Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w K. – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2013 r. w K. na rozprawie

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko M. P. (1)

o ochronę dóbr osobistych i zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w K.

z dnia 24 maja 2012 r. sygn. akt I C 322/11 oraz zażalenia pozwanego od postanowienia zawartego w punkcie II wyżej wymienionego wyroku

1.  oddala apelację;

2.  w uwzględnieniu zażalenia pozwanego zmienia punkt II zaskarżonego wyroku w ten sposób, że zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 3.600 zł tytułem kosztów procesu;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K.na rzecz radcy prawnego T. D. z Kancelarii w K., ul. (...) kwotę 4.870,80 zł ( cztery tysiące osiemset siedemdziesiąt złotych 80/100), w tym 910,80 zł podatku VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu powódce w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 121/13

I ACz 208/13

POSTANOWIENIE

Dnia 25 marca 2013 roku

Sąd Apelacyjny wK., Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Andrzej Szewczyk

Sędziowie: SSA Elżbieta Uznańska (spr.)

SSA Grzegorz Krężołek

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2013 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko M. P. (1)

o ochronę dóbr osobistych i zapłatę

na skutek wniosku pozwanego o uzupełnienie wyroku Sądu Apelacyjnego wK.z dnia 13 marca 2013 r. sygn. akt I ACa 121/13

postanawia

uzupełnić wyrok Sądu Apelacyjnego w K.z dnia 13 marca 2013 r.,
sygn. akt I ACa 121/13 poprzez dodanie punktu 4. o treści: „zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2 970 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.”

Sygn. akt I ACa 121/13

I ACz 208/13

UZASADNIENIE

Powódka D. S. w pozwie ostatecznie określonym pismem z dnia 24.05.2012 r. (k. 230) domagała się ochrony dóbr osobistych poprzez nakazanie pozwanemu M. P. (1) złożenia na piśmie oświadczenia o treści: „ Przepraszam Panią D. S. za wystawienie przeze mnie jako biegłego sądowego opinii psychologicznej w sprawie I C 375/05 przeciwko Szpitalowi im. L. R. naruszającej godność i cześć Pani D. S., zawierającej nieetyczne i poniżające ją stwierdzenia odnośnie postępowania terapeuty Pana D. J. na Oddziale (...), które doprowadziło do przerwania wbrew woli pacjentki Pani D. S. terapii na Oddziale (...) im. dr J. B.” i skierowania tego pisma do: powódki, Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie, akt sprawy I C 375/05 przeciwko Szpitalowi im. (...), pełnomocnika – radcy prawnego Szpitala im. . R., wywieszenia na ogólnodostępnej tablicy na Oddziale(...) Szpitala im. (...) przez okres 3 miesięcy, wywieszenia na ogólnodostępnej tablicy w miejscu pracy Pozwanego, tj. Zespole (...) im. dr J. B., Pl.(...), (...)-(...) K. przez okres 3 miesięcy, Dyrekcji Szpitala im. dr. J. B., Dyrekcji Szpitala im. (...), a także zasądzenia na jej rzecz zadośćuczynienia w kwocie 19.000,00 zł, odszkodowania w kwocie 7.000,00 zł oraz zasądzenia kwoty łącznie 26.000,00 zł na cel społeczny.

