V KK 250/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:23-03-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:V KR 67 / 78
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V KK 250/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący)
SSN Andrzej Tomczyk (sprawozdawca)
SSA del. do SN Piotr Mirek
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz - Śliwy,
w sprawie K. D., R. D.
skazanych z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 19 lutego 2015 r.,
kasacji, wniesionych przez obrońców
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 29 października 2013 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 29 maja 2012 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej oskarżonego
R. D. i sprawę tego oskarżonego przekazuje Sądowi Okręgowemu
w W. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym;
II. oddala kasację obrońcy K. D., uznając ją za oczywiście
bezzasadną;
2
III. na podstawie art. 435 kpk w zw. z art. 518 kpk uchyla wyrok
Sądu Okręgowego w W. z dnia 29 października 2013r. w części
dotyczącej K. D. w zakresie czynów przypisanych temu
oskarżonemu w punktach III i VI wyroku Sądu Rejonowego w W.
z dnia 29 maja 2012r., kary łącznej oraz w przedmiocie obowiązku
solidarnego naprawienia szkody tymi czynami wyrządzonej i
sprawę tego oskarżonego przekazuje Sądowi Okręgowemu w W.
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym;
IV. zarządza zwrot R.D. opłaty od kasacji, a kosztami
sądowymi postępowania kasacyjnego w tej części obciąża Skarb
Państwa;
V. obciąża K. D. kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego w części jego dotyczącymi.
UZASADNIENIE
K.D. i R. D. zostali oskarżeni o popełnienie m. in. przestępstw:
1. z art. 258 § 1 k.k., mającego polegać na braniu udziału w zorganizowanej grupie
przestępczej mającej na celu popełnianie przestępstw przeciwko mieniu;
2. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k., mającego polegać na wprowadzeniu wspólnie i w porozumieniu w błąd
Urzędu Skarbowego i doprowadzeniu tej instytucji do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 4. 861.700 zł;
3. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k., mającego polegać na wprowadzeniu wspólnie i w porozumieniu w błąd
Pierwszego Urzędu Skarbowego i doprowadzeniu tej instytucji do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 380.122 zł.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 29 maja 2012 r. K. D. i R. D. uznał za
winnych dopuszczenia się przestępstw opisanych w punkcie 2 i 3, a nadto K. D. za
winnego dopuszczenia się przestępstwa opisanego w punkcie 1. Natomiast R. D.
od tego zarzutu uniewinnił.
Ponadto skazał K. D. za przestępstwo zakwalifikowane z art. 286 § 1 k.k. i
art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k., popełnione wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami,
3
polegające na wprowadzeniu w błąd Spółki z o. o. V. w R. i doprowadzeniu oraz
usiłowaniu doprowadzenia tej instytucji do niekorzystnego rozporządzenia mieniem
w postaci pieniędzy w kwocie 150.000 zł.
Za tak przypisane czyny wymierzył oskarżonym kary jednostkowe oraz kary
łączne: K. D. 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności; R. D. 3 lat pozbawienia
wolności. Ponadto, na podstawie art. 415 § 5 k.p.k. orzekł od oskarżonych
obowiązek solidarnego naprawienia szkody przez zasądzenie od nich solidarnie
kwoty 4.861.700 zł na rzecz Urzędu Skarbowego wraz z ustawowymi odsetkami od
dnia 26 marca 2005 r. oraz kwoty 380.122 zł na rzecz Pierwszego Urzędu
Skarbowego wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 lipca 2004 r.
Apelacje od tego wyroku wnieśli m. in. obrońcy K. D. i R. D.
Obrońca oskarżonego K. D. zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:
„1. obrazę prawa materialnego (…) art. 258 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 1 k.k. poprzez
błędne zastosowanie tej normy prawnej do stanu faktycznego (…),
2. obrazę przepisów postępowania (…):
- art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 419 k.p.k. i 424 k.p.k. polegającą na
poczynieniu ustaleń faktycznych na podstawie fragmentów dowodów i poszlak,
niepełnych opinii zarówno fonoskopijnej jak i z zakresu pisma ręcznego
wskazanych w akcie oskarżenia, kierunkowanych wyłącznie na niekorzyść
oskarżonych bez wskazania dlaczego Sąd nie dostrzegł i nie ocenił istoty
dowodów przeciwnych (…)
- art. 415 § 4 i § 5 k.p.k. poprzez orzeczenie wobec oskarżonych, w tym wobec K.
D. obowiązku solidarnego naprawienia szkody (…),
3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę orzeczenia (…) polegający
na bezpodstawnym przyjęciu:
- że oskarżony K. D. dokonał wspólnie z innymi osobami wyłudzeń na kwotę łączną
5.291.822 zł (…)
- że oskarżony w toku postępowania przyznał się częściowo do popełnienia
zarzucanych mu czynów (…),
4. rażącą niewspółmierność kary (…)”.
Formułując cytowane zarzuty, autor tej apelacji wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i uniewinnienie K. D. od popełnienia przestępstwa udziału w
4
zorganizowanej grupie przestępczej oraz od wyłudzenia kwoty 50 000 zł i
usiłowania wyłudzenia kwoty 100 000 zł na szkodę firmy V., a za pozostałe czyny
wymierzenie K. D. kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania, przyjmując, iż dopuścił się on przestępstwa paserstwa z art. 291 § 1
k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w miejsce przyjętego oszustwa na kwotę nie większą
niż 600.000 zł,
ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji
do ponownego rozpoznania.
Obrońca oskarżonego R. D. zaskarżył wyrok w całości w odniesieniu do tego
oskarżonego i jeszcze innej osoby współoskarżonej o współdziałanie z K. D. w
wyłudzeniu mienia i usiłowaniu wyłudzenia mienia od firmy V.
i zarzucił:
I. obrazę przepisów postępowania: art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. polegającą na braku
oznaczenia czynów, za które zostają skazani oskarżeni;
II. obrazę „art. 424 § 1 i § 2 k.p.k. polegającą na pominięciu ustaleń istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy, a to wykazania w uzasadnieniu wyroku na czym polegają
ustawowe znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 §
1 k.k. przypisane (…) oskarżonemu R. D.;
III. obrazę art. 201 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. i 169 k.p.k. polegającą na odmowie
przeprowadzenia dowodu z opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie lub też
zespołu biegłych sądowych dla ustalenia identyfikacji osoby sprawcy czynu z art.
286 k.k. i 294 k.k. w oparciu o wyniki badań fonoskopijnych w celu stwierdzenia czy
głos rozmówcy z przedstawicielem banku utrwalony w materiale dowodowym na
płytach CD należy do R. D. czy też K. D. lub też innych nieoznaczonych osób, a to
wobec niepełnej i niejasnej opinii biegłych w sprawie przesłuchanych w osobach dr.
B. i mgr. K. (…),
IV. obrazę art. 424 § 1 i § 2 k.p.k. polegającą na pominięciu z jakich przyczyn sąd
uznał za udowodnione fakty stanowiące o odpowiedzialności oskarżonych, mimo że
w toku postępowania R. D. (…) nie przyznał się do popełnienia zarzucanych
czynów i wskazał okoliczności, które świadczą o braku odpowiedzialności za
popełnienie przypisanych czynów (…)”.
5
Formułując cytowane zarzuty, skarżący ten wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania
albo o zmianę wyroku i uniewinnienie R. D. od przypisanych mu czynów.
Jednocześnie zawarł on w apelacji wniosek dowodowy o przeprowadzenie
dowodu z opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych na okoliczności dotyczące opinii
biegłych opiniujących w sprawie, których przytoczenie nie jest niezbędne.
Po oddaleniu tego wniosku dowodowego i rozpoznaniu sprawy z powodu
m.in. opisanych apelacji, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 października 2013 r.
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
a) uchylił orzeczenie o karze łącznej pozbawienia wolności wymierzonej
oskarżonemu K.D.
b) uniewinnił K. D. od popełnienia czynu przypisanego mu w punkcie I części
dyspozytywnej zaskarżonego wyroku (czynu z art. 258 § 1 k.k. – dopisek SN)
c) za podstawę orzeczonego od oskarżonych obowiązku solidarnego naprawienia
szkody przyjął przepis art. 415 § 4 k.p.k.
d) wymierzył oskarżonemu K. D. karę łączną 5 lat pozbawienia wolności, łącząc
kary pozbawienia wolności wymierzone za pozostałe, przypisane mu zaskarżonym
wyrokiem przestępstwa, zaś w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w
mocy.
Ten prawomocny wyrok został zaskarżony kasacjami wywiedzionymi w
imieniu skazanych K. D. i R. D.
Obrońca K. D. zaskarżył wyrok w całości (zapewne zapomniał dodać, że w
całości obejmującej skazania) i zarzucił mu „rażące naruszenie prawa, które miało
istotny wpływ na jego treść, a to przepisów kodeksu postępowania karnego:
1) art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 419 k.p.k. i 424 k.p.k. polegające na
dowolnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego na podstawie
fragmentów dowodów i poszlak, niepełnych opinii: fonoskopijnej i z zakresu pisma
ręcznego, ukierunkowanych wyłącznie na niekorzyść skazanego bez wskazania
przyczyn niedostrzeżenia przez Sąd i nieocenienia istoty dowodów przeciwnych
oraz ukształtowanie tych przekonań i ocen rzeczywistości, sprzecznie z zasadami
prawidłowego rozumowania, co powinno skutkować przyjęciem kwalifikacji prawnej
czynu paserstwa z art. 291 § 1 k.k. w miejsce współsprawstwa do oszustw, a nadto
6
niewskazanie w uzasadnieniu wyroku okoliczności faktycznych stanowiących istotę
strony przedmiotowej przypisanych skazanemu czynów i uzasadnienia ich
przyjętych kwalifikacji prawnych,
2) art. 415 § 4 k.p.k. poprzez orzeczenie wobec skazanego K. D. obowiązku
solidarnego naprawienia szkody i zasądzenie od skazanego K. D. solidarnie kwoty
łącznej 5.291.822 zł, podczas gdy wskazany wyżej przepis nie dopuszcza
możliwości orzeczenia przez Sąd Orzekający obowiązku solidarnego naprawienia
szkody przez skazanych, tym bardziej, że orzeczenie obowiązku naprawienia
szkody ma charakter indywidualny, który powinien odnieść indywidualny,
zamierzony skutek wobec skazanego,
3) rażącą niewspółmierność kary łącznej 5 lat pozbawienia wolności wymierzoną
skazanemu K. D. w stosunku do zawinienia i wartości przedmiotu przestępstwa”
i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu
Rejonowego z dnia 29 maja 2012 r., oraz przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania. Nie wskazał przy tym sądu właściwego do ponownego rozpoznania
sprawy.
