Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 420/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSA del. do SN Mariusz Młoczkowski
Protokolant Katarzyna Wełpa
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Beaty Mik,
w sprawie M. K.
skazanego z art. 216 § 1 kk, art. 217 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 30 kwietnia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 14 maja 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 13 listopada 2013 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok w części utrzymującej w mocy wyrok
Sądu Rejonowego co do czynu z pkt II oraz rozstrzygnięcie o
kosztach sądowych postępowania odwoławczego i sprawę w tym
zakresie przekazuje Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania,
2) pozostawia kasację bez rozpoznania w części utrzymującej
wyrok Sądu Rejonowego co do czynu z pkt I,
2
3) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz:
a) adw. J. W., Kancelaria Adwokacka, kwotę 442,80 zł (czterysta
czterdzieści dwa złote osiemdziesiąt groszy)w tym 23% podatku
VAT, za sporządzenie i wniesienie kasacji,
b) adw. J. O., Kancelaria Adwokacka, kwotę 738 zł (siedemset
trzydzieści osiem złotych), w tym 23% podatku VAT, za obronę
skazanego przed Sądem Najwyższym.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 13 listopada 2013 r., uznał M. K. za winnego
tego, że:
I. od maja 2012 r. do 11 października 2012 r. kilkakrotnie z góry powziętym
zamiarem znieważył słownie J. S. używając wobec niej słów powszechnie
uznanych za obelżywe, to jest za winnego popełnienia czynu z art. 216 § 1 k.k. w
związku z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 216 § 1 k.k. wymierzył karę 50
stawek dziennych grzywny po 30 zł za stawkę,
II. w dniu 11 października 2012 r. będąc pod wpływem alkoholu naruszył
nietykalność cielesną J. S. dusząc ją, po czym wziął do ręki patelnię z rozgrzaną
oliwą i oblał nią jej ręce powodując w konsekwencji u pokrzywdzonej drobne
oparzenia I/II stopnia w zakresie szyi i kończyny górnej lewej, które to obrażenia
naruszyły czynności narządów jej ciała na okres poniżej dni siedmiu, to jest
popełnienia czynu z art. 217 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k. i
za to na podstawie art. 157 § 2 k.k. w związku z art. 11 § 3 k.k. wymierzył karę 6
miesięcy pozbawienia wolności.
Apelacje od tego wyroku złożyli: oskarżony i jego obrońca.
Oskarżony w osobistej apelacji zarzucił nieprzeprowadzenie na rozprawie
głównej dowodu z uzupełniającej opinii biegłych lekarzy psychiatrów, mimo że
składał taki wniosek. Skarżący żądał uniewinnienia go i „zwolnienie… z wszelkich
opłat”.
Obrońca w swojej apelacji zarzucił obrazę przepisów postępowania, tj. art.
410 k.p.k. i 7 k.p.k. oraz błąd w ustaleniach faktycznych, po czym wniósł o zmianę
3
zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego albo uchylenie tego
orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z dnia 14 maja 2014 r., Sąd Okręgowy utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok, uznając obie apelacje za oczywiście bezzasadne (pkt I),
zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. W. kwotę 619,92 zł tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym
(pkt II) oraz zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa „koszty sądowe za
postępowanie odwoławcze, zwalniając go jednocześnie od opłaty za II instancję”
(pkt III).
W kasacji od pkt I i III wyroku Sądu odwoławczego obrońca skazanego
zarzucił rażące naruszenie przepisów postępowania, tj:
„– przepisu art. 433 § 2 k.p.k. poprzez nierozważenie przez Sąd Odwoławczy
zarzutu podniesionego w apelacji wywiedzionej osobiście przez skazanego (…), a
dotyczącego naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, tj. przepisu
art. 201 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie wniosku M. K. o dopuszczenie dowodu z
uzupełniającej opinii biegłych z zakresu psychiatrii wobec zarzucanej przez
skarżącego niepełności sporządzonej opinii, które to uchybienie miało istotny wpływ
na treść orzeczenia, albowiem na podstawie wadliwie przeprowadzonego dowodu z
opinii biegłych zostały poczynione ustalenia w przedmiocie stanu zdrowia
psychicznego skazanego, w szczególności w zakresie możliwości rozpoznania
przez wymienionego znaczenia swych czynów i pokierowania swym
postępowaniem,
- przepisu art. 457 § 3 k.p.k. poprzez niepodanie przez Sąd II instancji w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przyczyn, z jakich Sąd Odwoławczy uznał za
niezasadny wniosek skazanego zawarty w apelacji osobiście przez niego
wywiedzionej o zwolnienie go od ponoszenia kosztów sądowych w postępowaniu
odwoławczym (z wyłączeniem opłaty), które to uchybienie miało istotny wpływ na
treść orzeczenia, albowiem Sąd II instancji obciążył skazanego kosztami
postępowania sądowego za postępowanie odwoławcze, w skład których wchodziły
przede wszystkim koszty obrony udzielonej skazanemu z urzędu, mimo że obrońca
został ustanowiony dla wymienionego na podstawie przesłanek stypizowanych w
przepisie art. 78 § 1 k.p.k.”
4
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy do rozpoznania właściwemu sądowi.
