I CSK 664/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:30-03-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CO 22/58 III CZP 45/67 III CZP 86/70
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CSK 664/13
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Maria Szulc
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z wniosku F. S. Spółki z o.o. w W.
przy uczestnictwie M. S. i J. S.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 22 stycznia 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 4 czerwca 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je
postanowienie Sądu Rejonowego
w W. z dnia 28 listopada 2012 r., sygn. akt
[…] i przekazuje sprawę temu Sądowi do ponownego
rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wnioskodawczyni F. S. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
domagała zniesienia wspólności wierzytelności o ustanowienie użytkowania
wieczystego nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę
wieczystą nr […] oraz zniesienia współwłasności budynku posadowionego na tej
nieruchomości przez przyznanie jej tej wierzytelności w całości z obowiązkiem
spłaty na rzecz uczestników postępowania M. S. i J. S. W uzasadnieniu wskazał, że
Prezydent m. W. decyzją z dnia 13 maja 2009 r. nr …2009 oddał przedmiotową
nieruchomość w użytkowanie wieczyste trzynastu osobom. Współuprawnieni - poza
uczestnikami postępowania - zbyli przysługujące im roszczenie o ustanowienie
prawa użytkowania wieczystego na rzecz wnioskodawczyni w drodze umów
sprzedaży; obecnie wnioskodawczyni roszczenie to przysługuje w udziale 108/144.
Brak możliwości porozumienia z uczestnikami postępowania co do wspólnego
zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste usprawiedliwia
żądanie zniesienia wspólnego prawa. Wnioskodawczyni, będąc dzierżawcą
przedmiotowego gruntu, wzniosła na nim budynek, z którego korzysta w dalszym
ciągu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Sąd Rejonowy w W. postanowieniem z dnia 28 listopada 2012 r., wydanym
na posiedzeniu niejawnym, oddalił wniosek, uznając, że przedmiotem
postępowania nieprocesowego o zniesienie współwłasności mogą być jedynie
prawa rzeczowe, a nie wierzytelności. Wnioskodawczynię i uczestników nie łączy
stosunek prawnorzeczowy. Sytuację prawną współuprawnionych z tytułu
zobowiązania - nie powiązanych węzłem solidarności - normują przepisy art. 379-
383 k.c. Nie ma zatem podstaw do oceny wniosku przez pryzmat przepisów
regulujących zniesienie współwłasności (art. 210 k.c.).
Sąd Okręgowy w W. postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił
apelację wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego. Uznał za trafne
zapatrywanie wyłączające możliwość stosowania - w drodze analogii – przepisów o
zniesieniu współwłasności do wspólności wierzytelności. W konsekwencji
zaaprobował ocenę, że wniosek podlegał oddaleniu na podstawie art. 514 § 2 k.c.
3
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art. 210 zdanie pierwsze k.c.
przez błędną wykładnię oraz art. 514 § 2 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie.
W konkluzji wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz
poprzedzającego je postanowienia Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy
temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności wymaga rozważenia zarzut podniesiony w ramach
podstawy kasacyjnej naruszenia prawa materialnego. Zarzut ten zmierza do
podważenia - przyjętej za podstawę zaskarżonego postanowienia - oceny, że nie
jest dopuszczalne zniesienie wspólności wierzytelności obejmującej roszczenie
o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego, wynikającej z decyzji wydanej na
podstawie art. 7 ust. 1 i 3 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności
i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279
ze zm.); zapatrywanie to legło zaś u postaw stwierdzenia przez Sądy obu instancji
wystąpienia przesłanki oczywistego braku uprawnienia wnioskodawczyni
do wystąpienia z przedmiotowym wnioskiem, usprawiedliwiającej jego oddalenie na
podstawie art. 514 § 2 k.p.c.
Zgodnie z art. 210 zdanie pierwsze k.c., każdy ze współwłaścicieli może
żądać zniesienia współwłasności. Współwłasność, jest stosunkiem pochodnym od
własności; jej istota polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje
niepodzielnie kilku osobom (art. 195 k.c.). Trzeba jednak zauważyć, że wspólność
może obejmować nie tylko własność, ale również inne prawa majątkowe; może
dotyczyć dalszych praw rzeczowych (np. użytkowania, użytkowania wieczystego),
względnych praw do rzeczy (np. najmu, dzierżawy), czy też praw obligacyjnych,
w tym wierzytelności. W tych przypadkach - co należy wyraźnie podkreślić - nie
można jednak mówić o współwłasności, lecz wspólności praw.
W doktrynie i orzecznictwie wyrażono zapatrywanie, że skoro polskie
ustawodawstwo cywilne nie zawiera przepisów regulujących wspólność praw,
to uzasadnione jest stosowanie do niej - w drodze analogii - przepisów
o współwłasności (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1958 r.,
4
I CO 22/58, OSPiKA 1960, z 6, poz. 164 oraz uzasadnienie uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 16 czerwca 1967 r., III CZP 45/67, OSNC 1968, nr 1, poz. 3).
Nie budzi przy tym, wątpliwości, że możliwe jest zniesienie wspólności prawa
użytkowania wieczystego (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia
1971 r., III CZP 86/70, OSNCP 1971, nr 9, poz. 147). W piśmiennictwie trafnie
zwrócono uwagę, że skoro można znieść współużytkowanie wieczyste, to
nieuzasadnione byłoby wyłączenie możliwości zniesienia wspólności wierzytelności
będącej źródłem roszczenia o ustanowienie tego prawa. Trzeba więc uznać,
że wobec braku regulacji odnoszącej się do wspólności takiej wierzytelności, należy
do niej stosować - per analogiam - przepisy o współwłasności. Odrzucenie takiej
dopuszczalności prowadziłoby do - trudnego do zaakceptowania - wniosku,
że współuprawnieni z tytułu wierzytelności obejmującej roszczenie o ustanowienie
prawa użytkowania wieczystego, niezainteresowani wspólnym wykonywaniem tego
prawa, musieliby - w celu zaspokojenia swoich rozbieżnych interesów -
zrealizować to roszczenie tylko po to, aby móc wyjść z łączącej ich wspólności.
W świetle powyższych wywodów, nie można skutecznie odeprzeć zarzutu
naruszenia art. 210 zdanie pierwsze k.c. Konsekwencją dokonania przez Sąd
Okręgowy wadliwej wykładni tego przepisu było naruszenie art. 514 § 2 k.p.c.,
wynikające z błędnej oceny, że już z treści przedmiotowego wniosku wynika
oczywisty brak uprawnienia wnioskodawczyni do żądania zniesienia wspólności
wierzytelności.
Z tych względów Sąd Najwyższy uznał wniosek kasacyjny za w pełni
usprawiedliwiony i na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Maria Szulc
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z wniosku F. S. Spółki z o.o. w W.
przy uczestnictwie M. S. i J. S.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 22 stycznia 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 4 czerwca 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je
postanowienie Sądu Rejonowego
w W. z dnia 28 listopada 2012 r., sygn. akt
[…] i przekazuje sprawę temu Sądowi do ponownego
rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wnioskodawczyni F. S. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
domagała zniesienia wspólności wierzytelności o ustanowienie użytkowania
wieczystego nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w W. prowadzi księgę
wieczystą nr […] oraz zniesienia współwłasności budynku posadowionego na tej
nieruchomości przez przyznanie jej tej wierzytelności w całości z obowiązkiem
spłaty na rzecz uczestników postępowania M. S. i J. S. W uzasadnieniu wskazał, że
Prezydent m. W. decyzją z dnia 13 maja 2009 r. nr …2009 oddał przedmiotową
nieruchomość w użytkowanie wieczyste trzynastu osobom. Współuprawnieni - poza
uczestnikami postępowania - zbyli przysługujące im roszczenie o ustanowienie
prawa użytkowania wieczystego na rzecz wnioskodawczyni w drodze umów
sprzedaży; obecnie wnioskodawczyni roszczenie to przysługuje w udziale 108/144.
Brak możliwości porozumienia z uczestnikami postępowania co do wspólnego
zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste usprawiedliwia
żądanie zniesienia wspólnego prawa. Wnioskodawczyni, będąc dzierżawcą
przedmiotowego gruntu, wzniosła na nim budynek, z którego korzysta w dalszym
ciągu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Sąd Rejonowy w W. postanowieniem z dnia 28 listopada 2012 r., wydanym
na posiedzeniu niejawnym, oddalił wniosek, uznając, że przedmiotem
postępowania nieprocesowego o zniesienie współwłasności mogą być jedynie
prawa rzeczowe, a nie wierzytelności. Wnioskodawczynię i uczestników nie łączy
stosunek prawnorzeczowy. Sytuację prawną współuprawnionych z tytułu
zobowiązania - nie powiązanych węzłem solidarności - normują przepisy art. 379-
383 k.c. Nie ma zatem podstaw do oceny wniosku przez pryzmat przepisów
regulujących zniesienie współwłasności (art. 210 k.c.).
Sąd Okręgowy w W. postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił
apelację wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego. Uznał za trafne
zapatrywanie wyłączające możliwość stosowania - w drodze analogii – przepisów o
zniesieniu współwłasności do wspólności wierzytelności. W konsekwencji
zaaprobował ocenę, że wniosek podlegał oddaleniu na podstawie art. 514 § 2 k.c.
3
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art. 210 zdanie pierwsze k.c.
przez błędną wykładnię oraz art. 514 § 2 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie.
W konkluzji wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz
poprzedzającego je postanowienia Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy
temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności wymaga rozważenia zarzut podniesiony w ramach
podstawy kasacyjnej naruszenia prawa materialnego. Zarzut ten zmierza do
podważenia - przyjętej za podstawę zaskarżonego postanowienia - oceny, że nie
jest dopuszczalne zniesienie wspólności wierzytelności obejmującej roszczenie
o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego, wynikającej z decyzji wydanej na
podstawie art. 7 ust. 1 i 3 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności
i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279
ze zm.); zapatrywanie to legło zaś u postaw stwierdzenia przez Sądy obu instancji
wystąpienia przesłanki oczywistego braku uprawnienia wnioskodawczyni
do wystąpienia z przedmiotowym wnioskiem, usprawiedliwiającej jego oddalenie na
podstawie art. 514 § 2 k.p.c.
Zgodnie z art. 210 zdanie pierwsze k.c., każdy ze współwłaścicieli może
żądać zniesienia współwłasności. Współwłasność, jest stosunkiem pochodnym od
własności; jej istota polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje
niepodzielnie kilku osobom (art. 195 k.c.). Trzeba jednak zauważyć, że wspólność
może obejmować nie tylko własność, ale również inne prawa majątkowe; może
dotyczyć dalszych praw rzeczowych (np. użytkowania, użytkowania wieczystego),
względnych praw do rzeczy (np. najmu, dzierżawy), czy też praw obligacyjnych,
w tym wierzytelności. W tych przypadkach - co należy wyraźnie podkreślić - nie
można jednak mówić o współwłasności, lecz wspólności praw.
W doktrynie i orzecznictwie wyrażono zapatrywanie, że skoro polskie
ustawodawstwo cywilne nie zawiera przepisów regulujących wspólność praw,
to uzasadnione jest stosowanie do niej - w drodze analogii - przepisów
o współwłasności (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1958 r.,
4
I CO 22/58, OSPiKA 1960, z 6, poz. 164 oraz uzasadnienie uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 16 czerwca 1967 r., III CZP 45/67, OSNC 1968, nr 1, poz. 3).
Nie budzi przy tym, wątpliwości, że możliwe jest zniesienie wspólności prawa
użytkowania wieczystego (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia
1971 r., III CZP 86/70, OSNCP 1971, nr 9, poz. 147). W piśmiennictwie trafnie
zwrócono uwagę, że skoro można znieść współużytkowanie wieczyste, to
nieuzasadnione byłoby wyłączenie możliwości zniesienia wspólności wierzytelności
będącej źródłem roszczenia o ustanowienie tego prawa. Trzeba więc uznać,
że wobec braku regulacji odnoszącej się do wspólności takiej wierzytelności, należy
do niej stosować - per analogiam - przepisy o współwłasności. Odrzucenie takiej
dopuszczalności prowadziłoby do - trudnego do zaakceptowania - wniosku,
że współuprawnieni z tytułu wierzytelności obejmującej roszczenie o ustanowienie
prawa użytkowania wieczystego, niezainteresowani wspólnym wykonywaniem tego
prawa, musieliby - w celu zaspokojenia swoich rozbieżnych interesów -
zrealizować to roszczenie tylko po to, aby móc wyjść z łączącej ich wspólności.
W świetle powyższych wywodów, nie można skutecznie odeprzeć zarzutu
naruszenia art. 210 zdanie pierwsze k.c. Konsekwencją dokonania przez Sąd
Okręgowy wadliwej wykładni tego przepisu było naruszenie art. 514 § 2 k.p.c.,
wynikające z błędnej oceny, że już z treści przedmiotowego wniosku wynika
oczywisty brak uprawnienia wnioskodawczyni do żądania zniesienia wspólności
wierzytelności.
Z tych względów Sąd Najwyższy uznał wniosek kasacyjny za w pełni
usprawiedliwiony i na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.