Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 487/14
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z wniosku W. D.
przy uczestnictwie M. D.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej uczestniczki
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 11 grudnia 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę
Sądowi Okręgowemu w W.
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym przez uczestniczkę M. D. postanowieniem z dnia 11 grudnia
2013 r. Sąd Okręgowy w W. zmienił zaskarżone przez wnioskodawcę – W. D.
postanowienie Sądu Rejonowego w W. w ten sposób, że obniżył zasądzoną kwotę
spłaty do kwoty 86 220 złotych oraz oddalił apelację w pozostałej części. W sprawie
tej ustalono co następuje:
Sąd Okręgowy co do zasady podzielił ustalenia faktyczne Sądu I instancji
i przyjął je za własne. Nie zgodził się jednak z ustaleniem tego Sądu, że matka
wnioskodawcy – B. B. dokonała darowizny 80 000 zł na rzecz obojga małżonków.
W tym zakresie ustalenia te, zdaniem Sądu II instancji, zostały dokonane z
naruszenie art. 33 pkt 2 k.r.o. w zw. z art. 6 k.c.
Zgodnie z art. 43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku
wspólnym. Co do zasady, spłata należna uczestniczce z tytułu wyrównania wartości
udziałów wyniosłaby zatem na podstawie art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 1035 k.c.
w zw. z art. 46 k.r.o. kwotę 406 220 zł (1/2 x 812 440 zł). Jednakże, kwotę tę
należało pomniejszyć o kwotę odpowiadającą nakładom z majątku osobistego
wnioskodawcy na majątek wspólny obojga małżonków. Sąd II instancji zauważył,
że zgodnie z art. 45 § 1 zd. 2 k.r.o. każdy z małżonków może żądać zwrotu
wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek
wspólny. Zgodnie zaś z art. 567 § 1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku
wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, sąd rozstrzyga
także m.in. o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego
na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie, podlegają zwrotowi.
W toku postępowania przez Sądem I instancji kwestią sporną było to, czy
środki pieniężne, stanowiące 4/5 ceny nabycia wchodzącej w skład majątku
wspólnego nieruchomości, położonej przy ul. W. 78 w W., a pochodzące z
darowizny, dokonanej przez matkę wnioskodawcy (kwota 80.000 zł) weszły do
majątku osobistego wnioskodawcy, czy też do majątku wspólnego małżonków.
Zdaniem Sądu II instancji brak jakiegokolwiek dowodu na to, iż matka
wnioskodawcy darowała środki pieniężne w kwocie 80.000 zł do majątku
3
wspólnego. Nie potwierdzają tego, ani zeznania wnioskodawcy, ani uczestniczki.
Tym samym, ustalenie Sądu Rejonowego, że matka wnioskodawcy, przekazując
kwotę 80.000 zł postanowiła, iż kwota ta wejdzie do majątku wspólnego jest
dowolne i niczym niepoparte. Zostało zatem dokonane z naruszeniem art. 233 § 1
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. W konsekwencji, mając na uwadze ówczesną cenę
nabycia nieruchomości, wchodzącej w skład majątku wspólnego oraz udział w tej
cenie środków pochodzących z darowizny, dokonanej na rzecz wnioskodawcy,
zasadnym było uznanie, iż wnioskodawca poniósł nakład z majątku osobistego na
majątek wspólny w wysokości 4/5 ceny jego nabycia (80.000 zł ze 100.000 zł).
Oznacza to, przy przyjęciu niespornej aktualnej wartości nieruchomości na kwotę
przeszło 800.000 zł, że nakład wnioskodawcy z majątku osobistego na majątek
wspólny wynosi 640.000 zł (80% x 100.000 zł), a pozostała kwota pochodziła
z majątku wspólnego obojga małżonków. Konkludując wnioskodawca wobec
przyznania na jego rzecz wszystkich składników majątkowych, powinien w oparciu
o art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. dokonać na rzecz
uczestniczki spłaty w kwocie 86.220 zł (1/2 z 812.440 zł – 640.000 zł), a nie, jak
orzekł Sąd Rejonowy w kwocie 406 220 zł.
