Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 741/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z powództwa B. S. C. S.A. z siedzibą w P.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Gospodarki
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 stycznia 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 marca 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia
oddalającego apelację (pkt II) oraz orzekającego o kosztach
postępowania odwoławczego (pkt III) i w tej części przekazuje
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania,
pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił powództwo o
149 478 zł i orzekł o kosztach procesu.
Sąd ustalił, że w dniu 15 czerwca 2007 r. strony zawarły - w ramach Funduszy
Strukturalnych Unii Europejskiej - umowę o dofinansowanie projektu nr W. […]
nazwanego „Wsparcie powstawania funduszu kapitału zalążkowego B. S. C.
realizowanego w ramach Sektora Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności
Przedsiębiorstw, lata 2004-2006, Priorytet 1 Rozwój przedsiębiorczości i wzrost
innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu, Działanie 1.2
Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw,
Poddziałanie 1.2.3. Wsparcie powstania funduszy kapitału zalążkowego typu s. c.”
Pozwany zobowiązał się, że dofinansuje powódce realizację projektu „Wsparcie
powstania funduszu kapitału zalążkowego B. S. C.”, przeznaczonego na pokrycie
wskazanych wydatków kwalifikowanych na zasadach określonych w umowie.
Dofinansowanie opiewało na kwotę 10 000 000 zł, stanowiącą 50% wydatków
kwalifikowanych. Zgodnie z umową za wydatki kwalifikowane należało uznać te
wydatki, które zostały poniesione po dniu złożenia wniosku o dofinansowanie, nie
później jednak niż do 30 czerwca 2008 r., zostały zweryfikowane i zatwierdzone przez
beneficjenta końcowego (instytucję wdrażającą), zostały w okresie realizacji
przeznaczone na dokonanie inwestycji w mikroprzedsiębiorstwie lub przedsiębiorstwie
z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, znajdującym się we wczesnej fazie
rozwoju, które realizuje fazę badań lub rozwoju produktu lub usługi albo fazę
tę zakończyło, jednak od dnia podjęcia działalności gospodarczej nie rozpoczęło
komercyjnej produkcji sprzedaży lub usług, oraz na wydatki związane z administracją
i zarządzeniem ostatecznym odbiorcą (beneficjentem) w kwocie nieprzekraczającej
średniomiesięcznie 5% środków wniesionych do ostatecznego odbiorcy (beneficjenta)
przez inwestorów odbiorcy (beneficjenta) i instytucję udzielającą wsparcia, nie
3
przekraczają kwoty wyszczególnionej we wniosku o dofinansowanie przeznaczonej na
pokrycie wydatków i zostały pomniejszone o naliczony podatek od towarów i usług,
z wyjątkiem, gdy funduszowi kapitału zalążkowego, zgodnie z odrębnymi przepisami,
nie przysługiwało prawo do jego zwrotu lub odliczania.
Do obowiązków powódki - określonych w § 3 umowy - należało m.in.
w wypadku realizacji dostaw lub usług, wybranie i udzielanie zamówień na podstawie
najkorzystniejszej ekonomicznie oferty, z zachowaniem zasad przejrzystości i uczciwej
konkurencji, oraz dołożenie wszelkich starań w celu uniknięcia konfliktu interesów,
„rozumianego jako brak bezstronności i obiektywności w wypełnianiu funkcji
jakiegokolwiek podmiotu objętego umową w związku z realizowanym zamówieniem”.
W aneksie nr 2 do umowy wniosek o dofinansowanie w zakresie planowanych
wydatków i ich kategorii został zmieniony w ten sposób, że wartość inwestycji
(w cenie nabycia) ustalono w wysokości 18 803 000 zł, w tym wydatki kwalifikowane
18 803 000 zł, i wartość kosztów zarządzania - w wysokości 1 227 000 zł, w tym
wydatki kwalifikowane 1 197 000 zł.