Obrońca R. D. adw. Z. Ś., w wywiedzionej w imieniu tego skazanego kasacji,
zarzucił:
„1. Naruszenie przepisów prawa procesowego które miały istotny wpływ na
treść zaskarżonego wyroku a to
1. naruszenie dyspozycji art. 457 § 3 k.p.k. polegające na pominięciu lub też
niedostatecznym uwzględnieniu okoliczności z jakich przyczyn sąd nie uwzględnił
wniosków i zarzutów apelacji w szczególności
a. pominięcie istotnych dowodów w sprawie a to braku uzasadnienia stanowiska w
zakresie wydanej ustnej opinii biegłego dra B. biegłego w sprawie który twierdził, że
wobec rozbieżnych opinii wydanych w sprawie przez biegłego celowym i
koniecznym jest przeprowadzenie nowej trzeciej opinii biegłych w zakresie
identyfikacji głosu rozmówcy w materiale dowodowym w sprawie
b. pominięcie w zaskarżonym wyroku dlaczego sąd II instancji uznał zarzuty
apelacji obrońcy R. D. za niezasadne skoro w apelacji obrońca podnosił
wątpliwości opinii biegłych z zakresu fonoskopii którzy wskazali
prawdopodobieństwo identyfikacji głosu oskarżonego R. D. w granicach 85 procent
7
przy jednoczesnym wskazaniu, że niezawodnie i jednoznacznie ustaliłem
tożsamość głosu rozmówcy utrwalonego na materiale dowodowym jest trudne a
wręcz niemożliwe
c. sprzeczność istotnych ustaleń sądu II Instancji - strona 18 uzasadnienia z treścią
wniosków opinii biegłych a to przyjęcie, że biegli sądowi wydali prawidłową opinię w
zakresie identyfikacji głosów rozmówców mimo że wnioski opinii biegłych mgr K. i
dr B. różnią się w sposób jednoznaczny
d. pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku istotnej analizy dotyczącej
odmiennych wartości i parametrów technicznych sprzętu użytego do badań
porównawczych oraz odmiennych wartości sprzętu użytego w badaniach
dowodowych mimo że taka ocena i analiza była niezbędna w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku skoro sąd przyjmuje tezę o prawidłowym wnioskowaniu
biegłych odnośnie cech identyfikacji głosu rozmówcy utrwalonego w materiale
dowodowym zwłaszcza jeżeli używa się odmiennych parametrów technicznych
systemu WAV i ATRAC;
e.Brak ustaleń w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku faktów oraz dowodów
wskazujących na wskazanie czym kierował się sąd wydając wyrok skoro zupełnym
milczeniem pomija się wyniki i wnioski opinii biegłych dra S. B., który na rozprawie
sądowej w dniu 27 stycznia 2012 wskazał ostatecznie na prawdopodobieństwo
identyfikacji głosu rozmówcy w odpowiednim procencie prawdopodobieństwa od 90
% do 99 % a jednocześnie biegły też wskazał w kolejnych sprzecznych opiniach ,
że głos utrwalony w materiale dowodowym raz na raz należał do K. D., a w innym
wypadku do R. D. (karta 710 akt str. 4 opinii),
f. Pominięcie w zaskarżonym wyroku analizy sprzecznych opinii biegłych w
sprawie a to mgra K. i dra B. skoro sprzeczność ta w zakresie metody badawczej
oraz wnioskowanie nie można ze sobą pogodzić ponieważ uniemożliwiają zajęcie
stanowiska w kwestiach będących przedmiotem opinii,
- np. tezy orzecznictwa:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1978 sygn akt V KR 67 / 78 , GP z 1878
nr 28 poz. 6
Wyrok SN z 14 stycznia 1974 I KR 193 /73 OSN PG 1974 nr 7 poz. 75
Wyrok SN 18 czerwca 1980 V KRN 274 / 79 ogł. OSC KW 1981 nr 4 - 5 poz. 20
8
Wyrok SN z 29. 07.1999 WKN 29/99, niepubl.
2. Naruszenie przepisów postępowania które miało wpływ na treść orzeczenia a to
art. 452 § 1 k.p.k. w zw. z art. 201 k.p.k. polegające na oddaleniu wniosku
dowodowego na rozprawie odwoławczej o przeprowadzeniu dowodu z opinii
Instytutu Ekspertyz Sądowych na treść wniosku oraz brak odpowiedniego
uzasadnienia stanowiska Sądu II instancji w tej sprawie z naruszeniem dyspozycji
art. 457 § 3 k.p.k., mimo że okoliczności wskazane we wniosku dowodowym
wymagały uwzględnienia przez sąd zwłaszcza, że sąd nie uzasadnił z jakiej
przyczyny szczególnej odmawia prowadzenie tego dowodu skoro materiał
dowodowy został utrwalony metodą techniczną w systemie WAV natomiast badanie
materiału porównawczego odbywało się w zupełnie innym systemie odtwarzania
dźwięku ATRAC co niewątpliwie wywołało konieczność nie spełnia wymogów
dyspozycji kierunkowej wskazania czym kierował się sąd II instancji przy ustaleniu,
że nowy wniosek dowodowy w II instancji nie zasługuje na uwzględnienie,
art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z art. 457 §3 k.p.k.”
Formułując cytowane zarzuty, skarżący wniósł o „uchylenie wyroku z dnia 29
października 2013 r. i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania albo zmianę wyroku w stosunku do oskarżonego R. D. i uniewinnienie
go od przypisanych opisanych w części wstępnej wyroku Sądu Rejonowego oraz w
wyroku Sądu Okręgowego w pkt. II i IV, to jest czynów z art. 294 § 1 k.k. w zw. z
art. 270 k.k.” (cytaty z kasacji bez ingerencji w interpunkcję i składnię wypowiedzi –
uwaga SN).
W drugiej kasacji wywiedzionej w imieniu skazanego R. D. adw. M. D.
zarzuciła wyrokowi Sądu Okręgowego:
„ I. rażące naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść
orzeczenia w postaci art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., polegające na tym, że
Sąd Odwoławczy w wyniku nierzetelnego rozpoznania środka odwoławczego nie
poddał wszechstronnej i rzetelnej analizie zarzutów sformułowanych w apelacji
obrońcy R. D. oraz nie ustosunkował się do nich w stopniu wystarczającym w
uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia a nadto art. 7 k.p.k., polegające na
naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów, która to obraza przepisów prawa
procesowego skutkowała utrzymaniem w mocy orzeczenia wydanego wskutek
9
obrazy reguł procedowania, w tym w szczególności art. 4, 7, 170 § 1 k.p.k., 201,
457 § 3 w związku z art. 424 § 1 k.p.k. i opartego na błędnych ustaleniach
faktycznych, co znalazło swój wyraz w:
1. nieprzeanalizowaniu przez Sąd Okręgowy w sposób kompleksowy i
wszechstronny, pomimo podniesionego w apelacji zarzutu, przeprowadzonych w
toku postępowania opinii biegłych z zakresu fonoskopii i błędnym uznaniu, że
kwestia identyfikacji głosu osoby telefonującej była przez Sąd Rejonowy wyjaśniana
w sposób wnikliwy, a w świetle sformułowanych przez biegłych wniosków nie
można było mieć wątpliwości odnośnie prawidłowości dokonanej przez nich
identyfikacji głosu i tym samym przyjęcia konkretnych ustaleń w tym zakresie,
podczas gdy:
a. opinie biegłych są wzajemnie oczywiście sprzeczne - opinia dra B. przypisuje
bowiem R. D. udział jedynie w 6 spośród 49 badanych rozmów (pliki na płytach „I.",
„E.", „m.") pozostałe poddające się identyfikacji (34) rozmowy przypisując K. D.,
podczas gdy opinia mgra K. przypisuje R. D. udział we wszystkich badanych
rozmowach (54) - w tym tych przypisanych przez biegłego dra B. - K. D.;
b. opinie dra B. z dnia 14 czerwca 2005 roku, 30 czerwca 2005 roku i 20 lipca 2006
roku są wzajemnie sprzeczne ponieważ w pierwszej z przedmiotowych opinii dr B.
identyfikuje w badanych nagraniach trzech różnych rozmówców, w drugiej opinii
stwierdza, iż było ich tylko dwóch, z czego jednym - autorem 34 badanych rozmów
- był K. D., a drugim mógł być R. D., ale nie można tego jednoznacznie stwierdzić,
podczas gdy w trzeciej stwierdza już kategorycznie, iż autorem wszystkich
nieprzypisanych K. D. rozmów był R. D.;
c. opinia dra B. jest niepełna, jako pozostawiająca poza przedmiotem analizy
fonoskopijnej część nagrań rozmów z pracownikami banków, stanowiących dowód
w niniejszej sprawie, znajdujących się na płycie „I.", w katalogach o nazwach „[…];
d. opinie obydwu biegłych w sposób kategoryczny przypisują autorstwo jednej z
rozmów z pracownikiem /…/ Banku, opisanej na str. 2 opinii biegłego S. Br. z dnia
29 sierpnia 2006r., punkt 3 i na str. 22 opinii biegłego K. z dnia 15 kwietnia 2010 r.
punkt 47, R. D. podczas gdy, jak wynika z opisu pliku, w którym ta rozmowa jest
zamieszczona, miała się ona odbyć w dacie gdy przebywał on w Areszcie
Śledczym tj. 6 lipca 2007 r.;
10
e. opinie ustne biegłych B. i K. są wzajemnie sprzeczne co do konstatacji
dotyczącej tego, czy każdy człowiek posiada inne tempo mowy, rytm, sposób
wypowiedzi i że istnieje małe prawdopodobieństwo pomyłki identyfikacji głosu w
sprawie, w której występuje dwóch braci (protokół rozprawy z dnia 9 stycznia 2012
r., k. 5900-5902);
f. istnieją wątpliwości co do przyjętych przez biegłych metodologii badań,
zastosowanych urządzeń oraz wyników badań, w szczególności w świetle ich
ustnych opinii na rozprawie w dniu 9 stycznia 2012 r. oraz wniosków płynących z
opinii prywatnej inżyniera G. R., sporządzonej na zlecenie obrońcy skazanego;
g. istnieją co najmniej wątpliwości co do wartości materiału oryginalnego,
nagranego na płytach, będących dowodem w sprawie ze względu na zastosowaną
przy przegrywaniu materiału technikę kompresji, który to fakt w swoich badaniach
uwzględnił jedynie biegły B., a całkowicie pominął biegły K.;
h. biegły K. w swojej opinii z dnia 15 kwietnia 2010 r. str. 21 opinii, punkt 43
przypisuje przeprowadzenie rozmowy z konsultantem banku E.[…] R. D., podczas
gdy rozmowa ta stanowiła materiał porównawczy, będący podstawą
zidentyfikowania K. D. jako podejrzanego w sprawie „wyłudzeń" z Urzędu
Skarbowego i Pierwszego Urzędu Skarbowego, a sam K. D. fakt prowadzenia takiej
rozmowy, dotyczącej uzyskania własnego kredytu, potwierdzał od początku
postępowania;
i. biegły K. w swojej opinii z dnia 15 kwietnia 2010 r. punkt 44 przypisuje R. D.
