Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Łodzi , II Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia S.O. Mariola Kaźmierak

Protokolant: sekr. sąd. Anna Krzesłowska

po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2015 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w Ł.

o 80.000 zł.

1.  oddala powództwo;

2.  nie obciąża powoda kosztami procesu;

3.  przyznaje adwokat G. M. wynagrodzenie za udzieloną powodowi pomoc prawną z urzędu w kwocie 147,60 zł. (sto czterdzieści siedem złotych, sześćdziesiąt groszy) i nakazuje wypłacić tę kwotę ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi.

Sygn. akt II C 449/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 27 marca 2014 r., skierowanym przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w Ł., sprecyzowanym następnie w piśmie procesowym z dnia 28 lipca 2014 r., powód M. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego zadośćuczynienia w kwocie 80.000 zł złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, z tytułu naruszenia jego dóbr osobistych w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności, a także o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu podniósł, iż odbywał karę pozbawienia wolności w złych, niehumanitarnych warunkach, co przejawiało się w tym, że: przebywał w przeludnionej celi, gdzie powierzchnia na jednego osadzonego nie przekraczała 3 m ², cela była brudna, zagrzybiona, ściany zapełnione napisami o niecenzuralnej treści, zaś łóżka nie posiadały stosownych zabezpieczeń oraz drabinek, chroniących osadzonego przed spadnięciem. Powód ponadto miał zastrzeżenia co do stanu wyposażenia celi – skarżył się na zły stan dostępnych plastikowych naczyń oraz brak zamków w szafkach na żywność. Jednocześnie wskazywał, że materace dostępne w celi były zniszczone, poplamione oraz wydobywał się z nich nieprzyjemny zapach, co dotyczyło również koców, ręczników, prześcieradeł, poszewek i ściereczek udostępnianych osadzonym. Uwagi dotyczyły również nieszczelności okien, niskich temperatur w celi w porze zimowej, wysokich w porze letniej, braku prądu w gniazdkach, dyskomfortu związanego ze stałym sztucznym oświetleniem.

Ponadto powód zarzucił pozwanemu brak zajęć kulturalno-oświatowych, niedostateczne oświetlenie w celach poprzez zamontowanie blend w oknach, konieczność przebywania w poczekalniach z osobami palącymi.

/pozew, k. 2-3; pismo k. 87 – 90/

Postanowieniem z dnia 29 maja 2014 r., Sąd zwolnił powoda od ponoszenia kosztów sądowych w sprawie.

/postanowienie, k. 24/

Postanowieniem z dnia 2 czerwca 2014 r., Sąd ustanowił dla powoda pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata.

/postanowienie, k. 25/

W odpowiedzi na pozew, pozwany nie uznał wytoczonego powództwa, wniósł o jego oddalanie oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych..

Pozwany podkreślił, że powód nie sprecyzował i nie określił tego jakie dobro lub dobra osobiste zostały naruszone przez pozwanego, nie udowodnił także faktu ich naruszenia. W ocenie strony pozwanej, w niniejszej sprawie nie zachodzą jakiekolwiek przesłanki statuujące odpowiedzialność pozwanego, sam powód zaś nie przedstawił na poparcie stanowiska przeciwnego jakichkolwiek dowodów, opierając się jedynie na własnych twierdzeniach.

Pozwany podkreślił przy tym, że istniejące uciążliwości i niedogodności związane z samym pobytem w Zakładzie Karnym, polegającym m.in. na obniżonym standardzie celi i urządzeń sanitarnych, nie przesądzają same przez się o bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych osadzonego.

Pozwany zaznaczył, że warunki socjalno – bytowe, panujące w pozwanym Areszcie Śledczym odpowiadają normom nakreślonym przez ustawodawcę, w tym przepisom Kodeksu Karnego Wykonawczego oraz przepisom wykonawczym, wydanym na jego podstawie, w tym rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r., w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. Nr 186, poz. 1820) oraz rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno– porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności ( Dz. U. Nr 152 poz. 1493), a ponadto nie są warunkami, które mogłyby uwłaczać godności osób osadzonych – we wszystkich celach znajdują się wydzielone z ich powierzchni kąciki sanitarne, które zapewniają osadzonym możliwość nieskrępowanego załatwiania potrzeb fizjologicznych (zgodnie z wytycznymi ogólnobudowlanym), umożliwiając tym samym bieżące dbanie o higienę osobistą.

