Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem wydanym w dniu 30 lipca 2014 roku w sprawie o sygnaturze akt I Ns 652/08 z wniosku Z. W. z udziałem Wspólnoty Mieszkaniowej (...) położonej w Ł. przy Al. (...), A. O., K. Ś., W. W., J. K., M. K., A. B., B. B., J. M., W. K., A. K. i Gminy Ł. – Administracji Zasobów Komunalnych Ł. o ustanowienie zarządcy Sąd Rejonowy dla Łodzi –Śródmieścia w Łodzi oddalił wniosek.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż wnioskodawca i uczestnicy są właścicielami lokali wchodzących w skład nieruchomości położonej przy Al. (...) w Ł., w której zarząd - na mocy uchwały nr 4/2005 z dnia 17 maja 2005 roku – sprawują: B. B., K. Ś. i J. K.. Od dnia 1 maja 2007 roku administrowaniem przedmiotową nieruchomością zajmowała się E§ (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której Prezesem Zarządu jest M. R.. W dniu 11 września 2007 roku właściciel lokalu nr (...) zwrócił się do Wspólnoty Mieszkaniowej z prośbą o wykonanie izolacji zewnętrznej budynku i docieplenia części budynku na parterze od strony werandy przy lokalu z uwagi na fakt jego zalania i zniszczenia. Uchwałą z dnia 6 grudnia nr (...) właściciele lokali przyjęli plan budowy i modernizacji instalacji odbiorczych ciepła w budynku określając koszt remontu na kwotę 35.000 zł, zaś uchwałą nr 6/2007 z tej samej daty postanowili sfinansować wykonanie izolacji pionowej zewnętrznej części fundamentów od zachodniej strony budynku w obrębie lokalu nr (...) do kwoty 4.000 zł. W piśmie z dnia 17 stycznia 2008 roku skierowanym do Zarządu Wspólnoty Z. W. podniósł zastrzeżenia co do faktury nr (...) z dnia 11 grudnia 2997 roku wystawionej przez firmę (...)- K. Ł. za wykonanie izolacji i ocieplenia pionowego fundamentów budynku wskazując, iż jest ona zbyt lakoniczna oraz wniósł o jej uzupełnienie o kosztorys powykonawczy z obmiarem i podstawą prawną wyceny oraz umożliwienie sporządzenia jej kserokopii. Wspólnota Mieszkaniowa powiadomiła wnioskodawcę o wysokości należnych zaliczek na poszczególne elementy opłat za rok 2008 oraz przedstawiła rozliczenie należności i opłat za rok 2007 wzywając jednocześnie do zapłaty należnej kwoty. W dniu 18 stycznia 2008 roku wnioskodawca skierował do Wspólnoty zastrzeżenia co do wysokości tych opłat. W dniu 27 marca 2008 roku właściciele lokali w przedmiotowej nieruchomości podjęli uchwałę nr 1/2008, w której udzielili absolutorium Zarządowi Wspólnoty oraz zatwierdzili sprawozdanie finansowe za 2007 rok. Pismem z dnia 9 kwietnia 2008 roku skierowanym do Prezesa Zarządu E§ (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wnioskodawca wniósł o udostępnienie mu dokumentacji finansowej Wspólnoty Mieszkaniowej. W okresie od 2008 roku do 2014 roku właściciele lokali corocznie podejmowali uchwały, na mocy których udzielali absolutorium zarządowi Wspólnoty, zatwierdzali sprawozdanie finansowe zarządu za poprzedni rok oraz podejmowali plany gospodarcze na bieżące lata. Powództwo W. W. skierowane przeciwko Wspólnocie o uchylenie uchwał nr 1/2008, 2/2008, 3/2008 – w części dotyczącej ubezpieczenia zarządu, nr (...), (...), (...) i (...) zostało przez Sąd Okręgowy oddalone wyrokiem z dnia 3 marca 2009 roku w sprawie o sygn. akt II C 557/08.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy oddalił wniosek wskazując, iż w sprawie niniejszej nie występuje sytuacja, w której miałby zastosowanie przepis art. 203 k.c., bowiem większość współwłaścicieli jest zgodna co do sposobu sprawowania zarządu i prowadzi w sposób nieprzerwany bieżącą gospodarkę nieruchomości. Sąd Rejonowy wskazał, iż właściciele lokali corocznie w latach 2008-2014 podejmowali uchwały o udzieleniu absolutorium zarządowi Wspólnoty, co świadczy o tym, że są w stanie bez większych trudności podejmować samodzielne decyzje co do gospodarowania nieruchomością i w tym celu wybrano zarząd, który powierzył funkcję administrowania nieruchomością E§ (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Sąd pierwszej instancji podkreślił także, iż podniesione przez wnioskodawcę i uczestnika W. W. zarzuty nie uzasadniają twierdzenia, że większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość. Sąd Rejonowy wskazał na przepis art. 25 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali (Dz. U. z 2000 r. Nr 80 poz.903 ze zm.) dotyczący możliwości rozstrzygania na drodze sądowej o kwestiach dotyczących nieruchomości wspólnej w drodze zaskarżania uchwał. Sąd Rejonowy argumentował, iż kwestie te były przedmiotem orzekania przez Sąd Okręgowy w Łodzi i Sąd Apelacyjny oraz wyczerpana została tym samym droga do podważenia treści uchwał. Z kolei, jak wskazał Sąd I instancji, niewydanie dokumentacji dotyczącej Wspólnoty nie stanowi przesłanki ustanowienia zarządcy sądowego nieruchomości. W sprawie nie zostało wykazane, by którykolwiek właściciel został pozbawiony swych uprawnień dotyczących dostępu do dokumentacji związanej z działalnością Wspólnoty. Nie zostały wykazane także twierdzenia uczestnika W. W. o braku stosownej licencji do administrowania nieruchomościami przez M. R.. W konkluzji Sąd Rejonowy wskazał, iż żaden ze zgłaszanych w toku postępowania zarzutów co do sposobu sprawowania zarządu, sprawowanego obecnie przez B. B., J. K. i K. Ś., nie może uzasadniać wyznaczenia zarządcy sądowego, bowiem nie doszło do naruszenia zasad prawidłowego zarządu ani skrzywdzenia mniejszości, a właściciele w większości uzyskują zgodę w istotnych sprawach zarządu nieruchomością wspólną. (postanowienie oraz uzasadnienie – k. 376-383)