przeprowadzenie rozmowy telefonicznej opisanej jako „P. P.", dotyczącej założenia
konta w imieniu P. P., podczas gdy Sąd I instancji, a za nim Sąd II instancji przyjął,
że R.D. nie brał żadnego udziału w wyłudzeniu na szkodę spółki P.;
j. biegły K. w swojej opinii z dnia 15 kwietnia 2010 r. przypisuje R. D.
przeprowadzenie wszystkich rozmów telefonicznych z pracownikami banków w
przedmiotowej w sprawie, podczas gdy Sąd I instancji, a za nim Sąd II instancji
przyjął, że rozmowy te (oprócz sześciu, wynikających z czterech opinii biegłego B.)
przeprowadził K.D.;
k. istnieją co najmniej wątpliwości co do rzetelności badań biegłego K. w sytuacji,
gdy w opinii ustnej złożonej na rozprawie w dniu 30 lipca 2010 r. podał on, iż na
kartach 6-7 opinii pisemnej wskazał zespól cech rozpoznawalności głosu R. D., a
11
faktycznie w opinii brak jest tego rodzaju danych, a także gdy biegły podał, iż
wydruki obrazujące metodę techniczną analizy fonoskopijnej mogłyby być złożone -
oprócz 5 przykładowych załączonych do opinii, dopiero za 3-4 miesiące (k. 5468),
czego nie sposób logicznie uzasadnić;
2. zaakceptowaniu przez Sąd Okręgowy bezzasadnego i nieopartego na
przepisach prawa oddalenia wniosku dowodowego obrońcy skazanego R. D. o
powołanie nowego biegłego z zakresu fonoskopii wobec niejasności, niepełności
oraz wewnętrznej i wzajemnej sprzeczności opinii dotychczasowych biegłych w
sprawie, wobec stwierdzenia przez Sąd Rejonowy, iż zamiarem obrony w sprawie
jest tylko i wyłącznie kontestowanie przez stronę niekorzystnych dla niej wniosków
opinii;
3. zaakceptowaniu przez Sąd Okręgowy sposobu sporządzenia przez Sąd
Rejonowy uzasadnienia orzeczenia i uznaniu, że spełnia ono warunki stawiane
przez art. 424 k.p.k. i tym samym inkorporowaniu tak sporządzonego uzasadnienia
do orzeczenia własnego, podczas gdy treść uzasadnienia Sądu Rejonowego nie
poddaje się kontroli instancyjnej w sytuacji gdy:
a) ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd są co najmniej niepełne wobec braku
opisania dokładnego mechanizmu „wyłudzeń" z Urzędu Skarbowego i Pierwszego
Urzędu Skarbowego oraz określenia czynności sprawczych poszczególnych osób,
w tym R. D., w tym zakresie;
b) przyjęcia dat założenia przez R. D. kont dla spółki L. i dla E. L. poza ramami
czasowymi zarzutów;
c) dokonywanie ustaleń na podstawie zbiorczo powoływanych dowodów, gdy
często nie tylko nie dotyczą one w ogóle czynu zarzucanego skazanemu, a wręcz
opis dowodu nie koresponduje z jego treścią (vide protokół oględzin płyty CD t.
XVIII k. 3554-3562);
d) przyjęciu w ramach analizy prawnej czynu przypisanego skazanemu iż o
zamiarze jego decydować mają czynności sprawcze znajdujące się poza ramami
czasowymi zarzutu;
e) dokonywanie ustaleń pod z góry powziętą tezę o sprawstwie skazanego przy
skrupulatnym wyodrębnieniu z materiału dowodowego tych dowodów, które
świadczyć mogą o jego winie i całkowitym pominięciu dowodów przeciwnych, co
12
znalazło swój dobitny wyraz w wykorzystaniu dowodu z opinii fonoskopijnych
sporządzonych w sprawie w sposób co najmniej dowolny, bez refleksji oraz, jak się
wydaje, świadomości, iż są one sprzeczne;
II. rażące naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia
w postaci art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k. poprzez zaniechanie uchylenia,
niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, zaskarżonego wyroku
Sądu Rejonowego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania temu sądowi
jako sądowi I instancji w sytuacji, gdy wydanie orzeczenia przez sąd I instancji
wiązało się z rażącymi uchybieniami procesowymi, niedającymi się pogodzić z
istotą i zasadami rzetelnego procesu karnego, a jednocześnie ze swej istoty i
natężenia mającymi wpływ na ostateczną treść orzeczenia i powodującymi, że
utrzymanie przez Sąd Okręgowy orzeczenia w mocy jest rażąco niesprawiedliwe, a
to:
1. naruszeniem art. 410 k.p.k. w zw. z art. 394 § 2 k.p.k. i art. 404 § 2 k.p.k. poprzez
nieprzeprowadzenie na rozprawie prowadzonej od początku dowodu z nagrań
rozmów telefonicznych, pomimo iż wniosek o odtworzenie nagrań został złożony na
rozprawie głównej przez obrońcę skazanego R. D. i nie został cofnięty w toku
postępowania, zaś art. 404 § 2 k.p.k. obliguje organ do ponownego bezpośredniego
przeprowadzenia na rozprawie prowadzonej od początku wszystkich poprzednio
dokonanych czynności, co doprowadziło do rażącego naruszenia zasady
bezpośredniości w wyniku braku kontaktu Sądu meriti z materiałem dowodowym,
zwłaszcza gdy w toku postępowania jurysdykcyjnego ujawniono jedynie częściowo
zapisy tekstowe nagrań przedmiotowych rozmów telefonicznych, a to wyłącznie
zapisy tekstowe rozmów z I.;
2. naruszeniem art. 6 k.p.k. w zw. z art. 16 k.p.k. w zw. z art. 156 k.p.k., polegające
na rażącym naruszeniu prawa do obrony oskarżonego poprzez bezpodstawną
odmowę sporządzenia odpisu z akt sprawy w formie kopii nagrań rozmów
znajdujących się na płytach CD i nie oparte na prawie, mylne pouczenie, iż
aktualne przepisy nie przewidują możliwości wydawania kopii nagrań
zabezpieczonych jako dowody rzeczowe (k. 5443) akt sprawy, a następnie wobec
woli skazanego R. D., wyrażonej na rozprawie w dniu 14 stycznia 2011 r. (k. 5552)
uzyskania odpisów płyt jako dowodu w sprawie, który mógłby stać się przedmiotem
13
tzw. opinii prywatnej niepoinformowanie go o prawie do otrzymania takich odpisów
przez Sąd meriti, co doprowadziło do pozbawienia skazanego prawa do
przeprowadzenia, w ramach prywatnej ekspertyzy, kontroli rzetelności i
prawidłowości badań fonoskopijnych przeprowadzonych przez biegłych;
III. rażące naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia
w postaci art. 410 k.p.k., polegające na orzekaniu na podstawie niepełnego
materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a to - jak można wnioskować z
czynności analizy akt w Sądzie Okręgowym IV Wydział Karny Odwoławczy w W.
(zapisek urzędowy z dnia 18 grudnia 2013 r.) - bez tomu IX akt sprawy i płyt
zawierających nagrania stanowiące dowód w sprawie i przedmiot opinii objętych
zarzutem apelacyjnym, co poddaje w wątpliwość rzetelność kontroli odwoławczej
Sądu Okręgowego.
Możliwość wpływu wskazanych wyżej rażących naruszeń prawa na treść
wydanego rozstrzygnięcia jest oczywista. Podniesione uchybienia skutkowały
bowiem przypisaniem skazanemu R. D. odpowiedzialności za czyny, których nie
popełnił a w konsekwencji wymierzeniem mu bezwzględnej kary pozbawienia
wolności. Uchybienia Sądu Okręgowego powodują, że dokonana przezeń kontrola
wyroku Sądu I instancji nie może być uznana za kompletną i prawidłową, zwłaszcza
że Sąd ten nieprawidłowo uchylił się od oceny dowodów zgodnie z wymogami art. 7
k.p.k. i zaakceptował rażące błędy w procedowaniu Sądu I instancji w tym
drastyczne naruszenie zasady rzetelnego procesu, wyrażającej się w
bezwzględnym respektowaniu prawa do obrony skazanego i zasady
bezpośredniości ”.
W konkluzji skarżąca wniosła o „uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i
utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w części zawierającej
skazanie R. D. i przekazanie jego sprawy Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania”.
W odpowiedzi na wszystkie kasacje prokurator Prokuratury Apelacyjnej
uznał je za oczywiście bezzasadne (art. 530 § 1 i 5 k.p.k.) i wniósł o ich oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacje wywiedzione przez obrońców R. D. zarzucają zaskarżonemu
wyrokowi Sądu Okręgowego nierozpoznanie bądź niedbałe rozpoznanie zarzutów
14
sformułowanych w apelacji, a więc rażące i mające istotny wpływ na jego treść
naruszenie art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. i w zdecydowanej większości
dotyczą apelacyjnego zarzutu kwestionującego wartość dowodową opinii biegłych
z zakresu badań fonoskopijnych z uwagi na ich niepełność i niejasność oraz – w
tym kontekście – odmowę przeprowadzenia dowodu z opinii Instytutu Ekspertyz
Sądowych.