Prokurator w pisemnej odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Oba zarzuty kasacyjne są oczywiście zasadne.
I. Biegli psychiatrzy wydali opinię w dniu 12 grudnia 2012 r. Mimo wymogu
wynikającego z art. 200 § 2 pkt 4 k.p.k., nie wskazano w niej czasu
przeprowadzenia badań oskarżonego (opinia – k. 50 – 53). Oskarżony pierwszy raz
w piśmie z dnia 21 maja 2013 r. wnosił, aby Sąd I instancji wezwał biegłe na
rozprawę w celu podania przez nie daty badania (k. 162). Obrońca na rozprawie w
dniu 18 czerwca 2013 r. (błędnie w protokole wpisano „20”) podtrzymał ten wniosek
(k. 175). Sąd Rejonowy w czasie rozprawy w dniu 20 czerwca 2013 r. oddalił
wniosek bez wskazania podstawy rozstrzygnięcia i bez jego uzasadnienia (k. 186).
Oskarżony w dniu 26 czerwca 2013 r. zwrócił się o zobowiązanie biegłych choćby
do pisemnego oświadczenia, kiedy był przez nie badany (k. 191). Sąd I instancji nie
odniósł się do tego wniosku. Oskarżony, oprócz apelacji, także w piśmie z dnia 18
marca 2014 r. nazwanym jej uzupełnieniem (k. 314) powtórzył, że nie był badany
przez biegłe. Pismo to zostało ujawnione na rozprawie apelacyjnej (k. 322). Opinia
biegłych była więc niepełna już w związku z niedochowaniem wymogu określonego
w art. 200 § 2 pkt 4 k.p.k. Pomimo podniesienia w apelacji oskarżonego zarzutu
naruszenia przez to art. 201 k.p.k., choć nie wyartykułowanego w niej, oraz
wskazanych wyżej zaszłości procesowych, Sąd odwoławczy ani słowem nie odniósł
się do tego zarzutu w pisemnym uzasadnieniu. Świadczy to o postawieniu go poza
uwagą, a więc o rażącym naruszeniu art. 433 § 2 k.p.k. Uchybienie to mogło mieć
istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku ze względu na wagę opinii biegłych
psychiatrów dla oceny Sądu co do poczytalności oskarżonego, a więc i jego winy.
Po prostu, Sądowi odwoławczemu nie było wolno przejść do porządku nad tym
zarzutem apelacji, skoro oskarżony ma prawo żądać uzupełniającego
przesłuchania biegłych psychiatrów na - wskazaną przez niego - tak istotną
okoliczność, decydującą o rzetelności ich opinii.
5
Zaskarżony wyrok z powodu powyższego uchybienia nie mógł się ostać, ale
tylko w zakresie rozstrzygnięcia o utrzymaniu w mocy wyroku Sądu Rejonowego co
do czynu z pkt II. Bowiem za czyn z pkt I wymierzona została kara nieizolacyjna, co
czyniło niedopuszczalną kasację obrońcy w zakresie tego czynu (zob. art. 523 § 2
k.p.k.), nie podnoszącą żadnego z uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. (zob.
art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k.). Zatem kasację co do czynu z pkt I należało pozostawić
bez rozpoznania jako niedopuszczalną.
II. Sąd Rejonowy wyznaczył obrońcę z urzędu dla oskarżonego, ponieważ
należycie wykazał, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony (vide k. 117 z
przywołaniem podstawy z art. 78 § 1 k.p.k.) Oskarżony w apelacji i późniejszym
piśmie (k. 293, 320) wniósł o zwolnienie go od kosztów postępowania
odwoławczego. Mimo tego Sąd odwoławczy zwolnił go tylko od niewielkiej części
tych kosztów w postaci opłaty. Uzasadnienie wyroku nie zawiera motywów takiej
decyzji. Trafnie więc w kasacji zarzucano rażące naruszenie art. 457 § 3 k.p.k.,
mające swe źródło w uchybieniu dyspozycji art. 433 § 2 k.p.k., które mogło mieć
istotny wpływ na treść wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach. Dopuszczalne
było w skardze kasacyjnej zaskarżenie tego rozstrzygnięcia. Aktualne bowiem
pozostaje stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9
marca 2007 r., II KZ 2/07, że kasacja na korzyść oskarżonego z powodu rażącego
naruszenia prawa, innego niż wymienione w art. 439 k.p.k., może być wniesiona
także od tych, zawartych w wyroku sądu odwoławczego, rozstrzygnięć, które nie
dotyczą odpowiedzialności karnej oskarżonego, jeżeli kończą postępowanie w
sprawie, w której orzeczono bezwzględną karę pozbawienia wolności (OSNKW
2007, z. 5, poz. 44).
Ponownie rozpoznając sprawę Sąd odwoławczy wezwie biegłe na rozprawę
apelacyjną celem ustosunkowania się do twierdzenia oskarżonego z apelacji,
mając na uwadze informację zamieszczoną w notatce urzędowej (k. 49), ale też
min. zawartą w opinii, że oskarżony ma się dopiero zgłosić do aresztu (k. 51). Sąd
należycie też uzasadni rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania
odwoławczego.
6