W skardze kasacyjnej uczestniczka zarzuciła naruszenie przepisów
postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. 1) art. 382 oraz art.
228 § 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., przez wydanie orzeczenia
z pominięciem materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji,
w postaci dokumentów znajdujących się w aktach sprawy o rozwód prowadzonej
w Sądzie Okręgowym W. pod sygn. akt … 1142/04 między M. D., a W. D. oraz
sprawy prowadzonej między tymi stronami w Sądzie Rejonowym w W. pod sygn.
akt … 778/10 o alimenty, które to dowody zostały formalnie dopuszczone (k. 28) i z
którymi Sąd I instancji zapoznał się wykonując czynności urzędowe (k. 31), a
których pominięcie przez Sąd II instancji spowodowało, że Sąd Okręgowy ustalił
wysokość spłaty na rzecz uczestniczki nie biorąc pod uwagę faktu dokonania przez
nią nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny, co z kolei spowodowało
wadliwe określenie wysokości kwoty spłaty i tym samym miało istotny wpływ na
wynik sprawy; 2) art. 316 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2
k.p.c., przez wydanie orzeczenia, które nie miało podstawy w postaci stanu rzeczy
4
istniejącego w chwili zamknięcia posiedzenia, w związku z pominięciem przez Sąd
Okręgowy okoliczności faktycznej w postaci dokonania przez M. D. nakładu z
majątku osobistego na majątek wspólny, co spowodowało wadliwe określenie
wysokości kwoty spłaty i tym samym miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej są zasadne. Z materiału dowodowego
zebranego w sprawie wynika, że Sąd I instancji zapoznał się z dokumentami,
znajdującymi się w aktach sprawy o rozwód prowadzonej w Sądzie Okręgowym
pod sygn. akt … 1142/04 między M. D., a W. D. oraz w aktach sprawy
prowadzonej między tymi stronami w Sądzie Rejonowym pod sygn. akt … 778/10 o
alimenty oraz formalnie dopuścił te dowody. Potwierdza to protokół z rozprawy (k.
28 i k. 30-31). W aktach wskazanych spraw znajdują się pisemne umowy darowizny
z których wynika, że darowizny były dokonywane także na rzecz skarżącej. Sąd
Okręgowy wydając zaskarżone postanowienie w ogóle nie odniósł się do tych
dowodów. Mając na uwadze, że zgodnie z art. 382 k.p.c., który na mocy art. 13 § 2
k.p.c. znajduje także zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, sąd apelacyjny
orzeka również na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu
pierwszej instancji, pominięcie przy wydawaniu orzeczenia tych dokumentów
niewątpliwie narusza wspomniany przepis. Ponadto takie pominięcie umów
darowizny dokonanych na rzecz M. D. doprowadziło do naruszenia art. 316 k.p.c.,
gdyż sąd II instancji orzekał biorąc pod uwagę nie stan rzeczy istniejący w chwili
zamknięcia rozprawy, ale stan rzeczy zubożony o ustalenia dokonane już przez
sąd I instancji.
Pominięcie zebranych w sprawie materiałów dowodowych w postaci
pisemnych umów darowizny miało istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia. Z umów
darowizny wynika, że były one dokonywane na rzecz skarżącej z przeznaczeniem
także na zakup mieszkania. Sąd II instancji ustalił zaś, że skarżąca żadnych
darowizn na ten cel nie otrzymała i nie poniosła nakładów na zakup mieszkania,
które w wyniku zniesienia współwłasności przypadło wnioskodawcy, co
w konsekwencji spowodowało obniżenie przyznanej jej przez Sąd Rejonowy
spłaty.
5
Mając na względzie powyższe Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
k.p.c., orzekł jak w sentencji postanowienia.