Te, bardzo rozbudowane z powodu opisywania poszczególnych
mankamentów opinii biegłych, przytoczone wprost w części sprawozdawczej
niniejszego uzasadnienia, zarzuty okazały się słuszne. Jak bowiem wynika z lektury
uzasadnienia zaskarżonego wyroku, Sąd ad quem poświęcił temu zagadnieniu –
kluczowemu dla odpowiedzialności karnej R. D. – bardzo niewiele uwagi. Wskazał
bowiem jedynie, że „nie uznał argumentacji apelujących (określając się omyłkowo
jako Sąd Rejonowy – uwaga SN), którzy kwestionowali zasadność oparcia się
przez Sąd I instancji na dowodzie z opinii fonoskopijnych. W ocenie Sądu
Odwoławczego kwestia identyfikacji głosu osoby telefonującej była przez Sąd
Rejonowy wyjaśniana w sposób wnikliwy. Biegli, wzywani na terminy rozpraw
uzupełniali opinię pisemną, byli ze sobą konfrontowani, a w świetle wniosków
sformułowanych przez biegłych nie można było mieć wątpliwości odnośnie
prawidłowości dokonanej przez nich identyfikacji głosu i tym samym przyjęcia
konkretnych ustaleń w tym zakresie (…) Sąd Odwoławczy stwierdza, że dowody
zgromadzone w sprawie uprawniały Sąd Rejonowy do poczynienia ustaleń
faktycznych w kształcie opisanym w treści uzasadnienia, z których wynika w
sposób niewątpliwy popełnienie przez oskarżonych K. D. i R. D. wspólnie i w
porozumieniu z kształcie opisanym w (…) części wstępnej wyroku” (zapewne to
ostatnie sformułowanie dotyczy wyroku Sąd a quo, tyle że przestępstwa zarzucane
tym oskarżonym opisane zostały w punktach 2 i 4 części wstępnej wyroku Sądu
pierwszej instancji, a następnie przypisane w punktach III i VI tego wyroku – uwaga
SN).
To zauważenie, poczynione jedynie dla porządku, nie ma większego
znaczenia, bowiem istotna z punktu widzenia zarzutów kasacyjnych jest zasadnicza
część wypowiedzi Sądu Odwoławczego, stanowiąca odpowiedź na zarzut
apelacyjny. Jest ona nie tylko niezwykle lakoniczna, ale i w znacznej części mija się
15
z rzeczywistością. Owszem, biegli byli wzywani na rozprawę, uzupełniali opinie
pisemne, na jednym terminie rozprawy stawili się jednocześnie, ale z jej protokołu
nie wynika by byli konfrontowani. Nie podejmowali próby wypracowania wspólnego
stanowiska. Wypowiadali się na temat opinii własnych tak, jakby nie zapoznawali
się z przeciwnymi. Różnice zaś między opiniami są natury zasadniczej, stąd
uzasadnione jest użycie określenia opinii przeciwnych. Wystarczy tylko, bez
wdawania się w szczegóły, wskazać, że pierwszy opiniujący – dr inż. S. B. – biegły
sądowy przy Sądzie Okręgowym z zakresu badań fonoskopijnych w pierwszej
opinii, wydanej w dniu 14 czerwca 2005 r, wykorzystując jako materiał
porównawczy nagranie rozmowy K. D. z pracownikiem E., stwierdził z bardzo
dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, że w 34 rozmowach
nagranych na płycie CD oznaczonej I. bierze udział ten mówca, co w rozmowie
nagranej na płycie CD oznaczonej E. Niezależnie od modyfikacji zawartych w
dalszych opiniach uzupełniających istota tej konstatacji pozostała niezmieniona.
Drugi z opiniujących w sprawie biegłych – mgr A. K., ekspert Polskiego
Towarzystwa Kryminalistycznego – opracował ekspertyzę kryminalistyczną z dnia
15 kwietnia 2010 r., w której jako mówcę w tych samych rozmowach wskazał R.D.
Taka jego identyfikacja dotyczyła – co bardzo znamienne – nagrania rozmowy
przeprowadzonej przez K. D. z pracownikiem E., które to nagranie stanowiło
materiał porównawczy przedstawiony wcześniej biegłemu S. B. Wadliwość więc
identyfikacji mówcy przez biegłego A. K. jest oczywista i musi rzutować na ocenę
wydanej przez niego ekspertyzy, tym bardziej że wszystkie dowodowe rozmowy –
wg tego biegłego – przeprowadził R. D.
Tej, ale i szeregu innych rozbieżności nie dostrzegł Sąd Okręgowy,
przyjmując dokonane identyfikacje za podstawę ustaleń faktycznych, w tym
ustalenia sprawstwa R. D.
Świadczy to niewątpliwie o rażąco nierzetelnym rozpoznaniu apelacji
obrońcy tego oskarżonego i obliguje uznać zarzut rażącego naruszenia przepisów
art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. za uzasadniony. Ta, oczywista konstatacja,
zwalnia Sąd Najwyższy od rozważań dotyczących pozostałych, podnoszonych w
obu kasacjach obrońców R. D., rozbieżności, a wręcz sprzeczności w opiniach
biegłych z zakresu badań fonoskopijnych, a także od oceny pozostałych zarzutów
16
opisujących naruszenia przepisów procedury przez sąd ad quem, ponieważ
rozpoznanie w omówionym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia
nakazującego ponowienie postępowania odwoławczego, obejmującego wszystkie
zarzuty apelacji obrońcy oskarżonego R. D., a więc i te, których nierzetelne
rozpoznanie zarzucono w kasacjach. W tej sytuacji rozpoznawanie dodatkowych
zarzutów zawartych w kasacji sporządzonej przez adw. M. D. wydaje się
przedwczesne, wszak rozpoznający ponownie sprawę Sąd Okręgowy zobligowany
będzie do oceny wyroku Sądu pierwszej instancji również przez pryzmat art. 440
k.p.k., o ile znajdzie ku temu sposobność.
Mimo tych uwag konieczne jest jednak rozpoznanie zarzutu zawartego w
kasacji adw. Z. Ś., kwestionującego motywy oddalenia przez Sąd Odwoławczy
wniosku dowodowego.
Przypomnieć w tym miejscu wypada, że w apelacji obrońca oskarżonego R.
D. zawarł wniosek o przeprowadzenie w postępowaniu odwoławczym dowodu z
opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych na 3 okoliczności dotyczące opinii biegłych z
zakresu badań fonoskopijnych, opiniujących w rozpoznawanej sprawie. Sąd
Okręgowy oddalił ten wniosek na podstawie art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. albowiem
„okoliczności, które mają być udowodnione zmierzają w sposób oczywisty do
przedłużenia postępowania, a ponadto wnioski te były wcześniej rozpoznane przez
Sąd I instancji” (k. 6302 v.). Jeśli się zauważy, że Sąd Rejonowy zdecydował nie
uwzględnić wniosku dowodowego obrońców oskarżonych o przeprowadzenie
dowodu z kolejnej opinii biegłego z zakresu fonoskopii, bo nie zachodzą warunki z
art. 201 k.p.k., dwukrotne opinie uzupełniające są wystarczające, zaś subiektywne
kontestowanie przez strony niekorzystnych wniosków nie uzasadnia automatycznie
potrzeby uzupełniania tego dowodu, powołanie się przez Sąd ad quem na
przedstawiony sposób rozpoznania tożsamego wniosku przez Sąd a quo wskazuje,
że Sąd Odwoławczy zaaprobował już na tym etapie postępowania brak przesłanek
z art. 201 k.p.k. Nawet gdyby aprobata ta była uzasadniona i tak należałoby
krytycznie ocenić takie postąpienie. Nie może przecież – co wydaje się oczywiste –
podstaw ocen organu procesowego, do którego kierowany jest ponawiany wniosek
dowodowy, stanowić stwierdzenie faktu dokonania oceny podobnego wniosku
przez inny organ.
17
Dlatego też w ponownym postępowaniu Sąd Okręgowy powinien
zdecydowanie uważniej przyjrzeć się poczynaniom Sądu pierwszej instancji w
zakresie ferowania ocen o niezaistnieniu przesłanek z art. 201 k.p.k. i rozstrzygając
w przedmiocie wniosku dowodowego obrońcy oskarżonego R. D. rozważyć czy dla
wszechstronnego wyjaśnienia sprawy wystarczające będzie dopuszczenie dowodu
z opinii biegłego (zespołu biegłych, instytutu) z zakresu badań fonoskopijnych na
okoliczności wskazane we wniosku, czy też szerzej – dopuszczenie dowodu z takiej
opinii na okoliczność podstawową: czy i które z dowodowych rozmów
przeprowadził R. D. albo K. D.
W zależności od treści uzyskanej opinii Sąd ten powinien postąpić zgodnie z
przepisami regulującymi tryb i sposób rozpoznawania sprawy w postępowaniu
odwoławczym.
Oceniając kasację wywiedzioną w imieniu oskarżonego K. D., Sąd
Najwyższy uznał ją za oczywiście bezzasadną i oddalił, ponieważ kasacja ta w
istocie powiela (wręcz kopiuje) zarzuty apelacyjne, skierowane przeciwko
orzeczeniu Sądu pierwszej instancji, w tym niedopuszczalne w postępowaniu
kasacyjnym zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych oraz niewspółmierności kary i
podejmuje próbę wymuszenia na Sądzie Najwyższym ponowienia kontroli
apelacyjnej. Z oczywistych względów zabieg taki nie mógł odnieść pożądanego
przez skarżącego skutku, tym bardziej że kasacja ta nawet w części motywacyjnej
nie odnosi się do orzeczenia Sądu Odwoławczego poza wskazaniem, że takowe
zapadło i jest przedmiotem zaskarżenia.
Tym niemniej, dostrzegając okoliczność, że K. D. został skazany za dwa
przestępstwa popełnione wspólnie i w porozumieniu z R. D., zaś ustalenia to
uzasadniające wynikały z uznania za wartościowe wniosków opinii biegłych z
zakresu badań fonoskopijnych, która to ocena i oparte na niej ustalenia zostały
zakwestionowane przez Sąd Najwyższy w wyniku rozpoznania kasacji obrońców R.
D., należało na podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. uchylić zaskarżony
wyrok również w stosunku do K. D. w tej części. Nie ulega bowiem wątpliwości, że
względy przemawiające za uchyleniem orzeczenia Sądu Odwoławczego w części
dotyczącej R. D. w pełnym zakresie przemawiają również za uchyleniem na rzecz
K. D. Wszak opinie biegłych z zakresu badań fonoskopijnych dotyczą obu
18
oskarżonych, natomiast fakt, że kreują w istocie sprawstwo R. D. nie może
przesądzać, iż nie mają znaczenia dla odpowiedzialności K. D., choćby w zakresie
współdziałania z innymi osobami.
