Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2015r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Adam Wrzosek (spr.)

Sędziowie: SA – Marek Czecharowski

SO (del.) – Dorota Tyrała

Protokolant: – sekr. sąd. Łukasz Jachowicz

przy udziale Prokuratora Jacka Pergałowskiego

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2015 r.

sprawy W. K.

o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania

na skutek apelacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 24 lutego 2015 r. sygn. akt XVIII Ko 55/14

zmienia wyrok w zaskarżonej części w ten sposób, że kwotę zadośćuczynienia określoną w pkt I tegoż wyroku podwyższa do kwoty 117.000 (stu siedemnastu tysięcy) zł;

w pozostałej części tenże wyrok utrzymuje w mocy;

wydatkami za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

■ł

■ł

Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. akt XVIII Ko 55/14 rozpoznawał wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz W. K. 200 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w sprawie Sądu Rejonowego dla Warszawy - Woli w Warszawie sygn. akt III K 501/06, w której zapadł wyrok uniewinniający wnioskodawcę. Na rozprawie w dniu 24 lutego 2015 r. pełnomocnik wnioskodawcy zmodyfikował wniosek w ten sposób, że wniósł o zasądzenie tytułem zadośćuczynienia kwoty 800 000 zł.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 24 lutego 2015 r.:

na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz W. K. kwotę 78.000 (siedemdziesiąt osiem tysięcy) zł tytułem zadośćuczynienia, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od 29 sierpnia 2001 roku do 27 września 2002 roku w postępowaniu zakończonym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy - Woli w Warszawie z dnia 23 stycznia 2013 roku sygn. akt III K 501/06, utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 06 września 2013 r. sygn. akt IX 465/13;

w pozostałym zakresie wniosek oddalił;

zasądził od Skarbu Państwa na rzecz W. K. kwotę 1845 zł tytułem zwrotu kosztów związanych z reprezentowaniem wnioskodawcy przez pełnomocnika z wyboru;

na podstawie art. 554 § 2 k.p.k. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Od powyższego wyroku apelację złożył pełnomocnik wnioskodawcy. Zaskarżył on wyrok ten w odniesieniu do rozstrzygnięcia zawartego w pkt II, a mianowicie w zakresie, w którym wniosek o zadośćuczynienie został oddalony, zarzucając:

■ł

obrazę prawa materialnego tj. art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 5 ust. 5 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r., poprzez wadliwe uznanie, że kwota 78 000 zł stanowi odpowiednią kwotę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, podczas gdy jest ona rażąco zaniżona w sytuacji:

wyjątkowo wysokiego rozmiaru cierpień doznanych przez W. K. na skutek niewątpliwie niesłusznego aresztowania, odczuwanymi przez pokrzywdzonego do dnia dzisiejszego,

zmiany charakteru i osobowości wnioskodawcy przez pobyt w areszcie, utraty chęci do życia, zamknięcia się w sobie,

występowania u wnioskodawcy napadów lęku,

- odciśnięcia silnego piętna na psychice wnioskodawcy związanego z aresztowaniem, skutkującego wielomiesięczną hospitalizacją;

- występowania u wnioskodawcy - po opuszczeniu aresztu - problemów z normalnym funkcjonowaniem w życiu codziennym, na płaszczyźnie rodzinnej i zawodowej, w tym niemożności powrotu do prowadzonej i wykonywanej osobiście działalności gospodarczej, z zasypianiem, doświadczaniem ostracyzmu społecznego;

obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wydanego w sprawie orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na dokonaniu oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w sposób dowolny, a nie wszechstronny, z pominięciem zasady swobodnej oceny dowodów, zasad logiki i doświadczenia życiowego, wyrażające się w bezpodstawnym uznaniu, iż kwota 78 000 zł zasądzona tytułem zadośćuczynienia stanowi odpowiednią kwotę w stosunku do doznanej przez W. K. krzywdy w związku z jego niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem w sytuacji, gdy Sąd I instancji nie wziął w ogóle pod uwagę przy ustalaniu wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia, iż pozbawienie wolności miało negatywny, wielowymiarowy wpływ na stan zdrowia psychicznego wnioskodawcy, co w konsekwencji wyeliminowało go na kilka lat z aktywności zawodowej i zmusiło do zmiany zawodu, zaś pobyt w areszcie wycisnął piętno, z którym wnioskodawca żyje do dnia dzisiejszego.

W konkluzji apelacji pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy W. K. dodatkowo kwoty 722.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę, wynikłą z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, wraz z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się orzeczenia,

zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz W. K. w postępowaniu odwoławczym, według norm przepisanych, ewentualnie

uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Sąd Okręgowy ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego wnioskodawcy wziął pod uwagę, że:

- wnioskodawca w czasie zatrzymania był osobą w średnim wieku, o dobrym stanie zdrowia, nie był wcześniej karany, ani też nie przebywał w jednostce penitencjarnej, posiada wyższe wykształcenie i był osobą szanowaną w swoim środowisku,

- dyskomfort psychiczny wnioskodawcy wywołanymi warunkami w jakich przebywał będąc pozbawiony wolności, w szczególności warunkami bytowymi i higienicznymi, procedurami związanymi z przeszukiwaniem jego osoby, w trakcie których musiał rozbierać się do naga i był poddawany oględzinom miejsc intymnych,

- sprawa była w zainteresowaniu opinii publicznej i pojawiały się publikacje w prasie i na portalach internetowych, czego konsekwencją był ostracyzm, którego wnioskodawca doświadczył ze strony znajomych, po opuszczeniu jednostki penitencjarnej oraz negatywna ocena lokalnej społeczności,

- wymienione wyżej czynniki wpłynęły niekorzystnie na kondycję psychiczną wnioskodawcy, powodując poczucie krzywdy, obniżenia własnej wartości, a także, dostrzegane przez najbliższych, zmiany zachowania w postaci m.in. wycofania się z relacji społecznych, zamknięcia w sobie, apatii, a zaburzenia psychiczne, które wystąpiły u wnioskodawcy skutkowały jego długotrwałą hospitalizacją w szpitalu psychiatrycznym,

- izolacja w warunkach tymczasowego aresztowania doprowadziła do powstania dystansu pomiędzy wnioskodawcą, a jego najbliższą rodziną, w tym zaburzenia relacji małżeńskich, osłabienie i pogorszenie więzi z dorastającą córką (str. 8 - 9 uzasadnienia zaskarżonego wyroku).