Pozwany nie zgodził się z twierdzeniem co do nieestetycznego wyglądu cel, podkreślając, że w latach 2002 – 2007 miał miejsce ich generalny remont, w trakcie którego doszło m.in. do ich pomalowania, usunięcia ubytków ze ścian, wymiany armatury oraz instalacji wodno – kanalizacyjnej. Obecnie pozwany ponownie przystąpił do czynności remontowych. Od 2009 r., zaś pozwany dokonuje sukcesywnie wymiany stolarki okiennej z drewnianej na plastykową. Tam zaś, gdzie nadal występuje stolarka drewniana, przeprowadzane są stałe konserwacje i naprawy. Sami osadzeni mają możliwość zgłaszania zaistniałych usterek codziennie oddziałowemu lub wychowawcy oraz podczas cotygodniowych wizyt kierownika działu kwatermistrzowskiego oraz dyrektorów.

Ustosunkowując się do zarzutu braku drabinek przy łóżkach, pozwany podkreślił, że obowiązujące przepisy przewidują w ramach zaopatrzenia celi jedynie łóżko typu „koszarowego”, które nie jest w takową wyposażone.

Pozwany zaprzeczył także twierdzeniom powoda odnośnie złego stanu koców, materacy i pościeli wydawanych osadzonym – podkreślając, że rzeczy wydawane z magazynów są zawsze wyprane oraz zdezynfekowane.

Odnośnie niesprawności instalacji grzewczej, pozwany zaznaczył, że wszelkie urządzenia grzewcze działają prawidłowo, zaś temperatura w celach mieszkalnych jest optymalna. W przypadku zaś wystąpienia zbyt niskiej temperatury, osadzonym wydawane są koce lub zostają oni przeniesieni do innych cel.

Pozwany ponadto podkreślił, że stosowany w celach typ przesłon okiennych pozostaje w zgodzie z wymaganiami techniczno – ochronnymi oraz nie powoduje jakiegokolwiek dyskomfortu dla osadzonych. Właściwości tworzywa oraz sposób jego montażu zapewnia stałą wymianę powietrza oraz dopływ światła słonecznego. Sztuczne oświetlenie w celach – włączane jest na prośbę osadzonych.

Pozwany zaprzeczył pozostałym zarzutom powoda, tj. dotyczącym braku zajęć kulturalno-oświatowych (zaznaczając, że administracja aresztu stwarza dla osadzonych warunki udziału w takich zajęciach, zaś inicjatywa w tym zakresie zależy w głównej mierze od powoda) oraz używania wyrobów tytoniowych przez osadzonych w poczekalniach (gdzie jest to zabronione, zaś powód nigdy nie zgłaszał naruszenia takiego zakazu).

/odpowiedź na pozew, k. 36-46/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód M. P. przebywał jako osadzony w Areszcie Śledczym w Ł. w okresie od 9 października 2013 r. do 2 kwietnia 2014 r.,

/okoliczności bezsporne/

W czasie pobytu w pozwanym Areszcie powód przebywał w Pawilonie (...) Oddziale (...), celi nr (...) (o powierzchni 12,04 m ^{( 2)}) przy czym w poszczególnych okresach zakwaterowana przebywała w niej następująca ilość osób:

09.10 – 10.10.2013 r. – 2 osoby,

11.10 – 14.10 2013 r. – 3 osoby,

15.10 – 17.11.2013 r. – 4 osoby,

18.11.2013 r. – 3 osoby,

19.11 – 31.12.2013 r. – 4 osoby,

01 – 31.01.2014 r. – 4 osoby,

01.02 – 28.02.2014 r. – 3 osoby,

01.03 – 24.03.2014 r. – 4 osoby,

25.03 – 02.04. 2014 r. – 3 osoby

/notatka służbowa dotycząca osadzonego z dnia 16 czerwca 2014 r. – k. 49/

Wyłączenia dopływu energii elektrycznej do gniazd 230 V znajdujących się w celach mieszkalnych dla osadzonych w porze dziennej w dni robocze jest realizowane w godzinach od 10:00 do 12:00, zaś w porze nocnej w dni robocze i w soboty realizowane jest w godzinach 01:00 – 05:30, a w święta od godziny 01:00 do godziny 06:30, a jeżeli po dniu świątecznym następuje dzień roboczy to wyłączenie energii w gniazdach cel mieszkalnych będzie trwało do godziny 5:30 dnia roboczego po dniu świątecznym.

/instrukcja wyłączania dopływu energii elektrycznej do gniazd 230 V znajdujących się w celach mieszkalnych dla osadzonych, zatwierdzona przez dyrektora AŚ w Ł., k. 52, zeznania powoda, k. 295/

W pozwanym Areszcie Śledczym nie były przeprowadzane wizytacje w 2013 i 2014 r..