Z przytoczonych powodów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w
części dotyczącej oskarżonego R. D. i sprawę tego oskarżonego przekazał Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, a nadto
na podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. uchylił ten wyrok w części
dotyczącej K. D., ale jedynie w zakresie czynów przypisanych temu oskarżonemu w
punktach III i VI wyroku Sądu Rejonowego z dnia 29 maja 2012 r., w zakresie kary
łącznej oraz w przedmiocie obowiązku solidarnego naprawienia szkody tymi
czynami wyrządzonej i sprawę tego oskarżonego przekazał również Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący)
SSN Andrzej Tomczyk (sprawozdawca)
SSA del. do SN Piotr Mirek
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz - Śliwy,
w sprawie K. D., R. D.
skazanych z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 19 lutego 2015 r.,
kasacji, wniesionych przez obrońców
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 29 października 2013 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 29 maja 2012 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej oskarżonego
R. D. i sprawę tego oskarżonego przekazuje Sądowi Okręgowemu
w W. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym;
II. oddala kasację obrońcy K. D., uznając ją za oczywiście
bezzasadną;
2
III. na podstawie art. 435 kpk w zw. z art. 518 kpk uchyla wyrok
Sądu Okręgowego w W. z dnia 29 października 2013r. w części
dotyczącej K. D. w zakresie czynów przypisanych temu
oskarżonemu w punktach III i VI wyroku Sądu Rejonowego w W.
z dnia 29 maja 2012r., kary łącznej oraz w przedmiocie obowiązku
solidarnego naprawienia szkody tymi czynami wyrządzonej i
sprawę tego oskarżonego przekazuje Sądowi Okręgowemu w W.
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym;
IV. zarządza zwrot R.D. opłaty od kasacji, a kosztami
sądowymi postępowania kasacyjnego w tej części obciąża Skarb
Państwa;
V. obciąża K. D. kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego w części jego dotyczącymi.
UZASADNIENIE
K.D. i R. D. zostali oskarżeni o popełnienie m. in. przestępstw:
1. z art. 258 § 1 k.k., mającego polegać na braniu udziału w zorganizowanej grupie
przestępczej mającej na celu popełnianie przestępstw przeciwko mieniu;
2. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k., mającego polegać na wprowadzeniu wspólnie i w porozumieniu w błąd
Urzędu Skarbowego i doprowadzeniu tej instytucji do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 4. 861.700 zł;
3. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k., mającego polegać na wprowadzeniu wspólnie i w porozumieniu w błąd
Pierwszego Urzędu Skarbowego i doprowadzeniu tej instytucji do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 380.122 zł.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 29 maja 2012 r. K. D. i R. D. uznał za
winnych dopuszczenia się przestępstw opisanych w punkcie 2 i 3, a nadto K. D. za
winnego dopuszczenia się przestępstwa opisanego w punkcie 1. Natomiast R. D.
od tego zarzutu uniewinnił.
Ponadto skazał K. D. za przestępstwo zakwalifikowane z art. 286 § 1 k.k. i
art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k., popełnione wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami,
3
polegające na wprowadzeniu w błąd Spółki z o. o. V. w R. i doprowadzeniu oraz
usiłowaniu doprowadzenia tej instytucji do niekorzystnego rozporządzenia mieniem
w postaci pieniędzy w kwocie 150.000 zł.
Za tak przypisane czyny wymierzył oskarżonym kary jednostkowe oraz kary
łączne: K. D. 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności; R. D. 3 lat pozbawienia
wolności. Ponadto, na podstawie art. 415 § 5 k.p.k. orzekł od oskarżonych
obowiązek solidarnego naprawienia szkody przez zasądzenie od nich solidarnie
kwoty 4.861.700 zł na rzecz Urzędu Skarbowego wraz z ustawowymi odsetkami od
dnia 26 marca 2005 r. oraz kwoty 380.122 zł na rzecz Pierwszego Urzędu
Skarbowego wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 lipca 2004 r.
Apelacje od tego wyroku wnieśli m. in. obrońcy K. D. i R. D.
Obrońca oskarżonego K. D. zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:
„1. obrazę prawa materialnego (…) art. 258 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 1 k.k. poprzez
błędne zastosowanie tej normy prawnej do stanu faktycznego (…),
2. obrazę przepisów postępowania (…):
- art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 419 k.p.k. i 424 k.p.k. polegającą na
poczynieniu ustaleń faktycznych na podstawie fragmentów dowodów i poszlak,
niepełnych opinii zarówno fonoskopijnej jak i z zakresu pisma ręcznego
wskazanych w akcie oskarżenia, kierunkowanych wyłącznie na niekorzyść
oskarżonych bez wskazania dlaczego Sąd nie dostrzegł i nie ocenił istoty
dowodów przeciwnych (…)
- art. 415 § 4 i § 5 k.p.k. poprzez orzeczenie wobec oskarżonych, w tym wobec K.
D. obowiązku solidarnego naprawienia szkody (…),
3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę orzeczenia (…) polegający
na bezpodstawnym przyjęciu:
- że oskarżony K. D. dokonał wspólnie z innymi osobami wyłudzeń na kwotę łączną
5.291.822 zł (…)
- że oskarżony w toku postępowania przyznał się częściowo do popełnienia
zarzucanych mu czynów (…),
4. rażącą niewspółmierność kary (…)”.
Formułując cytowane zarzuty, autor tej apelacji wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i uniewinnienie K. D. od popełnienia przestępstwa udziału w
4
zorganizowanej grupie przestępczej oraz od wyłudzenia kwoty 50 000 zł i
usiłowania wyłudzenia kwoty 100 000 zł na szkodę firmy V., a za pozostałe czyny
wymierzenie K. D. kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania, przyjmując, iż dopuścił się on przestępstwa paserstwa z art. 291 § 1
k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w miejsce przyjętego oszustwa na kwotę nie większą
niż 600.000 zł,
ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji
do ponownego rozpoznania.
Obrońca oskarżonego R. D. zaskarżył wyrok w całości w odniesieniu do tego
oskarżonego i jeszcze innej osoby współoskarżonej o współdziałanie z K. D. w
wyłudzeniu mienia i usiłowaniu wyłudzenia mienia od firmy V.
i zarzucił:
I. obrazę przepisów postępowania: art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. polegającą na braku
oznaczenia czynów, za które zostają skazani oskarżeni;
II. obrazę „art. 424 § 1 i § 2 k.p.k. polegającą na pominięciu ustaleń istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy, a to wykazania w uzasadnieniu wyroku na czym polegają
ustawowe znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 §
1 k.k. przypisane (…) oskarżonemu R. D.;
III. obrazę art. 201 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. i 169 k.p.k. polegającą na odmowie
przeprowadzenia dowodu z opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie lub też
zespołu biegłych sądowych dla ustalenia identyfikacji osoby sprawcy czynu z art.
286 k.k. i 294 k.k. w oparciu o wyniki badań fonoskopijnych w celu stwierdzenia czy
głos rozmówcy z przedstawicielem banku utrwalony w materiale dowodowym na
płytach CD należy do R. D. czy też K. D. lub też innych nieoznaczonych osób, a to
wobec niepełnej i niejasnej opinii biegłych w sprawie przesłuchanych w osobach dr.
B. i mgr. K. (…),
IV. obrazę art. 424 § 1 i § 2 k.p.k. polegającą na pominięciu z jakich przyczyn sąd
uznał za udowodnione fakty stanowiące o odpowiedzialności oskarżonych, mimo że
w toku postępowania R. D. (…) nie przyznał się do popełnienia zarzucanych
czynów i wskazał okoliczności, które świadczą o braku odpowiedzialności za
popełnienie przypisanych czynów (…)”.
5
Formułując cytowane zarzuty, skarżący ten wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania
albo o zmianę wyroku i uniewinnienie R. D. od przypisanych mu czynów.
Jednocześnie zawarł on w apelacji wniosek dowodowy o przeprowadzenie
dowodu z opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych na okoliczności dotyczące opinii
biegłych opiniujących w sprawie, których przytoczenie nie jest niezbędne.
Po oddaleniu tego wniosku dowodowego i rozpoznaniu sprawy z powodu
m.in. opisanych apelacji, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 października 2013 r.
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
a) uchylił orzeczenie o karze łącznej pozbawienia wolności wymierzonej
oskarżonemu K.D.
b) uniewinnił K. D. od popełnienia czynu przypisanego mu w punkcie I części
dyspozytywnej zaskarżonego wyroku (czynu z art. 258 § 1 k.k. – dopisek SN)
c) za podstawę orzeczonego od oskarżonych obowiązku solidarnego naprawienia
szkody przyjął przepis art. 415 § 4 k.p.k.
d) wymierzył oskarżonemu K. D. karę łączną 5 lat pozbawienia wolności, łącząc
kary pozbawienia wolności wymierzone za pozostałe, przypisane mu zaskarżonym
wyrokiem przestępstwa, zaś w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w
mocy.
Ten prawomocny wyrok został zaskarżony kasacjami wywiedzionymi w
imieniu skazanych K. D. i R. D.
Obrońca K. D. zaskarżył wyrok w całości (zapewne zapomniał dodać, że w
całości obejmującej skazania) i zarzucił mu „rażące naruszenie prawa, które miało
istotny wpływ na jego treść, a to przepisów kodeksu postępowania karnego:
1) art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 419 k.p.k. i 424 k.p.k. polegające na
dowolnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego na podstawie
fragmentów dowodów i poszlak, niepełnych opinii: fonoskopijnej i z zakresu pisma
ręcznego, ukierunkowanych wyłącznie na niekorzyść skazanego bez wskazania
przyczyn niedostrzeżenia przez Sąd i nieocenienia istoty dowodów przeciwnych
oraz ukształtowanie tych przekonań i ocen rzeczywistości, sprzecznie z zasadami
prawidłowego rozumowania, co powinno skutkować przyjęciem kwalifikacji prawnej
czynu paserstwa z art. 291 § 1 k.k. w miejsce współsprawstwa do oszustw, a nadto
6
niewskazanie w uzasadnieniu wyroku okoliczności faktycznych stanowiących istotę
strony przedmiotowej przypisanych skazanemu czynów i uzasadnienia ich
przyjętych kwalifikacji prawnych,
2) art. 415 § 4 k.p.k. poprzez orzeczenie wobec skazanego K. D. obowiązku
solidarnego naprawienia szkody i zasądzenie od skazanego K. D. solidarnie kwoty
łącznej 5.291.822 zł, podczas gdy wskazany wyżej przepis nie dopuszcza
możliwości orzeczenia przez Sąd Orzekający obowiązku solidarnego naprawienia
szkody przez skazanych, tym bardziej, że orzeczenie obowiązku naprawienia
szkody ma charakter indywidualny, który powinien odnieść indywidualny,
zamierzony skutek wobec skazanego,
3) rażącą niewspółmierność kary łącznej 5 lat pozbawienia wolności wymierzoną
skazanemu K. D. w stosunku do zawinienia i wartości przedmiotu przestępstwa”
i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu
Rejonowego z dnia 29 maja 2012 r., oraz przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania. Nie wskazał przy tym sądu właściwego do ponownego rozpoznania
sprawy.
