Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 124/14
POSTANOWIENIE
Dnia 5 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
w sprawie ze skargi A. B.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego w W. z dnia 19 kwietnia 2014 r. w sprawie z powództwa A. B.
przeciwko T. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 5 marca 2015 r.,
zażalenia skarżącej na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 października 2014 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1 817
(jeden tysiąc osiemset siedemnaście ) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
2
W dniu 29 sierpnia 2014 r. powódka A. B. złożyła skargę o wznowienie
postępowania w sprawie … 1335/09, zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego we W. z dnia 19 kwietnia 2012 r., którym oddalono jej powództwo
wobec T. M. Wyrok Sądu Okręgowego uprawomocnił się w dniu 12 czerwca 2014 r.,
tj. z dniem oddalenia apelacji powódki przez Sąd Apelacyjny.
Powódka podniosła, że po uprawomocnieniu się wyroku wykryła okoliczności
faktyczne i środki dowodowe, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których
nie mogła wcześniej skorzystać. Ponadto wskazała, że nie mogła podjąć należytej
obrony, ponieważ pełnomocnik z urzędu nie angażował się w sprawę, zaś na
późniejszym etapie występowała już sama.
Postanowieniem z dnia 30 października 2014 r. Sąd Apelacyjny na
podstawie art. 401 § 1 k.p.c. skargę o wznowienie odrzucił uznając, że nie opiera
się ona na ustawowej podstawie wznowienia. Niedostatki obrony, czy to wynikające
z braku staranności profesjonalnego pełnomocnika procesowego, czy to
spowodowane nieudolnością samej strony, nie są tożsame z pozbawieniem strony
możności działania wskutek naruszenia przepisów prawa, tj. przesłanką
nieważności postępowania jako podstawy wznowienia, o której mowa w art. 401 pkt
2 k.p.c.
Odnosząc się do twierdzeń powódki dotyczących nowych okoliczności
faktycznych i środków dowodowych wykrytych po uprawomocnieniu się
zaskarżonego wyroku, Sąd Apelacyjny wskazał, że art. 403 § 2 k.p.c. traktuje
o faktach i dowodach „wykrytych”, czyli istniejących przed uprawomocnieniem się
skarżonego wyroku, tyle że wówczas stronie nieznanych lub dla niej niedostępnych,
co uniemożliwiało skorzystanie z nich wcześniej. Powołany przez powódkę dowód
w postaci listu L. P. został napisany już po wyrokowaniu przez Sąd Apelacyjny,
więc nie jest on dowodem wykrytym w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. Z kolei
wspomnianego w skardze nagrania rozmowy stron powódka nie przedłożyła, nie
wskazała też czasu i okoliczności jego sporządzenia, treści rozmowy ani jej
związku ze sprawą. W konsekwencji nie można w takiej sytuacji stwierdzić, że
nagranie jest dowodem o cechach wymaganych przez art. 403 § 2 k.p.c. Gdy
chodzi natomiast o powołany przez powódkę wyrok skazujący pozwanego za
3
groźby karalne wobec syna powódki, to uprawomocnił się on i był znany powódce
na długo przed wyrokowaniem przez Sąd Apelacyjny w sprawie … 1335/09 (…
565/14).
W zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego powódka zarzuciła
naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. przez błędną jego wykładnię i przyjęcie,
że wznowienie postępowania jest możliwe tylko wtedy, gdy fakty i dowody
powoływane jako podstawa dla wznowienia postępowania były wykryte w toku
postępowania „pierwotnego” oraz naruszenie art. 233 k.p.c. przez nierozpoznanie
wszechstronne materiału dowodowego, w szczególności listów Leszka
Piotrowskiego i nagrania wnioskowanego przez stronę.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 403 § 2 k.p.c., można żądać wznowienia postępowania
w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków
dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie
mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. W piśmiennictwie i judykaturze
jednolicie przyjmuje się, że jeżeli podstawą wznowienia postępowania jest odkrycie
nowych dowodów, to powołana wyżej podstawa wznowienia postępowania nie
obejmuje dowodów powstałych już po prawomocnym zakończeniu postępowania,
którego dotyczy skarga o wznowienie postępowania. Podstawą wznowienia
postępowania mogą więc być wyłącznie dowody, które istniały w trakcie tego
postępowania, chociaż nie zostały wówczas powołane, gdyż z przyczyn
obiektywnych nie były i nie mogły wówczas być znane stronie (por. m.in. uchwała
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1969 r., III PZP 63/68,
OSNCP 1969, nr 12, poz. 208, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
22 kwietnia 1975 r., III PZ 4/75, OSNCP 1976, nr 2, poz. 38 oraz z dnia 9 grudnia
2010 r., IV CZ 98/10, nie publ.). Dotyczy to jednak takiej sytuacji, gdy zgłoszone
w skardze o wznowienie postępowania nowe dowody dotyczą okoliczności
faktycznej, która była znana w trakcie postępowania prawomocnie zakończonego.
Na tle art. 403 § 2 k.p.c. należy bowiem wyraźnie odróżnić sytuację, w której
samodzielną podstawą wznowienia jest nowa okoliczność faktyczna. Wówczas
dowody na jej potwierdzenie nie muszą istnieć przed prawomocnym zakończeniem
4
postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 1982 r., II CO
4/82, nie publ., z dnia 15 maja 2007 r., V CZ 36/07, nie publ., z dnia 16 listopada
2009 r., II UZ 40/09, nie publ. oraz z dnia 1 kwietnia 2011 r., III CZ 13/11, nie publ.).
