Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2015 r. w Szczecinie

sprawy (...) Kasy Oszczędnościowej Bank (...) Spółka Akcyjna w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń przekazanych na konto bankowe J. P.

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 maja 2014 r. sygn. akt VII U 2166/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2.  zasądza od (...) Kasy Oszczędnościowej Bank (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak

III A Ua 560/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 listopada 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zobowiązał (...) Bank (...) S.A. w W. do zwrotu przekazanych świadczeń za okres od 1 października 2013 r. do 31 października 2013 r. w kwocie 500 zł wskazując, że na konto J. P., zmarłego w dniu 29 września 2013 r., przekazano po jego śmierci emeryturę za miesiąc październik 2013 r. w kwocie 2.060,47 zł. Bank w odpowiedzi na pismo organu rentowego o zwrot świadczenia zwrócił kwotę 1.560,47 zł, w związku z czym do zwrotu pozostała kwota 500 zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o jej zmianę i przyjęcie, że na Banku nie ciąży obowiązek zwrotu kwoty 500 zł oraz o zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu Bank, powołując się na art. 55 ust. 3 ustawy Prawo bankowe wskazał, że jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty przekazanej przez organ rentowy tytułem nienależnego świadczenia, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, zaś w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformował ten organ wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty. Taka sytuacja miała miejsce w spornym przypadku. O śmierci posiadacza konta Bank dowiedział się dopiero z wniosku o zwrot świadczenia z dnia 11 października 2013 r. doręczonego w dniu 17 października 2013 r. Bank odpowiedział na wezwanie pismem z dnia 18 października 2013 r. informując organ rentowy o wypłacie na rzecz uprawnionej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. kwoty 500 zł w dniu 14 października 2013 r. w trybie zlecenia stałego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując dotychczasową argumentację. Ponadto – posiłkując się wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt III AUa 2265/12 - wskazał, że z chwilą śmierci posiadacza rachunku wygasają dokonane przez niego dyspozycje środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym i pełnomocnictwa, z wyjątkiem dyspozycji na wypadek śmierci, o których mowa w art. 56 ustawy Prawo Bankowe, wobec czego wszelkie operacje polegające na wypłatach przez bank środków z rachunku bankowego po śmierci posiadacza tego rachunku, zgodnie z dyspozycjami nie spełniającymi wymogów z art. 56 Prawa bankowego, które z chwilą śmierci przestają obowiązywać, uznać należy za nieuprawnione. W konsekwencji Bank obowiązany jest dokonać zwrotu organowi rentowemu kwot, które tytułem zleceń stałych przekazał po śmierci posiadacza rachunku.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję przyjmując, że (...) Bank (...) S.A. nie ma obowiązku zwrotu na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwoty 500 zł tytułem świadczenia wypłaconego na rzecz J. P. (punkt I) oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II).

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

J. P. od dnia 31 lipca 2006 r. pobierał emeryturę. Świadczenie wypłacano w terminie do 5 dnia każdego miesiąca. J. P. zmarł w dniu 29 września 2013 r.

J. P. zawarł z (...) Bank (...) S.A. w W. umowę o prowadzenie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (...) nr (...).

Świadczenie emerytalne za miesiąc październik 2013 r. w kwocie 2.060,47 zł zostało przekazane przez organ rentowy w dniu 3 października 2013 r. na wskazane konto bankowe J. P..

W dniu 14 października 2013 r. z przedmiotowego rachunku bankowego dokonano w ramach zlecenia stałego przelewu na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. w kwocie 500 zł. W chwili dokonania tej operacji Bank nie dysponował informacją o śmierci J. P..

Pismem z dnia 11 października 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zwrócił się do (...) Bank (...) S.A. w W. o zwrot świadczenia za miesiąc październik 2013 r. dotyczący J. P. w kwocie 2.060,47 zł przekazanego na konto nr (...), z uwagi na zgon świadczeniobiorcy. Przedmiotowe pismo wpłynęło do Banku w dniu 17 października 2013 r. Bank pismem z dnia 18 października 2013 r. poinformował organ rentowy, że przelewem z tego samego dnia, czyli 18 października 2013 r., zwrócił organowi rentowemu kwotę 1.560,47 zł z rachunku J. P.. Jednocześnie wyjaśnił, że pozostała części żądanej kwoty tj. 500 zł została przekazana w dniu 14 października 2013 r. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S..