Na uzasadnienie swego żądania powódka podała, że pozwany, podejmując się jako biegły sądowy sporządzenia opinii psychologicznej, naruszył jej dobra osobiste i wyrządził jej szkodę polegającą na przegraniu procesu w toczącej się z jej powództwa przed Sądem Okręgowym w Krakowie, pod sygn. akt IC 375/05, sprawie przeciwko Szpitalowi (...) w K.. Opinia, która dotyczyła prawidłowości leczenia powódki w pozwanym w sprawie sygn. akt IC 375/05 Szpitalu, sporządzona została przez pozwanego bez jej zgody, jej wydanie nie zostało poprzedzone badaniem powódki, niekorzystnie przedstawia zachowanie oraz osobę powódki, sporządzając opinię pozwany nie zapoznał się rzetelnie z materiałem będącym podstawą wydania przez niego opinii co doprowadziło do wyciągnięcia przez niego błędnych wniosków zawartych w opinii. Opinia zawiera nadto nieprawdziwe twierdzenia odnośnie stanu zdrowia powódki i przebiegu jej leczenia. W szczególności w opinii niezgodnie z prawdą opisane zostały okoliczności rezygnacji przez powódkę z terapii prowadzonej przez psychologa D. J., określono również jako prawidłowe i powodowane dobrem powódki postępowanie terapeuty polegające na doprowadzaniu do towarzyskich spotkań z powódką poza wyznaczonymi w tym celu zajęciami w ramach prowadzonej terapii i chęć dalszego powadzenia terapii pomimo rezygnacji z niej powódki wobec podjęcia przez nią leczenia w Szpitalu im. (...) w K.. Za prawidłowe nadto uznał biegły zezwalanie przez psychoterapeutę na spontaniczne wypowiedzi uczestników grupy terapeutycznej oceniające osobę powódki podczas jej nieobecności na zajęciach terapeutycznych. Pominął, iż terapeuta nie prowadził prawidłowo dokumentacji przebiegu leczenia powódki, wypowiadał się wulgarnie na temat osoby powódki do innej pacjentki, a koleżanki powódki H. J., wyszydzał powódkę pod jej nieobecność w czasie zajęć terapeutycznych, doprowadził do przerwania podjętego przez powódkę leczenia w Szpitalu im. (...) w K. w wyniku niezgodnego ze stanem faktycznym zawiadomienia, iż powódka poddawana jest leczeniu równolegle w dwóch placówkach, pominął także kwestię prawidłowości leczenia farmakologicznego powódki w pozwanym w powołanej sprawie Szpitalu i zastosowania wobec powódki przez jego pracowników przymusu bezpośredniego. Powódka wskazała także, iż wydając sporną opinię pozwany nie był wpisany na listę biegłych sądowych, a zatem nie posiadał wymaganych uprawnień do jej wydania. Wskazała również iż wydając opinię w sposób niezgodny ze sztuką i etyką zawodową pozwany działał jako biegły, a zatem specjalista, którego twierdzenia są przyjmowane przez ogół społeczeństwa za zgodne z prawdą oraz ze stanem faktycznym. Opinia ta stawiała powódkę w złym świetle w oczach osób, które mogły zapoznać się z materiałem zgromadzonym w sprawie sygn. IC 375/05, co skutkowało poczuciem poniżenia i krzywdy powódki, naruszeniem jej godności i obniżeniem poczucia własnej wartości, skutkowała także szkodą w postaci niekorzystnego dla powódki przebiegu postępowania i rozstrzygnięcia i uniemożliwiła powódce prawidłowe dochodzenia jej praw w powołanej sprawie.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Podniósł, iż opinię w sprawie I C 375/05 sporządził na zlecenie sądu, rzetelnie, jako dowód podlega ocenie sądu na polecenie którego została sporządzona, w opinii pozwany wskazał dlaczego zaniechał bezpośredniego badania powódki, a ocena działań terapeuty D. J. wykracza poza ramy niniejszego procesu i nie może być przedmiotem rozstrzygnięcia sądu jako należąca do odrębnego postępowania. Reasumując wskazał, że w tych okolicznościach nie można mu zarzucić bezprawnego działania i naruszenia dóbr osobistych powódki. Z samą treścią opinii można się zgodzić lub nie, ale kwestionować ją można wyłącznie na forum rozstrzyganej sprawy. W niniejszym postępowaniu powódka w żaden sposób nie wykazała, by pozwany naruszył jej dobra osobiste, poświadczał nieprawdę i umyślnie działał na jej szkodę.