Powódka wystąpiła do pozwanego z wnioskiem o płatność końcową. Pozwany
z pozycji nr 88 (usługi doradztwa w zakresie prowadzenia działalności i zarządzania -
strategia deinwestycji), opiewającej na kwotę 299 956 zł, wypłacił powódce 1 000 zł,
a w pozostałej części ją zakwestionował. Zarzucił, że wydatków przeznaczonych na
wykonaną przez Fundację P. A. usługę doradczą nie można zaliczyć do wydatków
kwalifikowanych w rozumieniu postanowień umowy i zasad kwalifikowania wydatków
określonych w załączniku do rozporządzenia Komisji (WE) nr 448/2004 z dnia 10
marca 2004 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1685/2000 ustanawiające
szczegółowe zasady wprowadzenia rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 w
sprawie kwalifikowania wydatków związanych z projektami współfinansowanymi z
Funduszy Strukturalnych i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1145/2003. Podniósł
również, że zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego
„Kwalifikowalność wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego” wydatek jest kwalifikowany, jeżeli jest racjonalny, co oznacza, że
4
wydatek potwierdzony fakturą w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego musi stanowić optymalny pod względem ekonomicznym i technicznym
sposób wdrożenia i realizacji projektu. Wskazany we wniosku o płatność końcową pod
pozycją nr 88 wydatek nie spełnia wymagań uznania go za kwalifikowany, ponieważ
przedmiotem projektu było dokapitalizowanie spółek w początkowej fazie ich
działalności, a usługa zlecona Fundacji P. A. dotyczyła deinwestycji - wyjścia
kapitałowego z M. sp. z o.o.
Pozwany zakwestionował także sposób ustalenia wynagrodzenia dla Fundacji P.
A. Zostało ono ustalone jako wynagrodzenie stałe w wysokości 1 000 zł, uznane przez
pozwanego i wypłacone powódce, oraz wynagrodzenie zmienne w wysokości 5 promili
od wartości najbardziej korzystnego sposobu zakończenia inwestycji M., powiększone
o należy podatek od towarów i usług. Pozwany zarzucił, że przyjęta przez powódkę
podstawa ustalenia wynagrodzenia zmiennego, w postaci zakończonej inwestycji
wartości 24 000 000 zł, ma charakter hipotetyczny, a sposób wyboru oferty Fundacji P.
A. jest sprzeczny z § 3 pkt 4 umowy, ponieważ była to jedyna oferta i istniały
powiązania personalne między powódka a Fundacją.
Sąd Okręgowy uznał, że powódka nie sprostała wynikającemu z zawartej przez
strony umowy obowiązkowi wybrania i udzielenia zamówienia na podstawie
najbardziej korzystnej oferty, z zachowaniem zasad przejrzystości oraz uczciwej
konkurencji i unikania konfliktów interesów. Bezsporne okazały się też powiązania
personalne między powódką a Fundacją P. A. Zadaniem Sądu powódka nie wykazała,
że A. S., która sporządziła dokumentację podatkową dotyczącą umowy o usługi
zakończenia inwestycji, posiadała kwalifikacje do jej sporządzenia w postaci
uprawnień biegłego-rewidenta. Sąd podzielił zarzut pozwanego, że spornych
wydatków nie można było uznać za kwalifikowane z powodu braku możliwości ich
weryfikacji. Podstawa wynagrodzenia zmiennego nie była znana w chwili zawierania
umowy, nie można jej było precyzyjne ustalić także w chwili realizacji umowy o
dofinansowanie, budzi również wątpliwości sposób jej ustalenia przez świadka P. L.- M.
5
W ocenie Sądu sporne wydatki nie odpowiadały wymaganiom przewidzianym w
załączniku do rozporządzenia komisji (WE) nr 448/2004.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny– po sprostowaniu oznaczenia powódki
- oddalił jej apelację i orzekł o kosztach postępowania. odwoławczego.