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz norm prawnych niżej powołanych Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że okoliczności faktyczne rozstrzyganej sprawy pozostawały w zasadzie bezsporne. J. P. posiadający rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w (...) Bank (...) S.A. w W. zmarł w dniu 29 września 2013 r. Świadczenie emerytalne w kwocie 2.060,47 zł za miesiąc październik 2013 r. zostało przekazane na konto J. P.. Bank zwrócił organowi rentowemu jedynie kwotę 1.560,47 zł, ponieważ w dniu 14 października 2013 r. z przedmiotowego rachunku bankowego Bank dokonał przelewu na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. w kwocie 500 zł. Kwestię sporną stanowiło natomiast to, czy Bank ma obowiązek zwrotu organowi rentowemu kwoty 500 zł, skoro wypłata ta realizowana była w ramach zlecenia stałego, a Bank w dacie jej wykonania nie dysponował informacją o śmierci J. P..

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 138a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych bank jest obowiązany zwrócić Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kwoty świadczeń przekazane na rachunek w banku za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy.

Sąd meriti zwrócił uwagę, że interpretacji powyższego przepisu dokonał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 czerwca 2006 r., II UZP 7/06, w uzasadnieniu której wskazał, iż przewidziany w art. 138a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obowiązek zwrotu przez bank Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kwot świadczeń przekazywanych na rachunek w banku za miesiące przypadające po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy (...) reguluje wyłącznie taką sytuację, w której nie ma osoby zobowiązanej do zwrotu świadczenia mającego charakter pobranego nienależnie, a wpłaconego przez organ rentowy na rachunek bankowy świadczeniobiorcy. Odnosi się więc do wpłat dokonanych na rachunek prowadzony indywidualnie dla świadczeniobiorcy, czyniąc bank zobowiązanym do zwrotu organowi rentowemu świadczeń przekazanych za miesiące przypadające po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy. Celem regulacji wynikającej z art. 138a ustawy emerytalno-rentowej jest umożliwienie organowi rentowemu odzyskanie świadczeń, które bez jego winy zostały wypłacone pomimo ustania do nich prawa, a nie ma podstaw, aby uznać, że pobrała je jakakolwiek osoba, która zobowiązana byłaby do ich zwrotu w myśl zasad zapisanych w art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tego rodzaju rozwiązanie otwiera organowi rentowemu drogę nie tylko do żądania od banku zwrotu wpłaconych na rachunek bankowy świadczeń, które w inny sposób nie mogłyby być odzyskane, ale także do sporządzenia na podstawie prawomocnej decyzji w tym przedmiocie tytułu wykonawczego, o którym mowa w art. 26 i 27 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. nr 229, poz. 1954 ze zm.) w razie braku dobrowolnego zwrotu należności, bowiem art. 138a ustawy emerytalno-rentowej stanowi o odpowiednim stosowaniu art. 144 ust. 1 tejże ustawy.

Następnie sąd pierwszej instancji podniósł, że według art. 55 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (j. t. Dz. U. z 2012 r., poz. 1376 ze zm.) w przypadku śmierci posiadacza rachunku bank jest obowiązany wypłacić z rachunku kwotę równą wpłatom dokonanym przez organ rentowy za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wpłacającego to świadczenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat. Przy czym, zgodnie z treścią art. 55 ust. 3 Prawa bankowego, bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa wyżej, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wpłacającego świadczenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty. Sąd meriti zaznaczył, że przepis art. 55 ust. 3 Prawa bankowego stanowi lex specialis w stosunku do regulacji zawartej w art. 138a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazuje on w jakich przypadkach bank może uwolnić się od obowiązku zwrotu organowi rentowemu kwot, o których mowa w art. 55 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo bankowe.