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł uczestnik W. W. zaskarżając je w całości. Skarżący zarzucił naruszenie:

- art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali (Dz. U. z 2000 roku Nr 80 poz.903 ze zm.) w zw. z art. 26 ust. 1 powołanej ustawy poprzez przyjęcie, iż odmowa udostępnienia wnioskodawcy oraz uczestnikowi żądanej dokumentacji dotyczącej Wspólnoty Mieszkaniowej była uzasadniona z uwagi na to, iż żądanie dotyczyło dokumentacji z kilku lat;

- art. 29 ust. 3 powołanej ustawy w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż odmowa udostępnienia żądanej dokumentacji była uzasadniona w świetle ochrony danych osobowych z równoczesnym brakiem wyjaśnienia, jakie konkretnie przepisy mogłyby zostać naruszone przez udostępnienie żądanych dokumentów oraz braku wskazania zakresu, w jakim zarząd Wspólnoty winien zapewnić dostęp do dokumentacji czyniąc zadość prawu właściciela do kontroli działalności zarządu;

- art. 27 w zw. z art. 29 ust. 3 powołanej ustawy poprzez przyjęcie, iż odmowa wydania kserokopii dokumentacji była uzasadniona przy jednoczesnym pominięciu okoliczności, iż zarząd samowolnie – bez jakiejkolwiek podstawy prawnej – podejmował decyzje, czy określone dokumenty udostępniać właścicielom nieruchomości;

- art. 203 Kodeksu cywilnego oraz art. 26 ust. 1 i 2 powołanej ustawy o własności lokali poprzez zastosowanie przepisu art. 203 k.c. w sytuacji, gdy w sprawie winny mieć zastosowanie wyłącznie przepisy ustawy o własności lokali z uwagi na fakt, iż liczba lokali w przedmiotowej nieruchomości jest większa niż 7;

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i ustalenie, że nie zostało wykazane, by którykolwiek z właścicieli został pozbawiony swoich uprawnień dotyczących dostępu do dokumentacji Wspólnoty;

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 29 ust. 2 ustawy o własności lokali poprzez przyjęcie, iż coroczne udzielanie absolutorium zarządowi Wspólnoty przez większość właścicieli przesądza o przestrzeganiu przez zarząd zasad prawidłowej gospodarki z pominięciem okoliczności, iż osoby sprawujące zarząd dysponują większością udziałów w nieruchomości;

- art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez nierozstrzygnięcie wniosku dowodowego uczestnika W. W. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rewidenta na okoliczność rzetelności prowadzonej na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej księgowości, w tym sprawozdania finansowego za 2007 rok;

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez odmówienie wiarygodności zeznaniom W. W. oraz pominięcie dowodu z dokumentu w postaci wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 marca 2013 roku co do oceny działań zarządu Wspólnoty w kontekście uchylenia uchwały nr 8/2007 z dnia 6 grudnia 2007 roku;

- art. 510 § 2 k.p.c. poprzez brak wezwania do udziału w sprawie uczestników postępowania (spadkobierców W. M.) pomimo ujawnionego na rozprawie w dniu 30 lipca 2014 roku niepełnego kręgu uczestników wskutek śmierci W. M..

W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania. (apelacja k.386-390).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Bez względu na zarzuty podniesione w apelacji zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu, a sprawa przekazaniu Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z uwagi na nieważność postępowania, do której doszło w sprawie niniejszej.

Jak stanowi przepis art. 378 § 1 k.p.c Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania Zgodnie natomiast z treścią art. 386 § 2 k.p.c w razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Przyczyny nieważności wymienione są w art. 379 k.p.c. W punkcie 2 tego artykułu wskazano, że przyczyną nieważności postępowania jest m.in. brak zdolności sądowej stron. Osoby fizyczne posiadają zdolność sądową od chwili urodzenia do chwili śmierci. Śmierć uczestnika postępowania będącego osobą fizyczną w toku postępowania wymusza obligatoryjne zawieszenie postępowania (art. 174 § 1 pkt. 1 k.p.c w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), które może być podjęte i dalej prowadzone dopiero z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego albo z chwilą ustanowienia we właściwej drodze kuratora spadku. Prowadzenie postępowania po śmierci uczestnika postępowania, a w szczególności orzekanie w takich okolicznościach, powoduje nieważność postępowania. Takie rozumienie opisanego stanu wyraził wprost Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia z dnia 27 lutego 2001 r. (I PKN 264/00, niepubl.) oraz wyroku z dnia 30 marca 2012 roku (III CSK 204/11).

Taka właśnie sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie. Jak wynika bowiem z treści protokołu rozprawy z dnia 30 lipca 2014 roku stawający na tej rozprawie oświadczyli, iż uczestniczka I. W. nie żyje a jej spadkobierczynie sprzedały lokal numer (...) J. K., nadto nie żyje również uczestnik W. M., a jego lokal numer (...) zajmuje żona J. M.. W aktach sprawy brak jakichkolwiek czynności podjętych przez Sąd zmierzających m.in. do ustalenia spadkobierców zmarłych uczestników w sytuacji, gdy już ze zwrotnego poświadczenia odbioru na k.283 wynikało, iż I. W. zmarła, a mimo to w protokole rozprawy z dnia 22 stycznia 2014 roku, na którą uczestniczka I. W. została wezwana wskazano, iż zawiadomienia dla uczestników doręczone zostały prawidłowo. Kolejne pisma, jak i wezwanie na termin rozprawy doręczane były I. W. w drodze awiza, a na kopertach widnieje adnotacja o uznaniu przesyłek za doręczone skutecznie (k. 308, 336). Pisma skierowane natomiast do uczestnika W. M. (wniosek, wezwanie) odebrała jego żona J. M. w dniu 6 marca 2014 roku (k.316) oraz w dniu 20 maja 2014 roku (k.348), jednak z akt sprawy nie wynika informacja, czy w datach tych W. M. żył.

W niniejszej sprawie postępowanie – co najmniej od dnia 22 stycznia 2014 roku – toczyło się zatem z udziałem osób nie mających zdolności sądowej w rozumieniu art. 64 § 1 k.p.c.

Zgodnie z art. 510 § 1 i § 2 k.p.c. w postępowaniu nieprocesowym Sąd z urzędu ma obowiązek ustalić prawidłowy krąg uczestników postępowania i nie może poprzestać na oświadczeniu złożonym do protokołu, iż niektórzy uczestnicy zmarli, bez podjęcia stosownych czynności, w tym wezwania do udziału w sprawie osób będący następcami prawnymi zmarłych uczestników, mogących zająć stanowisko w przedmiocie wniosku. Skoro bowiem zainteresowanym – w myśl art. 510 § 1 k.p.c. – jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania, to niewątpliwie zainteresowanymi w sprawie niniejszej są następcy prawni właścicieli lokali.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy ustali daty zgonu zmarłych uczestników postępowania, zawiesi postępowanie i podejmie je dopiero po spełnieniu warunków z art. 180 § 1 pkt. 1 k.p.c, w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. a wówczas dopiero powtórzy te wszystkie czynności, które dokonane zostały od daty 22 stycznia 2014 roku – okresie, w którym postępowanie dotknięte było nieważnością. Rolą Sądu przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie zatem również prawidłowe ustalenie kręgu uczestników postępowania i ich wezwanie do udziału w sprawie.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 378 § 1 k.p.c, art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie, zniósł postępowanie od dnia 22 stycznia 2014 roku i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.