Obrońca R. D. adw. Z. Ś., w wywiedzionej w imieniu tego skazanego kasacji,
zarzucił:
„1. Naruszenie przepisów prawa procesowego które miały istotny wpływ na
treść zaskarżonego wyroku a to
1. naruszenie dyspozycji art. 457 § 3 k.p.k. polegające na pominięciu lub też
niedostatecznym uwzględnieniu okoliczności z jakich przyczyn sąd nie uwzględnił
wniosków i zarzutów apelacji w szczególności
a. pominięcie istotnych dowodów w sprawie a to braku uzasadnienia stanowiska w
zakresie wydanej ustnej opinii biegłego dra B. biegłego w sprawie który twierdził, że
wobec rozbieżnych opinii wydanych w sprawie przez biegłego celowym i
koniecznym jest przeprowadzenie nowej trzeciej opinii biegłych w zakresie
identyfikacji głosu rozmówcy w materiale dowodowym w sprawie
b. pominięcie w zaskarżonym wyroku dlaczego sąd II instancji uznał zarzuty
apelacji obrońcy R. D. za niezasadne skoro w apelacji obrońca podnosił
wątpliwości opinii biegłych z zakresu fonoskopii którzy wskazali
prawdopodobieństwo identyfikacji głosu oskarżonego R. D. w granicach 85 procent
7
przy jednoczesnym wskazaniu, że niezawodnie i jednoznacznie ustaliłem
tożsamość głosu rozmówcy utrwalonego na materiale dowodowym jest trudne a
wręcz niemożliwe
c. sprzeczność istotnych ustaleń sądu II Instancji - strona 18 uzasadnienia z treścią
wniosków opinii biegłych a to przyjęcie, że biegli sądowi wydali prawidłową opinię w
zakresie identyfikacji głosów rozmówców mimo że wnioski opinii biegłych mgr K. i
dr B. różnią się w sposób jednoznaczny
d. pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku istotnej analizy dotyczącej
odmiennych wartości i parametrów technicznych sprzętu użytego do badań
porównawczych oraz odmiennych wartości sprzętu użytego w badaniach
dowodowych mimo że taka ocena i analiza była niezbędna w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku skoro sąd przyjmuje tezę o prawidłowym wnioskowaniu
biegłych odnośnie cech identyfikacji głosu rozmówcy utrwalonego w materiale
dowodowym zwłaszcza jeżeli używa się odmiennych parametrów technicznych
systemu WAV i ATRAC;
e.Brak ustaleń w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku faktów oraz dowodów
wskazujących na wskazanie czym kierował się sąd wydając wyrok skoro zupełnym
milczeniem pomija się wyniki i wnioski opinii biegłych dra S. B., który na rozprawie
sądowej w dniu 27 stycznia 2012 wskazał ostatecznie na prawdopodobieństwo
identyfikacji głosu rozmówcy w odpowiednim procencie prawdopodobieństwa od 90
% do 99 % a jednocześnie biegły też wskazał w kolejnych sprzecznych opiniach ,
że głos utrwalony w materiale dowodowym raz na raz należał do K. D., a w innym
wypadku do R. D. (karta 710 akt str. 4 opinii),
f. Pominięcie w zaskarżonym wyroku analizy sprzecznych opinii biegłych w
sprawie a to mgra K. i dra B. skoro sprzeczność ta w zakresie metody badawczej
oraz wnioskowanie nie można ze sobą pogodzić ponieważ uniemożliwiają zajęcie
stanowiska w kwestiach będących przedmiotem opinii,
- np. tezy orzecznictwa:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1978 sygn akt V KR 67 / 78 , GP z 1878
nr 28 poz. 6
Wyrok SN z 14 stycznia 1974 I KR 193 /73 OSN PG 1974 nr 7 poz. 75
Wyrok SN 18 czerwca 1980 V KRN 274 / 79 ogł. OSC KW 1981 nr 4 - 5 poz. 20
8
Wyrok SN z 29. 07.1999 WKN 29/99, niepubl.
2. Naruszenie przepisów postępowania które miało wpływ na treść orzeczenia a to
art. 452 § 1 k.p.k. w zw. z art. 201 k.p.k. polegające na oddaleniu wniosku
dowodowego na rozprawie odwoławczej o przeprowadzeniu dowodu z opinii
Instytutu Ekspertyz Sądowych na treść wniosku oraz brak odpowiedniego
uzasadnienia stanowiska Sądu II instancji w tej sprawie z naruszeniem dyspozycji
art. 457 § 3 k.p.k., mimo że okoliczności wskazane we wniosku dowodowym
wymagały uwzględnienia przez sąd zwłaszcza, że sąd nie uzasadnił z jakiej
przyczyny szczególnej odmawia prowadzenie tego dowodu skoro materiał
dowodowy został utrwalony metodą techniczną w systemie WAV natomiast badanie
materiału porównawczego odbywało się w zupełnie innym systemie odtwarzania
dźwięku ATRAC co niewątpliwie wywołało konieczność nie spełnia wymogów
dyspozycji kierunkowej wskazania czym kierował się sąd II instancji przy ustaleniu,
że nowy wniosek dowodowy w II instancji nie zasługuje na uwzględnienie,
art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z art. 457 §3 k.p.k.”
Formułując cytowane zarzuty, skarżący wniósł o „uchylenie wyroku z dnia 29
października 2013 r. i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania albo zmianę wyroku w stosunku do oskarżonego R. D. i uniewinnienie
go od przypisanych opisanych w części wstępnej wyroku Sądu Rejonowego oraz w
wyroku Sądu Okręgowego w pkt. II i IV, to jest czynów z art. 294 § 1 k.k. w zw. z
art. 270 k.k.” (cytaty z kasacji bez ingerencji w interpunkcję i składnię wypowiedzi –
uwaga SN).
W drugiej kasacji wywiedzionej w imieniu skazanego R. D. adw. M. D.
zarzuciła wyrokowi Sądu Okręgowego:
„ I. rażące naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść
orzeczenia w postaci art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., polegające na tym, że
Sąd Odwoławczy w wyniku nierzetelnego rozpoznania środka odwoławczego nie
poddał wszechstronnej i rzetelnej analizie zarzutów sformułowanych w apelacji
obrońcy R. D. oraz nie ustosunkował się do nich w stopniu wystarczającym w
uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia a nadto art. 7 k.p.k., polegające na
naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów, która to obraza przepisów prawa
procesowego skutkowała utrzymaniem w mocy orzeczenia wydanego wskutek
9
obrazy reguł procedowania, w tym w szczególności art. 4, 7, 170 § 1 k.p.k., 201,
457 § 3 w związku z art. 424 § 1 k.p.k. i opartego na błędnych ustaleniach
faktycznych, co znalazło swój wyraz w:
1. nieprzeanalizowaniu przez Sąd Okręgowy w sposób kompleksowy i
wszechstronny, pomimo podniesionego w apelacji zarzutu, przeprowadzonych w
toku postępowania opinii biegłych z zakresu fonoskopii i błędnym uznaniu, że
kwestia identyfikacji głosu osoby telefonującej była przez Sąd Rejonowy wyjaśniana
w sposób wnikliwy, a w świetle sformułowanych przez biegłych wniosków nie
można było mieć wątpliwości odnośnie prawidłowości dokonanej przez nich
identyfikacji głosu i tym samym przyjęcia konkretnych ustaleń w tym zakresie,
podczas gdy:
a. opinie biegłych są wzajemnie oczywiście sprzeczne - opinia dra B. przypisuje
bowiem R. D. udział jedynie w 6 spośród 49 badanych rozmów (pliki na płytach „I.",
„E.", „m.") pozostałe poddające się identyfikacji (34) rozmowy przypisując K. D.,
podczas gdy opinia mgra K. przypisuje R. D. udział we wszystkich badanych
rozmowach (54) - w tym tych przypisanych przez biegłego dra B. - K. D.;
b. opinie dra B. z dnia 14 czerwca 2005 roku, 30 czerwca 2005 roku i 20 lipca 2006
roku są wzajemnie sprzeczne ponieważ w pierwszej z przedmiotowych opinii dr B.
identyfikuje w badanych nagraniach trzech różnych rozmówców, w drugiej opinii
stwierdza, iż było ich tylko dwóch, z czego jednym - autorem 34 badanych rozmów
- był K. D., a drugim mógł być R. D., ale nie można tego jednoznacznie stwierdzić,
podczas gdy w trzeciej stwierdza już kategorycznie, iż autorem wszystkich
nieprzypisanych K. D. rozmów był R. D.;
c. opinia dra B. jest niepełna, jako pozostawiająca poza przedmiotem analizy
fonoskopijnej część nagrań rozmów z pracownikami banków, stanowiących dowód
w niniejszej sprawie, znajdujących się na płycie „I.", w katalogach o nazwach „[…];
d. opinie obydwu biegłych w sposób kategoryczny przypisują autorstwo jednej z
rozmów z pracownikiem /…/ Banku, opisanej na str. 2 opinii biegłego S. Br. z dnia
29 sierpnia 2006r., punkt 3 i na str. 22 opinii biegłego K. z dnia 15 kwietnia 2010 r.
punkt 47, R. D. podczas gdy, jak wynika z opisu pliku, w którym ta rozmowa jest
zamieszczona, miała się ona odbyć w dacie gdy przebywał on w Areszcie
Śledczym tj. 6 lipca 2007 r.;
10
e. opinie ustne biegłych B. i K. są wzajemnie sprzeczne co do konstatacji
dotyczącej tego, czy każdy człowiek posiada inne tempo mowy, rytm, sposób
wypowiedzi i że istnieje małe prawdopodobieństwo pomyłki identyfikacji głosu w
sprawie, w której występuje dwóch braci (protokół rozprawy z dnia 9 stycznia 2012
r., k. 5900-5902);
f. istnieją wątpliwości co do przyjętych przez biegłych metodologii badań,
zastosowanych urządzeń oraz wyników badań, w szczególności w świetle ich
ustnych opinii na rozprawie w dniu 9 stycznia 2012 r. oraz wniosków płynących z
opinii prywatnej inżyniera G. R., sporządzonej na zlecenie obrońcy skazanego;
g. istnieją co najmniej wątpliwości co do wartości materiału oryginalnego,
nagranego na płytach, będących dowodem w sprawie ze względu na zastosowaną
przy przegrywaniu materiału technikę kompresji, który to fakt w swoich badaniach
uwzględnił jedynie biegły B., a całkowicie pominął biegły K.;
h. biegły K. w swojej opinii z dnia 15 kwietnia 2010 r. str. 21 opinii, punkt 43
przypisuje przeprowadzenie rozmowy z konsultantem banku E.[…] R. D., podczas
gdy rozmowa ta stanowiła materiał porównawczy, będący podstawą
zidentyfikowania K. D. jako podejrzanego w sprawie „wyłudzeń" z Urzędu
Skarbowego i Pierwszego Urzędu Skarbowego, a sam K. D. fakt prowadzenia takiej
rozmowy, dotyczącej uzyskania własnego kredytu, potwierdzał od początku
postępowania;
i. biegły K. w swojej opinii z dnia 15 kwietnia 2010 r. punkt 44 przypisuje R. D.
przeprowadzenie rozmowy telefonicznej opisanej jako „P. P.", dotyczącej założenia
konta w imieniu P. P., podczas gdy Sąd I instancji, a za nim Sąd II instancji przyjął,
że R.D. nie brał żadnego udziału w wyłudzeniu na szkodę spółki P.;
j. biegły K. w swojej opinii z dnia 15 kwietnia 2010 r. przypisuje R. D.
przeprowadzenie wszystkich rozmów telefonicznych z pracownikami banków w
przedmiotowej w sprawie, podczas gdy Sąd I instancji, a za nim Sąd II instancji
przyjął, że rozmowy te (oprócz sześciu, wynikających z czterech opinii biegłego B.)
przeprowadził K.D.;
k. istnieją co najmniej wątpliwości co do rzetelności badań biegłego K. w sytuacji,
gdy w opinii ustnej złożonej na rozprawie w dniu 30 lipca 2010 r. podał on, iż na
kartach 6-7 opinii pisemnej wskazał zespól cech rozpoznawalności głosu R. D., a
11
faktycznie w opinii brak jest tego rodzaju danych, a także gdy biegły podał, iż
wydruki obrazujące metodę techniczną analizy fonoskopijnej mogłyby być złożone -
oprócz 5 przykładowych załączonych do opinii, dopiero za 3-4 miesiące (k. 5468),
czego nie sposób logicznie uzasadnić;
2. zaakceptowaniu przez Sąd Okręgowy bezzasadnego i nieopartego na
przepisach prawa oddalenia wniosku dowodowego obrońcy skazanego R. D. o
powołanie nowego biegłego z zakresu fonoskopii wobec niejasności, niepełności
oraz wewnętrznej i wzajemnej sprzeczności opinii dotychczasowych biegłych w
sprawie, wobec stwierdzenia przez Sąd Rejonowy, iż zamiarem obrony w sprawie
jest tylko i wyłącznie kontestowanie przez stronę niekorzystnych dla niej wniosków
opinii;
3. zaakceptowaniu przez Sąd Okręgowy sposobu sporządzenia przez Sąd
Rejonowy uzasadnienia orzeczenia i uznaniu, że spełnia ono warunki stawiane
przez art. 424 k.p.k. i tym samym inkorporowaniu tak sporządzonego uzasadnienia
do orzeczenia własnego, podczas gdy treść uzasadnienia Sądu Rejonowego nie
poddaje się kontroli instancyjnej w sytuacji gdy:
a) ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd są co najmniej niepełne wobec braku
opisania dokładnego mechanizmu „wyłudzeń" z Urzędu Skarbowego i Pierwszego
Urzędu Skarbowego oraz określenia czynności sprawczych poszczególnych osób,
w tym R. D., w tym zakresie;
b) przyjęcia dat założenia przez R. D. kont dla spółki L. i dla E. L. poza ramami
czasowymi zarzutów;
c) dokonywanie ustaleń na podstawie zbiorczo powoływanych dowodów, gdy
często nie tylko nie dotyczą one w ogóle czynu zarzucanego skazanemu, a wręcz
opis dowodu nie koresponduje z jego treścią (vide protokół oględzin płyty CD t.
XVIII k. 3554-3562);
d) przyjęciu w ramach analizy prawnej czynu przypisanego skazanemu iż o
zamiarze jego decydować mają czynności sprawcze znajdujące się poza ramami
czasowymi zarzutu;
e) dokonywanie ustaleń pod z góry powziętą tezę o sprawstwie skazanego przy
skrupulatnym wyodrębnieniu z materiału dowodowego tych dowodów, które
świadczyć mogą o jego winie i całkowitym pominięciu dowodów przeciwnych, co
12
znalazło swój dobitny wyraz w wykorzystaniu dowodu z opinii fonoskopijnych
sporządzonych w sprawie w sposób co najmniej dowolny, bez refleksji oraz, jak się
wydaje, świadomości, iż są one sprzeczne;
II. rażące naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia
w postaci art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k. poprzez zaniechanie uchylenia,
niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, zaskarżonego wyroku
Sądu Rejonowego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania temu sądowi
jako sądowi I instancji w sytuacji, gdy wydanie orzeczenia przez sąd I instancji
wiązało się z rażącymi uchybieniami procesowymi, niedającymi się pogodzić z
istotą i zasadami rzetelnego procesu karnego, a jednocześnie ze swej istoty i
natężenia mającymi wpływ na ostateczną treść orzeczenia i powodującymi, że
utrzymanie przez Sąd Okręgowy orzeczenia w mocy jest rażąco niesprawiedliwe, a
to:
1. naruszeniem art. 410 k.p.k. w zw. z art. 394 § 2 k.p.k. i art. 404 § 2 k.p.k. poprzez
nieprzeprowadzenie na rozprawie prowadzonej od początku dowodu z nagrań
rozmów telefonicznych, pomimo iż wniosek o odtworzenie nagrań został złożony na
rozprawie głównej przez obrońcę skazanego R. D. i nie został cofnięty w toku
postępowania, zaś art. 404 § 2 k.p.k. obliguje organ do ponownego bezpośredniego
przeprowadzenia na rozprawie prowadzonej od początku wszystkich poprzednio
dokonanych czynności, co doprowadziło do rażącego naruszenia zasady
bezpośredniości w wyniku braku kontaktu Sądu meriti z materiałem dowodowym,
zwłaszcza gdy w toku postępowania jurysdykcyjnego ujawniono jedynie częściowo
zapisy tekstowe nagrań przedmiotowych rozmów telefonicznych, a to wyłącznie
zapisy tekstowe rozmów z I.;
2. naruszeniem art. 6 k.p.k. w zw. z art. 16 k.p.k. w zw. z art. 156 k.p.k., polegające
na rażącym naruszeniu prawa do obrony oskarżonego poprzez bezpodstawną
odmowę sporządzenia odpisu z akt sprawy w formie kopii nagrań rozmów
znajdujących się na płytach CD i nie oparte na prawie, mylne pouczenie, iż
aktualne przepisy nie przewidują możliwości wydawania kopii nagrań
zabezpieczonych jako dowody rzeczowe (k. 5443) akt sprawy, a następnie wobec
woli skazanego R. D., wyrażonej na rozprawie w dniu 14 stycznia 2011 r. (k. 5552)
uzyskania odpisów płyt jako dowodu w sprawie, który mógłby stać się przedmiotem
13
tzw. opinii prywatnej niepoinformowanie go o prawie do otrzymania takich odpisów
przez Sąd meriti, co doprowadziło do pozbawienia skazanego prawa do
przeprowadzenia, w ramach prywatnej ekspertyzy, kontroli rzetelności i
prawidłowości badań fonoskopijnych przeprowadzonych przez biegłych;
III. rażące naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia
w postaci art. 410 k.p.k., polegające na orzekaniu na podstawie niepełnego
materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a to - jak można wnioskować z
czynności analizy akt w Sądzie Okręgowym IV Wydział Karny Odwoławczy w W.
(zapisek urzędowy z dnia 18 grudnia 2013 r.) - bez tomu IX akt sprawy i płyt
zawierających nagrania stanowiące dowód w sprawie i przedmiot opinii objętych
zarzutem apelacyjnym, co poddaje w wątpliwość rzetelność kontroli odwoławczej
Sądu Okręgowego.
Możliwość wpływu wskazanych wyżej rażących naruszeń prawa na treść
wydanego rozstrzygnięcia jest oczywista. Podniesione uchybienia skutkowały
bowiem przypisaniem skazanemu R. D. odpowiedzialności za czyny, których nie
popełnił a w konsekwencji wymierzeniem mu bezwzględnej kary pozbawienia
wolności. Uchybienia Sądu Okręgowego powodują, że dokonana przezeń kontrola
wyroku Sądu I instancji nie może być uznana za kompletną i prawidłową, zwłaszcza
że Sąd ten nieprawidłowo uchylił się od oceny dowodów zgodnie z wymogami art. 7
k.p.k. i zaakceptował rażące błędy w procedowaniu Sądu I instancji w tym
drastyczne naruszenie zasady rzetelnego procesu, wyrażającej się w
bezwzględnym respektowaniu prawa do obrony skazanego i zasady
bezpośredniości ”.
W konkluzji skarżąca wniosła o „uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i
utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w części zawierającej
skazanie R. D. i przekazanie jego sprawy Sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania”.
W odpowiedzi na wszystkie kasacje prokurator Prokuratury Apelacyjnej
uznał je za oczywiście bezzasadne (art. 530 § 1 i 5 k.p.k.) i wniósł o ich oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacje wywiedzione przez obrońców R. D. zarzucają zaskarżonemu
wyrokowi Sądu Okręgowego nierozpoznanie bądź niedbałe rozpoznanie zarzutów
14
sformułowanych w apelacji, a więc rażące i mające istotny wpływ na jego treść
naruszenie art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. i w zdecydowanej większości
dotyczą apelacyjnego zarzutu kwestionującego wartość dowodową opinii biegłych
z zakresu badań fonoskopijnych z uwagi na ich niepełność i niejasność oraz – w
tym kontekście – odmowę przeprowadzenia dowodu z opinii Instytutu Ekspertyz
Sądowych.