Wyrokiem z dnia 24 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w K. oddalił powództwo, odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu oraz przyznał adwokatowi M. P. (2) od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K. kwotę 4.870,80 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej powódce z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny. Przed Sądem Okręgowym w K. pod sygn. akt IC 375/05, toczyło się postępowanie z powództwa D. S. przeciwko Wojewódzkiemu (...) w K. o ochronę dóbr osobistych i zapłatę min. w związku z niewłaściwym leczeniem powódki w Szpitalu i będącym jego wynikiem pogorszeniem stanu jej zdrowia. Powódka hospitalizowana była w powołanym Szpitalu na Oddziale (...)w okresie od dnia 20.11.2000 r. do dnia 09.02.2001 r. W czasie hospitalizacji i po jej zakończeniu w okresie do września 2002 r. uczestniczyła w psychoterapii, którą prowadził terapeuta - psycholog kliniczny D. J.. W toku postępowania w sprawie sygn. akt IC 375/05 sporządzona została przez pozwanego na zlecenie Sądu opinia na okoliczność prawidłowości przebiegu leczenia powódki w Szpitalu, a w szczególności, czy metody leczenia stosowane przez terapeutę były zgodne z zasadami wiedzy i sztuki medycznej oraz etyki zawodowej, a jeśli nie, ustalenia jakie były skutki tych nieprawidłowości dla zdrowia powódki. Pozwany w dacie sporządzenia spornej opinii, tj. w dniu 29.03.2008 r., nie był wpisany na listę biegłych sądowych wobec wygaśnięcia kadencji z dniem 31.12.2007 r. Uprzednio, w okresie od dnia 16.02.1993 r. do dnia 31.12.2007 r. wpisany był na listę biegłych sądowych Sądu Okręgowego w K. jako biegły z zakresu psychologii i sporządzał liczne opinie na zlecenie różnych sądów okręgu Sądu Okręgowego wK. W dacie sporządzenia opinii toczyło się postępowanie administracyjne w przedmiocie wpisu pozwanego na listę biegłych Sądu Okręgowego wK.W dniu 31.07.2009 r. wydana została przez Prezesa Sądu Okręgowego w K.decyzja o odmowie wpisu pozwanego na listę biegłych na kolejną kadencję wobec stwierdzenia, iż biegły nie spełnia wymagań określonych w §12 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24.01.2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz. U. nr 15, poz. 133), stosownie do którego biegłym może być ustanowiona osoba, która posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona. Decyzja ta uchylona została do ponownego rozpoznania decyzją Ministra Sprawiedliwości z dnia 25.09.2009 r. Postępowanie zakończone zostało ostatecznie decyzją Ministra Sprawiedliwości z dnia 10.08.2010 r. utrzymującą w mocy decyzję Prezesa Sądu Okręgowego w K.o odmowie wpisania pozwanego na listę biegłych Sądu Okręgowego w K. Pozwany od dnia 01.07.2009 r. wpisany jest na listę biegłych Sądu Okręgowego w K.

W spornej opinii pozwany odniósł się do przebiegu leczenia powódki, zgromadzonej w sprawie, dostępnej (gdyż dokumentacja z leczenia ambulatoryjnego powódki za okres od 10.02.2001 r. do września 2002 r. nie została przez Szpital przedłożona) dokumentacji medycznej przebiegu leczenia powódki i zeznań terapeuty. Stwierdził, iż w trakcie procesu terapeutycznego prowadzonego wobec powódki w pozwanym w sprawie sygn. akt IC 375/05 Szpitalu nie popełniono błędu w sztuce prowadzenia terapii. Terapeuta nie działał niezgodnie z zasadami sztuki medycznej i nie naruszył zasad etyki psychologa. Pracował z powódką w konwencji psychodynamicznej, stosując również elementy analizy transakcyjnej i terapii behawioralnej. Wszystkie trzy koncepcje stanowią podstawę prowadzenia terapii i stosowanie ich elementów w pracy z pacjentem było zgodne z zasadami sztuki. Nadto pozwany wskazał, że terapeuta, mając świadomość, iż proces terapii nie został zakończony, podjął wszelkie możliwe starania aby pacjentka jednak ją ukończyła. Wskazał, że fakt spotykania się z powódką po przerwaniu procesu terapii nie może być wiązany z występowaniem u niej zaburzeń stanu zdrowia oraz, że zawiadomienie Szpitala im. (...) w K. o prowadzeniu terapii powódki nie było błędem w sztuce skoro uważał , że pacjentka znajduje się nadal w procesie terapii u niego, a nie jest wskazane prowadzenie terapii przez dwie różne osoby. Miał przy tym na względzie dobro pacjentki i angażował się w swoją pracę. Opinię pozwany wydał wyłącznie na podstawie analizy akt spraw. Nie przeprowadził badania psychometrycznego powódki z powodu upływu bardzo długiego okresu czasu. Wskazał, że badania psychologiczne powódki były wykonywane w czasie jej leczenia w Szpitalu, a przeprowadzone obecnie badanie nie mogłoby wykazać, w jakim stopniu ewentualne zmiany stanu zdrowia powódki zostały spowodowane poprzez oddziaływanie terapeutyczne lub inne przyczyny. Powyższą opinię uznał Sąd w sprawie sygn. akt IC 375/05 za przekonującą, prawidłową i pełną. Powódka nie zgłosiła do przedmiotowej opinii konkretnych zarzutów, a Sąd przyjął, iż brak jest podstaw do dopuszczania dowodu z opinii innego biegłego. Z tych przyczyn stała się ona podstawą rozstrzygnięcia sprawy prawomocnym wyrokiem z dnia 18.