/pismo pozwanego – k.129/

Pozwany Areszt Śledczy jest pod stałą kontrolą Sanepidu. Do cel przychodzą także biegli z zakresu mykologii. Podczas kontroli nie stwierdzono zagrzybienia. Zdarza się, że cele nie są sprzątane. Osadzeni sami sprzątają cele.

/zeznania świadka W. B., k. 150 v. – k. 151/

W większości cel okna są drewniane. Okna wymieniono w 40 celach. Blendy na okna zostały założone przez 2000 r. Od momentu zainstalowania nie były myte, gdyż przepisy tego nie przewidują.

/zeznania świadka W. B., k. 150 v. /

W sytuacji gdy materace nie nadają się do użytkowania, po uczynieniu zgłoszenia zostają wymienione. W celach jest oświetlenie jarzeniowe – dwie świetlówki po 40 wat i jest osobne oświetlenie kącika sanitarnego – zwykła żarówka. Osadzony może prosić dyrektora placówki o dodatkowe oświetlenie.

/zeznania świadka W. B., k. 150 v./

Na początku każdego miesiąca osadzeni dostają środki czystości: mydło, papier toaletowy płyn do golenia, maszynkę do golenia, pastę do zębów i proszek do prania - taką samą ilość. Na terenie aresztu każdy może kupić taki środki ponad limity. Do celi wydawany jest ponadto płyn do urządzeń sanitarnych, proszek do szorowania i płyn do naczyń.

/zeznania świadka W. B., k. 151/

Osadzeni mają zapewniony dostęp do lekarza, w każdym pawilonie znajduje się ambulatorium, jeden gabinet stomatologiczny, jedne gabinet okulistyczny, izba chorych. Zatrudnionych jest dwóch lekarzy funkcjonariuszy i dwóch lekarzy kontraktowych.

/zeznania świadka W. B., k. 151/

Ręczniki wymieniane są raz w tygodniu, pościel dwa razy w miesiącu.

/zeznania świadka W. B., k. 151, zeznania powoda, k. 295/

Szafki znajdujące się na wyposażeniu celi mają drzwiczki. Czasami osadzeni niszczą drzwiczki od szafek. W każdej celi są szafki wiszące. Na jednego osadzonego jest pół szafki.

/zeznania świadka W. B., k. 151/

W pozwanym Areszcie Śledczym brak jest wydzielonego miejsca dla palaczy. Zdarza się, że palacze palą w celi.

/zeznania T. L. , k. 150/

Powód w trakcie pobytu w Areszcie Śledczym nie zgłaszał jakichkolwiek skarg administracji.

/zeznania świadka W. B., k. 150, pismo k. 129/

Powód jest osobą palącą.

/ zeznania powoda, k. 295; zeznania świadka A. S. k. 293/

Łóżka piętrowe znajdujące się na wyposażeniu celi nie posiadają drabinek. Powód nigdy nie spadł z takiego łóżka. Powód z reguły śpi na dole.

/zeznania powoda, k. 295/

Osadzeni mają prawo uczestniczyć w organizowanych w Areszcie zajęciach kulturalno – oświatowych. Odbywają się one na świetlicy, raz w tygodniu.

/zeznania świadka A. S., k. 293, zeznania powoda, k. 295/

Osadzeni korzystają w łaźni raz w tygodniu.

/zeznania świadka T. L. , k. 150, zeznania świadka A. S., k. 293, zeznania powoda, k. 295/

Powód posiada w celi grzałkę i czajnik. Codziennie korzysta z telefonu. Odbywa spacery po 1 godzinę dziennie. Otrzymuje wykaz książek dostępnych w bibliotece. Książki przynosi mu także mama. Warunki panujące w celi umożliwiają czytanie książek.

/zeznania powoda, k. 296, zeznania świadka A. S., k. 293 /

Powyższe ustalenia faktyczne Sąd poczynił w oparciu o powołane i nie budzące żadnych wątpliwości dowody z dokumentów, w tym dokumentów związanych z osadzeniem powoda w Areszcie Śledczym w Ł.. Sąd po części oparł się w swoich rozważaniach na załączonych do akt sprawy, opiniach: biegłego do spraw budownictwa mgr inż. K. H. oraz biegłego o specjalności instalacyjna – inżynieryjnej mgr inż. I. B., wydanych w innych, analogicznych sprawach. Co prawda, z uwagi na fakt, że takie ekspertyzy posiadają jedynie walor dowodu z dokumentu prywatnego, a co za tym idzie ich moc dowodowa jest nieporównywalnie słabsza od mocy dowodowej dowodu z opinii biegłego, nie mniej jednak stanowią one materiał pomocniczy, na którym można oprzeć rozważania, zwłaszcza, że traktują o okolicznościach aktualnych na moment przebywania powoda w pozwanym Areszcie Śledczym. Co prawda ekspertyza dotycząca przesłon okiennych została wydana kilka lat przed osadzeniem powoda, nie mniej jednak należy podkreślić, że dotyczy tego samego typu przesłon okiennych, które zamontowane przed 2000 r., nie były do dnia dzisiejszego wymieniane, ani czyszczone.