Dalej sąd pierwszej instancji podzielając stanowisko Sądu Apelacyjnego w Szczecinie zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 października 2006 r., III AUa 543/06, stwierdził, że treść art. 55 ust. 3 wskazuje, iż bank po złożeniu wniosku o zwrot nadpłaconych świadczeń zobowiązany jest zwrócić je organowi wnioskującemu z rachunków zmarłego posiadacza, o ile przed złożeniem tego wniosku nie dokonano wypłat innym osobom, które to wypłaty uniemożliwiają zrealizowanie wniosku w całości lub w części, informując o tym w terminie 30 dni organ wypłacający świadczenie i wskazując osoby, które pobrały świadczenie.

Przenosząc powyższą interpretację na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że Bank spełnił wymagania określone w art. 55 ust. 3 Prawa bankowego i tym samym uwolnił się od obowiązku zwrotu spornej części nadpłaconego świadczenia rentowego. Bank przed dniem powzięcia informacji o śmierci J. P., tj. przed otrzymaniem wniosku organu rentowego o zwrot świadczenia, dokonał wpłaty 500 zł na konto Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.. W tym zakresie wykonał swoje zobowiązanie zaciągnięte względem posiadacza rachunku bankowego, o którego śmierci nie miał informacji (zapłata nastąpiła w ramach zlecenia stałego przelewu). Ponadto pismem z dnia 18 października 2013 r. Bank poinformował organ rentowy, że sporna kwota 500 zł została przekazana 14 października 2013 r. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.. Informacji tej Bank udzielił zatem w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku o zwrot nadpłaconych należności (wniosek wpłynął do organu rentowego w dniu 17 października), wskazując jednocześnie podmiot, który otrzymał przelaną kwotę.

W świetle powyższego sąd pierwszej instancji uznał, że Bank spełnił wszystkie warunki, zwalniające go z obowiązku zwrotu organowi rentowemu z rachunku J. P. nadpłaconych świadczeń w kwocie 500 zł i dlatego na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję przyjmując, iż (...) Bank (...) S.A. w W. nie ma obowiązku zwrotu na rzecz organu rentowego kwoty 500 zł tytułem świadczenia wypłaconego na rzecz J. P..

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisów art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 k.p.c., uwzględniając że organ rentowy jako strona przegrywająca winien zwrócić odwołującemu się koszty zastępstwa procesowego. Wysokość tych kosztów Sąd ustalił na podstawie § 6 pkt 1 oraz § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (j. t. Dz. U. z 2013 r., poz. 490). Sąd miał przy tym na uwadze, że sprawa będąca przedmiotem niniejszego postępowania nie jest sprawą o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego, jest natomiast rodzajowo zbliżona do sprawy cywilnej o zapłatę, w której stawki pełnomocnika ustala się w zależności od wartości przedmiotu sporu. W związku z czym do określenia stawki minimalnej wynagrodzenia pełnomocnika sąd przyjął kwotę, której zwrotu od Banku żądał organ rentowy.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

1. obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 55 ust. 3 w związku z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (j. t. Dz. U. z 2012 r., poz. 1376 ze zm.) poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż „innymi uprawnionymi osobami” jest Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S., podczas gdy są nimi jedynie małżonek, wstępny, zstępny lub rodzeństwo, w wyniku czego doszło do nieuprawnionego zwolnienia odwołującego się Banku z obowiązku zwrotu organowi rentowemu kwoty 500 zł;

- art. 138a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna) poprzez jego niezastosowanie podczas gdy organ rentowy dokonał przelewu świadczenia emerytalnego za miesiąc październik 2013 r., na konto rachunku bankowego zmarłego we wrześniu świadczeniobiorcy J. P.;

2. obrazę przepisów postępowania tj. art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 k.p.c. w związku z § 6 pkt 1 oraz § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490) poprzez przyznanie kosztów zastępstwa procesowego od organu w sytuacji, gdy odwołanie winno ulec oddaleniu.

