Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 104/14
POSTANOWIENIE
Dnia 25 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa C. P.
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 25 marca 2015 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 4 września 2014 r.,
1. uchyla zaskarżone postanowienie w części odrzucającej
skargę kasacyjną;
2. pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w
sprawie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 16 lipca 2014 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną powoda C. P. od wyroku z dnia 26 lutego 2014 r., którym została
oddalona jego apelacja od wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 26 września
2013 r., oddalającego powództwo o zadośćuczynienie skierowane przeciwko
Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w P. W uzasadnieniu Sąd
Apelacyjny powołał się na art. 3986
§ 2 k.p.c. i stwierdził, że powód, pomimo
wezwania doręczonego jego pełnomocnikowi w dniu 16 czerwca 2014 r., nie uiścił
w terminie opłaty sądowej od skargi kasacyjnej.
W dniu 28 lipca 2014 r. pełnomocnik powoda złożył wniosek o przywrócenie
terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, twierdząc, że uchybienie terminowi do
uiszczenia opłaty nastąpiło bez winy zarówno powoda, jak i jego pełnomocnika.
Po odbyciu kary i opuszczeniu zakładu karnego we wrześniu 2013 r., powód
pozostawał w kontakcie z pełnomocnikiem i po wydaniu niekorzystnego dla niego
wyroku poinformował go o zamiarze wniesienia skargi kasacyjnej. W maju 2014 r.
pełnomocnik podjął starania o uzyskanie od powoda dokumentacji niezbędnej do
wniesienia skargi i złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, nie mógł
jednak nawiązać z nim kontaktu. Powód został aresztowany i osadzony w Areszcie
Śledczym w S., o czym pełnomocnik dowiedział się pod koniec maja 2014 r.
Niezwłocznie, w dniu 28 maja 2014 r. listem poleconym - priorytetem poinformował
powoda o konieczności nadesłania pełnomocnictwa i dokumentów niezbędnych do
złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Korespondencja ta została
skierowana do ocenzurowania i powód otrzymał ją dopiero pod koniec czerwca
2014 r. Również list powoda do pełnomocnika, złożony w dniu 1 lipca 2014 r. w
administracji Aresztu Śledczego, został skierowany do ocenzurowania i dotarł do
pełnomocnika dopiero w dniu 11 lipca 2014 r. Nadesłane przez powoda dokumenty
zostały wypełnione wadliwie i konieczne stało się usunięcie braków, co nastąpiło
dopiero w dniu 21 lipca 2014 r., w którym powód został doprowadzony na rozprawę
w sprawie XII C …/11, toczącej się przed Sądem Rejonowym w P.
3
W dniu 30 lipca 2014 r. wpłynęła skarga kasacyjna powoda od wyroku z dnia
26 lutego 2014 r.
Postanowieniem z dnia 4 września 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił wniosek
powoda o przywrócenie terminu i odrzucił jego skargę kasacyjną. Stwierdził, iż nie
można przyjąć, by w tygodniowym terminie od wezwania doręczonego w dniu
16 czerwca 2014 r. powód nie mógł z przyczyn przez siebie niezawinionych uiścić
opłaty od skargi kasacyjnej albo złożyć wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
Z samej treści wniosku o przywrócenie terminu wynika, że powód z góry zakładał
wystąpienie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, nie było zatem
obiektywnych przeszkód do złożenia w przepisanym terminie oświadczenia,
o którym mowa w art. 102 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm. -
dalej: „u.k.s.c.”). Powód nie miał natomiast obowiązku dołączania do wniosku
innych dokumentów, których notabene nie dołączył też do oświadczenia
sporządzonego w dniu 21 lipca 2014 r.
Z treści wniosku wynika, że przyczyną uchybienia terminowi był brak
kontaktu powoda z pełnomocnikiem, co z kolei było wynikiem niestaranności
powoda, który nie poinformował pełnomocnika o osadzeniu go w zakładzie karnym.
Powód nie wykazał ani nie uprawdopodobnił, by uchybienie terminowi nastąpiło
z powodu przetrzymywania korespondencji przez władze więzienne, nie ma
bowiem podstaw do przyjęcia, że pismo pełnomocnika wysłane w dniu 28 maja
2014 r. zostało doręczone powodowi dopiero pod koniec czerwca 2014 r.
Uznając, że wniosek powoda o przywrócenie terminu jest w świetle art. 168
§ 1 k.p.c. nieuzasadniony, Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną złożoną
w dniu 30 lipca 2014 r., jako wniesioną po upływie terminu przewidzianego w art.
3985
§ 1 k.p.c. (art. 3986
§ 2 k.p.c.).
W zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego odrzucające skargę
kasacyjną powód zgłosił wniosek o rozpoznanie również postanowienia
oddalającego wniosek o przywrócenie terminu. Wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie
orzeczenie o przywróceniu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej.
