165, z dnia 10 maja
2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000 nr 12, poz. 220, z dnia 28 lutego 2001 r.,
II UKN 247/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 498 z dnia 12 września 2001 r., V CKN
1535/00 albo z dnia 10 lipca 2002 r., II CKN 822/01, niepublikowane). Sąd
Najwyższy uznał, że pozbawienie strony możności obrony jej praw powoduje
nieważność postępowania między innymi w razie rozpoznania sprawy i wydania
wyroku w nieobecności powoda, który przed rozprawą wykazał niemożność
stawienia się w sądzie i wnosił o odroczenie rozprawy (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 18 marca 1981 r., I PRN 8/81, OSPiKA 1981 nr 10 poz. 187, z
dnia 10 lipca 1974 r., II CR 331/74, OSNCP 1975 nr 5, poz. 84, z glosą
J. Klimkowicza, NP 1976 nr 5, z dnia 3 kwietnia 1999 r., I CKN 19/99, niepubl.).
Wprawdzie skarżący w zażaleniu wskazał na naruszenie art. 379 pkt 5 k.p.c.,
lecz nie można pominąć przedmiotu zaskarżonego postanowienia
sprowadzającego się do stwierdzenia przyczyny wznowienia postępowania. Przy
uwzględnieniu wskazanej w art. 401 pkt 2 k.p.c. podstawy wznowienia należy
stwierdzić, że pozbawienie strony możności działania z powodu nieważności
następuje wskutek naruszenia przepisów prawa. Rozpoznanie zażalenia wymaga
więc ustalenia, czy nieobecność skarżącego na rozprawie wnikała z
nieprawidłowego zawiadomienia lub niezawiadomienia o jej terminie.
4
W rozpoznawanej sprawie sąd uwzględnił wniosek o wyznaczenie terminu
rozprawy w dogodnym dla skarżącego terminie, lecz był on na tej rozprawie
nieobecny nie ze względu na naruszenie przepisów postępowania przez działanie
drugiej strony lub Sądu, lecz tylko z powodu własnego zaniedbania. Należy
stwierdzić, że wniosek o niewyznaczanie terminu rozprawy w czasie krótkotrwałej
nieobecności strony w miejscu zamieszkania nie obejmuje czynności sądowych
związanych z doręczeniem zawiadomienia o tej rozprawie; doręczenia dokonywane
są na podstawie przepisów bezwzględnie obowiązujących (por. orzeczenie Sądu
Najwyższego z dnia 8 lipca 1953 r., C 560/53, PiP 1954 nr 1, s. 184). Zgodnie z
nimi, niemożność odbioru przesyłki pocztowej wynikająca z czasowej nieobecności
w miejscu zamieszkania może być uchylona przez przewidziane w art. 139 § 11
k.p.c., ustanowienie pełnomocnika pocztowego, tj. osoby upoważnionej do odbioru
przesyłek pocztowych w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo
pocztowe (Dz.U. z 2012 r., poz. 1529 ze zm.), stosownie do art. 38 tej ustawy.
Nieudzielenie pełnomocnictwa aktualizuje doręczenie na zasadzie przewidzianej w
art. 138 § 1 k.p.c. (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 1962 r.,
II CR 123/61, niepubl. oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia
2006 r., I UZ 13/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 238). W razie niemożności
doręczenia wskazanej w tym przepisie osobie, jeżeli we wskazanym sądowi
miejscu doręczenia doręczający nie zastanie adresata, pismo przesłane za
pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada
2012 r. - Prawo pocztowe składane jest w placówce pocztowej tego operatora, przy
czym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej
umieszcza się zawiadomienie o tym, ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo
pozostawiono, oraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie siedmiu dni od
dnia umieszczenia zawiadomienia. W razie bezskutecznego upływu tego terminu,
czynność zawiadomienia należy powtórzyć. Dwukrotne awizowanie przesyłki
sądowej spełnia wymagania skuteczności doręczenia z dochowaniem wymagań
przewidzianych w przepisach prawa (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
2 sierpnia 2007 r., V CSK 155/07, niepubl. i z dnia 14 kwietnia 2011 r., II UZ 10/11,
niepubl.). Skutek doręczenia następuje na podstawie domniemania, które może być
obalone, jednak nie przez stwierdzenie o nieodebraniu pisma (por. np.
5
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 1999 r., III CKN 621/99,
OSNC 2000 nr 3, poz. 52). Odebranie pisma nie jest elementem konstrukcyjnym
sposobu doręczenia określonego w art. 139 § 1 k.p.c. Takie doręczenie, określone
jako zastępcze, uznaje się za dokonane bez względu na to, czy adresat zapoznał
się z awizowanym pismem, a także wtedy, gdy w rzeczywistości pisma nie odebrał
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2000 r., I CKN 699/00,
niepubl.).
W wyroku z dnia 15 października 2002 r., SK 6/02 (OTK-A 2002 nr 5,
poz. 65) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 139 § 1 k.p.c. jest zgodny z
art. 45 i 77 Konstytucji RP, w szczególności podnosząc, że w wypadku kolejnych
doręczeń na stronie ciąży powinność albo do podania adresu do doręczeń,
ustanowienia pełnomocnika procesowego, albo wskazanie innego mechanizmu
gwarantującego jej prawo do równego dostępu do sądu i wpływu na bieg sprawy.
W konsekwencji wykazanie, że pismo – mimo dochowania warunków
zastosowania art. 139 § 1 – do adresata nie dotarło, nie ma żadnego wpływu na
skuteczność doręczenia, a nieobecności skarżącego na rozprawie apelacyjnej, o
której terminie – przełożonym na jego wniosek – został powiadomiony w drodze
prawidłowego doręczenia zastępczego, nie powoduje pozbawienia możności
działania (art. 401 pkt 2 k.p.c.).
Uwzględniając to, Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. w związku z
art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł, jak w sentencji. Koszty nieopłaconej pomocy prawnej
przyznano pełnomocnikowi ubezpieczonego stosownie do § 19 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).

II UZ 51/14

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia