Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 111/15
POSTANOWIENIE
Dnia 6 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Puszkarski
w sprawie P. M.
skazanego z art. 286 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
w dniu 6 maja 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 12 września 2014 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w P.
z dnia 8 października 2013 .,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. zwolnić skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa
kosztów sądowych postępowania kasacyjnego.
3. zasądzić od Skarbu Państwa kwotę 442,80 zł (czterysta
czterdzieści dwa złote osiemdziesiąt groszy), w tym 23%
podatku VAT, na rzecz adw. K. D.
(Kancelaria Adwokacka), obrońcy z urzędu
skazanego P. M., za sporządzenie i
wniesienie kasacji.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z dnia 8 października 2013 r., P. M. uznał za
winnego tego, że:
2
- w dniu 10 marca 2010 r. w Ł., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
poprzez wprowadzenie w błąd P. P., co do zamiaru sprzedaży samochodu
osobowego marki VOLVO S80, doprowadził ww. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 2.000 zł, w ten sposób, że przyjął od P. P.
ww. kwotę bez przekazania przedmiotu sprzedaży;
- w dniu 11 marca 2011 r. w P., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
poprzez wprowadzenie w błąd P. P., co do zamiaru sprzedaży samochodu
osobowego marki LEXUS, doprowadził ww. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 8.000 zł, w ten sposób, że przyjął od P. P.
ww. kwotę bez przekazania przedmiotu sprzedaży,
i przyjmując, iż czyny te stanowią ciąg dwóch przestępstw wyczerpujących
dyspozycję art. 286 § 1 k.k., na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k.
skazał go oraz wymierzył mu karę roku i dwóch miesięcy pozbawienia wolności,
zaliczając na jej poczet okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 23 do
dnia 25 marca 2010 r. Na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego
obowiązek naprawienia w całości szkody wyrządzonej przestępstwami poprzez
zapłatę na rzecz pokrzywdzonego P. P. kwoty 10.000 zł, zaś rozstrzygając co do
kosztów sądowych, na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od ich
ponoszenia i obciążył nimi Skarb Państwa.
Apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w części dotyczącej
rozstrzygnięcia o karze, wniosła obrońca oskarżonego. Podniosła zarzut rażącej
niewspółmierności wymierzonej kary pozbawienia wolności, poprzez brak
warunkowego zawieszenia jej wykonania, w sytuacji gdy czyn oskarżonego
skierowany był w stosunku do osoby, która także pozostawała w konflikcie z
prawem, co należało, wbrew twierdzeniom Sądu, uwzględnić w procesie
wymierzania kary, podobnie jak wyrażenie skruchy przez oskarżonego.
W konkluzji obrońca wniosła o zmianę wyroku w zakresie kary pozbawienia
wolności, poprzez zawieszenie jej wykonania.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 12 września 2014 r., zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił orzeczenie o obowiązku naprawienia
przez oskarżonego szkody (pkt 1), a w pozostałym zakresie wyrok utrzymał w mocy
(pkt 2 wyroku SO). Zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania
3
odwoławczego, przejmując poniesione z tego tytułu wydatki na rachunek Skarbu
Państwa.
Kasację od prawomocnego wyroku Sądu odwoławczego wniosła
wyznaczona z urzędu obrońca aktualnie skazanego P. M. (zbędne jest
każdorazowe przytaczanie drugiego imienia oskarżonego), inna niż ta, która broniła
go przed sądami obu instancji. Zaskarżyła wyrok w części, tj. zawarte w pkt 2
rozstrzygnięcie utrzymujące w mocy wyrok Sądu I instancji, zarzucając:
1. rażące naruszenie prawa materialnego, mające istotny wpływ na treść
wyroku, a mianowicie poprzez utrzymanie przez Sąd Okręgowy błędnej kwalifikacji
prawnej czynu zastosowanej przez Sąd Rejonowy, podczas gdy z prawidłowych
ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego wynika, że oskarżony działał w celu
odzyskania należnej mu wierzytelności, a w konsekwencji zarzucony mu czyn nie
wypełnił ustawowej przesłanki: doprowadzenia innej osoby do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem;
2. rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na
treść wyroku, a mianowicie art. 12 k.k. w zw. z art. 455 k.p.k. poprzez
niezastosowanie konstrukcji czynu ciągłego do zarzuconych oskarżonemu czynów
z art. 286 § 1 k.k. pomimo, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i
zaaprobowane przez Sąd odwoławczy, w sposób oczywisty wskazują na
konieczność przyjęcia, że czyny opisane w pkt I i II wyroku Sądu I instancji zostały
popełnione w warunkach opisanych treścią art. 12 k.k., w konsekwencji czego
utrzymana wobec oskarżonego kara jest rażąco niewspółmierna.