Wówczas samo ustalenie, że środek dowodowy zaistniał po uprawomocnieniu się
orzeczenia wydanego w postępowaniu, którego wznowienia się żąda, nie wystarcza
do rozstrzygnięcia, że nie zachodzi przewidziana w art. 403 § 2 k.p.c. podstawa
wznowienia. Podstawą wznowienia postępowania nie mogą być jednak nowe
okoliczności faktyczne, które wprawdzie istniały w trakcie postępowania
prawomocnie zakończonego, ale których strona nie powołała, choć istniała taka
możliwość i obiektywna potrzeba albo, które strona powołała, lecz sąd je pominął,
uznając je zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub spóźnione. Chodzi więc jedynie
o okoliczności faktyczne, o których strona powzięła wiadomość w sposób
pozwalający na ich powołanie już po prawomocnym zakończeniu postępowania
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2005 r., IV CZ
96/05, nie publ., z dnia 20 kwietnia 2000 r., II UKN 167/00, PPiPS 2001, nr 6,
poz. 70, z dnia 12 listopada 1998 r., II UKN 306/1998, OSNP - wkł. 1999, nr 3,
poz. 3, wyrok z dnia 10 kwietnia 1973 r., II CR 104/73, OSNCP 1974, nr 2, poz. 29).
Mimo częściowo odmiennej od przyjętej przez Sąd Apelacyjny wykładni art.
403 § 2 k.p.c. za trafne należy uznać stanowisko tego Sądu, że nie uzasadniało
uznanie za ustawową podstawę wznowienia postępowania określoną w tym
przepisie, powołanie się przez skarżącą na prawomocny wyrok skazujący
pozwanego za groźby karalne, skoro wyrok ten uprawomocnił się w dniu
12 listopada 2013 r., a zaskarżony skargą o wznowienie postępowania wyrok Sądu
Apelacyjnego zapadł w dniu 12 czerwca 2014 r. Nie tylko więc okoliczność
wynikająca z tego wyroku, ale również środek dowody mógł być powołany przez
skarżącą jeszcze przed prawomocnym zakończeniem postępowania.
Pozostałe dowody zgłoszone przez powódkę - powstałe już po
prawomocnym zakończeniu postępowania - dotyczą, jak to określono w zażaleniu,
stosowanych przez pozwanego metod w trakcie postępowania, które „powodują
zastraszanie świadków w sprawie lub też przekładają się na przedstawienie przez
nich błędnych informacji”. W innym miejscu zażalenia stwierdzono, że wykazują
one „finansowy wpływ na świadków” przez przyjęcie przez L. P. korzyści
5
majątkowej za złożenie określonej treści zeznań. Ogólnie rzecz ujmując, dowody
tego rodzaju nie dotyczą okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia samego sporu
zakończonego prawomocnym wyrokiem zaskarżonym skargą o wznowienie
postępowania, lecz okoliczności jego wydania, w szczególności wywierania przez
pozwanego wpływu na treść dowodów przeprowadzonych w prawomocnie
zakończonym postępowaniu. Tego rodzaju okoliczności mogą być podstawą
wznowienia postępowania, jeżeli świadczą o tym, że wyrok został uzyskany
za pomocą przestępstwa, co jest odrębną podstawą wznowienia postępowania
przewidzianą w art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c. Warunkiem dopuszczalności skargi
o wznowienie postępowanie opartej na tej podstawie prawnej jest jednak wykazanie
faktu popełnienia przestępstwa, zgodnie z art. 404 k.p.c., prawomocnym wyrokiem
skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało
umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów. W postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 16 lipca 2008 r., II CZ 49/08 (nie publ.) uznano, że złożenie
fałszywych zeznań spełnia także kryteria podstawy wznowienia przewidzianej w art.
403 § 2 k.p.c. Także w takim ujęciu fakt złożenia fałszywych zeznań może być
jednak udowodniony, zgodnie z tym orzeczeniem, wyłącznie przedstawieniem
prawomocnego wyroku skazującego za składanie fałszywych zeznań
w postępowaniu, o którego wznowienie się wnosi. Powyższe rozważania
uzasadniają wniosek, że podniesione przez skarżącą nowe okoliczności w postaci
wywierania bezprawnego wpływu przez pozwanego na treść dowodów
przeprowadzonych w sprawie prawomocnie zakończonej nie stanowiły ustawowej
podstawy wznowienia nie z tej przyczyny, że środki dowodowe powstały już
po prawomocnym zakończeniu postępowania, lecz z tego względu, że nie zostały
wykazane za pomocą prawomocnego wyroku skazującego za czyn stanowiący
przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, w tym za składanie fałszywych
zeznań, co jest przesłanką dopuszczalności wznowienia. Z tej przyczyny
bezprzedmiotowy dla rozstrzygnięcia o zasadności zażalenia był zarzut naruszenia
art. 233 k.p.c. związany z zarzucanym w zażaleniu brakiem wszechstronnej oceny
przez Sąd Apelacyjny materiału dowodowego zaoferowanego w skardze przez
powódkę.
6
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenie jako bezzasadne
(art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.) O kosztach postępowania zażaleniowego
orzeczono stosownie do art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1, art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. oraz przepisów § 13 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 6 i § 2 ust. 2 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 461).