Nadto ustalając stan faktyczny sprawy Sąd oparł się na zeznaniach powoda oraz powołanych w sprawie świadków. Za wiarygodne i rzetelne Sąd uznał zeznania świadka W. B., w zakresie warunków panujących w pozwanym Areszcie Śledczym. Świadek jest zastępcą kierownika Oddziału kwatermistrzowskiego, który zajmuje się warunkami bytowymi, w związku z czym posiada rozległą wiedzę w zakresie warunków bytowych panujących w pozwanym zakładzie penitencjarnym oraz stanie cel. Świadek uczestniczył ponadto w czynnościach polegających na dokonywaniu oględzin cel przez powołanych do tego biegłych sądowych.

Odnosząc się zaś do pozostałych świadków, będących jednocześnie współosadzonymi w Areszcie Śledczym w Ł., zaznaczyć należy, że skarżyli się oni ogólnie na złe warunki panujące w pozwanej jednostce, nie wskazując żadnych konkretnych okoliczności odnoszących się do osoby samego powoda.

Podkreślić przy tym należy, że jedynie dwóch z trzech przesłuchanych świadków (T. L. i świadek A. S.) przebywało z powodem we wspólnej celi, a co za tym idzie miało z nim osobistą styczność. Jednakże świadkowie ci w swoich zeznaniach w żaden sposób nie wykazali, czy i w jaki sposób doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Świadkowie ci w swoich zeznaniach odnosili się przede wszystkim do okoliczności nie mających żadnego znaczenia dla sprawy, a dotyczących ogólnych, niewłaściwych ich zdaniem warunków panujących w pozwanej jednostce

Sąd pominął zeznania świadka M. K., jako nie wnoszące nic do sprawy. Podkreślić należy, że świadek odbywał karę pozbawienia wolności na innym niż powód bloku oraz nigdy nie przebywał z nim w jednej, tej samej celi. Prowadzi to do konstatacji, że w rezultacie nie posiadał rzeczywistej wiedzy co do warunków panujących w celi powoda, które miały rzekomo godzić w jego dobra osobiste.

Za niewiarygodne Sąd uznał również zeznania powoda w zakresie dotyczącym złego traktowania przez funkcjonariuszy, oraz braku zajęć sportowych i kulturalno – oświatowych. Twierdzenia te, jako gołosłowne, nie mogą stanowić podstawy dokonania ustaleń faktycznych. Powód sam przyznał, że nie jest skonfliktowany z wychowawcą, a ponadto codziennie korzysta z telefonu, odbywa spacery, posiada w celi telewizor i dostęp do książek, w tym również tych, które dostaje od matki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo, jako bezzasadne, podlegało oddaleniu.

Dochodzone w niniejszym procesie roszczenie o zapłatę 80.000 złotych tytułem zadośćuczynienia powód opierał przede wszystkim na twierdzeniu o niehumanitarnych warunkach odbywania kary pozbawienia wolności w pozwanym Areszcie Śledczym, w szczególności przejawiające się w panującym tam przeludnieniu w celach oraz złych warunkach sanitarno - bytowych.

Zgodnie z art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa. Przepis powyższy przyjmuje, że jedynymi przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa są: wykonywanie władzy publicznej niezgodnie z prawem oraz powstała z tego powodu szkoda. Na gruncie art. 417 k.c. należy przyjmować, że odpowiedzialność Skarbu Państwa ma miejsce wówczas, gdy wykonującemu władzę publiczną – bez względu na sposób i formę działania – można postawić zarzut działania z naruszeniem prawa. Przepis powyższy dotyczy wszelkich czynności (działania i zaniechania) związanych z wykonywaniem imperium, a więc zarówno czynności faktycznych, jak i indywidualnych rozstrzygnięć podejmowanych przy zachowaniu określonej procedury. Nie ulega przy tym wątpliwości, że do sfery imperium państwa należy stosowanie środków przymusu związanych ze stosowaniem środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, czy z wykonywaniem kary pozbawienia wolności.

Niezgodność z prawem na gruncie art. 417 k.c. oznacza „zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej” (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00). Chodzi tu o niezgodność z konstytucyjnie rozumianymi źródłami prawa, czyli Konstytucją, ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi oraz rozporządzeniami, a także dorobkiem prawnym Wspólnoty Europejskiej i prawem stanowionym przez Unię Europejską.