Obrońca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku, jak też wyroku Sądu I
instancji i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów, nadto o
wstrzymanie wykonania zaskarżonego wyroku, zwolnienie skazanego od kosztów
sądowych w postępowaniu kasacyjnym oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów
obrony udzielonej z urzędu w tym postępowaniu, oświadczając, że nie zostały
opłacone w całości ani w części. W sporządzonym trzy dni później „uzupełnieniu
kasacji” obrońca doprecyzowała zasadniczy wniosek tej skargi i wskazała, że
postuluje uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i utrzymanego
w tej części w mocy orzeczenia Sądu I instancji i uniewinnienie oskarżonego od
zarzucanych mu czynów.
4
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Okręgowej wniósł
o jej oddalenie jako bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Należało podzielić pogląd prokuratora co do oddalenia kasacji, trzeba
wszakże zauważyć, że istniały przesłanki do wydania takiego rozstrzygnięcia na
posiedzeniu bez udziału stron, przy uznaniu kasacji za oczywiście bezzasadną (art.
535 § 3 k.p.k.). Oczywiście, w takim wypadku bezprzedmiotowy stał się wniosek o
wstrzymanie wykonania zaskarżonego wyroku. Autorka kasacji stanęła przed
trudnym zadaniem wykazania rażącego naruszenia prawa ze strony Sądu
odwoławczego w sytuacji, gdy zakres orzekania tego Sądu był nader ograniczony.
Wszak w apelacji nie kwestionowano zasadności skazania P. M., a jedynie fakt
wymierzenia mu bezwzględnej kary pozbawienia wolności. W uzasadnieniu
wydanego przez siebie wyroku Sąd ad quem zaznaczył jednak, że dokonał analizy
kontrolowanego orzeczenia w szerszym zakresie - pod kątem istnienia
bezwzględnych przyczyn odwoławczych, jak też, czy nie jest ono rażąco
niesprawiedliwe. Stwierdził Sąd, że analiza ta nie wykazała zaistnienia uchybień, o
których mowa w art. 439 § 1 k.p.k., ani potrzeby postąpienia po myśli art. 440 k.p.k.
Z uwagi na fakt, że ramy orzekania sądu kasacyjnego są ściśle i nader wąsko
zakreślone (zob. art. 536 k.p.k.), jest istotne, że w kasacji tego stanowiska Sądu
odwoławczego nie zakwestionowano, w szczególności nie podniesiono, że obraził
on któryś z wymienionych przepisów.
Zamiast tego obrońca, formułując w obu punktach zarzuty obrazy prawa
materialnego, w istocie wykazywała uchybienia, które, o ile rzeczywiście miałyby
zaistnieć, to w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, czego jednak, jak wcześniej
zaznaczono, w apelacji nie podniesiono. Wnosząc nadzwyczajny środek
zaskarżenia, jego autorka starała się naprawić to niedopatrzenie, jednak w sposób,
który nie mógł być uznany za skuteczny. Jeżeli obrońca jest zdania, że P. M. został
skazany bezpodstawnie, względnie że niesłusznie zamiast jednego przypisano mu
dwa przestępstwa, z negatywną konsekwencją w zakresie wymiaru kary, to jedynie
poprawnym zarzutem kasacji, skłaniającym do rozpatrzenia tej kwestii, byłby zarzut
rażącego naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu art. 440 k.p.k., tj. niezasadnego
uznania, że utrzymanie w mocy wyroku Sądu I instancji w zakresie
5
niekwestionowanego w apelacji skazania oskarżonego, względnie uznania, że
popełnił on dwa, a nie jedno przestępstwo, nie będzie rażąco niesprawiedliwe.