W tak ustalonych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Brak bowiem jakiejkolwiek podstawy do stwierdzenia bezprawności działania pozwanego przy wydawaniu spornej opinii, co sprawia że brak podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych powódki na podstawie art. 24 § 1 i art. 448 k.c., jak również za ewentualną wyrządzoną powódce szkodę majątkową (art. 24 §1 i art. 415 k.c.).Pozwany działał bowiem w ramach obowiązującego porządku prawnego. Opinię sporządził na podstawie zlecenia Sądu, a zatem uprawnionego do jej zlecenia organu i udzielonego przez ten organ upoważnienia. Bez znaczenia pozostaje przy tym, że w dacie jej sporządzenia nie był wpisany na listę biegłych sądowych. W charakterze biegłego powołana może zostać przez sąd w danej sprawie także osoba nie wpisana na listę biegłych sądowych i skoro sąd zlecił pozwanemu sporządzenie opinii, a następnie została ona sporządzona, przyjęta i stała się podstawą rozstrzygnięcia sądu uznać należy, że pozwany został powołany jako biegły w sprawie. Uznać nadto należy, że pozwany podjął się sporządzenia opinii i sporządził opinię w ramach swoich kompetencji. Bez znaczenia pozostaje, że pozwanemu odmówiono wpisu na kolejną kadencję na listę biegłych sądowych prowadzoną przez Prezesa Sądu Okręgowego w K. W dacie sporządzenia opinii rozstrzygnięcie Prezesa Sądu Okręgowego w tym przedmiocie nie było znane, a z racji wcześniejszego wieloletniego pełnienia przez pozwanego funkcji biegłego sądowego miał on pełne podstawy aby żywić przekonanie o posiadaniu niezbędnych kompetencji do sporządzenia opinii; następnie zresztą wpisany został na listę biegłych Sądu Okręgowego w K.Pozwany wykonywał swoje czynności w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, został powołany przez odpowiedni do tego organ, wykonał opinię zgodnie ze wskazaną tezą dowodową. Sporządził opinię z wykorzystaniem materiału jaki został mu wskazany i udostępniony przez sąd, bazując na swojej wiedzy jako lekarza psychologa klinicznego i wieloletnim doświadczeniu zawodowym. Opinia zawiera w szczególności wytłumaczenie, z jakich przyczyn biegły nie przebadał powódki przed jej wydaniem. Niewątpliwie każdorazowo formułowanie wypowiedzi na temat zdrowia psychicznego wkracza w sferę dóbr osobistych osoby, której wypowiedzi te dotyczą. Użyte w opinii sformułowania są jednakże oględne, wyważone, uzasadnione zakresem zlecenia sądu i poza ten zakres nie wykraczają, opinia nie zawiera sformułowań wykraczających poza rzeczywistą potrzebę, w żaden także sposób sformułowań zawartych w opinii nie można uznać za dyskryminujące powódkę, zmierzające do jej szykany bądź wyrządzenia jej szkody, są one formułowane przy uwzględnieniu zasady poszanowania praw powódki jako pacjentki. W tym zakresie powołał się Sąd Okręgowy na wyrok Sądu Apelacyjnego w P. z dnia 11.05.005 r., IACa 1875/04, Lex nr 166822. Wskazał dalej Sąd Okręgowy, że walor dowodowy opinii sporządzonej przez pozwanego został oceniony przez organ procesowy, który ją dopuścił i przeprowadził. Ostateczna ocena kompetencji pozwanego i prawidłowości sporządzenia opinii należała bowiem do sądu, który uznał poziom teoretycznych i praktycznych wiadomości specjalnych posiadanych przez pozwanego za wystarczający, a opinię za prawidłową i przydatną dla rozstrzygnięcia. Stwierdzenie powołanych okoliczności uznał za wystarczające dla oceny ewentualnej bezprawności działania pozwanego. Sprawia to, że nieprzydatny dla rozstrzygnięcia jest dowód z opinii biegłego psychologa, o którego przeprowadzenie wnioskowały strony, jak również z opinii biegłego C. L. sporządzonej w toczącej się przed Sądem Okręgowym w K. sprawie sygn. akt IC 457/08. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostaje bowiem ewentualna odmienna ocena przez innego biegłego działań terapeuty jak i sporządzonej w tym przedmiocie spornej opinii przez pozwanego. Z tych też przyczyn bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje wynik postępowania w sprawie sygn. akt IC 457/08 z powództwa powódki przeciwko terapeucie.