Sąd drugiej instancji - po uzupełnieniu postępowania dowodowego przez
przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, ograniczonego do zeznań powódki –
uznał, że rozstrzygnięcie Sądu pierwszej jest prawidłowe, choć nie w pełni podzielił
motywy wyroku, zwłaszcza dotyczące oceny sporządzonej przez Fundację P. A. i jej
przydatności dla realizacji projektu. Zdaniem Sądu nie było potrzeby odnoszenia się w
sposób szczegółowy do poszczególnych zarzutów apelacji, ponieważ znaczna ich
część wykraczała poza zakres zaskarżonego rozstrzygnięcia.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach, pełnomocnik powódki
zarzucił naruszenie podpunktu 3.1.b, punktu 3.1, punktu 1.3, ust. 1 Zasady nr 1
określonej w załączniku do rozporządzenia Komisji (WE) nr 448/2004, art. 80
rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności
i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 oraz akapitu ostatniego art. 32 ust. 1
rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego
przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych, art. 8 rozporządzenia Komisji (WE)
nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r., art. 34,35, 36 rozporządzenia Komisji (WE) nr
1260/1999, art. 65 § 2 k.c. w związku z § 3 ust. 3 pkt 4 umowy, art.6, art. 3511
k.c.
i art. 9a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, art. 6 k.c. w związku z § 3
ust. 3 pkt 4 umowy, art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c.
Powołując się na te podstawy, wniósł „o uchylenie zaskarżonego wyroku
w zaskarżonej części i zmianę wyroku Sądu Apelacyjnego (…) poprzez zasądzenie od
pozwanego na rzecz powódki 149 479 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia
powództwa do dnia zapłaty” bądź o uchylenie wyroku w zaskarżonej części
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
6
W orzecznictwie nie ma wątpliwości - stanowisko to jest także podzielane
w literaturze – że postępowanie przed sądem drugiej instancji jest, ze względu na
przyjęty model apelacji pełnej, kontynuacją postępowania pierwszoinstancyjnego.
To oznacza, że sąd odwoławczy jest sądem merytorycznym, który zawsze powinien
poczynić własne ustalenia faktyczne i na ich podstawie dokonać oceny prawnej
dochodzonego roszczenia. Nie może więc – inaczej niż w systemie rewizyjnym –
ograniczyć się jedynie do skontrolowania prawidłowości rozstrzygnięcia sądu pierwszej
instancji. Na sądzie odwoławczym, podobnie jak na sądzie pierwszej instancji,
spoczywa zatem obowiązek wskazania w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia, a mianowicie ustalenia faktów, które uznał za udowodnione, dowodów,
na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności
i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem
przepisów prawa (art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.) (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11, nie publ.).
Zakres odpowiedniego zastosowania art. 328 § 2 k.p.c. w postępowaniu przed
sądem drugiej instancji zależy jednak od treści wydanego orzeczenia, przebiegu
postępowania odwoławczego, a także od podejmowanych przez sąd odwoławczy
działań procesowych, wynikających z zarzutów apelacji i limitowanych granicami
apelacji. W wypadku orzeczenia oddalającego apelację, bez uzupełniania
przeprowadzonego przed sądem pierwszej instancji postępowania dowodowego, sąd
odwoławczy nie musi powtarzać prawidłowo dokonanych ustaleń faktycznych;
wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za
własne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN
792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r.,
I CSK 67/11). Powinien jednak wówczas ustosunkować się do wszystkich zarzutów
apelacji i wyjaśnić dlaczego zarzuty te uznał za nieuzasadnione; wystarczy przy tym
przytoczenie w uzasadnieniu orzeczenia - jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia -
art. 385 k.p.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 lutego 1998 r. III CKN 372/97,
nie publ. oraz z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/98, OSNC 1999, z. 3, poz. 60).