Drugą przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 417 k.c. jest szkoda w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., czyli obejmująca straty oraz utracone korzyści, które poszkodowany mógł osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Pojęcie szkody powinno być rozumiane w sposób przyjęty na gruncie prawa cywilnego jako tej gałęzi prawa, w której usytuowane są przepisy konkretyzujące mechanizm funkcjonowania odpowiedzialności odszkodowawczej. Należy w konsekwencji przyjąć, że chodzi tu o każdy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach danego podmiotu, zarówno o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym. Nie można zatem wykluczyć odpowiedzialności władzy publicznej z tytułu naruszenia dóbr osobistych obywatela, w tym także możliwości podniesienia przez pokrzywdzonego roszczeń z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę niemajątkową. Przez szkodę rozumie się nie tylko szkodę majątkową, ale także i szkodę niematerialną (uszczerbek niematerialny), jednakże Sąd podkreśla, że obowiązek wynagrodzenia (zadośćuczynienia) krzywdy powstaje tylko wtedy, kiedy przewiduje to wyraźnie przepis szczególny. Poszkodowany może zatem żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w przypadkach wskazanych w ustawie.

Roszczenia o zadośćuczynienie w niniejszej sprawie rozpatrywać należy w oparciu o art. 448 k.c.

Nie ulega wątpliwości, że dobra osobiste, których ochrony domaga się powód, mają charakter uniwersalny i podlegają ochronie prawnej na podstawie art. 38 Konstytucji i art. 23 k.c.

Zgodnie z art. 24 k.c. na zasadach przewidzianych w kodeksie pokrzywdzony może żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny. Zasady przyznawania przez Sąd zadośćuczynienia regulują art. 445 k.c. i 448 k.c.

W przypadku bezprawnego naruszenia dobra osobistego art. 24 k.c. pozwala osobie, której dobro osobiste zostało naruszone żądać, aby sprawca naruszenia dopełnił czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, a w szczególności złożył oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny. Zasady przyznawania zadośćuczynienia doprecyzowano w art. 448 k.c., który stanowi, iż w razie naruszenia dobra osobistego Sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 k.c. stosuje się odpowiednio.

Zgodnie z art. 30 Konstytucji RP przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Obowiązek ten powinien być realizowany przez władze publiczne zwłaszcza tam, gdzie Państwo działa w ramach imperium, realizując swoje zadania, których wykonanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka. Wymóg zapewnienia przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymogów nowożytnego państwa prawa, znajdujących wyraz w normach prawa międzynarodowego. Stanowi o tym art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. 1977 r., Nr 38, poz. 167 i 169), zgodnie z którym każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Także art. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 grudnia 1950 r., ratyfikowany przez Polskę w 1993r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284 z późn. zm.) stanowiący, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, wprowadza obowiązek władzy publicznej zapewnienia osobom osadzonym w zakładach karnych godziwych i humanitarnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, nienaruszających godności ludzkiej. Łączy się z tym wynikający z art. 8 ust. 1 Konwencji nakaz poszanowania życia prywatnego obywateli i ich prawa do intymności, co w odniesieniu do osób osadzonych w zakładach karnych oznacza obowiązek zapewnienia takich warunków bytowych i sanitarnych, w których godność ludzka i prawo do intymności nie doznają istotnego uszczerbku. Odpowiednikiem wskazanych norm prawa międzynarodowego są art. 40, 41 ust. 4 i 47 Konstytucji RP wprowadzające wskazane normy na grunt prawa polskiego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2007 r. w sprawie V CSK 431/06 ).

Realizacja spoczywających na administracji Aresztu Śledczego obowiązków w zakresie organizowania miejsc, w których przebywają osoby pozbawione wolności należy do działań władczych państwa i mieści się w pojęciu wykonywania zadań z zakresu władzy publicznej. A zatem ocena, czy obowiązki te zostały zrealizowane, winna być dokonana z uwzględnieniem uprawnień skazanego, szczegółowo uregulowanych w przepisach art. 102 - 120 i w innych przepisach ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.) a także z uwzględnieniem treści przepisów wykonawczych rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U. 2003 Nr 152, poz. 1493), rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U. 2003 Nr 186, poz. 1820).

Udzielenie powodowi cywilnoprawnej ochrony wymagało zatem ustalenia, czy zachowania administracji pozwanego Aresztu Śledczego godziły w jego dobra osobiste w rozumieniu art. 24 § 1 k.c. Z mocy art. 6 k.c. na powodzie ciążył zatem dowód wskazania konkretnych uchybień w postaci zaniechania podjęcia działań zapewniających mu realizację jego uprawnień w zakresie warunków bytowych wynikających ze wskazanych powyżej przepisów, naruszających sferę jego dóbr osobistych. Pozwanego obciążał zaś obowiązek udowodnienia, że działał zgodnie z prawem i nie naruszył dobra osobistego powoda (art. 6 k.c. w związku z art. 24 k.c.).

Przechodząc do szczegółowej analizy zarzutów sformułowanych przez powoda i mających świadczyć o naruszeniu jego dóbr osobistych przez pozwanego, podnieść należy, iż skierowane są one w głównej mierze na dwa aspekty – przeludnienie celi, w której powód przebywał oraz złe warunki bytowe panujące w pozwanym Areszcie Śledczym.

Warto przy tym podkreślić, że dokonując oceny zachowania pozwanego nie może umknąć z pola widzenia okoliczność, że odbywanie kary pozbawienia wolności, z uwagi na jej represyjny charakter, niesie ze sobą w sposób immanentny wiele dolegliwości wyrażających się nie tylko w pozbawieniu możliwości swobody, ale i ograniczeniu intymności, także w związku z wykonywaniem bieżących, zwykłych czynności życia codziennego.

Wymogi dotyczące warunków bytowych w celach mieszkalnych zakładów karnych i aresztów śledczych uregulowane zostały w art. 110 § 2 k.k.w., w sposób odpowiadający wskazanym powyżej normom prawa międzynarodowego.

Zgodnie ze wskazanym przepisem powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, powinna wynosić nie mniej niż 3 m ², a cela powinna być wyposażona w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. Wymogi te zostały doprecyzowane w przepisie § 28 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, który wskazuje, iż cela mieszkalna powinna być wyposażona w łóżko dla każdego skazanego, odpowiednią do liczby skazanych ilość stołów, szafek i taboretów oraz środków do utrzymania czystości w celi. Niezbędne urządzenia sanitarne sytuuje się w sposób zapewniający ich niekrępujące użytkowanie, z zastrzeżeniem art. 110 § 3 k.k.w. W § 30 powołanego rozporządzenia określono również wymogi w zakresie warunków organizacji warunków do utrzymania higieny osobistej, wskazując między innymi, że skazany powinien mieć zapewnioną możliwość skorzystania co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli (ust. 3). Zgodnie zaś z brzmieniem art. 111 § 1 k.k.w. skazany powinien otrzymać do użytku, z zakładu karnego, odpowiednią do pory roku odzież, bieliznę oraz obuwie, o ile nie korzysta z własnych. Skazanemu zapewnia się warunki niezbędne do utrzymania higieny osobistej, w szczególności otrzymuje on z zakładu karnego pościel oraz inne środki do utrzymania higieny i czystości w celi.

Jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach, określonych w art. 248 k.k.w., przy zachowaniu trybu postępowania określonego w tym przepisie i przepisach wykonawczych, może dojść do ograniczenia wielkości powierzchni celi na jednego osadzonego poniżej 3 m kw. na czas określony. Przypomnieć przy tym należy, iż stosownie do przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 kwietnia 2006 r. w sprawie trybu postępowania właściwych organów w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów, po otrzymaniu informacji dyrektor okręgowy Służby Więziennej oraz dyrektor zakładu jest obowiązany, każdy w zakresie swojego działania, podjąć czynności mające na celu przystosowanie pomieszczeń nie wliczanych do pojemności zakładu do wymogów cel mieszkalnych. Na dodatkowe cele mieszkalne, o których mowa w ust. 1, nie mogą być przeznaczone pomieszczenia, które są niezbędne dla zachowania prawidłowego funkcjonowania zakładu (§ 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia). W dodatkowych celach mieszkalnych zakwaterowuje się osadzonych na czas określony po przekroczeniu pojemności zakładu (§ 2 ust. 3 rozporządzenia). W wypadku wykorzystania miejsc zakwaterowania w dodatkowych celach mieszkalnych osadzonych można umieścić, na czas określony, w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3 m ² (§ 2 ust. 4 rozporządzenia).

Cela w której przebywał powód posiadała powierzchnię 12,04 m ², zaś w czasie pobytu powoda, liczba osadzonych nigdy nie przekraczała czterech osób. Mając na uwadze powyższe, należy uznać, że normy nakreślone przez ustawodawcę nie zostały naruszone, a co za tym idzie, zarzut powoda uznać należy za chybiony.

Nadto, powód powołał się ogólnikowo na niehumanitarne warunki odbywania kary pozbawienia wolności. Z ustalonych faktów wynika jednak, że stan cel mieszkalnych, w których przebywał powód, nie odbiegał od standardu innych cel w Areszcie Śledczym w Ł.. Cele były wyposażone w sprzęt kwaterunkowy cel mieszkalnych z węzłem sanitarnym określonym w treści załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Owszem, zgodnie z przepisami kącik sanitarny powinien być oddzielony od reszty celi trwałymi przegrodami, zapewniając tym samym stosowny komfort wykonywania czynności fizjologicznych, jak i w sposób uwzględniający potrzeby pozostałych osadzonych. Nie jest jednak wprost podane, że wskazana „trwała przegroda” musi być murowana, od podłogi, aż po sam sufit, za takowe uznać można także odpowiednio zamontowane ścianki z płyt.

Uwagi co stanu czystości cel również uznać należy za w pełni chybione, w sytuacji gdy to na osadzonych ciąży obowiązek utrzymywania ich w stanie umożliwiającym codzienne funkcjonowanie. Dlatego też osadzeni otrzymują od jednostki, w której przebywają środki niezbędne do utrzymania higieny i czystości w celi, zgodnie z treścią powołanego wyżej Rozporządzenia.

Odnosząc się zaś do rodzaju łóżek, na których spali osadzeni – podkreślić należy, że ich typ oraz rodzaj w pełni odpowiada normom nakreślonym w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r., w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, które przewiduje dla wyposażenia celi łóżko typu koszarowego, niewyposażone w zabezpieczenia, jakich chce powód. Trudno przy tym uznać brak zabezpieczeń i drabinek, za godzące w godność, zdrowie i bezpieczeństwo powoda, w sytuacji gdy jak sam zeznał, nigdy z takiego łóżka piętrowego nie spadł, a poza tym z reguły śpi na dole.

Ustosunkowując się do pozostałych zarzutów, związanych z warunkami bytowymi panującymi w pozwanym zakładzie penitencjarnym, warto zaznaczyć, że powód w toku procesu nie udowodnił, jakoby w pozwanej placówce miały miejsce rażące zaniedbania – godzące w jego godność, bezpieczeństwo i zdrowie.

Różnego rodzaju ograniczenia i niedogodności, na które skarży się powód: dotyczące braku ciepłej wody w celach, możliwości korzystania z łaźni jedynie raz w tygodniu, braku w dostawie prądu, czy też umieszczenia w otworach okiennych blend, które w ocenie powoda ograniczają dopływ światła i powietrza - mieszczą się w nakreślonych przez ustawodawcę ramach dozwolonego działania władzy publicznej.

Stosowanie w celach przesłon okiennych pozostaje w zgodzie z przepisami techniczno – ochronnymi i budowlanymi. Należy mieć na uwadze, że osadzeni muszą liczyć się z obiektywną koniecznością podejmowania względem nich środków, zmierzających do ograniczenia im możliwości niedozwolonego kontaktowania się ze światem zewnętrznym. Powód ponadto nie udowodnił okoliczności, stosownie do której ich obecność mogłaby stwarzać dla osadzonych jakikolwiek dyskomfort, pomimo przysługujących mu – jako stronie procesu – instrumentów prawnych. To samo dotyczy uwag związanych z uchybieniami w zakresie funkcjonowania instalacji grzewczej. Załączone do akt sprawy ekspertyzy, które należy traktować jako umotywowane z punktu widzenia wiadomości specjalnych stanowisko strony pozwanej – wskazujące na okoliczność przeciwną, winny stanowić dla powoda impuls do podjęcia czynności celem wykazania okoliczności przeciwnej. Samo twierdzenie, że stan cel istniejący w roku 2008 r., odbiega od tego istniejącego aktualnie nie można uznać za wiążące, w świetle zeznań świadka W. B., który wskazał, że uwarunkowania – w odniesieniu do przesłon okiennych od 2000 roku nie uległy zmianie.

Krytyczne uwagi dotyczące usług związanych z praniem pościeli i ręczników, również nie znajdują jakiegokolwiek uzasadnienia. Pozwany Areszt Śledczy sumiennie wywiązuje z ciążącego na nim obowiązku, wymieniając osadzonym regularnie pościel i ręczniki. Dyskusyjna w ocenie powoda jakość świadczonej usługi pralniczej, nie może być uznana za okoliczność godzącą w jego dobre imię, czy godność (zwarzywszy na położenie powoda), zwłaszcza, że zarzut ten nie znajduje jakiegokolwiek oparcia w zebranym materiale dowodowym i stanowi jedynie subiektywne odczucie powoda.

Nie można przy tym zapominać o okoliczności, że warunki kwaterunkowe muszą odpowiadać także właściwym przepisom związanym z zapewnieniem bezpieczeństwa i ochrony osadzonym. Stąd jak najbardziej uzasadnione jest korzystanie przez osadzonych z plastikowych, a nie szklanych i metalowych naczyń, czy sztućców. Trudno przy tym oczekiwać, że miejsca, w których przebywają osoby skazane na karę pozbawienia wolności, będą odpowiadały standardom hoteli czy innych zakładów prowadzących działalność komercyjną.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu kierowanego przez powoda pod adresem pozwanego polegającego na przebywaniu w poczekalniach z osobami palącymi. wskazać należy, iż w świetle poczynionych w sprawie ustaleń, brak jest podstaw do stwierdzenia zaistnienia jakichkolwiek uchybień ze strony pozwanego w tym zakresie. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 listopada 1996 r., w sprawie określenia zasad dopuszczalności wyrobów tytoniowych w obiektach zamkniętych podległych Ministrowi Sprawiedliwości w obiektach zamkniętych podległych Ministrowi Sprawiedliwości § 2 ust. 1 i 3 – w aresztach śledczych oraz zakładach karnych typu zamkniętego dopuszcza się możliwość używania wyrobów tytoniowych w celach mieszkalnych przez osoby pozbawione wolności oraz poza celami w miejscu i czasie wyznaczonym przez dyrektora zakładu karnego. Jak wynika z zeznań świadka T. L., w pozwanym Areszcie Śledczym brak jest osobnego, wydzielonego miejsca dla palaczy, w związku z czym osadzeni palą w celach. Zarzut pozwanego, co do uciążliwości przebywania w poczekalni z osobami palącymi, w sytuacji gdy nie jest to miejsce, w którym dozwolone jest używanie wyrobów tytoniowych jest więc kompletnie nietrafiony i zdaje się być efektem nadmiernej tendencji powoda do doszukiwania się uchybień skierowanych względem własnej osoby. Należy przy tym podkreślić, że powód również jest osobą palącą, w związku z czym okoliczność przebywania w jednym pomieszczeniu z palaczem – bez względu na to, czy używa wyrobu tytoniowego czy też nie, nie wydaje się być na tyle uciążliwa, ażeby można było mówić o pogwałceniu obywatelskich wartości.

Nie znajduje również uzasadnienia zarzut dotyczący braku zająć sportowych i kulturalno – oświatowych, w sytuacji gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że takowe jak najbardziej miały miejsce i odbywały się raz w tygodniu, co zresztą sam powód przyznał.

Reasumując stwierdzić należy, że ustalone przez Sąd fakty nie dają podstawy do przypisania pozwanemu naruszenia dóbr osobistych powoda. Samo niezadowolenie powoda ze standardów pomieszczeń mieszkalnych nie daje jeszcze podstaw do przyjęcia istnienia uchybień w funkcjonowaniu Aresztu. W tym miejscu należy dodatkowo wskazać, że przy ocenie przestrzegania przez pozwanego minimalnych norm w zakresie standardów wykonywania kary pozbawienia wolności i ewentualnego naruszenia dóbr osobistych osadzonych nie można abstrahować od realnej sytuacji i kondycji finansowej Państwa, ogólnej sytuacji gospodarczej, w tym poziomu życia ogółu obywateli - także tych, którzy nie mają zapewnionego minimum socjalnego nie będąc karanym karą pozbawienia wolności. Odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, wskazać należy iż osoba osadzona musi liczyć się z ograniczeniami i dolegliwościami wynikającymi z wykonywania kary pozbawienia wolności /por. wyrok SN z 02.10.2007r., II CSK 269/07, opubl. Monitor Prawniczy, rok 2007, Nr 21, str. 1172/.

W tym stanie rzeczy uznać należało, iż brak jest podstaw do uwzględnienia żądania pozwu i orzec o oddaleniu powództwa w całości.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie przepisu art. 102 k.p.c.. Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "przypadków szczególnie uzasadnionych" pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony stanowią podstawę do nie obciążania jej kosztami procesu. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową. Całokształt okoliczności winien podlegać ocenie z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

Mając na uwadze charakter wysuniętego roszczenia, okoliczność, że powód przebywa w Areszcie Śledczym, nie posiada specjalistycznej wiedzy z zakresu prawa (co usprawiedliwia subiektywne przekonania o zasadności wytoczonego przez siebie powództwa), a ponadto znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej (osobą utrzymującą powoda i jego matkę jest starszy brat, który osiąga wynagrodzenie rzędu 800 zł miesięcznie), Sąd uznał, że w tym przypadku obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu kosztów pozostawałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, dlatego też postanowił nie obciążać go obowiązkiem zwrotu kosztów na rzecz pozwanego.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powoda, który udzielił pomocy prawnej z urzędu, Sąd ustalił w oparciu o przepis § 11 pkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.), polecając wypłacić je z Kasy Sądu Okręgowego w Łodzi.