Biorąc pod uwagę wykazaną przez powódkę jej trudną sytuację materialną Sąd, na zasadzie art. 102 k.p.c., odstąpił od obciążania jej kosztami procesu, a o nieuiszczonych kosztach pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu orzekł na zasadzie art. §2 ust. 1-3, §6 pkt 6, §10 ust. 1 pkt 2 i §15-16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Od powyższego wyroku apelację wniosła powódka. natomiast pozwany złożył zażalenie na pkt II wyroku.

Powódka w apelacji, uzupełnianej następnie licznymi pismami sporządzonymi osobiście przez nią i jej pełnomocnika radcę prawnego T. D., zarzuciła: I) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 24 §1 i §2 k.c. w zw. z art. 23 k.c. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że wydanie przez biegłego opinii na podstawie zlecenia sądu i udzielonego przez sąd upoważnienia, jak również uznanie waloru dowodowego opinii przez sąd w postępowaniu wyłącza bezprawność działania biegłego sądowego, II) naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. 1) art. 233 §1 k.p.c. poprzez: dokonanie oceny dowodów w błędny sposób- Sąd uznał że pozwany wykonał opinię do sprawy I C 375/05 zgodnie ze wskazaną w odezwie sądu tezą dowodową i odniósł się do przebiegu leczenia powódki, podczas gdy pozwany skoncentrował się w opinii na postępowaniu terapeutycznym D. J. wobec powódki, oraz uznał, że pozwany sporządził opinię z wykorzystaniem materiału jaki został mu udostępniony, podczas gdy pozwany jako biegły oparł się w opinii na zeznaniach terapeuty D. J., nie ustosunkował się do zeznań świadka H. J. na temat działań terapeutycznych podejmowanych wobec powódki; dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny – Sąd nie rozważył, czy pozwany jako biegły mógł odstąpić od wywiadu z powódką przed wydaniem opinii w sprawie, czy mógł w warunkach niepełnej dokumentacji lekarskiej sporządzić opinię i oprzeć się tylko na wyjaśnieniach D. J. dotyczących działań terapeutycznych, sąd nie rozważył czy opinia pozwanego była wystarczająco rzetelna pod względem rozpoznania sprawy i czy uwzględniła wszystkie istotne okoliczności sprawy, i czy dawała podstawy do wniosku, że nie było nieprawidłowości w terapii wobec powódki; dokonanie oceny z pominięciem dowodów- Sąd pominął wypowiedzi pozwanego złożone w ramach przesłuchania strony, z których wynikało, że pozwany usprawiedliwia zachowanie terapeuty D. J. zachowaniem powódki jako „osoby zaburzonej” i z powołaniem się na konwencję behawioralną rzekomo zastosowaną wobec powódki, - Sąd pominął opinie biegłego sporządzoną w sprawie I C 457/08, z której wynikało, że terapia D. J. była nieprawidłowa; 2) art. 160 k.p.c. poprzez odmowę uzupełnienia protokołu o pytania powódki i wypowiedzi pozwanego podczas przesłuchania w charakterze strony na rozprawie w dniu 14.02.2012 r., w wyniku czego nie zostały uwzględnione okoliczności dotyczące nierzetelnego opracowania opinii przez pozwanego; 3) Art. 217 §1-3 w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie wnioskowanego przez stronę dowodu z opinii biegłego psychologa na okoliczność zgodności psychoterapii D. J. z zasadami sztuki lekarskiej oraz etyki, zgodności postępowania pozwanego jako biegłego przy sporządzeniu opinii z zasadami sztuki lekarskiej i pominięcia przez niego w opinii nieprawidłowości w procesie leczenia powódki. W oparciu o powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniami powódki wyszczególnionymi w jej piśmie z dnia 24.05.2012 r. oraz przyznanie r.pr. T. D. nieopłaconych w całości kosztów pomocy prawnej w postępowaniu apelacyjnym świadczonej powódce z urzędu. Nadto powódka podtrzymała wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii Instytutu (...) sporządzonej do sprawy I C 457/08 przed Sądem Okręgowym wK., który zgłoszony został pismem powódki z 9.10.2012 r., który jest dowodem nowym, a z którego wynikają nieprawidłowości w terapii D. J., co uzasadnia dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa w niniejszej sprawie.

Powódka w piśmie złożonym w dniu 12.03.2012 r. wniosła nadto o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji podnosząc, że nie jest w należyty sposób reprezentowana w sprawie, gdyż jej drugi pełnomocnik z urzędu T. D. wniósł jedynie uzupełnienie apelacji choć zachodzą okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu do jej wniesienia w celu właściwego zawnioskowania dowodów, tj. z kart 842 i 847 akt I C 375/05 na okoliczność, że powódka nie zgadzała się na dalszy udział biegłych bez badania jej, oraz z opinii Instytutu (...) np. (...) w K. na okoliczność, czy opinia pozwanego była przeprowadzona zgodnie z zasadami sztuki i etyki zawodowej psychologa, a jeżeli nie, to w jaki sposób naruszyła dobra osobiste powódki – godność, cześć i zdrowie.

Pozwany zażaleniem zaskarżył pkt II wyroku. Zarzucając naruszenie art. 98 k.p.c. poprzez niezasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego wniósł o zmianę wyroku w tej części i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kwotę 3.600 zł tytułem kosztów procesu. W uzasadnieniu podniósł, że w sprawie nie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, a zwolnienie strony od kosztów sądowych i ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Wniosek powódki o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji podlega odrzuceniu zgodnie z art. 171 k.p.c., gdyż jest niedopuszczalny. Przepis art. 168 k.p.c. stanowi bowiem, że przywrócenie terminu może nastąpić, jeżeli strona nie dokonała czynności procesowej w terminie. Tymczasem powódka w niniejszej sprawie złożyła apelację w terminie, wielokrotnie ją później uzupełniała kolejnymi pismami. Strona pozwana nigdy nie zarzucała, jakoby apelacja powódki złożona została z uchybieniem terminu, również sąd I jak i II instancji nie kwestionował terminowego wniesienia apelacji przez powódkę i została ona skierowana na rozprawę celem jej merytorycznego rozstrzygnięcia Powódka w apelacji wniesionej w terminie wynikającym z art. 369 k.p.c. skutecznie określiła, w jakim zakresie zaskarża wyrok Sądu pierwszej instancji, natomiast uzupełnienie zarzutów apelacji, jak i zgłoszenie wniosków dowodowych może nastąpić w terminie późniejszym, bez przywracania terminu do dokonania tych czynności. Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny odrzucił wniosek powódki o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji.

Apelacja powódki jest jednak bezzasadna. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i wyrażone przez ten Sąd oceny prawne i przyjmuje je za własne.

Apelacja w istocie nie kwestionuje faktów ustalonych przez Sąd Okręgowy, w szczególności, że opinia wydana przez pozwanego w sprawie sygn. I C 375/05 została sporządzona za zlecenie sądu oraz treści tej opinii, wynikającej jednoznacznie z kopii złożonej przez powódkę do akt niniejszej sprawy (k.52-56). Okoliczności związane z kwestią wpisu pozwanego na listę biegłych Sądu Okręgowego w K. zostały szczegółowo wyjaśnione przez Sąd Okręgowy i również nie są one kwestionowane w apelacji. Dlatego też podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c. jest całkowicie nietrafny, w istocie nie dotyczy on bowiem poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych, lecz merytorycznych zarzutów do opinii wydanej w sprawie I C 375/05 przez pozwanego, w szczególności oceny postępowania D. J. - terapeuty pracującego w pozwanym w sprawie I C 375/05 Szpitalu i nie odniesienia się w tej opinii do zeznań H. J. i D. J. złożonych w tamtej sprawie. Również zarzut pominięcia opinii biegłego (C. L. (2)) sporządzonej w sprawie I C 457/08 (z powództwa D. S. przeciwko D. J.) dotyczy w istocie kwestii oceny merytorycznej opinii wydanej przez pozwanego, a nie stanu faktycznego ustalonego przez Sąd Okręgowy. Tak sformułowane zarzuty dotyczące naruszenia art. 233 §1 k.p.c. są zatem wadliwe.

Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 160 k.p.c. dotyczący kwestii uzupełnienia protokołu rozprawy przed Sądem Okręgowym w dniu 14 lutego 2012 r. Wniosek złożony przez powódkę w tym zakresie, zgodnie z art. 160 k.p.c. został rozstrzygnięty przez przewodniczącego posiedzenia (k. 232), a odwołanie powódki od tego zarządzenia rozstrzygnięte przez sąd (k.293).

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 217 §1-3 w zw. z art. 278 §1 k.p.c. Pomijając fakt, że obecna treść art. 217 §1-3 k.p.c. nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, bowiem z mocy art. 9 ust.1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. nowelizującej k.p.c. stosuje się go do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie, tj. 3 maja 2012 r., nieprzeprowadzenie przez Sąd Okręgowy dowodu z opinii biegłego psychologa na okoliczność zgodności psychoterapii D. J. z zasadami sztuki lekarskiej oraz etyki, zgodności postępowania pozwanego jako biegłego przy sporządzaniu opinii z zasadami sztuki lekarskiej i pominięcia przez niego w opinii nieprawidłowości w procesie leczenia powódki – było słuszne. Okoliczności powyższe nie mają bowiem znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy; jej przedmiotem jest bowiem kwestia, czy pozwany naruszył bezprawnie dobra osobiste powódki, a nie ocena postępowania D. J. lub weryfikacja zasadności opinii pozwanego o terapii stosowanej przez D. J.. Z tych też względów Sąd Apelacyjny nie uwzględnił ponowionego w postępowaniu apelacyjnym wniosku powódki o dopuszczenie dowodu z opinii Instytutu (...), i to zarówno tej wydanej już w sprawie sygn. I C 457/08, jak i kolejnej. Jak już bowiem wyżej wskazano wnioski powyższe zmierzają do wykazania, iż wydana przez pozwanego jako biegłego opinia w sprawie I C 375/05 jest błędna, że pozwany, jako biegły, wadliwie ocenił jako prawidłową i dopuszczalną terapię zastosowaną przez D. J. wobec powódki, a jak trafnie stwierdził Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostaje ewentualna odmienna ocena przez innego biegłego działań terapeuty, jak i sporządzonej w tym przedmiocie spornej opinii przez pozwanego. Jeżeli powódka nie zgadzała się z opinią sporządzoną przez biegłego w osobie pozwanego w sprawie I C 375/05, to mogła składać w tamtej sprawie zastrzeżenia do tej opinii, czy też domagać się wydania opinii przez innego biegłego lub instytut naukowy, czego jednak nie uczyniła.

Okolicznością istotną dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest ustalenie, czy pozwany dopuścił się bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powódki, w postaci czci lub godności. W ocenie Sądu Apelacyjnego po pierwsze brak podstaw do uznania, że opinia wydana przez pozwanego w sprawie sygn. I C 375/05 narusza dobra osobiste powódki, tj. jej część, jak i godność. Należy mieć na uwadze, że przedmiotem tej opinii była ocena terapii prowadzonej przez D. J. i tylko tego zagadnienia dotyczą wnioski opinii. Nie zawierają one żadnych stwierdzeń, które mogłyby być uznane za godzące w cześć lub godność powódki. Natomiast w początkowej części opinii pozwany przedstawia jedynie dane z akt sprawy, w której polecił mu Sąd wydać opinię, a więc twierdzenia samej powódki, dane z historii choroby, zeznania D. J.. Pozwany w opinii wyjaśnia również, z jakich względów opinię sporządził wyłącznie na podstawie analizy z akt sprawy, bez badania powódki. Jeżeliby nawet przyjąć, że opinia w jakimkolwiek zakresie narusza dobro osobiste powódki, to, jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, brak jakiejkolwiek podstawy do stwierdzenia bezprawności działania pozwanego przy wydawaniu przedmiotowej opinii. Sąd Apelacyjny w pełni podziela ocenę prawną Sądu I instancji co do dozwolonego charakteru działania pozwanego. Domniemanie bezprawności wynikające z treści art. 24 §1 k.c. zostało w niniejszej sprawie obalone. Nie ma bowiem cech bezprawności działanie realizowane w ramach porządku prawnego, a takim właśnie działaniem było wydanie przez pozwanego przedmiotowej opinii. Opinię sporządził na zlecenie Sądu, w związku z toczącym się postępowaniem, działał w ramach kompetencji zawodowych, zgodnie ze swoja wiedzą. Zawarte w jej treści sformułowania nie wykraczają poza cel oznaczony przez zleceniodawcę, ani też nie mają na celu szykanowania powódki, bądź naruszania jej godności osobistej lub czci, są oględne, wyważone, opinia nie zawiera sformułowań wykraczających poza rzeczywistą potrzebę. Okoliczność, że pozwany w chwili wydawania opinii nie był stałym biegłym sądowym (z listy Prezesa Sądu Okręgowego w K. nie ma znaczenia, gdyż biegły może być również powołany ad hoc. Nie ma także dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy znaczenia, czy inni biegli ( np. wskazywany przez powódkę C. L. (2), czy też Instytut (...) wyrazili odmienną niż pozwany opinię na temat terapii stosowanej przez D. J., gdyż opinią biegłego w rozumieniu art. 278 k.p.c. jest zapatrywanie wyrażone w sądzie przez osobę niezainteresowaną rozstrzygnięciem sprawy, która ma wiadomości specjalne, a zatem może dochodzić do różnic w tych zapatrywaniach. Zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 24 §1 i §2 k.c. jest więc całkowicie nieuzasadniony.