Tymczasem skarżąca podniosła zarzuty obrazy prawa materialnego, wykazując
zresztą brak konsekwencji. Jeżeli bowiem, co wynika z pierwszego zarzutu, jest
zdania, że skazany nie popełnił przestępstw z art. 286 § 1 k.k. i domaga się jego
uniewinnienia, to nie jest jasne, dlaczego zarazem wywodzi, w ramach drugiego
zarzutu, że przy ocenie prawnokarnej jego zachowania należało zastosować
konstrukcję czynu ciągłego.
W ramach obu zarzutów skarżąca podniosła naruszenie przez Sąd
Okręgowy przepisu art. 455 k.p.k., który ma zastosowanie do postępowania
odwoławczego, zatem jego obraza uprawnia do wywiedzenia kasacji. Pomijając
okoliczność, że w takim razie powinna wskazać na obrazę prawa procesowego, a
nie materialnego, należy stwierdzić, że w przypadku pierwszego zarzutu obrońca
myli wynikającą z art. 440 k.p.k. powinność zmiany albo uchylenia, w określonej
sytuacji, wyroku, z obowiązkiem poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu,
czego dotyczy art. 455 k.p.k. Najwidoczniej nie dostrzega też, że przepis ten ma
zastosowanie, gdy fakt popełnienia przez oskarżonego przestępstwa nie budzi
wątpliwości, podobnie jak prawidłowość przedstawionych w opisie czynu
przypisanego ustaleń faktycznych, a jedynie kwalifikacja prawna czynu przyjęta
przez sąd I instancji okazała się być wadliwa. Z pewnością nie wchodzi w rachubę
naruszenie wspomnianego przepisu „poprzez utrzymanie błędnej kwalifikacji
prawnej czynu”, gdy, jak utrzymuje obrońca, zachodziły przesłanki do zmiany
wyroku przez uniewinnienie oskarżonego.
Odnosząc się do drugiego zarzutu kasacji należy zauważyć, że byłby on
zasadny, gdyby Sąd Rejonowy w opisie czynu przypisanego oskarżonemu zawarł
ustalenie, o którym mowa w art. 12 k.k., tj. że oba przestępcze zachowania podjął w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru (z uwagi na przytoczone, różniące się o
dzień, daty tych zachowań jednoznaczne wskazanie, że zostały one podjęte w
krótkich odstępach czasu chociaż byłoby celowe, to nie wydaje się bezwzględnie
konieczne) i mimo to nie przyjął konstrukcji czynu ciągłego. Tymczasem wyrok
Sądu a quo takiego ustalenia nie zawiera, zatem poprawianie przez Sąd
odwoławczy kwalifikacji prawnej czynu w trybie art. 455 k.p.k. nie wchodziło w grę.
6
Jeżeli obrońca uważa, że określone stwierdzenia zawarte w uzasadnieniu wyroku
Sądu Rejonowego przemawiają za przyjęciem, że skazany popełnił jedno, a nie
dwa przestępstwa, to, jak wcześniej stwierdzono, zarzut kasacji powinien zostać
inaczej skonstruowany i wskazywać na obrazę przez Sąd odwoławczy art. 440
k.p.k.
Kierując się powyższymi względami, Sąd Najwyższy orzekł jak w
postanowieniu.
Sytuacja materialna skazanego, powodująca zwolnienie go od kosztów
procesu przez sądy orzekające w obu instancjach, uzasadniała zwolnienie go na
podstawie art. 624 § 1 k.p.k. także od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów
sądowych postępowania kasacyjnego.
Wobec zgłoszenia przez obrońcę wniosku o zasądzenie kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z
dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze
zm.) zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adwokata wspomniane koszty, przy
czym wysokość należnej kwoty określono według stawki ustalonej w § 14 ust. 3 pkt
2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461),
podwyższając ją, zgodnie z § 2 ust. 3 tegoż rozporządzenia, o stawkę podatku od
towarów i usług.