Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z powództwa E. W.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę 100 000 zł

I.  zasądza od pozwanej (...) S.A. w W. na rzecz powódki E. W. kwotę 3 103 (trzy tysiące sto trzy) zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 2 118 (dwa tysiące sto osiemnaście) zł od dnia 31 maja 2012 r. do dnia zapłaty, a od kwoty 985 (dziewięćset osiemdziesiąt pięć) zł od dnia 15 września 2012 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  nie obciąża powódki kosztami procesu oraz kosztami sądowymi;

IV.  przyznaje radcy prawnemu K. M. wykonującej zawód w Kancelarii radcy prawnego E. K. w P. i nakazuje wypłacić z sum Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) zł, która zostanie powiększona o odpowiednią stawkę podatku VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Sygn. akt I C 215/12

UZASADNIENIE

Powódka E. W. w pozwie wniesionym przeciwko (...) S.A. w W. zażądała zasądzenia odszkodowania w kwocie 100 000 zł oraz wynagrodzenia w kwocie 2 000 zł miesięcznie poczynając od stycznia 2012 r.

Na uzasadnienie żądania podała, że pozwana w 2001 r. umieściła na jej działce nr (...), położonej w obrębie B., kabel telefoniczny oraz dwie studzienki, w wyniku czego nieruchomość nie może być wykorzystywana zgodnie ze swoim przeznaczeniem.

Pozwana nie uznała powództwa i wniosła o jego odrzucenie z uwagi na brak zdolności sądowej pozwanej (...) S.A. w K. Dyrekcji Regionu (...) ewentualnie o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej tj. w kwocie 7 200 zł brutto. Pozwana podniosła, że korzystała z nieruchomości powódki w dobrej wierze, a dodatkowo podniosła zarzut przedawnienia roszczenia. Przyznała, że 10.08.1994 r. wybudowała na nieruchomości powódki kabel światłowodowy relacji P. Tryb. – R., wzdłuż drogi krajowej nr (...), o łącznej długości 198 mb. W toku realizacji inwestycji zwarła z poprzednikiem prawnym powódki E. T. umowę, której przedmiotem było udostępnienie nieruchomości w celu zakładania i przeprowadzania urządzeń technicznych łączności oraz ich eksploatacji i konserwacji, w tym usunięcia skutków awarii tych urządzeń. W 2001 roku po uzyskaniu decyzji nr (...) Wójta Gminy D. zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę sieci telefonicznej rozdzielczej w obszarze szafy kablowej (...) B. – R. przeprowadziła na działkach (...) równolegle do kabla światłowodowego dwa kale miedziane przebiegające na długości około 198 mb oraz dwie studnie telekomunikacyjne na granicy nieruchomości powódki i pasa drogowego drogi krajowej nr (...). Uzyskała wówczas również decyzję o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu nr (...) z dnia 2.03.2001 r. oraz decyzję Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych nr (...).(...) (...) wyrażającą zgodę na ułożenie kabla wzdłuż i pod drogą krajową nr (...) w zakresie uzgodnionej dokumentacji.

W piśmie procesowym wniesionym 28.06.2012 r. powódka sprecyzowała oznaczenie strony pozwanej w ten sposób, że pozwaną jest (...) S.A. w W. (k. 65).

Postanowieniem z dnia 19.07.2012 r. Sąd odmówił odrzucenia pozwu.

W piśmie złożonym 31.08.2012 r. pełnomocnik powódki sprecyzował żądanie pozwu w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kwoty 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości powódki, składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,3558 ha, położonej we wsi B., zajętej pod urządzenia telekomunikacyjne, w tym kabel światłowodowy za okres 10 lat wstecz – na podstawie art. 224 § 2 w zw. z art. 230 i 352 § 2 k.c. oraz ustanowienia na nieruchomości stanowiącej własność powódki służebności przesyłu na rzecz pozwanego za wynagrodzeniem w wysokości 2000 zł miesięcznie, poczynając od 1.01.2012 r. (k. 89 -100)

Zarządzeniem z 19.10.2012 r. wyłączono do odrębnego postępowania wniosek o ustanowienie służebności przesyłu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powódka E. W. jest właścicielką nieruchomości położonej w miejscowości B., gmina D., oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...) o łącznej powierzchni 0,3558 ha. Własność nieruchomości nabyła na podstawie umowy darowizny zawartej w dniu 9 sierpnia 2000 r. z rodzicami E. i M. małżonkami T.. Rodzice powódki nabyli własność nieruchomości z mocy prawa na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.

/dowód: kopia odpisu księgi wieczystej Nr (...) k. 4 -5 odwrót, kopia wypisu aktu notarialnego Rep. A Nr (...) k. 35 -37/

W dniu 8.08.1994 r. (...) S.A. – Zakład (...). Rejon R. zawarła z E. T. umowę, w której E. T. wyraził zgodę na wykonanie przez (...) S.A. na swojej nieruchomości położonej w B., oznaczonej jako działka nr (...), doziemnej telefonicznej linii kablowej, według projektu, przy czasowym zajęciu pasa gruntu o szerokości 2 m oraz zobowiązał się udostępnić teren osobom i jednostkom zobowiązanym do wykonania czynności związanych z eksploatacją i konserwacją urządzeń bądź usunięcia ich awarii. (...) S.A. zobowiązała się do wypłacenia odszkodowania za straty wyrządzone na skutek zajęcia nieruchomości i działań w związku z wykonaniem prac związanych z budową linii telefonicznej.

/dowód: odpis umowy k. 38 -39/

>

/dowód: decyzja Nr (...) k. 42 -43, decyzja Nr (...) k. 44 -45, decyzja Nr (...).(...) (...) k. 46/

Pismem doręczonym 3.03.2011 r. powódka wezwała pozwaną do udzielenia odpowiedzi na pismo z 28.10.2010 r. w sprawie bezprawnego zajęcia jej działki w celu wybudowania studzienki i ułożenia kabla. Pismem z 6.04.2011 r. pozwana zwróciła się do powódki o przesłanie kopii aktu notarialnego oraz aktualnego odpisu z księgi wieczystej, potwierdzających, że posiada tytuł prawny do nieruchomości, na której jest zlokalizowana infrastruktura telekomunikacyjna. W dniu 13.06.2011 r. pozwana otrzymała od powódki żądane dokumenty. Pismem z 10.08.2011 r. pozwana poinformowała powódkę, że infrastruktura techniczna zlokalizowana na jej nieruchomości została wybudowana na podstawie pozwolenia na budowę.

/dowód: kopia pisma powódki z 25.02.2011 r. k. 59, kopia pisma (...) S.A. z 6.04.2011 r. k. 60, kopia pisma powódki z 6.06.2011 r. k. 61, kopia pisma (...) S.A. z 10.08.2011 r. k. 63/

Przez nieruchomość stanowiącą własność powódki przebiegają linie telekomunikacyjne –kable podziemne:

1.  blisko granicy działek nr (...) z drogą krajową nr (...) przebiega kabel miedziany poprowadzony w kanalizacji Ø 110 wraz z dwiema studniami telekomunikacyjnymi –inwestycja została zrealizowana w oparciu o projekt uzgadniany w 1999 r., inwentaryzacja powykonawcza kabla została wykonana w X –XI 2001 r., przy czym w różnych miejscach kabel ten przechodzi z terenu działki na pas drogowy, łącznie wzdłuż działki nr (...) na długości 95,5 m kabel ten znajduje się poza jej granicami, a wzdłuż działki nr (...) na odcinku 6 m kable jest poza granicami działki. Studnie telekomunikacyjne są zlokalizowane praktycznie w połowie na działce nr (...) i w drugiej połowie w pasie drogowym.

2.  w całości w granicach nieruchomości powódki, cały czas blisko w/w kabla, biegnie drugi kabel (najprawdopodobniej jest to kabel miedziany), oznaczony ma mapie sytuacyjno –wysokościowej symbolem tA, tj. o przebiegu ustalonym za pomocą aparatu do wykrywania podziemnych przewodów. W zasobie geodezyjnym brak innych danych o tym przewodzie np. kiedy go przeprowadzono lub jakiego jest rodzaju;

3.  dwa kable światłowodowe, które najpierw biegną blisko siebie w pobliżu granicy z działką nr (...), a potem rozdzielają się i jeden z nich zbliża się w stronę drogi. Usytuowanie jednego z tych kabli zostało ustalone za pomocą urządzenia do wykrywania podziemnych przewodów, ponieważ jest oznaczony symbolem tA, natomiast drugi przewód jest oznaczony jako 2t (...). W zasobie geodezyjnym brak jest bardziej szczegółowych danych o tych przewodach.

W terenie widoczne są po zlokalizowaniu i odkopaniu jedynie naziemne pokrywy studni telekomunikacyjnych, natomiast pozostałe urządzenia telekomunikacyjne nie są widoczne.

Uwzględniając szerokość pasa eksploatacyjnego w wysokości 1,6 m tj. po 0,8 m od osi przewodu, zaś odnośnie studni pas o szerokości 1,0 m od środka studni, powierzchnia związana z urządzeniami telekomunikacyjnymi wynosi 0,0619 ha w działce nr (...) ha w działce nr (...).

/dowód: opinia biegłego w dziedzinie geodezji i kartografii k. 170 -172, k. 233 -241, mapa sytuacyjno –wysokościowa k. 165, mapa sytuacyjna k. 166, dokumentacja fotograficzna k. 167, zeznania świadka A. S. k. 76 odwrót -77/

Obszar (strefa) oddziaływania urządzenia jest rozumiany jako powierzchnia części nieruchomości, na której prawo własności doznaje ograniczeń z uwagi na potrzeby w zakresie zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urządzeń oraz bezpieczeństwa osób i mienia, w szczególności może to być pas terenu wzdłuż obiektu liniowego albo wokół obiektu kubaturowego, ustalony na etapie lokalizacji urządzenia w dokumentach planistycznych. Pas technologiczny (eksploatacyjny) urządzenia jest rozumiany jako powierzchnia części nieruchomości niezbędna do efektywnego wykonywania przez przedsiębiorcę uprawnień w ramach służebności przesyłu, w szczególności eksploatacji, konserwacji, usuwania awarii, remontu, modernizacji przebudowy, odbudowy lub wymiany urządzeń. Kable telekomunikacyjne i światłowodowe nie wymagają ustalenia pasów ochrony (z reguły szerszego niż pas technologiczny), jak czyni się to w przypadku sieci energetycznych dla kabli naziemnych, gdzie określa się go na podstawie negatywnego oddziaływania na środowisko w związku z emisją pola elektromagnetycznego i oddziaływania akustycznego. W czasie eksploatacji linia telekomunikacyjna kablowa i światłowodowa nie wymaga wykorzystania żadnych surowców, nie ma wpływu na wody powierzchniowe i podziemne, na szatę roślinną, na klimat akustyczny, ponadto nie emituje promieniowania elektromagnetycznego czy hałasu. Negatywne oddziaływanie linii telekomunikacyjnej na środowisko skutkuje ograniczeniem możliwości zabudowy terenu znajdującego się w jej najbliższym otoczeniu. Typowy okres eksploatacji linii kablowej wynosi około 30 lat i w tym czasie nie wymaga ona żadnych planowych prac konserwacyjnych czy remontowych. Linia telekomunikacyjna wraz z pasem technologicznym wytwarza swoistego rodzaju korytarz przestrzenny, w którym występują ograniczenia funkcji terenu. W obszarze tym występuje zakaz zabudowy gruntów w ustalonej odległości od linii infrastruktury technicznej.

W treści umowy zawartej pomiędzy (...) S.A. i E. T. ustalono pas technologiczny o szerokości 2 m na etapie budowy infrastruktury telekomunikacyjnej, dla zapewnienia przeprowadzenia prac ziemnych. Po zakończeniu budowy szerokość pasa technologicznego może być zredukowana ze względu na fakt, że użytkowana podziemna linia kablowa w fazie eksploatacji nie wymaga prowadzenia planowych prac remontowych czy konserwacyjnych. Jako obszar oddziaływania infrastruktury należy przyjąć szerokość pasa wzdłuż przebiegu trasy kabla faktycznie oddziałującego na działkę. Powstałe ograniczenie powoduje, że fragment pasa wyłączony jest z użytkowania rolnego, ponadto nie można w pobliżu budować budynków czy ogrodzeń w odległości mniejszej niż 50 cm od kabla. Odległość ta wynika z minimalnych odległości w zbliżeniach kabla z innymi przeszkodami uzbrojenia terenowego zatem, dla kabla leżącego bezpośrednio w ziemi będzie to pas o szerokości 1 m (2 x 0,5 m = 1 m), a dla kabla w kanalizacji rurowej szerokość pasa wyniesie 1,11 m (2 x 0,5 m) + 0,11 m (rura kablowa). Jako pas technologiczny należy przyjąć szerokość pasa wzdłuż przebiegu trasy kabla, przy czym inny będzie w fazie budowy, a inny w fazie eksploatacji kabla. W fazie budowy szerokość pasa technologicznego wynosiła 2 m dla obu rodzajów kabli. W fazie eksploatacji szerokość pasa dla instalacji rurowej, można zredukować od szerokości pasa oddziaływania, albowiem trzeba mieć na uwadze, że właściciel kabla może dokonać wymiany czy instalacji dodatkowego kabla bezpośrednio ze studni kablowej bez dokonywania ponownego odkopu. Dla kabla leżącego bezpośrednio w ziemi należy przyjąć pas o szerokości 2 m (tak jak w fazie budowy infrastruktury przesyłowej), dla kabla w kanalizacji rurowej pas o szerokości 1,11 m. Szerokości te wynikają z konieczności zapewnienia dojazdu, szerokości wykopu (ok. 30 cm) oraz miejsca potrzebnego na składowanie ziemi. Według norm kabel powinien być zakopany na głębokości ok. 70 cm i oznaczony odpowiednią taśmą ostrzegawczą. Dla studni kablowej należy stosować tę samą zasadę i należy przyjąć szerokość pasa technologicznego równą powierzchni studni powiększoną o 0,5 m od krawędzi studni w każdą stronę granicy działki.

/dowód: opinia biegłego w dziedzinie budowy i eksploatacji urządzeń łączności k. 340 -350/

Uwzględniając powyższe parametry łączna powierzchnia pasów związanych z bezumownym korzystaniem przez pozwaną z nieruchomości powódki wynosi 721 m ² w działce (...), w tym z posadowieniem kabli miedzianych 80 m ², dwóch studni 5 m ² oraz kabli światłowodowych 636 m ². Natomiast łączna powierzchnia pasów związanych z bezumownym korzystaniem przez pozwaną w działce (...) wynosi 134 m ², w tym z posadowieniem kabli miedzianych 20 m ² oraz kabli światłowodowych 114 m ². Pas gruntu dotyczący korzystania z nieruchomości powódki w zakresie umieszczenia i eksploatacji 3 kabli światłowodowych ma łączną powierzchnię 750 m ², natomiast pas gruntu dotyczący korzystania z 1 lub 2 kabli miedzianych ma powierzchnię 105 m ².

/dowód: opinia biegłego w dziedzinie geodezji i szacowania nieruchomości k. 389 -394/

Nieruchomość powódki jest zlokalizowana w północno –wschodniej części gminy D. i obrębu B., w odległości około 6 km od R. przy drodze krajowej do P. Tryb. i C., w sąsiedztwie pojedynczej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz kompleksów leśnych. Nieruchomość leży przy drodze asfaltowej uzbrojonej w linię energetyczną, a przez jej teren przebiega sieć telefoniczna oraz wodociąg. Teren nieruchomości nie jest równy, występują pofałdowania terenu, skarpy. Zgodnie z ewidencją gruntów działki nr (...) stanowią grunty orne VI klasy bonitacji. Zagospodarowanie nieruchomości jest częściowo średnie i częściowo słabe, grunty nie są użytkowane, na znacznej ich części występuje drzewostan leśny i zakrzaczenia.

/dowód: opinia biegłego w dziedzinie szacowania nieruchomości k. 146 -167, zeznania świadka A. S. k. 76 odwrót -77, wypis z rejestru gruntów k. 164, zeznania powódki k. 75 odwrót -76, k. 428 odwrót -429/

Powódka zamierzała zagospodarować nieruchomość na cele związane z budownictwem mieszkaniowym bądź usługowym.