Podnosząc powyższe apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji,

- zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych za obie instancje.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podniósł, że art. 55 ust. 3 Prawa bankowego ustanawia dwie przesłanki zwolnienia się banku od obowiązku zwrotu pełnej lub częściowej kwoty określonej w art. 55 ust. 1 pkt 2, które musza być spełnione łącznie. Zdaniem organu rentowego nie została spełniona pierwsza z wymienionych przesłanek, gdyż po śmierci posiadacza rachunku, tj. J. P. dokonano wypłaty kwoty 500 zł nieuprawnionemu podmiotowi, tj. Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S..

Zdaniem skarżącego, opartym między innymi na wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2012 r., I UK 327/11 (LEX nr 1212048) oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 marca 2007 r., III AUa 2847/05 (LEX nr 339747), istotnym w sprawie jest to, że za uprawnione w rozumieniu art. 55 ust. 3 Prawa bankowego nie mogą być uznane jakiekolwiek podmioty na rzecz, których dokonano wypłaty środków z rachunku bankowego posiadacza po jego śmierci, a jedynie tylko osoby wymienione w jego art. 56 ust. 1, tj. małżonek, wstępny, zstępny lub rodzeństwo. Natomiast żaden przepis Prawa Bankowego nie zwalnia banku od konieczności dokonania zwrotu wpłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwoty pieniężnej, a następnie wypłaconej po śmierci posiadacza rachunku bankowego innym podmiotom, w sytuacji braku informacji o śmierci posiadacza przed dokonaniem wypłaty z jego rachunku.

Jednocześnie apelujący podniósł, że przywołane przez Sąd Okręgowy orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 października 2006 r., sygn. akt III AUa 543/06 (LEX 253487) nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, bowiem nie odnosi się w żadnym stopniu do definicji wypłaty „innym uprawnionym osobom”. Z ustalonego w tym orzeczeniu stanu faktycznego wynika, że nie wiadomo komu wypłacono dochodzą przez organ rentowy kwotę pieniężną, dlatego też nie zrozumiałym jest w ocenie apelującego przywoływanie tego wyroku.

W odpowiedzi na apelację (...) Bank (...) S.A w W. wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych w całości podzielając argumentację prawną przedstawioną przez sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i nie znajdując podstaw prawnych dla uznania zasadności zarzutów apelacji.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona i doprowadziła do wnioskowanej zmiany zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy, który jest między stronami bezsporny, dokonał natomiast błędnego zastosowania obowiązujących norm prawnych, a w szczególności art. 55 ust. 3 ustawy Prawo bankowe.

W sprawie bezspornym jest, że J. P. zmarł 29 września 2013 r., organ rentowy przelał na jego konto w odwołującym się Banku emeryturę za miesiąc październik 2013 r. w kwocie 2.060,47 zł, że ze świadczenia tego została dokonana wypłata na podstawie stałego zlecenia w wysokości 500 zł z tytułu czynszu na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. w dniu 14 października 2013 r. Nie budzi też żadnych wątpliwości fakt, że na wezwanie organu rentowego z dnia 11 października 2013 r., doręczone Bankowi w dniu 17 października 2013 r. Bank dokonał zwrotu środków, które pozostały na koncie J. P. jednocześnie informując, że kwota 500 zł została wypłacana przed otrzymaniem zawiadomienia na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...).

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie sposób zgodzić się z argumentacją, że odwołujący się Bank wskazując na przekazanie kwoty 500 zł na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z tytułu czynszu i złożonego przez J. P. stałego zlecenia zwolnił się z obowiązku zwrotu także tej kwoty organowi emerytalnemu. Stałe zlecenie złożone przez J. P. wygasło bowiem z dniem jego śmierci, tj. 29 września 2013 r., zatem Bank utracił z tym dniem tytułu do dokonania wypłaty z emerytury przekazanej przez organ emerytalny za miesiąc po śmierci J. P.. Jednocześnie nie zwalnia Banku z tego obowiązku okoliczność, że o śmierci posiadacza rachunku dowiedział się dopiero w dniu 17 października 2013 r. z pisma organu rentowego z dnia 11 października 2013 r., a więc po dokonaniu przelewu z tytułu stałego zlecenia na konto spółdzielni. Wbrew stanowisku Banku art. 55 ust. 3 Prawa bankowego nie zwalnia go od odpowiedzialności w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) jest „inną uprawniona osobą” w rozumieniu powołanego przepisu, ponieważ jej uprawnienie wobec zmarłego również wygasło. Zatem, brak tytułu do wypłaty należności czyni działanie Banku bezprawnym, a tym samym świadczenie winno zostać zwrócone organowi rentowemu w całości. Łącznie z kwotą 500 zł przekazaną w ramach zlecenia, które wygasło.