Brak zatem podstaw do uwzględnienia apelacji, co skutkuje jej oddaleniem zgodnie z art. 385 k.p.c.

Nie można również uwzględnić apelacji w części dotyczącej punktu III wyroku Sądu Okręgowego, którym przyznano od Skarbu Państwa pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu należne wynagrodzenie. Strona postępowania nie może bowiem skutecznie zaskarżyć orzeczenia w przedmiocie wynagrodzenia pełnomocnika ustanowionego z urzędu, bo nie ma w tym interesu prawnego (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2009 r., III CZP 36/09). Interes prawny w omawianym znaczeniu oznacza obiektywną, tj. wywołaną rzeczywistym naruszeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania określonej treści rozstrzygnięcia; interes ten zachodzi w wypadku pokrzywdzenia (gravamen), polegającego na niezgodności orzeczenia z żądaniem zgłoszonym w procesie przez stronę. Nie ma podstaw do twierdzenia, że powódka mogła doznać uszczerbku prawnego na skutek przyznania w wyroku ustanowionemu dla niej pełnomocnikowi od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, które ani nie zwiększyło jej obowiązków w sferze prawnej, ani nie zmniejszyło jej uprawnień. Obowiązek pokrycia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie ma charakter publicznoprawny i nie mieści się w obowiązku zwrotu kosztów procesu w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Obowiązek poniesienia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu nie wynika ze stosunków cywilnoprawnych i procesowych łączących uczestników postępowania sądowego, w związku z czym nie jest regulowany przepisami kodeksu postępowania cywilnego ani ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, lecz przepisami zawartymi w ustawach ustrojowych dotyczących podmiotów świadczących pomoc prawną i w przepisach wykonawczych. Nie ma wiec podstaw do zaliczenia postanowienia sądu przyznającego pełnomocnikowi od Skarbu Państwa koszty nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu do postanowień o kosztach sądowych ( zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2011 r., III CZP 14/11.

Natomiast zażalenie złożone przez pozwanego Sąd Apelacyjny uznał za uzasadnione. Trafnie pozwany zarzucił, iż w sprawie brak okoliczności, które usprawiedliwiałyby zastosowanie art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążania powódki obowiązkiem zwrotu pozwanemu poniesionych przez niego kosztów procesu. Sąd Okręgowy jako jedyną podstawę nie obciążania powódki tymi kosztami wskazał jej trudną sytuację materialną. Tymczasem art. 102 k.p.c., stanowiący wyłom w wynikającej z art. 98 k.p.c. zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, należy stosować wyjątkowo. Można sięgać do niego jedynie w tych sytuacjach, gdy przemawia za tym całokształt okoliczności konkretnej sprawy. Przy ocenie przesłanek z art. 102 k.p.c. należy brać pod uwagę zarówno fakty będące „na zewnątrz” procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony, jak i fakty związane z samym przebiegiem procesu. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i poczuciem sprawiedliwości. Powódka niewątpliwie znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej i życiowej. To uzasadnia zwolnienie jej przez Sąd Okręgowy z kosztów sądowych i ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu. Brak jednak powodów, by z tych przyczyn pozwany, który wygrał niniejszą sprawę w całości, nie uzyskał zwrotu wydatkowanych przez siebie pieniędzy na celową obronę, to jest kosztów poniesionych na wynagrodzenie pełnomocnika. Pozostaje to w sprzeczności z zasadą słuszności i sprawiedliwości. Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 397 §2 k.p.c zmienił zamieszczone w wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu zasądzając w oparciu o art. 98 k.p.c. od powódki na rzecz pozwanego poniesione przez niego koszty.