7
W sprawie, w której została wniesiona rozpoznawana skarga kasacyjna, Sąd
odwoławczy, po uzupełnieniu przeprowadzonego przed Sądem pierwszej instancji
postępowania dowodowego, oddalił apelację powoda, jednakże nie wskazał wyraźnie
na jakiej podstawie faktycznej to zrobił; uzasadnienie zaskarżonego wyroku
nie zawiera nawet stwierdzenia, że Sąd drugiej instancji podziela ustalenia
pierwszoinstancyjne i przyjmuje za własne. Można jedynie domyślać się, że ustalenia
Sądu pierwszej instancji zostały uznane za prawidłowe i stanowią podstawę faktyczną
rozstrzygnięcia. Kwestia ta nie może jednak - co podkreślano w orzecznictwie
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11) - pozostawać
w sferze domysłów, lecz musi być jednoznacznie wyjaśniona w uzasadnieniu sądu
drugiej instancji.
W tej sytuacji, zarzut skarżącego, że zakwestionowany wyrok został wydany
z naruszeniem art. 328 § 2 k.p.c., polegającym na niewskazaniu podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia, należało uznać za uzasadniony. Nie można również odmówić racji
skarżącemu, że wada uzasadnienia zaskarżonego wyroku polega także na
nieustosunkowaniu się Sądu odwoławczego do wszystkich zarzutów apelacyjnych.
Apelacja powoda została oparta nie tylko na zarzutach naruszenia prawa
procesowego, przedstawionych w tzw. części historycznej uzasadnienia, ale także
na całkowicie pominiętych we wspomnianej części uzasadnienia zarzutach
naruszenia prawa materialnego, głównie wspólnotowego, przedstawionych
w jedenastu punktach. Zamieszczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
ogólnikowe stwierdzenie, „że brak jest potrzeby odnoszenia się w sposób szczegółowy
do poszczególnych zarzutów apelacji, z których znaczna część wykracza poza zakres
zaskarżonego rozstrzygnięcia”, nie czyni zadość wymaganiu - co trafnie zarzucił
skarżący - ustosunkowania się Sądu do podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia
prawa materialnego i wyjaśnienia dlaczego zarzuty te są nieuzasadnione. Rację ma
skarżący, że przytoczone stwierdzenie Sądu nie pozwala też ustalić, które zarzuty -
według Sądu – wykraczają poza zakres zaskarżenia i co ten zwrot, wobec zaskarżenia
apelacją wyroku w całości, oznacza.
8
Zarzut wydania zaskarżonego wyroku z naruszeniem art. 382 k.p.c. polega -
zdaniem skarżącej – na pominięciu przy rozstrzyganiu sprawy dowodu z pisma spółki
B. Inc. z dnia 29 lipca 2008 r. Dowód ten został przedstawiony przez powódkę
w piśmie procesowym z dnia 17 sierpnia 2011 r. w związku z zakwestionowaniem
przez pozwanego podstawy ustalenia wynagrodzenia zmiennego należnego Fundacji
P. A. z tytułu umowy zawartej przez powódkę z tą fundacją. W przekonaniu skarżącej
przytoczony dowód podważył zarzut pozwanego, że podstawa ustalenia
wynagrodzenia zmiennego nie została wykazana. Tymczasem Sąd, podzielając
podniesiony przez pozwanego zarzut, nie odniósł się - co potwierdza treść
uzasadnienia zaskarżonego wyroku - do przytoczonego dowodu. W tej sytuacji nie
można odeprzeć zarzutu, że Sąd drugiej instancji z naruszeniem art. 382 k.p.c. orzekał
z pominięciem części materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji i
postępowaniu apelacyjnym. Sąd Najwyższy nie może bowiem samodzielnie
rekonstruować powodów, którymi kierował się Sąd odwoławczy, a w szczególności
dociekać, dlaczego uznał on, mimo dowodu przedstawionego przez powódkę,
że podstawa wynagrodzenia zmiennego nie została wykazana.
Ze względu na to, że kontrola kasacyjna potwierdziła wady uzasadnienia
zaskarżonego wyroku, w tym niewskazanie podstawy fatycznej rozstrzygnięcia,
przedwczesne byłoby dokonywanie ocen w zakresie podnoszonych w skardze
kasacyjnej zarzutów naruszenia prawa materialnego, albowiem warunkiem ich
dokonania jest prawidłowo ustalona podstawa faktyczna rozstrzygnięcia (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997 r., II CKN 60/97, OSNC 1997, nr 9, 126).