Te, bardzo rozbudowane z powodu opisywania poszczególnych
mankamentów opinii biegłych, przytoczone wprost w części sprawozdawczej
niniejszego uzasadnienia, zarzuty okazały się słuszne. Jak bowiem wynika z lektury
uzasadnienia zaskarżonego wyroku, Sąd ad quem poświęcił temu zagadnieniu –
kluczowemu dla odpowiedzialności karnej R. D. – bardzo niewiele uwagi. Wskazał
bowiem jedynie, że „nie uznał argumentacji apelujących (określając się omyłkowo
jako Sąd Rejonowy – uwaga SN), którzy kwestionowali zasadność oparcia się
przez Sąd I instancji na dowodzie z opinii fonoskopijnych. W ocenie Sądu
Odwoławczego kwestia identyfikacji głosu osoby telefonującej była przez Sąd
Rejonowy wyjaśniana w sposób wnikliwy. Biegli, wzywani na terminy rozpraw
uzupełniali opinię pisemną, byli ze sobą konfrontowani, a w świetle wniosków
sformułowanych przez biegłych nie można było mieć wątpliwości odnośnie
prawidłowości dokonanej przez nich identyfikacji głosu i tym samym przyjęcia
konkretnych ustaleń w tym zakresie (…) Sąd Odwoławczy stwierdza, że dowody
zgromadzone w sprawie uprawniały Sąd Rejonowy do poczynienia ustaleń
faktycznych w kształcie opisanym w treści uzasadnienia, z których wynika w
sposób niewątpliwy popełnienie przez oskarżonych K. D. i R. D. wspólnie i w
porozumieniu z kształcie opisanym w (…) części wstępnej wyroku” (zapewne to
ostatnie sformułowanie dotyczy wyroku Sąd a quo, tyle że przestępstwa zarzucane
tym oskarżonym opisane zostały w punktach 2 i 4 części wstępnej wyroku Sądu
pierwszej instancji, a następnie przypisane w punktach III i VI tego wyroku – uwaga
SN).
To zauważenie, poczynione jedynie dla porządku, nie ma większego
znaczenia, bowiem istotna z punktu widzenia zarzutów kasacyjnych jest zasadnicza
część wypowiedzi Sądu Odwoławczego, stanowiąca odpowiedź na zarzut
apelacyjny. Jest ona nie tylko niezwykle lakoniczna, ale i w znacznej części mija się
15
z rzeczywistością. Owszem, biegli byli wzywani na rozprawę, uzupełniali opinie
pisemne, na jednym terminie rozprawy stawili się jednocześnie, ale z jej protokołu
nie wynika by byli konfrontowani. Nie podejmowali próby wypracowania wspólnego
stanowiska. Wypowiadali się na temat opinii własnych tak, jakby nie zapoznawali
się z przeciwnymi. Różnice zaś między opiniami są natury zasadniczej, stąd
uzasadnione jest użycie określenia opinii przeciwnych. Wystarczy tylko, bez
wdawania się w szczegóły, wskazać, że pierwszy opiniujący – dr inż. S. B. – biegły
sądowy przy Sądzie Okręgowym z zakresu badań fonoskopijnych w pierwszej
opinii, wydanej w dniu 14 czerwca 2005 r, wykorzystując jako materiał
porównawczy nagranie rozmowy K. D. z pracownikiem E., stwierdził z bardzo
dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, że w 34 rozmowach
nagranych na płycie CD oznaczonej I. bierze udział ten mówca, co w rozmowie
nagranej na płycie CD oznaczonej E. Niezależnie od modyfikacji zawartych w
dalszych opiniach uzupełniających istota tej konstatacji pozostała niezmieniona.
Drugi z opiniujących w sprawie biegłych – mgr A. K., ekspert Polskiego
Towarzystwa Kryminalistycznego – opracował ekspertyzę kryminalistyczną z dnia
15 kwietnia 2010 r., w której jako mówcę w tych samych rozmowach wskazał R.D.
Taka jego identyfikacja dotyczyła – co bardzo znamienne – nagrania rozmowy
przeprowadzonej przez K. D. z pracownikiem E., które to nagranie stanowiło
materiał porównawczy przedstawiony wcześniej biegłemu S. B. Wadliwość więc
identyfikacji mówcy przez biegłego A. K. jest oczywista i musi rzutować na ocenę
wydanej przez niego ekspertyzy, tym bardziej że wszystkie dowodowe rozmowy –
wg tego biegłego – przeprowadził R. D.
Tej, ale i szeregu innych rozbieżności nie dostrzegł Sąd Okręgowy,
przyjmując dokonane identyfikacje za podstawę ustaleń faktycznych, w tym
ustalenia sprawstwa R. D.
Świadczy to niewątpliwie o rażąco nierzetelnym rozpoznaniu apelacji
obrońcy tego oskarżonego i obliguje uznać zarzut rażącego naruszenia przepisów
art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. za uzasadniony. Ta, oczywista konstatacja,
zwalnia Sąd Najwyższy od rozważań dotyczących pozostałych, podnoszonych w
obu kasacjach obrońców R. D., rozbieżności, a wręcz sprzeczności w opiniach
biegłych z zakresu badań fonoskopijnych, a także od oceny pozostałych zarzutów
16
opisujących naruszenia przepisów procedury przez sąd ad quem, ponieważ
rozpoznanie w omówionym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia
nakazującego ponowienie postępowania odwoławczego, obejmującego wszystkie
zarzuty apelacji obrońcy oskarżonego R. D., a więc i te, których nierzetelne
rozpoznanie zarzucono w kasacjach. W tej sytuacji rozpoznawanie dodatkowych
zarzutów zawartych w kasacji sporządzonej przez adw. M. D. wydaje się
przedwczesne, wszak rozpoznający ponownie sprawę Sąd Okręgowy zobligowany
będzie do oceny wyroku Sądu pierwszej instancji również przez pryzmat art. 440
k.p.k., o ile znajdzie ku temu sposobność.
Mimo tych uwag konieczne jest jednak rozpoznanie zarzutu zawartego w
kasacji adw. Z. Ś., kwestionującego motywy oddalenia przez Sąd Odwoławczy
wniosku dowodowego.
Przypomnieć w tym miejscu wypada, że w apelacji obrońca oskarżonego R.
D. zawarł wniosek o przeprowadzenie w postępowaniu odwoławczym dowodu z
opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych na 3 okoliczności dotyczące opinii biegłych z
zakresu badań fonoskopijnych, opiniujących w rozpoznawanej sprawie. Sąd
Okręgowy oddalił ten wniosek na podstawie art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. albowiem
„okoliczności, które mają być udowodnione zmierzają w sposób oczywisty do
przedłużenia postępowania, a ponadto wnioski te były wcześniej rozpoznane przez
Sąd I instancji” (k. 6302 v.). Jeśli się zauważy, że Sąd Rejonowy zdecydował nie
uwzględnić wniosku dowodowego obrońców oskarżonych o przeprowadzenie
dowodu z kolejnej opinii biegłego z zakresu fonoskopii, bo nie zachodzą warunki z
art. 201 k.p.k., dwukrotne opinie uzupełniające są wystarczające, zaś subiektywne
kontestowanie przez strony niekorzystnych wniosków nie uzasadnia automatycznie
potrzeby uzupełniania tego dowodu, powołanie się przez Sąd ad quem na
przedstawiony sposób rozpoznania tożsamego wniosku przez Sąd a quo wskazuje,
że Sąd Odwoławczy zaaprobował już na tym etapie postępowania brak przesłanek
z art. 201 k.p.k. Nawet gdyby aprobata ta była uzasadniona i tak należałoby
krytycznie ocenić takie postąpienie. Nie może przecież – co wydaje się oczywiste –
podstaw ocen organu procesowego, do którego kierowany jest ponawiany wniosek
dowodowy, stanowić stwierdzenie faktu dokonania oceny podobnego wniosku
przez inny organ.
17
Dlatego też w ponownym postępowaniu Sąd Okręgowy powinien
zdecydowanie uważniej przyjrzeć się poczynaniom Sądu pierwszej instancji w
zakresie ferowania ocen o niezaistnieniu przesłanek z art. 201 k.p.k. i rozstrzygając
w przedmiocie wniosku dowodowego obrońcy oskarżonego R. D. rozważyć czy dla
wszechstronnego wyjaśnienia sprawy wystarczające będzie dopuszczenie dowodu
z opinii biegłego (zespołu biegłych, instytutu) z zakresu badań fonoskopijnych na
okoliczności wskazane we wniosku, czy też szerzej – dopuszczenie dowodu z takiej
opinii na okoliczność podstawową: czy i które z dowodowych rozmów
przeprowadził R. D. albo K. D.
W zależności od treści uzyskanej opinii Sąd ten powinien postąpić zgodnie z
przepisami regulującymi tryb i sposób rozpoznawania sprawy w postępowaniu
odwoławczym.
Oceniając kasację wywiedzioną w imieniu oskarżonego K. D., Sąd
Najwyższy uznał ją za oczywiście bezzasadną i oddalił, ponieważ kasacja ta w
istocie powiela (wręcz kopiuje) zarzuty apelacyjne, skierowane przeciwko
orzeczeniu Sądu pierwszej instancji, w tym niedopuszczalne w postępowaniu
kasacyjnym zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych oraz niewspółmierności kary i
podejmuje próbę wymuszenia na Sądzie Najwyższym ponowienia kontroli
apelacyjnej. Z oczywistych względów zabieg taki nie mógł odnieść pożądanego
przez skarżącego skutku, tym bardziej że kasacja ta nawet w części motywacyjnej
nie odnosi się do orzeczenia Sądu Odwoławczego poza wskazaniem, że takowe
zapadło i jest przedmiotem zaskarżenia.
Tym niemniej, dostrzegając okoliczność, że K. D. został skazany za dwa
przestępstwa popełnione wspólnie i w porozumieniu z R. D., zaś ustalenia to
uzasadniające wynikały z uznania za wartościowe wniosków opinii biegłych z
zakresu badań fonoskopijnych, która to ocena i oparte na niej ustalenia zostały
zakwestionowane przez Sąd Najwyższy w wyniku rozpoznania kasacji obrońców R.
D., należało na podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. uchylić zaskarżony
wyrok również w stosunku do K. D. w tej części. Nie ulega bowiem wątpliwości, że
względy przemawiające za uchyleniem orzeczenia Sądu Odwoławczego w części
dotyczącej R. D. w pełnym zakresie przemawiają również za uchyleniem na rzecz
K. D. Wszak opinie biegłych z zakresu badań fonoskopijnych dotyczą obu
18
oskarżonych, natomiast fakt, że kreują w istocie sprawstwo R. D. nie może
przesądzać, iż nie mają znaczenia dla odpowiedzialności K. D., choćby w zakresie
współdziałania z innymi osobami.
Z przytoczonych powodów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w
części dotyczącej oskarżonego R. D. i sprawę tego oskarżonego przekazał Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, a nadto
na podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. uchylił ten wyrok w części
dotyczącej K. D., ale jedynie w zakresie czynów przypisanych temu oskarżonemu w
punktach III i VI wyroku Sądu Rejonowego z dnia 29 maja 2012 r., w zakresie kary
łącznej oraz w przedmiocie obowiązku solidarnego naprawienia szkody tymi
czynami wyrządzonej i sprawę tego oskarżonego przekazał również Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.