Sąd odwoławczy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela w tym przedmiocie stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie przedstawione w wyroku z dnia 24 kwietnia 2013 r., III A Ua 2265/12 (LEX nr 1315738), w którym wskazano: „Z chwilą śmierci posiadacza rachunku wygasają dokonane przez niego dyspozycje środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym oraz pełnomocnictwa, z wyjątkiem dyspozycji dokonanych w trybie art. 56 ustawy z 1997 r. - Prawo bankowe, a więc dyspozycji na wypadek śmierci. W myśl bowiem tego przepisu, posiadacz rachunku, na warunkach w nim przewidzianych, może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci). Ten przepis (art. 56 Prawa bankowego) ma charakter wyjątku od przedstawionej wyżej zasady i wobec tego uznać należy, iż takie osoby, które zostały wskazane w dyspozycji na wypadek śmierci są osobami uprawnionymi do dokonania na ich rzecz wypłat z rachunku bankowego zmarłego posiadacza rachunku, po dacie jego śmierci. Wszelkie operacje polegające na wypłatach przez bank środków z rachunku bankowego po śmierci posiadacza tego rachunku, zgodnie z dyspozycjami nie spełniającymi wymogów z art. 56 Prawa bankowego, które z chwilą śmierci przestają obowiązywać, uznać należy za nieuprawnione i wobec tego Bank obowiązany jest dokonać zwrotu organowi rentowemu kwot, które tytułem zleceń stałych przekazał po śmierci posiadacza rachunku (art. 55 ust. 3 Prawa Bankowego w związku z art. 138a ustawy emerytalnej).”

Mając na uwadze powyższe uznać należało, że dokonana przez odwołujący się Bank po śmierci J. P. wypłata na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...), która nie jest objęta dyspozycją art. 56 ustawy Prawo bankowe, jak również nie jest inną osobą uprawnioną w rozumieniu art. 55 ust. 3 tej ustawy, bez tytułu prawnego, nie uprawnia do zastosowania wobec Banku zwolnienia przewidzianego w art. 55 ust. 3 tej ustawy. Dlatego zasadnie organ emerytalny zobowiązał odwołujący się Bank do zwrotu świadczenia pobranego z tytułu emerytury wpłaconej na rachunek J. P. za miesiąc następujący po miesiącu, w którym zmarł na podstawie art. 138a ustawy emerytalnej.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy, między innymi, koszt ustanowienia zastępstwa procesowego. Niniejsza sprawa, jak słusznie wskazał sąd pierwszej instancji nie jest sprawą o świadczenie z ubezpieczenia społecznego, ale sprawą najbardziej zbliżoną do spraw cywilnych o zapłatę kwoty 500 zł. Dlatego na podstawie § 5 w związku z § 6 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490) sąd odwoławczy ustalił wysokość wynagrodzenie pełnomocnika w pierwszej instancji na kwotę 60 zł, a na podstawie § 12 ust. 1 pkt 2 tego rozporządzenia, wynagrodzenie w postępowaniu apelacyjnym – w wysokości 120 zł.

Zatem, skoro uwzględniono apelację organu rentowego, uznać należało, że odwołujący się Bank przegrał postępowanie zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji, a wobec tego, zasądzono od odwołującego się na rzecz organu rentowego zwrot kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje w łącznej kwocie – 180 zł, zgodnie z powołanymi powyżej przepisami (punkt 2 sentencji wyroku).

SSA Barbara Białecka SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak