Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Cesarz (spr.)

Sędziowie: SA Lilla Mateuszczyk

SA Dorota Ochalska - Gola

Protokolant: stażysta Agnieszka Kralczyńska

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2015 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa A. S. (1)

przeciwko A. S. (2) i G. P.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 7 marca 2014 r., sygn. akt I C 178/12

I.  z apelacji pozwanych zmienia zaskarżony wyrok na następujący:

„1. zasądza od pozwanej G. P. na rzecz A. S. (1) kwotę 43.857,40 (czterdzieści trzy tysiące osiemset pięćdziesiąt siedem 40/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lutego 2012 r. do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w stosunku do A. S. (2) w całości i w stosunku do G. P. w pozostałym zakresie;

3. zasądza od A. S. (1) na rzecz A. S. (2) kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

4. zasądza od G. P. na rzecz A. S. (1) kwotę 1.953 (jeden tysiąc dziewięćset pięćdziesiąt trzy) złote tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

5. nakazuje pobrać tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi:

a) od G. P. kwotę 2.498,80 (dwa tysiące czterysta dziewięćdziesiąt osiem 80/100) złotych,

b) od A. S. (1) kwotę 8.365,32 (osiem tysięcy trzysta sześćdziesiąt pięć 32/100) złotych, z zasądzonego roszczenia”;

II.  oddala apelację pozwanej G. P. w pozostałej części i apelację

powoda w całości;

III.  zasądza od A. S. (1) na rzecz G. P. kwotę 843

(osiemset czterdzieści trzy) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  nakazuje pobrać od A. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu

Okręgowego w Ł. kwotę 5.187 (pięć tysięcy sto osiemdziesiąt siedem) złotych - z zasądzonego roszczenia – tytułem nieuiszczonej opłaty od apelacji.

I ACa 182/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 marca 2014 r. w sprawie z powództwa A. S. (1) przeciwko A. S. (2) i G. P. o zapłatę, Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 87.714,81 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi: dla A. S. (2) od dnia 23 lutego 2012 r. do dnia zapłaty, dla G. P. od dnia 20 lutego 2012 r. do dnia zapłaty (pkt 1) i oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2) oraz zniósł wzajemnie miedzy stronami koszty procesu (pkt 3). Ponadto, nakazał pobrać solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 4.888,85 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 4) i ściągnąć z zasądzonego w punkcie 1 roszczenia na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 5.975,27 zł tytułem nieuiszczonych przez powoda kosztów sądowych (pkt 5).

(wyrok k. 611)

Na wstępie uzasadnienia powyższego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie, pozwem wniesionym w dniu 31 stycznia 2012 r. A. S. (1) wniósł o zasądzenie solidarnie od A. S. (2) i G. P. kwoty 180.501,51 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem zwrotu poniesionych przez powoda nakładów na budynek mieszkalny położony w Ł. przy ul. (...). W uzasadnieniu podniesiono, iż powód czynił nakłady na majątek osobisty pozwanych, w tym swojej małżonki, z którą pozostawał w ustroju rozdzielności majątkowej mając nadzieję, że z budynku mieszkalnego stanowiącego własność żony i teściowej, będzie mógł korzystać w celu zaspokojenia rodzinnych potrzeb mieszkaniowych. Powód powoływał się zarówno na dokonane wydatki, na dowód, których załączył faktury i rachunki jak i dokonane na rzecz byłej żony A. S. (2) przelewy środków pieniężnych. Powód wskazał, iż jedynie w niewielkim zakresie nakłady, jakie poczynił na dom przy ul. (...) zostały mu zwrócone.

W odpowiedzi na pozew pozwane wniosły o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanej od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwane zaprzeczyły wszelkim wnioskom i twierdzeniom powoda poza wyraźnie przyznanymi. Zakwestionowały zarówno to, że złożone przez powoda rachunki dotyczą wykończenia budynku przy ul. (...), jak i to, że powód za własne środki dokonywał zakupów przeznaczonych na wykończenie tej nieruchomości. Po dniu zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej pozwana A. S. (2) wielokrotnie dokonywała wypłat środków pieniężnych z własnego rachunku, które przekazywała powodowi celem dokonania przez niego zakupów różnego rodzaju ruchomości, sprzętów użytku domowego, przedmiotów przeznaczonych do prac wykończeniowych w domu przy ul. (...) w Ł.. Wszystkie towary zakupione na podstawie rachunków czy faktur zostały zakupione za środki przekazywane powodowi przez A. S. (2) i G. P.. Powód dokonywał zakupów, ponieważ pozwana A. S. (2) była wtedy w zagrożonej ciąży.

W piśmie z dnia 16 kwietnia 2012 r. powód rozszerzył żądanie pozwu o kwotę 2435 zł tj. do kwoty 182.936,81 zł wnosząc o jej zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

W piśmie procesowym złożonym na rozprawie w dniu 15 listopada 2012 r. powód rozszerzył powództwo o kwotę 4.000 zł tj. do kwoty 191.436,81 zł wnosząc o jej solidarne zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda z ustawowymi odsetkami liczonymi od 15 listopada 2012 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie powód sprecyzował żądanie odsetek ustawowych w ten sposób, iż żąda ich zapłaty: od kwoty 131.900 zł od dnia 5 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, od kwoty 48.601,81 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i od kwoty 4.500 zł od dnia 15 listopada 2012 r. do dnia zapłaty. Jako podstawę prawną dochodzonych roszczeń powód wskazywał art. 226 § 1 k.c.

Stanowisko strony pozwanej nie uległo zmianie i wnosiła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Zaskarżony wyrok zapadł na podstawie poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, z których wynika, że A. S. (2) i A. S. (1) w dniu 16 września 2000 r. zawarli związek małżeński. Po zwarciu związku małżeńskiego zamieszkali na ul. (...). Lokal na K. A. S. (2) zamieniła na lokal położony na ul. (...). Ten lokal był remontowany przez pół roku. W tym czasie małżonkowie mieszkali na K.. Później zamieszkali na Gościnnej. W 2006 r. zapadła decyzja o sprzedaży mieszkania na ul. (...) rodzinie A. S. (2).

A. S. (1) i R. G. w dniu 22 lutego 2006 r. kupili w udziałach po ½ lokal użytkowy przy ul. (...). A. S. (1) złożył oświadczenie, iż nabycia dokonuje za fundusze pochodzące z jego majątku odrębnego, co potwierdziła stawająca do aktu jego żona A. S. (2). Lokal ten został wyremontowany w 2006 r.

W sierpniu 2006 r. małżonkowie A. i A. S. (1) zamieszkali u rodziców pozwanej A. S. (2). Rodzice pozwanej chcieli odciążyć małżonków i nie brali od nich pieniędzy na utrzymanie. Mieszkali tam do lutego 2008 r.

Małżonkowie planowali wzięcie kredytu na zakup domu. A. S. (1) nie miał zdolności kredytowej. Dlatego w dniu 17 sierpnia 2006 r. powód i pozwana A. S. (2) zawarli umowę w formie aktu notarialnego na mocy, której z dniem 17 sierpnia 2006 r. wyłączyli wspólność ustawową i ustanowili rozdzielność majątkową.

Na dzień 17 sierpnia 2006 r. na rachunku bankowym A. S. (1) znajdowała się kwota 6.584,79 zł.

Małżonkowie wspólnie zdecydowali, iż kredyt na dom wezmą pozwana A. S. (2) i jej matka G. P., która posiadając wysoką emeryturę spełniała warunki banku konieczne do uzyskania kredytu. Sama A. S. (2) nie miała wystarczającej zdolności kredytowej. Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej małżeńskiej pozwane zawarły umowę, mocą której nabyły do swoich majątków odrębnych prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) (poprzedni adres ul. (...) J). Na tej nieruchomości został wybudowany przez dewelopera segment w stanie surowym, który miał stanowić docelowe miejsce zamieszkania małżonków A. i A. S. (1) wraz z dziećmi.

Segment w stanie surowym zostały wydany przez dewelopera jeszcze w 2007 r. Konieczne było wykończenie segmentu, zakup m.in. umywalek, schodów, paneli. Ogrodzenie było już wykonane. Dom po wykończeniu był prosty.

A. S. (1) i A. S. (2) do połowy 2008 r. pozostawali we wspólnym gospodarstwie domowym oraz byli zgodnym małżeństwem. Powód zamieszkiwał wraz z żoną i dziećmi w segmencie na ul. (...) od lutego 2008 r. do października 2008 r.

Powód czuł się właścicielem domu na ul. (...).

Pozwana A. S. (2) samodzielnie nie robiła żadnych zakupów związanych z pracami wykończeniowym, gdyż była w zagrożonej ciąży. Wszystko załatwiał jej mąż A. S. (1).

W dniu 11 września 2006 r. B. Z. i A. S. (1) zawarli umowę pożyczki, na mocy której B. Z. pożyczył A. S. (1) kwotę 156.000 zł. Kwotę 126.000 zł A. S. (1) wpłacił na swoje konto w czterech transzach: 1) 35.000 zł w dniu 12 września 2006 r., 2) 35.000 zł w dniu 12 września 2006 r., 3) 30.000 zł w dniu 13 września 2006 r., 4) 26.000 zł w dniu 15 września 2006 r.

W dniu 24 stycznia 2007 r. B. Z. i A. S. (1) zawarli umowę pożyczki, na mocy której B. Z. pożyczył A. S. (1) kwotę 110.000 zł. Umowa z 24 stycznia 2007 r. została zgłoszona do Urzędu Skarbowego w dniu 21 listopada 2007 r.

W dniu 20 października 2006 r. powód przelał na konto A. S. (2) łącznie kwotę 100.000 zł w kwotach po: 40.000 zł, 30.000 zł i 30.000 zł oraz w dniu 26 sierpnia 2007 r. kwotę 21.000 zł.

Pieniądze pożyczone od B. Z. powód przeznaczył na wykończenie segmentu przy ul. (...).

W dniu 15 maja 2007 r. A. S. (2) przelała na konto A. S. (1) kwotę 25.000 zł.

Pozwana A. S. (2) wypłaciła ze swojego konta w dniu 12 czerwca 2007 r. kwotę 15.000 zł, w dniu 11 lipca 2007 r. kwotę 10.000 zł, w dniu 16 sierpnia 2007 r. kwoty 15.000 zł i 6.000 zł, w dniu 8 listopada 2007 r. kwotę 10.000 zł, w dniu 20 grudnia 2007 r. kwotę 14.300 zł, w dniu 22 stycznia 2008 r. kwotę 4.100 zł, w dniu 29 stycznia 2008 r. kwotę 2.300 zł.

(...) budowlane wykazane przez powoda w dokumentach zakupu obejmujących następujące kwoty: 117,50 zł (paragon z 17.02.07 nr 253), 523,31 zł (paragon z 30.05.07 nr 69), 469,64 zł (paragon z 3.10.07 nr (...)), 457,06 zł (paragon z 17.11.07 nr (...)), 523,92 zł (paragon z 12.09.07 nr 89), 1.106,75 zł (paragon z nr 351), 3.090,34 zł (faktura), były materiałami koniecznymi do wykonania prac wykończeniowych w przedmiotowym budynku oraz zostały zrealizowane prace wykończeniowe przy użyciu takich materiałów budowlanych. Nie był materiałem koniecznym zakup drabiny za kwotę 290 zł. Nie można stwierdzić czy zakupione za 497 zł drzwi były wykorzystane w przedmiotowym budynku.

W budynku zamontowano kominek, wykonano schody (...) z poziomu I piętra na poddasze oraz jest wykonane obłożenie schodów z poziomu parteru na I piętro elementami drewnianymi, w budynku zamontowana jest stolarka okienna i drzwiowa, zamontowany jest piec C.O.

Powód zapłacił za schody łącznie kwotę 19.598,31 zł, za montaż stolarki kwotę 4.215 zł, za zakup pieca oraz wykonanie instalacji kominkowej łącznie kwotę 5.000 zł, za zakup centrali kondensacyjnej kwotę 9.099,98 zł, za montaż kominka kwotę 9.300 zł, za materiały w firmie (...) kwotę 2.000 zł. Powód zapłacił za zrobienie kuchni łącznie kwotę 29.000 zł.

W. R. (1) wykonywał prace wykończeniowe w segmencie na ul. (...) od końca 2006 r. do czerwca 2007 r. w postaci: instalacji elektrycznej na parterze budynku oraz na strychu. W. R. (1) m.in. ocieplał strych, kładł profile, karton-gips oraz wełnę mineralną. Rozprowadzał przewody, wykuwał puszki do gniazdek. (...) dla niego kupował powód. Powód płacił też W. R. (1) za wykonane prace. W. R. (1) nigdy nie otrzymał pieniędzy od pozwanych. Za wykonaną pracę otrzymał od powoda łącznie kwotę 4.000-5.000 zł.

W marcu 2008 r. pozwana A. S. (2) dokonała na rzecz męża A. S. (1) darowizny udziału ½ części w nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...).

Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie sygn. akt I C uwzględnił powództwo o zobowiązanie obdarowanego A. S. (1) do zwrotnego przeniesienia na A. S. (2) udziału we współwłasności nieruchomości położonej przy ul. (...) z uwagi na rażącą niewdzięczność obdarowanego.

Pozwana A. S. (2) sprzedała mieszkanie na ul. (...) stanowiące jej majątek odrębny w 2008 r. za kwotę około 180.000 zł, z czego 100.000 zł zwróciła G. P. za pieniądze wyłożone na zakup segmentu. Pieniądze za sprzedaż mieszkania dostawała już w 2007 r., gdyż nabywcy wcześniej zamieszkali w lokalu. Pieniędzy ze sprzedaży mieszkania A. S. (2) nie wpłaciła do banku, tylko miała je przy sobie w gotówce.

A. S. (1) w dniu 15 września 2011 r. złożył wniosek o podział majątku wspólnego. Jako składniki majątku wspólnego wskazał naniesienia na działkę nr (...) Rodzinnego O. Działkowego (...), środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży mieszkania przy ul. (...) w kwocie 207.000 zł oraz nieruchomość położoną we wsi R.. W toku postępowania cofnął wniosek w zakresie żądania rozliczenia naniesień na działkę nr (...) Rodzinnego O. Działkowego (...). Uczestniczka początkowo wnosiła o oddalenie wniosku, w toku postępowania przyłączyła się do wniosku co do zasady i wniosła o ustalenie, iż w skład majątku wspólnego wchodzą środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży działki położonej w M. w kwocie 15 000 zł. W toku postępowania strony rozszerzają swoje żądania jednak nie były podnoszone twierdzenia, iż w skład majątku wspólnego wchodziły nakłady z majątku wspólnego dokonywane na majątek odrębny pozwanej A. S. (2) w postaci nieruchomości położonej przy ul. (...).

Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2012r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt XII C 1654/08 rozwiązał związek małżeński A. S. (2) i A. S. (1) z winy męża.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy przyjął za podstawę prawną dochodzonych przez powoda roszczeń art. 226 § 1 k.c. Stwierdził, że powód był posiadaczem samoistnym nieruchomości przy ul. (...), która miała stanowić miejsce wspólnego zamieszkania obojga małżonków oraz ich dzieci, w dobrej wierze. Po analizie stanowisk stron i załączonych akt sprawy o podział majątku wspólnego w sprawie III Ns 1519/11, nie stwierdził przeszkód, aby rozstrzygać w przedmiocie roszczeń powoda w niniejszym postępowaniu. Dokonane ustalenia faktyczne potwierdziły, iż wydatki na wykończenie segmentu finansował powód z funduszy stanowiących jego majątek odrębny, strony zaś nie zawarły żadnej umowy na podstawie, której możliwe byłoby dokonanie wzajemnego rozliczenia stron z tytułu nakładów poniesionych przez powoda.

Sąd I instancji podniósł, że powód dochodził od pozwanych zwrotu nakładów na budynek stanowiący ich współwłasność, przy czym z jednej strony dochodził zwrotu przelanych na rzecz pozwanej środków pieniężnych twierdząc, iż zostały one przeznaczone na wykończenie domu, a z drugiej strony domagał się zwrotu kwot wynikających ze złożonych rachunków i faktur czy też płatności za inne usługi związane z wykańczaniem budynku.

Po analizie zakresu żądań powoda oraz charakteru dokonanych nakładów Sąd Okręgowy przyjął, w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, że powód poczynił nakłady konieczne na budynek w kwocie 87.714,81 zł, która obejmowała:

- materiały budowlane zakupione za kwoty: 117,50 zł, 523,31 zł, 469,64 zł, 457,06 zł, 523,92 zł, 1.106,75 zł i 3.090,34 zł. Były to materiały konieczne do wykonania prac wykończeniowych w przedmiotowym budynku oraz zostały zrealizowane prace wykończeniowe przy użyciu takich materiałów budowlanych,

- wydatki: na schody (kwota 19.598,31 zł), za montaż stolarki (kwota 4.215 zł), zakup pieca oraz wykonanie instalacji kominkowej (5.000 zł), za zakup centrali kondensacyjnej (kwota 9.099,98 zł), za montaż kominka (kwota 9300 zł), za materiały w firmie (...) (kwota 2.000) zł, wykonanie kuchni (kwota 29.000 zł) czy też prace wykończeniowe (w kwocie 4.000 zł) przeprowadzone przez W. R.. Zdaniem Sądu Okręgowego mając na uwadze, iż segment był oddany w stanie surowym wszystkie te wydatki stanowiły nakłady konieczne do tego, by możliwe było normalne korzystanie z przedmiotowego budynku.

Sumę powyższych wydatków Sąd a quo pomniejszył o koszt drzwi (497 zł), co do których powód nie wykazał, ze zostały wykorzystane w przedmiotowym budynku oraz o koszt drabiny (290zł), którą biegły wykluczył z materiałów koniecznych do przeprowadzenia prac wykończeniowych.

Sąd Okręgowy przyjął, że nakłady dokonane przez powoda nie znalazły również pokrycia w korzyściach, jakie uzyskał z nieruchomości, zaś uwzględnienie roszczenia powoda w ww. kwocie nie jest też sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

W pozostałym zakresie Sąd I instancji zakresie powództwo oddalił jako nieudowodnione. Jako niezasadne ocenił żądanie powoda w zakresie zwrotu kwot pieniężnych przelanych na rzecz byłej żony.

Sąd Okręgowy zasądził kwotę 87.714,81 zł solidarnie od pozwanych na podstawie art. 370 k.c. uznając, iż powstałe zobowiązanie dotyczy ich wspólnego mienia i obie współwłaścicielki są wzbogacone dokonanymi przez powoda nakładami na budynek.

Za częściowo niezasadne Sąd I instancji uznał żądania powoda w zakresie roszczenia o odsetki za opóźnienie. Wskazał, że wierzyciel może skutecznie powoływać się na opóźnienie dłużnika w spełnieniu świadczenia, którego termin nie jest oznaczony - jak w przedmiotowej sprawie, jeśli wcześniej wezwie dłużnika do zapłaty (art. 455 k.c. i art. 481 § 1 k.c.). W szczególności musi wyraźnie skonkretyzować swoje roszczenie co do wysokości, jak i tytułu wobec dłużnika. Sąd a quo uznał, że okoliczność wezwania do zapłaty nie została przez powoda udowodniona, a w konsekwencji zasądził od pozwanych odsetki za opóźnienie od daty doręczenia im pozwu uznając, iż jest to data pewna wezwania ich do zapłaty. W pozostałym zakresie żądanie odsetek oddalił.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o przepis art. 100 k.p.c. Mając na uwadze to, że powód wygrał w 45 %, zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu. Natomiast koszty sądowe w łącznej kwocie 10.864,12 zł, na które złożyły się koszty opinii biegłego oraz opłata sądowa Sąd nakazał pobrać solidarnie od pozwanych w takim stosunku w jakim przegrały (45% z ww. kwoty) na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 100 k.p.c. oraz na podstawie art. 113 ust. 2 u.k.s.c. w zw. z art. 100 k.p.c. nakazał ściągnąć z zasądzonego na rzecz powoda roszczenia kwotę, która zgodnie z zasadą stosunkowego rozliczenia kosztów procesu powinna go obciążać tj. (55% z 10864,12 zł).

(uzasadnienie wyroku k. 612-630)

Apelację od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Powyższy wyrok powód zaskarżył apelacją w części tj. w zakresie pkt 1a i 1b w części dotyczącej ustalenia początku okresu naliczania odsetek ustawowych oraz w zakresie pkt 2, 3 oraz 5 wyroku, zarzucając:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  art. 405 w zw. z art. 410 k.c., poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy z zebranego materiału dowodowego wynika bezsprzecznie, że łączna kwota 96.000 zł została przelana przez powoda na rachunek bankowy jego byłej żony A. S. (2), z przeznaczeniem na zakup nieruchomości pozwanych, położonej w Ł. przy ul. (...), nadto wskazana powyżej podstawa prawna została podana przez pełnomocnika powoda na ostatniej rozprawie, jako jedna z dwóch podstaw odnoszących się do roszczenia objętego żądaniem pozwu,

b)  art. 120 § 1 k.c. w zw. z art. 65 oraz w zw. z art. 481 § 1 k.c. poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji, gdy bezsprzecznym, w niniejszej sprawie jest, że strony odbyły negocjacje ugodowe, które dotyczyły sposobu spłaty roszczeń objętych żądaniem pozwu, co w kontekście wskazanych powyżej przepisów uzasadnia twierdzenie, że wysłane przez powoda zaproszenie do negocjacji miało na celu polubowne zakończenie sporu i dobrowolne spełnienie przez pozwane świadczeń objętych następnie jego pozwu, bowiem w tym terminie roszczenie powoda stało się wymagalne i od tej chwili pozwane pozostają w opóźnieniu ze spełnieniem świadczeń na rzecz powoda w zakresie kwot objętych pierwotną treścią pozwu, co uzasadniało zasądzenie przez Sąd odsetek ustawowych od kwoty 131.900 zł od dnia 5 kwietnia 2009 r., a w pozostałym zakresie zgodnie z wnioskiem apelacji,

c)  art. 462 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez błędną wykładnię wskazanych przepisów w zakresie ciężaru dowodu i w konsekwencji błędne przyjęcie, że to powód zobowiązany był udowodnić brak spełnienia świadczenia zwrotnego, w sytuacji, gdy z literalnego brzmienia przepisu art. 462 k.c. wynika wprost, że to dłużnik spełniając świadczenie zobowiązany jest następnie do udowodnienia tego faktu, a zatem to pozwane zobowiązane były wykazać, że oddały zwrotnie środki finansowe uzyskane od powoda w drodze przelewów w łącznej wysokości 96.000 zł, tym bardziej, że pozwane nie udowodniły i nawet nie wykazały innego źródła pochodzenia środków finansowych, niż te pochodzące od powoda,

2. naruszenie przepisów postępowania, co miało wpływ na treść rozstrzygnięcia tj.:

a)  art. 45 ustawy prawo pocztowe obowiązującej w dniu wytoczenia powództwa (obecnie art. 17 ustawy prawo pocztowe) w zw. z art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji błędne przyjęcie, że ciężar udowodnienia okoliczności wynikających z doręczeniem pozwanym dokumentów zawierających zaproszenie do negocjacji, czyli wezwanie pozwanych przez powoda do dobrowolnego spełnienia świadczenia ciąży na powodzie, w sytuacji, gdy z treści art. 17 ustawy prawo pocztowe wynika, że potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej ma moc dokumentu urzędowego, a zatem zgodnie z art. 252 k.p.c. to nie powód, lecz pozwane, obowiązane były do wykazania, że okoliczności zawarte w tym dokumencie są niezgodne z prawdą, to pozwane zobowiązane były zaprzeczyć prawdziwości tego dokumentu, czego w toku procesu nie uczyniły,

b)  art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. poprzez ich błędne zastosowanie i w konsekwencji błędne przyjęcie, że to na powodzie ciąży obowiązek wykazania, że pozwane nie zwróciły środków finansowych przekazanych na potrzeby uzyskania własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), w sytuacji, gdy to pozwane zobowiązane były wykazać tą okoliczność zgodnie z zasadą ciężaru dowodu, gdyż to pozwane powoływały się na okoliczność spełnienia świadczenia,

c)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nie rozważenie całokształtu materiału dowodowego, a w szczególności pominięcie przez Sąd:

- dowodów wpłaty zawartych na kartach 203-204 akt sprawy, które wraz z pismem procesowym z dnia 12 maja 2012 r. precyzują powstałą przy składaniu pozwu pomyłkę związaną ze złożeniem do akt sprawy dwóch takich samych potwierdzeń przelewu wpłat kasowych kwoty 35.000 zł z tym samym numerem referencyjnym i zawierają potwierdzenia dwóch różnych przelewów wpłat kasowych tych kwot,

- pominięcie przez Sąd dowodów złożonych do akt sprawy na ostatniej rozprawie w postaci dokumentów prywatnych i dokumentów urzędowych tj. wniosku pozwanej A. S. (2) o zezwolenie na złożenie pieniędzy do depozytu sądowego, wniosku o przyspieszenie rozpoznania sprawy XVIII Ns 137/13, postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 18 lutego 2014 r. wydane w przedmiocie złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (sygn. akt XVIII Ns 137/13),

bowiem całościowa ocena zebranego materiału dowodowego, w tym również w zakresie opisanych powyżej dokumentów prowadzi do wniosku, że powód wykazał i udowodnił ponad wszelką wątpliwość podstawę faktyczną swojego roszczenia w kontekście art. 226 k.c. i art. 405 w zw. z art. 410 k.c.

Dodatkowo w uzasadnieniu apelacji powód wskazał na błąd rachunkowy Sądu Okręgowego na niekorzyść powoda w zakresie kwoty 6.935 zł i jako jego źródło podał nie uwzględnienie kwot z pism z dnia 12 kwietnia 2012 r. (2435 zł) i z dnia 2 lipca 2012 r. (4500 zł).

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i w konsekwencji zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda następujących kwot:

a)  kwoty 131.900 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty włącznie,

b)  kwoty 48.601,81 zł z ustawowymi odsetkami: dla A. S. (2) od dnia 23 lutego 2012 r. do dnia zapłaty włącznie, dla G. P. od dnia 20 lutego 2012 r. do dnia zapłaty włącznie,

c)  kwoty 2.435 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty włącznie,

d)  kwoty 4500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 lipca 2012 r. do dnia zapłaty włącznie,

e)  kwoty 4000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 listopada 2012 r. do dnia zapłaty włącznie.

Powód wniósł także o przeprowadzenie dowodu z załączonego do apelacji potwierdzenia odbioru wysłanego przez powoda zaproszenia do negocjacji tj. wezwania do dobrowolnego spełnienia przez pozwane świadczenia na okoliczność terminu jego odbioru, a tym samym terminu wymagalności zobowiązania i zakresu opóźnienia w jego spełnieniu przez pozwane.

Ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według złożonego zestawienia za postępowanie przed Sądem Okręgowym (faktura VAT) oraz według norm przepisanych za drugą instancję.

(apelacja powoda k. 646-657)

Powyższy wyrok pozwane zaskarżyły apelacją w części tj. w zakresie pkt 1, 3, 4 i 5 wyroku, zarzucając:

1. naruszenie prawa materialnego tj. art. 226 § 1 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i pominięcie, że powód jako samoistny posiadacz uzyskał korzyści z nieruchomości przy ul. (...) zamieszkując w niej, a ponadto niewłaściwe zastosowanie ww. przepisu poprzez przyjęcie, że powód poczynił nakłady na wskazaną nieruchomość, podczas gdy środki na ten cel były wydatkowane przez pozwane,

2. naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., mające wpływ na treść orzeczenia, poprzez przekroczenie przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów, polegające na braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, sprzeczność poczynionych ustaleń z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, poprzez:

a)  pominięcie, że Sąd Rejonowy dla Łodzi V Wydział K. w postanowieniu z dnia 20 lipca 2010 r. w sprawie o sygnaturze V K 600/11 uznał, że A. S. (1) podarował piec kondensacyjny o wartości 9.000 zł małżonce A. S. (2) przez fakty dorozumiane. Ww. postanowienie zostało dołączone do pisma z dnia 26 marca 2012 r. złożonego w niniejszej sprawie.

b)  pominięcie w dokonanych obliczeniach, że pozwana A. S. (2) wypłaciła ze swojego konta kwotę 65.000 zł w dniu 20 czerwca 2007 r., które przekazała powodowi, a zatem nieuwzględnienie w wyroku wszystkich środków wypłacanych przez A. S. (2) i przekazanych powodowi, podczas gdy Sąd przyjął na stronie 1 uzasadnienia, że „A. S. (2) wielokrotnie dokonywała wypłat środków pieniężnych z własnego rachunku, które przekazywała powodowi celem dokonania przez niego zakupów różnego rodzaju ruchomości.". Dokument ten został złożony do akt sprawy na rozprawie w dniu 28 lutego 2014 r. k. 597,

c)  błędne przyjęcie, że powód przelał swoje środki pieniężne na konto pozwanej A. S. (2), aby ta następnie wypłacała i przekazywała je powodowi, aby pokrywał koszty nakładów, podczas gdy powyższe uznać należy za sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego,

d)  pominięcie przez Sąd ustaleń dotyczących kwot wypłaconych przez A. S. (2) z jej konta bankowego i przekazanych A. S. (1) w gotówce oraz w drodze przelewu, w wysokości łącznej 103.150 zł (str. 6 uzasadnienia) poprzez ich nierozliczenie,

e)  błędne przyjęcie, że powód dokonał określonych nakładów na nieruchomość zlokalizowaną przy ul. (...) w Ł. w kwocie 87.714,81 zł i poniósł koszt dokonania nakładów, na podstawie przedstawionych przez powoda paragonów i faktur, które to bezsprzecznie nie stanowią dowodu na dokonanie przez oznaczoną osobę, konkretnych nakładów na ściśle określoną nieruchomość przy ul. (...),

f)  pominięcie, że po dniu zawarcia pomiędzy małżonkami umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej rozdzielność majątkową, pozwana A. S. (2) dokonała wielokrotnie wypłat środków pieniężnych z własnego rachunku bankowego, które następnie przekazywała powodowi, celem dokonania przez niego zakupu przedmiotów przeznaczonych do prac wykończeniowych w domu przy ul. (...) w Ł., co potwierdza materiał dowodowy zebrany w sprawie,

g)  błędne przyjęcie, że pozwane nie kwestionowały opinii biegłego, podczas gdy w piśmie z dnia 31 stycznia 2013 r. pozwane wskazały, że biegły nie ma żadnych podstaw do stwierdzenia, że konkretne materiały wskazane w rachunkach zostały wykorzystane w budynku przy ul. (...), a nie innej nieruchomości, oraz że oczywistym jest, że biegły po obejrzeniu nieruchomości jest w stanie jedynie ogólnie stwierdzić, że rzeczy oznaczone co do gatunku, inaczej materiały „danego rodzaju" albo „takie", a nie „te" zostały użyte do wykonania prac. Pozwane podniosły, że biegły w sposób nieuprawniony posługuje się zatem sformułowaniami sugerującymi pewność co do użycia konkretnych materiałów wymienionych w rachunkach,

h)  błędne ustalenie, że materiały wskazane w paragonach przedstawionych przez powoda zostały wykorzystane w trakcie prac wykończeniowych w budynku przy ul. (...) w Ł. i to powód pokrył koszty prowadzenia tych prac, podczas gdy biegły wskazał, że paragony oraz faktury VAT wykazują jedynie ilość zakupionych materiałów, a nie jest możliwe jednoznaczne stwierdzenie, czy zostały one zużyte do prac wykończeniowych nieruchomości pozwanych, czy innej. Powód nie udowodnił zatem w drodze załączonych dowodów zakupu, że określone materiały zostały wykorzystane w budynku przy ul. (...),

i)  pominięcie okoliczności faktycznych, z których w sposób jednoznaczny wynika, iż środki pieniężne z tytułu pożyczki zaciągniętej u B. Z. w styczniu 2007 r., powód przeznaczył na zakup nieruchomości położonej w Z., przy ul. (...), a nie na poczynienie nakładów na nieruchomość położoną w Ł., przy ul. (...),

j)  błędne przyjęcie przez sąd, że nie został wykazany fakt przekazywania przez pozwane powodowi środków pieniężnych (w tym kwoty 4215 zł w gotówce na zakup stolarki drzwiowej), podczas gdy fakt ten został udowodniony w drodze środka dowodowego jakim jest przesłuchanie stron. Jednocześnie sąd przyjął, że W. R. (1) otrzymał zapłatę za wykonane prace w nieruchomości przy ul. (...) od powoda, również opierając się wyłącznie na jednym środku dowodowym mimo nieprzedstawienia żadnych dokumentów potwierdzających otrzymanie przez niego zapłaty za wykonanie jakichkolwiek prac na terenie nieruchomości pozwanych,

k)  nieuzasadnione pominięcie w ustaleniach stanu faktycznego wniosków końcowych w opinii biegłego, w których stwierdził, że „1. Dokumenty przedstawione przez powoda w postaci faktur i paragonów zakupów materiałów budowlanych nie przedstawiają zużycia tych materiałów do wykonanych prac wykończeniowych w budynku - faktura i paragony wykazują tylko ilość zakupionych materiałów".

W konkluzji pozwane wniosły o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa także w zaskarżonej części, zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie kosztów procesowych poprzez zasądzenie od powoda solidarnie na rzecz pozwanych kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego - według norm przepisanych.

Ponadto z ostrożności procesowej apelujące podniosły zarzut potrącenia:

1.  kwoty 110.676,88 zł złożonej do depozytu sądowego w Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi jako wierzytelności przysługującej B. Z. przeciwko A. S. (1) (dłużnik osobisty), która została zabezpieczona hipoteką przymusową na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) (dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...)), stanowiącej obecnie wyłączną własność A. S. (2) (dłużnik rzeczowy) - z wierzytelnością wynikającą z kwoty zasądzonej na rzecz A. S. (1) od A. S. (2) w niniejszej sprawie,

2.  wierzytelności w kwocie 2700 zł przysługującej A. S. (2) przeciwko A. S. (1) tytułem zwrotu kosztów procesu w sprawie I ACa 933/11, która toczyła się przed Sądem Apelacyjnym w Łodzi, z wierzytelnością wynikającą z kwoty zasądzonej na rzecz A. S. (1) od A. S. (2) w niniejszej sprawie (wyrok. k. 207-216),

3.  kwoty 3917 zł przysługującej A. S. (2) przeciwko A. S. (1) tytułem zwrotu kosztów procesu w sprawie II C 327/ 09, która toczyła się przed Sądem Okręgowym w Łodzi, z wierzytelnością wynikającą z kwoty zasądzonej na rzecz A. S. (1) od A. S. (2) w niniejszej sprawie (wyrok k. 193-200).

Apelujące wniosły także o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów wskazanych w punktach VII. 1-8 petitum apelacji na okoliczność istnienia wierzytelności B. Z. w stosunku do A. S. (1), która została zabezpieczona hipoteką na nieruchomości, która obecnie jest własnością wyłącznie A. S. (2). Zbywca A. S. (1) pozostaje dłużnikiem osobistym, a nabywca (A. S. (2)) stała się dłużnikiem rzeczowym; ponadto na okoliczność złożenia przez A. S. (2) kwoty 110.676,88 zł do depozytu sądowego oraz na okoliczność bezskutecznego wezwania B. Z. do ustalenia warunków usunięcia wpisu hipoteki przymusowej, a także na okoliczność wezwania B. Z. do podania numeru konta bankowego celem zaspokojenia jego wierzytelności.

(apelacja pozwanych k. 663-671)

Powód w odpowiedzi na apelację pozwanych podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, negując argumenty strony przeciwnej w całości. Pełnomocnik powoda poparł własną apelację i wniósł o oddalenie apelacji pozwanych.

(pismo procesowe powoda k. 725-731, protokoły rozprawy apelacyjnej z dnia 24 czerwca 2015 r. k. 889, z dnia 14 sierpnia 2015 r. k. 962v)

Pozwane wniosły o oddalenie apelacji powoda jako oczywiście bezzasadnej, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania oraz oddalenie wniosku dowodowego powoda jako spóźnionego. W dalszym toku postępowania pozwane podtrzymały swoje stanowisko, podniesione zarzuty potrącenia i uzupełniały wnioski dowodowe.

(odpowiedź na apelację k. 705-711, pisma procesowe pozwanych k. 825-829, k. 853-854, k. 880-881, protokoły rozprawy apelacyjnej z dnia 24 czerwca 2015 r. k. 889, z dnia 14 sierpnia 2015 r. k. 963)

Sąd Apelacyjny ustalił dodatkowo co następuje:

A. S. (1) we wrześniu 2006 roku przelał na konto swojej żony A. S. (2) kwotę 100.000 zł, która miała być przeznaczona na pokrycie wkładu własnego na zakup segmentu mieszkalnego. Pieniądze te pochodziły z pożyczki udzielonej powodowi przez jego kolegę B. Z.. Małżonkowie nie ustalali, że pozwana ma zwrócić kwotę 100.000 zł powodowi. Ostatecznie pieniądze te były wydatkowane na wykończenie segmentu, zaś wpłat na poczet zakupu segmentu dokonywała matka A. S. (2) – pozwana G. P., która wpłaciła developerowi łącznie około 211.000 zł. Część pieniędzy na te wpłaty pochodziło ze sprzedaży mieszkania przy ul. (...) w Ł. (zeznania powoda nagranie 00:03:17 – 00:32:08). Kwotę 110.000 zł A. S. (2) oddała swojej mamie (zeznania A. S. (2) nagranie 00:32:09 – 00:47:58 i G. P. nagranie 00:47:59 – 00:57:11).

Łącznie na wykończenie segmentu zostały poniesione nakłady w kwocie około 200.000 zł (zeznania powoda nagranie 00:03:17 – 00:32:08, zaznanie pozwanej A. S. (2) nagranie 00:32:09 – 00:47:58).

Do 2008r. powód miał kredyt odnawialny w mBanku na kwotę 40.000 zł, miał też kilka kart kredytowych z limitami po 15.000 zł. W 2007r. powód wraz z kolegą zakupili nieruchomość w G. za 65.000 zł – powód wyłożył na ten zakup 10.000 zł. Ta nieruchomość została podzielona na mniejsze działki budowlane, które zostały sukcesywnie zbyte do 2009 roku. Z tej sprzedaży powód z kolegą uzyskali po około 400.000 zł brutto. W dniu 24 stycznia 2007r. B. Z. pożyczył powodowi kwotę 110.000 zł. Z obu pożyczek powód spłacił około 80.000 zł. Za prowadzenie sprawy o rozwód powód zapłacił adwokatowi 10.000 zł. W 2008r. powód kupił mieszkanie w A., które kosztowało 120.000 zł, a następnie je wyposażył. Połowę ceny powód uiścił z własnych zasobów finansowych, a na drugą połowę bank udzielił mu kredytu. W styczniu 2007r. powód nabył nieruchomość w Z. przy ul. (...). Na zakup tej nieruchomości powód częściowo przeznaczył własne pieniądze, a częściowo pieniądze z pożyczek od kolegów. Powód spłacił te pożyczki ( zeznania powoda nagranie 00:03:17 – 00:32:08).

Pieniądze w kwocie 100.000 zł otrzymane od powoda A. S. (2) wykorzystała między innymi na wyposażenie segmentu przy ul. (...). Pozwana sprzedała mieszkanie przy ul. (...) w Ł., przy czym z uzyskanej ceny 110.000 zł oddała swojej mamie G. P., a około 70.000 zł jej zostało. Pozwana twierdziła, że miała oszczędności w wysokości około 40.000 – 50.000 zł. Kwotę 25.000 zł pozwana oddała mężowi. Pozwana wiedziała, że mąż miał dochody z zakupu, a następnie z odsprzedaży nieruchomości. W 2006r. pozwana była w ciąży i przebywała na zwolnieniu lekarskim. W 2004r. pozwana zakupiła nieruchomość przy ul. (...) w Ł. za 45.000 zł, a następnie kupiła kolejną nieruchomość w R. poza Ł. za 5.000 zł. Od 2000r. pozwana pracowała w (...), gdzie zarabiała około 1.500 zł netto miesięcznie. Obecnie zarabia ponad 5.000 zł brutto zajmując kierownicze stanowisko po awansie ( zeznania A. S. (2) nagranie 00:32:09 – 00:47:58).

Pierwsza wpłata na konto developera na zakup segmentu mieszkalnego miała miejsce 23 sierpnia 2006r. i dokonała jej G. P. w kwocie 100.000 zł. W marcu 2007r. G. P. wpłaciła kolejną kwotę 111.462 zł. Córka zwróciła jej 100.000 zł. Powód kupował wyposażenie, materiały do segmentu. Segment miał służyć do zamieszkania małżonkom S. i ich dwójce dzieci. G. P. nie miała zamiaru tam zamieszkać. Jeszcze w 2007r. małżeństwo S. funkcjonowało prawidłowo (zeznania pozwanej G. P. nagranie 00:47:59 – 00:57:11).

Sąd Apelacyjny oceniając zeznania stron złożone w toku postępowania apelacyjnego nie dał wiary zeznaniom pozwanych w zakresie, w którym twierdziły one, że powód nie łożył własnych pieniędzy na zakup wyposażenia i materiałów do segmentu mieszkalnego. Po pierwsze mimo, że zakup segmentu został dokonany do współwłasności obu pozwanych, ale było to dla celu uzyskania kredytu, i w istocie segment był przeznaczony do zamieszkania dla małżonków S. i ich dwojga dzieci, zatem oczywiste jest, że to przede wszystkim małżonkowie łożyli pieniądze na wykończenie swojego przyszłego domu. Przy czym powód wykazał, że dysponował w tym czasie odpowiednimi środkami, pochodzącymi chociażby z pożyczek uzyskanych od swojego kolegi B. Z., a następnie ze sprzedaży działek w G., za które uzyskał łącznie około 300.000 zł netto. Nie było niczym uzasadnione, skoro małżeństwo S. dobrze funkcjonowało i traktowało nabyty segment jak wchodzący do ich majątku wspólnego, aby jedynie pozwana A. S. (2) wydatkowała swoje środki na wykończenie domu, jeszcze w sytuacji, gdy stosunkowo niewiele zarabiała, korzystała ze zwolnienia lekarskiego będąc w ciąży, przeznaczając 100.000 zł na zapłatę części ceny za segment i zadłużając się z tytułu kredytu. Niewiarygodne były zeznania A. S. (2), która twierdziła, że miała dodatkowe oszczędności w wysokości 40.000-50.000 zł, w sytuacji gdy zarabiała w tym czasie po około 1.500 zł miesięcznie, nie udokumentowała w żaden sposób tych oszczędności, a jeszcze zakupiła w 2004r. dwie nieruchomości wydając na ten cel około 70.000 zł. Z ceny za sprzedaż swojego mieszkania przy ul. (...) 100.000 zł oddała swojej mamie, zostało jej 70.000 zł, z których 25.000 zł zwróciła z kolei swojemu mężowi. Pozostało więc jej do dyspozycji najwyżej 45.000 zł.

Na podstawie złożonych do akt dokumentów Sąd Apelacyjny ustalił też dodatkowo, że w dniu 13 marca 2008r. A. S. (2) darowała aktem notarialnym na rzecz A. S. (1) udział w ½ części nieruchomości przy ul (...) w Ł.. Następnie na podstawie nakazu zapłaty z dnia 19 kwietnia 2011r. nakazującego, aby A. S. (1) zapłacił na rzecz B. Z. kwotę 75.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 października 2007r oraz kwotę 953,98 zł z tytułu kosztów procesu, dokonano wpisu w księdze wieczystej dla nieruchomości przy ul. (...) w Ł. hipoteki przymusowej na kwotę 110.676,88 zł ( nakaz zapłaty k.691, odpis z księgi wieczystej k.672-681). Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2011r. Sąd Okręgowy w Łodzi zobowiązał A. S. (1) do złożenia oświadczenia woli o powrotnym przeniesieniu na rzecz A. S. (2) udziału w ½ części nieruchomości przy ul. (...) w Ł. ( wyrok k. 682). Wyrokiem z dnia 6 grudnia 2011r. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego (wyrok k.684).

Postanowieniem z dnia 18 lutego 2014r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zezwolił A. S. (2) na złożenie do depozytu sądowego kwoty 110.676,88 zł z tytułu wierzytelności przysługującej B. Z. zabezpieczonej hipoteką przymusową na nieruchomości położonej w Ł., opisanej w księdze wieczystej nr (...) i ustalił, że wskazana kwota ma być wypłacona B. Z. na jego wniosek (postanowienie k.685). Postanowieniem z dnia 23 lutego 2015r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi postanowił wydać B. Z. z depozytu sądowego, złożonego za zezwoleniem Sądu z 18 lutego 2014r. kwotę 110.676,88 zł ( postanowienie k.882).

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Częściowo zasadna jest apelacja pozwanych.

Przede wszystkim należało w pierwszej kolejności wziąć pod uwagę kwestię błędnego zastosowania przez Sąd Okręgowy prawa materialnego.

Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji powinien wziąć pod rozwagę, w granicach zaskarżenia, wszystkie naruszenia prawa materialnego popełnione przez sąd pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji ( tak SN w post. z 4.10 2002r.,III CZP 62/02, OSNC 2004/1/7).

Sąd Okręgowy uznając zasadność części roszczeń powoda zasądził solidarnie od pozwanych będących współwłaścicielkami po ½ części nieruchomości przy ul. (...) w Ł., na rzecz powoda czyniącego nakłady na tę nieruchomość, kwotę 87.714,81 zł wraz z odsetkami ustawowymi.

Jako podstawę prawną zasądzenia należności Sąd wskazał przepis art.226 §1 k.c., zaś jako podstawę solidarnej odpowiedzialności podał przepis art.370 k.c. Pierwszy z przepisów reguluje kwestie rozliczeń między właścicielem, a samoistnym posiadaczem rzeczy będącym w dobrej wierze. Przepis art.370 k.c. stanowi zaś, że jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, są one zobowiązane solidarnie, chyba że umówiono się inaczej.

Omawiany przepis dotyczy zobowiązania zaciągniętego razem przez kilka osób mających tytuł do wspólnego mienia, przy czym owo wspólne mienie oznacza zarówno współwłasność łączna, jak i ułamkową. Zobowiązanie musi być zaciągnięte przez czynność prawną dwustronną lub jednostronną. Zobowiązanie dotyczące wspólnego mienia zaciągnięte przez jedną osobę nie rodzi, na podstawie art.370 k.c., odpowiedzialności solidarnej osób mających tytuł do tego mienia ( tak komentarz do k.c. księga trzecia, Zobowiązania, pod red. Gerarda Bieńka, wydanie 7, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2006, str. 104 ).

W tym przypadku, żadna ze stron nawet nie twierdziła, że pozwane wspólnie zaciągnęły wobec powoda zobowiązanie co do zwrotu nakładów czy wydatków na nieruchomość będącą we współwłasności pozwanych. Zatem nie było podstaw do przyjęcia, że powstała odpowiedzialność solidarna pozwanych wobec powoda za poczynione przez niego nakłady na nieruchomość przy ul. (...).

Za zwrot nakładów dokonanych przez powoda każda z pozwanych odpowiedzialna jest zatem stosownie do wielkości przypadającego jej udziału w nieruchomości, a wynoszącego po ½ części.

Nie jest zasadny zarzut z apelacji pozwanych naruszenia art.226 §1 k.c. poprzez przyjęcie, że powód poczynił nakłady na sporną nieruchomość, podczas, gdy środki na ten cel były wydatkowane przez pozwane.