Można zatem poczynić jedynie ubocznie następujące uwagi.
W skardze kasacyjnej skarżąca zarzuciła, powtarzając zarzuty apelacyjne,
naruszenie Zasady nr 1 „załącznika do rozporządzenia Komisji (WE) nr 448/2004”.
W związku z tymi zarzutami należy zauważyć, że wspomniany załącznik nie
jest, jak wskazano w skardze kasacyjnej, załącznikiem do rozporządzenia Komisji
(WE) nr 448/2004 z dnia 10 marca 2004 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr
1685/2000 ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE)
9
nr 1260/1999 w odniesieniu do wydatków, jakie muszą spełniać wydatki na działanie
współfinansowane z funduszy strukturalnych, i uchylającego rozporządzenie (WE) nr
1145/200 (Dz. Urz. L 72 z 11.3.2004, s. 66). Jest on załącznikiem do rozporządzenia
nr 1685/2000 z dnia 28 lipca 2000 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania
rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 w odniesieniu do wydatków, jakie muszą
spełniać wydatki na działania współfinansowane z funduszy strukturalnych (Dz. Urz.
L 193 z 29.7.2000, s. 39). Nieścisłość ta jest najprawdopodobniej spowodowana tym,
że rozporządzenie nr 1685/2000 zostało znowelizowane rozporządzeniem nr
448/2004, a zmiana polegała na zastąpieniu w całości nowym dotychczasowego
załącznika rozporządzenia nr 1685/2000. Wyraźnie wynika to z art. 2 rozporządzenia
nr 448/2004 [„Załącznik do rozporządzenia (WE) nr 1685/2000 zastępuje się tekstem
zawartym w Załączniku do niniejszego rozporządzenia.”] i motywu (7) preambuły tego
aktu [„Dla większej przejrzystości i wygody należy zmienić w całości brzmienie
Załącznika do rozporządzenia (WE) nr 1685/2000.”], a potwierdza to orzecznictwo
ETS (por. wyrok z dnia 8 marca 2007 r. w sprawie C-289/05, Länsstyrelsen
i Norbettens Iän p. Lapin Liitto, Zb.Orz. 2007, I-1965). Zasady zawarte w tym
załączniku są jednak powszechnie określane jako „zasady rozporządzenia
nr 448/2004”, także w dokumentach oficjalnych, w tym we wspomnianych Wytycznych
Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Przytoczona w punktach 1 – 5 skargi podstawa
kasacyjna odwołuje się więc do rozporządzenia nr 448/2004, zamiast do
rozporządzenia nr 1685/2000, podobnie zresztą jak Sądy obu instancji
w uzasadnieniach swoich wyroków, a także pozwany w odpowiedzi na skargę
kasacyjną.
Rozporządzenie nr 1685/2000 zostało wydane na podstawie art. 30 ust. 3 i art.
53 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r.
ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych (Dz. Urz. 161
z 26.6.1999, s.1), dotyczącego funduszy objętych perspektywą 2002 - 2006, w ramach
której miała być finansowana zawarta przez strony umowa. Zgodnie z powyższymi
przepisami do zasad kwalifikowania wydatków należy stosować przepisy krajowe,
chyba że Komisja uzna za konieczne przyjęcie odpowiednich przepisów na szczeblu
10
wspólnotowym. Komisja przyjęła takie przepisy w rozporządzeniu nr 1685/2000, wraz
z załącznikiem zmienionym rozporządzeniem nr 448/2004. Ma ono zatem
bezpośrednie zastosowanie, gdyż posłużyło określeniu zasad kwalifikowalności
wydatków na poziomie wspólnotowym [A. Filipek, Fundusze Unii Europejskiej.