4
Zarzucił naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c. przez przyjęcie, że istniały podstawy do
odrzucenia skargi kasacyjnej, art. 168 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że uchybienie
terminowi nie nastąpiło bez winy powoda, art. 102 ust. 2 u.k.s.c. w związku z art.
168 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że nie było przeszkód do złożenia wymaganego
oświadczenia w terminie tygodnia od wezwania doręczonego pełnomocnikowi
w dniu 16 czerwca 2014 r., i art. 169 § 2 k.p.c. przez przyjęcie, iż powód nie
uprawdopodobnił, że uchybienie terminowi nastąpiło na skutek przetrzymywania
korespondencji przez władze więzienne oraz że pismo wysłane przez
pełnomocnika w dniu 28 maja 2014 r. zostało mu doręczone dopiero pod koniec
czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpoznając zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej,
Sąd Najwyższy – na podstawie art. 380 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. -
może rozpatrzyć także te postanowienia sądu drugiej instancji, które nie podlegały
zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.
Kontroli Sądu Najwyższego podlega więc również postanowienie Sądu
Apelacyjnego oddalające wniosek powoda o przywrócenie terminu do wniesienia
skargi kasacyjnej od wyroku tego Sądu z dnia 26 lutego 2014 r. (zob. uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2000 r., III ZP 1/00,
OSNC 2000, nr 1, poz. 1 i z dnia 6 października 2000 r., III CZP 119/07, OSNC
2001 r., nr 2, poz. 22).
W świetle art. 168 § 1 k.p.c. przywrócenie terminu może nastąpić tylko wtedy,
gdy niedokonanie czynności procesowej w terminie nastąpiło bez winy strony.
Brak winy podlega przy tym ocenie z uwzględnieniem obiektywnego miernika
staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy.
Oddalając wniosek o przywrócenie terminu, Sąd Apelacyjny stwierdził, że nie
było potrzeby dołączania do skargi kasacyjnej żadnych innych dokumentów poza
oświadczeniem, o którym mowa w art. 102 u.k.s.c., że powód mógł bez
jakichkolwiek przeszkód złożyć to oświadczenie w zakreślonym terminie oraz
że uchybienie terminowi było jedynie wynikiem niestaranności powoda, który nie
zawiadomił pełnomocnika o swoim aresztowaniu i pobycie w zakładzie karnym.
5
Nawiązując do przytoczonej argumentacji, trzeba przypomnieć, że do
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone oświadczenie
obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach
utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów (art. 102 ust. 2 u.k.s.c.)
oraz że wniosek o zwolnienie od kosztów strony reprezentowanej przez adwokata
lub radcę prawnego złożony bez dołączenia oświadczenia, o którym mowa
w art. 102 ust. 2, przewodniczący zwraca bez wezwania o uzupełnienie braków
formalnych (art. 102 ust. 4 u.k.s.c.). Rację ma zatem skarżący podnosząc, że jego
pełnomocnik mógł wprawdzie złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
w terminie tygodniowym od doręczenia mu pisma wzywającego o opłatę od skargi
kasacyjnej, lecz wniosek taki, złożony bez wymaganego oświadczenia, nie byłby
skuteczny, ponieważ podlegałby zwrotowi. Oceniając staranność strony ubiegającej
się o przywrócenie uchybionego terminu trzeba natomiast uwzględniać możność
podejmowania przez nią skutecznych czynności procesowych.
Uszło również uwagi Sądu Apelacyjnego, że wezwanie o opłatę od skargi
kasacyjnej zostało doręczone pełnomocnikowi w dniu 16 czerwca 2014 r., a więc
w czasie kiedy już wiedział o aresztowaniu powoda i jego osadzeniu w zakładzie
karnym. Wynikało to z twierdzeń przytoczonych we wniosku o przywrócenie terminu
i z dołączonej doń kserokopii potwierdzenia nadania w dniu 28 maja 2014 r.
przesyłki poleconej do powoda na adres zakładu karnego. Nie można w tej
sytuacji podzielić poglądu Sądu Apelacyjnego, że przyczyną uchybienia terminowi
była niestaranność skarżącego, polegająca na zaniechaniu zawiadomienia
pełnomocnika o swoim aresztowaniu i osadzeniu w zakładzie karnym.
Sąd Apelacyjny nie wyjaśnił również okoliczności związanych
z cenzurowaniem korespondencji kierowanej do skarżącego i wynikającym stąd
opóźnieniem w jego kontaktach z pełnomocnikiem. W konsekwencji konieczne
stało się ponowne rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu, nie można
bowiem ani odeprzeć podniesionych przez skarżącego zarzutów naruszenia art.
168 § 1 i art. 3986
§ 2 k.p.c., ani orzec co do istoty sprawy.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie w części
6
odrzucającej skargę kasacyjną, powodując tym samym upadek tego postanowienia
w części oddalającej wniosek o przywrócenie terminu (zob. uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 16 listopada 2004 r., III CZP 62/04, OSNC 2005, nr 11,
poz. 181).
O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono zgodnie z art. 108 § 2
w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.