Pomijając, że tak sformułowany zarzut winien być przedmiotem zarzutu naruszenia prawa procesowego, tj. niewłaściwej oceny dowodów, to i tak nie może się on ostać. W ramach oceny dowodu z uzupełniającego przesłuchania stron, a także zweryfikowania takiej oceny w odniesieniu do całego materiału dowodowego, należy przyjąć, że powód ponosił nakłady na nieruchomość stanowiącą współwłasność pozwanych ze swojego majątku odrębnego. Wykazał on przede wszystkim, że dysponował wówczas odpowiednimi środkami finansowymi pochodzącymi zarówno z pożyczek od B. Z., jak i uzyskanymi ze sprzedaży działek w G.. Z kolei A. S. (2) nie posiadała takich zasobów finansowych, aby nabyć w 2004r. dwie nieruchomości za 70.000 zł, następnie przekazać matce 100.000 zł z tytułu części należności za segment przy ul. (...) i partycypować kwotą około 200.000 zł w wykończenie i wyposażenie domu, w sytuacji, gdy jej zarobki kształtowały się na poziomie 1.500 zł, miała na utrzymaniu jedno, a potem dwoje dzieci, dłuższy czas przebywała na zwolnieniu lekarskim i uzyskała ze sprzedaży mieszkania kwotę 170.000 zł, która nie mogła pokryć wszystkich wskazanych przez nią wydatków. Z kolei G. P., choć dysponowała kwotą ze sprzedaży swojego mieszkania, to było to mniej niż 100.000 zł, a ponad 111.000 zł przeznaczyła ona na zapłatę części ceny za segment. G. P. nie wykazała ewentualnych źródeł znaczących zasobów finansowych, które pozwalałyby z kolei jej na pokrycie wydatków na wykończenie segmentu. Ta pozwana nie była tym zresztą zainteresowana, skoro nie miała zamiaru mieszkać w domu przy ul. (...), bo posiadała własne mieszkanie, które zajmowała.

Powód wykazał poprzez złożenie faktur i paragonów jakie wydatki poczynił na zakup materiałów budowlanych, a z opinii biegłego sądowego do spraw projektów i wycen wynikało, że materiały budowlane wykazane przez powoda w dokumentach zakupu były materiałami koniecznymi do wykonania prac wykończeniowych w budynku i w budynku zostały zrealizowane prace wykończeniowe przy użyciu tych materiałów budowlanych. Biegły oczywiście nie był w stanie stwierdzić czy konkretne materiały budowlane zostały wykorzystane w segmencie, ale jedynie, że - tego typu czy rodzaju, ale pozwane nie wykazały, ażeby zakupione materiały przez powoda zostały wykorzystane przy jakiejś innej budowie. Zresztą małżonkowie chcieli jak najszybciej razem zamieszkać w wykończonym segmencie, więc oczywistym jest, że kupowano materiały budowlane i organizowano prace wykończeniowe tego obiektu. Łączny koszt nakładów dokonanych przez powoda został wyceniony na 87.714, 81 zł.

W ramach wyliczania wartości nakładów Sąd Okręgowy nie brał pod uwagę zakupu pieca kondensacyjnego, zresztą z opinii biegłego, na której Sąd się opierał wynika, że biegły nie uwzględniał zakupu wyrobów gotowych oraz zakupu urządzeń, uznając że nie stanowi to przedmiotu opinii ( k.378 akt).

Wbrew zarzutowi apelacji, pozwana A. S. (2) nie wykazała, że przekazała powodowi 65.000 zł celem zwrotu z własnych środków wydatkowanych przez niego kwot na wykończenie segmentu. Pozwana ta przesłuchiwana jako strona twierdziła, że zwróciła powodowi jedynie 25.000 zł.

Nie mniej pewne kwoty pozwana przeznaczała również na zakup materiałów czy płatność za usługi budowlane, dokonując wypłat ze swojego rachunku bankowego, gdyż strony zgodnie stwierdziły, że na wykończenie segmentu zostało przeznaczone około 200.000 zł, a takiej kwoty powód samodzielnie nie zainwestował.

Co do zakupu drzwi biegły stwierdził, że nie może jednoznacznie stwierdzić faktu ich zakupu i w ogóle nie uwzględniał ich w swoich wyliczeniach. Sąd sumę wydatków poniesionych przez powoda również pomniejszył o koszt drzwi ( 497 zł), natomiast przyjął, że powód poniósł koszt montażu stolarki, nie tylko na podstawie zeznań powoda, ale również przedstawionej przez niego faktury. Pozwane nie wykazały, że przekazały na rzecz powoda kwotę 4.215zł z własnych środków z przeznaczeniem na pokrycie kosztów montażu stolarki.

Nie można stwierdzić, że powód kwotę pożyczki uzyskanej od B. Z. w styczniu 2007r. przeznaczył na zakup nieruchomości przy ul. (...) w Z., nie dysponował on więc środkami na czynienie nakładów na nieruchomość pozwanych przy ul. (...) w Ł.. Nawet jeśli nie dać wiary powodowi, iż finansował zakup nieruchomości w Z. z pożyczek od kolegów , a z pieniędzy otrzymanych od B. Z., to z faktur i paragonów przedstawionych przez powoda na zakupy materiałów budowlanych wynika, ze dokonywane one były na przestrzeni całego 2007 roku, a już wówczas sprzedawane były przez powoda działki w G., za które ostatecznie uzyskał około 300.000 zł netto, miał więc pokrycie na poniesione wydatki miedzy innymi na nieruchomość przy ul. (...).

Nie podzielając zarzutów apelacji sprowadzających się do kwestionowania poniesienia przez powoda wydatków i czynienia nakładów na nieruchomość pozwanych w kwocie przyjętej przez Sąd Okręgowy, Sąd Apelacyjny uznał, że zasadny jest zarzut potrącenia podniesiony w apelacji przez A. S. (2).

Wobec ustanowienia hipoteki przymusowej na nieruchomości przy ulicy (...) w Ł. stanowiącej obecnie wyłączną własność A. S. (2), która stała się dłużnikiem rzeczowym w zakresie wierzytelności przysługującej B. Z. przeciwko A. S. (1), co do kwoty 110.676,88 zł, którą to kwotę A. S. (2) skutecznie złożyła do depozytu sądowego, przez co spełniła swoje świadczenie ( art.470 k.c.), przysługuje jej obecnie wierzytelność wobec A. S. (1) będącego dłużnikiem osobistym B. Z., którą mogła przedstawić do potrącenia z wierzytelnością powoda z tytułu poniesionych nakładów na nieruchomość stanowiącą współwłasność A. S. (2) i G. P..

Skoro pozwane odpowiadają w częściach równych wobec posiadacza samoistnego jako współwłaścicielki nieruchomości ( a nie solidarnie) i nie została skutecznie zakwestionowana wysokość nakładów poniesionych przez powoda w kwocie 87.714,81 zł, to wobec A. S. (2) powodowi przysługuje wierzytelność w kwocie 43.857.40 zł. A. S. (2) przysługuje zaś wierzytelność wobec A. S. (1) w kwocie 110.676,88 zł.

Skoro wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej ( art.498 §2 k.c.), to oznacza, że powództwo wobec A. S. (2) powinno zostać oddalone w całości.

W tym zakresie Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art.386 §1 k.p.c.

Z kolei w stosunku do G. P., przy zaakceptowaniu ustalenia Sądu Okręgowego co do wysokości poniesionych przez powoda nakładów na nieruchomość przy ul. (...), to zmiana wyroku wynikała z wyeliminowania solidarnej odpowiedzialności pozwanych i konieczności zasądzenia połowy przyjętej kwoty z tytułu nakładów, odpowiadającej ½ udziału pozwanej G. P. we własności nieruchomości.

W tym zakresie orzeczono w oparciu o art. 386 §1 k.p.c.

W pozostałym zakresie apelacja G. P. podlegała oddaleniu na podstawie art.385 k.p.c. jako niezasadna.

O kosztach procesu w odniesieniu do A. S. (2) orzeczono na podstawie art.98 §1 i 3 k.p.c., w stosunku do G. P. – na podstawie art.100 k.p.c.

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzeczono w oparciu o art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010r. nr 90, poz. 594 ze zm.).

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód sam określił w apelacji, że jego roszczenie składa się z dwóch elementów tj. roszczenia z tytułu nakładów na nieruchomość w kwocie 95.436,81 zł i roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia w związku z dokonanymi przelewami łącznie kwoty 96.000 zł na rachunek bankowy A. S. (2).

Pozwana przyznała, że powód przelał na jej rzecz pierwotnie 100.000 zł. Powód zeznał, że kwota ta miała być przeznaczona na wpłatę tzw. wkładu własnego na zakup segmentu mieszkalnego przy ul. (...) w Ł.. Jednocześnie oświadczył, że strony nie uzgadniały, że kwota ta ma zostać zwrócona powodowi.

Skoro strony nie zawierały żadnej umowy co do przekazania na rzecz pozwanej przez powoda kwoty 100.000 zł, a powód uczynił to w październiku 2006r, a więc po zawarciu z żoną umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej w dniu 17 sierpnia 2006r., to należało potraktować przelane środki jako świadczenie nienależne ( art.410 k.c.).

Powód po ustaniu wspólności majątkowej i zaakceptowaniu zakupu nieruchomości, przeznaczonej do zamieszkania przez małżonków, do współwłasności przez pozwaną A. S. (2) i jej matkę pozwaną G. P., przekazując żonie pieniądze na wpłatę części ceny na poczet zakupu tej nieruchomości, wiedział, że nie był do tego świadczenia zobowiązany. Skoro tak, a spełnienie świadczenia nie nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej, to zgodnie z treścią art.411 k.c. powód nie może żądać zwrotu kwoty 96.000 zł przelanej na rachunek A. S. (2).

Tym samym nie jest trafny zarzut naruszenia art.405 k.c. w związku z art.410 k.c.

Nie doszło też do naruszenia art.462 k.c. w związku z art. 6 k.c. oraz art.232 k.p.c. w zakresie ciężaru dowodu co do wykazywania braku spełnienia świadczenia zwrotnego. O tyle nie ma to bowiem znaczenia, że w ogóle nie zaszły warunki dla możliwości żądania przez powoda zwrotu świadczenia nienależnego. W odniesieniu do pozwanej A. S. (2) zaistniała sytuacja o której mowa w art.411 k.c., zaś w odniesieniu do G. P. nie doszło do nienależnego świadczenia na jej rzecz, bo powód nawet nie twierdził, że przelał jakiekolwiek środki na jej rachunek, albo bezpośrednio wręczył jej bez podstawy prawnej jakieś pieniądze.

Stracił na znaczeniu zarzut naruszenia art.233 §1 k.p.c. poprzez niewzięcie pod uwagę pomyłkowego złożenia do akt sprawy dwóch takich samych potwierdzeń przelewów na rzecz pozwanej kwoty 35.000 zł, w sytuacji gdy faktycznie dokonano dwóch przelewów na te kwoty, wobec przyznania przez pozwaną, że takie przelewy zostały zrealizowane przez powoda. Nie mniej, ze względów wskazanych wyżej, powód nie może domagać się zwrotu kwoty stanowiącej nienależne świadczenie – czyli dochodzonej kwoty 96.000 zł, w której mieszczą się wszystkie dokonane przez powoda przelewy na rachunek A. S. (2).

Zarzut naruszenia przez Sąd art.233 §1 k.p.c. poprzez pominięcie dokumentów w postaci wniosku pozwanej A. S. (2) o zezwolenie na złożenie pieniędzy do depozytu sądowego, postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi z dnia 18 lutego 2014r. wydane w przedmiocie złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, został uwzględniony poprzez włączenie do ustaleń faktycznych w toku postępowania apelacyjnego danych wynikających z treści tych dokumentów i dokonanie oceny ich znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Co do kwestionowania przez powoda wysokości należności z tytułu zwrotu nakładów poczynionych przez powoda na nieruchomość przy ul. (...), to w petitum apelacji nie sformułowano żadnego zarzutu w tym zakresie. Nie można podzielić rozumowania przedstawionego w uzasadnieniu apelacji, iż skoro powód ostatecznie po rozszerzeniach żądania z pozwu dochodził kwoty 191.436,81 zł, a Sąd oddalił powództwo co do kwoty 96.000 zł, to powinien zasądzić różnicę wynoszącą 94.649,81 zł, a nie kwotę 87.714,81 zł.

Sąd Okręgowy wyliczając wartość nakładów dokonanych przez powoda oparł się na opinii biegłego, który weryfikował rodzaj i wartość wydatków na materiały budowlane udokumentowanych fakturami czy paragonami i powód opinii tej skutecznie nie zakwestionował. Sąd uwzględnił też w ramach rozliczeń grupę innych wydatków poniesionych przez powoda wynikających z materiału dowodowego. Niewystarczające jest dla wykazania wyższej kwoty poniesionej na dokonanie nakładów powoływanie się w apelacji jedynie na treść pism z 12.04.2012r., czy z 2.07.2012r., w których wskazywano pewne kwoty wydatków, ale nie przedstawiono dowodów, z których miałoby wynikać na co konkretnie powód poniósł wskazane kwoty i jaka była rzeczywista i uzasadniona wysokość tych wydatków. Nie można przy tym podzielić stanowiska powoda, że pozwane nie zakwestionowały jego twierdzeń co do poniesienia nakładów wskazanych w powoływanych pismach, bowiem pozwane w ogóle negowały dokonanie przez powoda jakichkolwiek nakładów.

Zatem powód nie podważył w apelacji wyliczenia przez Sąd Okręgowy wartości dokonanych przez niego jako samoistnego posiadacza nakładów na nieruchomość stanowiącą współwłasność pozwanych po ½ części.

Nie można podzielić zarzutu naruszenia art.120 §1 k.c. w związku z art.65 k.c. oraz art.481 §1 k.c., a także art.45 Prawa pocztowego.

Nawet jeśli uznać, że zaproszenie wystosowane przez powoda do negocjacji ugodowych zostało pozwanym skutecznie doręczone, to nie można mówić o powstaniu wymagalności co do zapłaty części dochodzonej kwoty od daty doręczenia zaproszenia do negocjacji. .

W przypadku zobowiązań o charakterze terminowym przyjmuje się, że wierzytelność jest wymagalna, jeśli nadszedł termin świadczenia, skoro od tej daty wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia. W przypadku zobowiązań bezterminowych, termin spełnienia świadczenia nadchodzi z momentem wezwania (art. 455 k.c.) ( tak SN w wyroku z 18.06.2014r., V CSK 421/13, LEX nr 1504855).

Przepis art. 455 k.c. stanowi, że jeśli termin spełnienia świadczenia nie wynika z treści ani z właściwości zobowiązania, to zobowiązanie ma charakter bezterminowy, a o jego przekształceniu w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel, wzywając dłużnika do spełnienia świadczenia w określonym rozmiarze ( tak SA w Katowicach w wyroku z 29.01.2015r., V ACa 543/14, LEX nr 1651876 ).

Roszczenie o zwrot nakładów ma charakter bezterminowy, zatem termin spełnienia tego świadczenia nadszedłby z momentem stanowczego wezwania dłużnika do zapłaty konkretnie określonej sumy.

W zaproszeniu do negocjacji datowanym na 18 marca 2009r ( k.658) brak jest takiego wezwania, bowiem jest zawarta informacja o tym, że udokumentowane nakłady dokonane przez A. S. (1) na nieruchomość przy ul. (...) w Ł. stanowią kwotę co najmniej 131.900 zł i pełnomocnik A. S. (1) prosi o kontakt w kwestii umówienia terminu spotkania celem podjęcia rozmów mających doprowadzić do ugodowego załatwienia sporu. Z treści pisma nie wynika więc stanowcze wezwanie do zapłaty, a kwota nakładów jest podana jedynie orientacyjnie, wskazana w wysokości „co najmniej” i ma być dopiero określona w toku negocjacji, do których się zaprasza. Zatem treść „ zaproszenia do negocjacji” nie spełnia wymogów z art.455 k.c. i nie stanowi zatem wezwania do zapłaty mogącego świadczyć o powstaniu wymagalności roszczenia o zwrot konkretnej kwoty nakładów. Tym samym Sąd Okręgowy prawidłowo zasądził odsetki ustawowe od daty doręczenia odpisu pozwu, uznające jest to data wezwania do zapłaty.

Apelacja powoda podlegała oddaleniu na podstawie art.385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego należnych na rzecz G. P. orzeczono na podstawie art.100 k.p.c. w związku z art.391 §1 k.p.c.

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzeczono w oparciu o art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010r. nr 90, poz. 594 ze zm.).