Komentarz do rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006. Perspektywa finansowa 2007
– 2013, Warszawa 2009, s. 32]. Wspomniane Wytyczne Ministra Rozwoju
Regionalnego zawierają ich wykładnię [M. Rutkowski, Kwalifikowalność wydatków
w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (w:) Zarządzanie
projektami współfinansowanymi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach ZPORR 2004 – 2006, Pomorskie Studia Regionalne, Gdańsk 2006, s. 105].
Załącznik do rozporządzenia nr 1685/2000 (nieściśle określany jako załącznik do
rozporządzenia nr 448/2004) ma więc bezpośrednie zastosowanie do
kwalifikowalności wydatków w ramach perspektywy finansowej 2004 - 2006.
Rozporządzenie nr 1685/2000 utraciło moc obowiązującą w dniu 16 stycznia 2007 r.,
na podstawie art. 54 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia
2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE)
nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu
Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady
w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Dz. Urz. L 371
z 27.12.2006, s. 1 ze zm.), ten sam przepis stanowi jednak, że przepisy uchylonego
rozporządzenia 1685/2000 nadal mają zastosowanie do pomocy zatwierdzonej na
mocy rozporządzenia (WE) nr 1260/1999.
Załącznik do rozporządzenia (WE) nr 1685/2000 z dnia 28 lipca 2000 r.
przewiduje, że koszty ogólne są wydatkami kwalifikowanymi, pod warunkiem że
są oparte na faktycznych kosztach, które odnoszą się do wprowadzania w życie
działań współfinansowanych przez fundusze strukturalne oraz są przeznaczone pro
rata do działań zgodnie z należycie uzasadnioną, rzetelną i bezstronną metodologią
(pkt 1.8 Zasady nr 1). W świetle Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego wydatek
jest kwalifikowany, jeżeli został poniesiony w ramach projektu realizowanego
11
z udziałem EFRR, jest niezbędny dla realizacji projektu, racjonalny, rzetelnie
udokumentowany i możliwy do zweryfikowania oraz spójny z obowiązującymi
przepisami. Zastosowanie powyższych reguł oceny prowadzi do wniosku
że refundacja nie jest bezwarunkowa. Przedmiotowy wydatek nie podlega więc
zwrotowi już z tego powodu, że nie jest możliwa jego weryfikacja i w związku z tym nie
jest istotne, czy wynika on z umowy podwykonawstwa i czy płatność została określona
jako udział procentowy w całkowitym czy w dowolnym koszcie przedsięwzięcia.
Oceny kwalifikowalności spornego wydatku nie zmienia także zastosowanie punktu 1.3
Zasady nr 1, który dotyczy wydatków rzeczywiście poniesionych w rozumieniu art. 32
ust. 1 rozporządzenia nr 1260/1999, gdyż z przepisu tego również nie wynika, że
wydatki te muszą być refundowane bezwarunkowo. W związku z kwestią
podmiotowego zakresu pojęcia beneficjenta końcowego, należy zwrócić uwagę,
że wydatki pokrywane z funduszy strukturalnych muszą odpowiadać wymaganiom
dotyczącym kwalifikowalności, m. in. pod względem możliwości ich weryfikacji,
niezależnie od przyjętej w umowie terminologii określającej jej strony.
Odnośnie zarzutu niezastosowania art. 80 rozporządzenia Rady (WE) nr
1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu
Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr
1260/1999 (Dz. Urz. L 210 z 31.7.2006, s. 25) oraz akapitu ostatniego art. 32 ust. 1
rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/199 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego
przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych (Dz. Urz. L 161 z 26.6.1999, s. 1
ze zm.) należy zauważyć, że wskazane dwa przepisy nie obowiązywały jednocześnie,
lecz kolejno po sobie, co wynika z art. 107 i 108 rozporządzenia nr 1083/2006,
które uchyliło rozporządzenie nr 1260/1999. Wydaje się, że do spornej umowy
ma zastosowanie art. 32 ust. 1 rozporządzenia nr 1260/1999, gdyż dotyczy on
perspektywy finansowej 2004 - 2006, a nie art. 80 późniejszego rozporządzenia nr
1083/2006.
12
Treść obydwu przepisów jest jednak zbliżona i wyraża zasadę niepodzielności
płatności na rzecz beneficjentów, która obowiązywała zarówno w perspektywie
finansowej 2004 – 2006, jak i w perspektywie 2007 – 2013. Zgodnie z akapitem
ostatnim art. 32 ust. 1 rozporządzenia nr 1260/1999, „organ wypłacający zapewnia,
że bezpośredni beneficjenci otrzymają płatność z funduszy możliwie jak najszybciej
i w pełnej wysokości. Nie mają miejsca żadne potrącenia, wstrzymania lub późniejsze
szczególne opłaty, które mogłyby obniżyć powyższe kwoty”. Podobnie przepis art. 80
rozporządzenia nr 1083/2006 stanowi, iż „państwa członkowskie upewniają się,
że instytucje odpowiedzialne za dokonywanie płatności zapewniają, aby beneficjenci
otrzymali pełną kwotę wkładu ze środków publicznych możliwie najszybciej i w całości.
Nie potrąca się ani nie wstrzymuje żadnych kwot, ani też nie nakłada się żadnych opłat
szczególnych lub innych opłat o równoważnym skutku, które powodowałyby
zmniejszenie kwot wypłacanych beneficjentom”. Jednakże wskazana zasada
niepodzielności płatności na rzecz beneficjentów „nie dotyczy przypadków
uzasadnionych, kiedy to potrącenie wynika np. ze stwierdzonej nieprawidłowości
w realizacji projektu, niezrealizowania projektu w pełnym zakresie lub w wymaganym
terminie zgodnie z umową o dofinansowanie, z przedłożenia do rozliczenia faktur
uwzględniających wydatki niekwalifikowane bądź w sytuacji, gdy stwierdzony został
błąd systemowy (błąd całego systemu zarządzania i kontroli w odniesieniu nie tylko
do tej operacji)” [por. A. Jankowska (w:) Fundusze strukturalne oraz Fundusz
Spójności, red. T. Kierzkowski, Warszawa 2009, s. 602]. Zasada niepodzielności
płatności nie ma więc charakteru absolutnego i wydaje się, że w niniejszej sprawie
doznaje ona wyjątków z względu – jeżeli ustalenia faktyczne potwierdzą to - na
nieprawidłowości w realizacji projektu i przedłożenie do rozliczenia faktury dotyczącej
wydatku niekwalifikowanego.
Odnoście zarzutu niezastosowanie art. 8 rozporządzenia Komisji (WE) nr
800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne
ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie
w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz. Urz. L 214 z 9.8.2008 r. ze zm.) przez
zignorowanie efektu zachęty określonego w stosunku do małych i średnich
13
przedsiębiorstw, jakim jest powód, opisanego w punkcie 28 preambuły tego
rozporządzenia należy zauważyć, że rozporządzenie to weszło w życie dnia
29 sierpnia 2008 r., a zatem po upływie ponad roku od daty zawarcia przez strony
umowy. Ma ono zastosowanie do pomocy indywidualnej przyznanej przed jego
wejściem w życie, jeżeli pomoc ta spełnia wszystkie warunki określone w tym
rozporządzeniu, z wyjątkiem art. 9 (art. 44 ust. 1). Przepis art. 8 rozporządzenia
nr 800/2008 służy jednak ocenie dopuszczalności pomocy publicznej w świetle
przepisów o ochronie konkurencji w ramach wyłączenia blokowego, wydaje się zatem,
że nie ma on znaczenia dla oceny wykonania umowy zawartej przez strony.
W związku z zarzutem niezastosowanie art. 34, 35 i 36 rozporządzenia Komisji
(WE) nr 1260/1999 należy natomiast podnieść, że przytoczone przepisy dotyczą
monitorowania pomocy w celu dostarczania koniecznych informacji Komisji
Europejskiej, a nie obowiązków stron wynikających z zawartej przez nie umowy.
Z przestawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 398 § 1
k.p.c. i art. 108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c.).