Skarżący wyraził pogląd, że Sąd Okręgowy mimo ustalenia okoliczności rzutujących na rozmiar krzywdy wnioskodawcy, w swoich rozważaniach potraktował te okoliczności w rzeczywistości marginesowo, bagatelizując je (str. 5 uzasadnienia apelacji). Autor apelacji podniósł przy tym, że wynikłe z tymczasowego aresztowania zmiany psychiczne o charakterze depresji spowodowały również kilkukletnią niemożność podjęcia przez wnioskodawcę pracy zawodowej. Nadto po opuszczeniu szpitala psychiatrycznego nie miał on do czego wracać, gdyż prowadzona przez niego firma, która przed zatrzymaniem wnioskodawcy prężnie działała, przestała istnieć (str. 5 uzasadnienia apelacji).

Okoliczności związane z możliwością pełnego powrotu do prowadzenia działalności gospodarczej bądź świadczenia pracy faktycznie nie zostały wskazane przez Sąd Okręgowy przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należnego wnioskodawcy. Sąd Okręgowy jedynie podniósł, że nie mógł uznać za wiarygodne twierdzeń wnioskodawcy, iż z uwagi na stan zdrowia psychicznego nie był on w stanie kierować samochodem do końca 2007 r. bowiem z dokumentacji lekarskiej wynika, że zaczął prowadzić samochód w sierpniu 2004 r. (str. 4 uzasadnienia zaskarżonego wyroku). Zważywszy na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku oraz wysokość zasądzonego zadośćuczynienia, które w żadnej mierze nie może być uznane za niskie, czy też symboliczne, nie można podzielić poglądu pełnomocnika wnioskodawcy, że pozostałe okoliczności rzutujące na rozmiar krzywdy Sąd Okręgowy potraktował marginesowo bądź je zbagatelizował. Stanowisko zajęte przez skarżącego sprowadza się natomiast do odmiennej oceny wpływu przesłanek, o których mowa wyżej, na wysokość należnego zadośćuczynienia.

Przyjmuje się, za zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny i powinno stanowić ekonomicznie odczuwalną, a nie symboliczną wartość, a przy tym odpowiednia suma pieniężna winna była mieścić się w rozsądnych granicach. Zadośćuczynienie nie może być rażąco wygórowane, ani też rażąco niskie, a jego wielkość zależy od oceny całokształtu okoliczności, w tym rozmiaru doznanych cierpień, ich intensywności, nieodwracalnego charakteru. Zasądzając określoną kwotę tytułem zadośćuczynienia – sąd powinien opierać się na rzetelnych, zobiektywizowanych kryteriach wysnutych z przeprowadzonych dowodów, które muszą – w konkretnej sprawie – zakreślić granicę subiektywnego odczucia krzywdy przez wnioskodawcę. Kwota zadośćuczynienia za niematerialny charakter krzywd, musi opierać się na uznaniu sędziowskim (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r. sygn. akt WA 6/13, LEX nr 1293228). Istotne jest zaś tylko to, aby wszystkie relewantne okoliczności sprawy zostały wzięte pod uwagę (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2013 r. sygn. akt IV KK 408/12, LEX nr 1294352).

Zarzut nieodpowiedniego ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny tylko wtedy, gdyby zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty naruszało zasady ustalania wysokości tego zadośćuczynienia. O rażącym naruszeniu tych zasad może świadczyć właśnie przyznanie świadczenia „symbolicznego”, bądź też kwoty wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2013 r. sygn. akt II AKa 32/13, LEX nr 1293064).

Mając na uwadze z jednej strony zasady, o których mowa wyżej, a z drugiej strony podniesione przez skarżącego okoliczności dotyczące trudności z powrotem do pracy wnioskodawcy po uchyleniu tymczasowego aresztowania i zakończeniu leczenia, co w sposób istotny wpływa na pełną ocenę krzywdy doznanej przez wnioskodawcę, w tym także w aspekcie okoliczności wymienionych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, należało uznać, że tytułem zadośćuczynienia winna być zasądzona na rzecz wnioskodawcy kwota 117 000 zł, co skutkowało dokonaniem zmiany w tym zakresie zaskarżonego wyroku.

W żadnej mierze nie było podstaw do zasądzenia na rzecz wnioskodawcy W. K. wyższej kwoty, w tym określonej przez pełnomocnika wnioskodawcy na rozprawie przed Sądem Okręgowym w dniu 24 lutego 2015 r., gdyż pozostawałoby to w sprzeczności z zasadami jakie obowiązują przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, o których mowa w cytowanych wyżej judykatach. Tym samym utrzymanie w pozostałej zaskarżonej części wyroku Sądu Okręgowego w mocy nie narusza przepisów prawa, wskazanych w zarzutach apelacyjnych.

O wydatkach za postępowanie odwoławcze Sąd Apelacyjny orzekł w myśl art. 554 § 2 k.p.k. W związku z tym, że środek odwoławczy został uwzględniony jedynie w części brak było podstaw do zasądzenia na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.