/dowód: zeznania powódki k. 75 odwrót -76, k. 428 odwrót -429/

Aktualnie brak jest obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla tej części gminy D.. Zgodnie ze Studium (...), zatwierdzonych uchwałą Rady Gminy D. Nr (...) z dnia 26.07.2000 r., nieruchomość powódki leży w całości na terenach rozwojowych dla zabudowy mieszkaniowej i usługowej nieuciążliwej. Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za korzystanie przez pozwaną z nieruchomości powódki do celów porównawczych należy przyjąć wartość 1 m ² gruntu budowlanego. Powierzchnia gruntu o trwałym, ograniczonym sposobie użytkowania (tj. gruntów zajętych pod przewody i studnie telekomunikacyjne) wynosi łącznie 738 m ². Obszar ten jest całkowicie wyłączony z możliwości korzystania zgodnego z jego przeznaczeniem i może być wykorzystywany przez powódkę (wraz z pozostałymi gruntami) np. jako tereny zieleni. W obszarze tym nie można sadzić drzew z uwagi na ich ukorzenienie oraz lokalizować budynków z fundamentami poniżej 0,8 m. Z uwagi na słabe parametry techniczne nieruchomości (przy głębokości od drogi rzędu 14,5 m - 21 m, po uwzględnieniu linii budowy ogrodzenia 3 m oraz linii zabudowy/linii rozgraniczającej, nie stanowi ona samodzielnej parceli budowlanej. Najprawdopodobniej nie uda się na niej zlokalizować jakiekolwiek budynku. Na obszarze objętym analizą rynku brak było danych na temat dzierżawy gruntów budowlanych pod sieci infrastruktury technicznej. W związku z tym wysokość wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości została obliczona z wykorzystaniem wzoru: Ws = P x C x K, gdzie: Ws oznacza wysokość wynagrodzenia za korzystanie ze służebności gruntowej, P –powierzchnię gruntu zajętego pod linie i studnie (738 m ²), C – wartość rynkową jednostkową gruntów obciążonych (21,65 zł/m ² –stan bez urządzeń przesyłowych), K – współczynnik uwzględniający sposób korzystania z pasów gruntu (od 0 do 1). Współczynnik przybiera wartość 1 gdy właściciel nieruchomości utracił w zasadzie całe władztwo nad gruntem np. pod trwałymi elementami naziemnymi infrastruktury, jak słupy i podpory, wraz z odpowiednim kołnierzem „po obwodzie”. Natomiast w obszarach współużytkowania współczynnik ten przybiera istotnie mniejsze wartości wynoszące dla terenów przeznaczonych pod zabudowę 0,3 – 0,6. W niniejszej sprawie należy przyjąć współczynnik k w wysokości 0,9. Studnie i kable stanowią naturalną przeszkodę, w otoczeniu których właściciel nie może wykonywać określonych działań np. sadzić drzew, nie może również wznosić trwałych budynków i budowli. Zatem jego współkorzystanie z własnego gruntu zostało ograniczone jedynie do funkcji terenów zielonych, a taka wartość to zaledwie 10 % wartość terenów budowlanych (2,00 zł/m ² : 22,00 zł/m ² = ̴ 0,9). Dla potrzeb ustalenia wynagrodzenia za korzystanie przez pozwaną z nieruchomości powódki należało dokonać analizy rynku obrotu gruntami przeznaczonymi na cele budowlane z terenu gminy D. i sąsiedniej gminy G.. Na lokalnym rynku występuje umiarkowany popyt na grunty budowlane na cele zabudowy mieszkaniowej lub zagrodowej, czy też innej inwestycyjnej. Najbardziej są poszukiwane tereny o korzystnym położeniu, atrakcyjnym sąsiedztwie, dobrym dostępie komunikacyjnym i dobrym uzbrojeniu technicznym terenu. W zakresie takich gruntów podaż utrzymuje się na średnim poziomie. W segmencie gruntów o charakterze budowlanym, o znacznych powierzchniach, położonych na terenach wiejskich (z pominięciem typowych osiedli mieszkaniowych w D. i B.) rynek wykazuje średni potencjał rozwojowy, a ceny gruntów podobnych, zawierają się w szerokim przedziale od 6,00 do 37 zł/m ². Wartość jednostkowa gruntu budowlanego wynosi 21,65 zł/m ². Wysokość wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w zakresie umieszczenia i eksploatacji 3 linii światłowodowych w okresie 10 –ciu lat wynosi 15 052 zł (10 x 750 m ² x 21,65 zł/m ² x 0,9 x 0,1030 = 15 052). Wysokość wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w zakresie umieszczenia i eksploatacji kabla/kabli miedzianych i dwóch studni telekomunikacyjnych wynosi 2 118,45 zł (10 x (100 m ² x 21,65 zł/m ² x 0,9) + (5 m ² x 21,65 zł/m ² x 1,0) x 0,1030 = 2 118,45). Łączna wartość wynagrodzenia dla powódki z tytułu bezumownego korzystania z części jej gruntów przez pozwaną przez okres dziesięciu lat wynosi 17 170 zł (15 052 zł + 2 118,45 zł = 17 170,45 zł).

/dowód: opinia biegłego w dziedzinie szacowania nieruchomości k. 146 -167, k. 233 -241, k. 294 odwrót –k. 297, k. 393/

Z dniem 7.11.2013 r. nastąpiła zmiana nazwy firmy strony pozwanej na (...) S.A. w W..

/dowód: odpis pełny z rejestru przedsiębiorców k. 273 -281/

Sąd oddalił wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu geodezji i szacowania nieruchomości jak również wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z kolejnej uzupełniającej opinii biegłego z zakresu geodezji i szacowania nieruchomości. Jak bowiem przyjęto w orzecznictwie potrzeba powołania innego biegłego powinna zatem wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczasowej złożonej opinii (por. wyrok SN z dnia 5 listopada 1974 r., I CR 562/74, LEX nr 7607; uzasadnienie wyroku SN z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 20/99, OSNAPiUS 2000, nr 22, poz. 807; uzasadnienie wyroku SN z dnia 10 stycznia 2001 r., II CKN 639/99, LEX nr 53135). Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy (por. wyrok SN z dnia 27 czerwca 2001 r., II UKN 446/00, OSNAPiUS 2003, nr 7, poz. 182).

Biegła z zakresu geodezji i kartografii sporządziła opinię pisemną oraz trzy opinie uzupełniające, w tym opinię złożoną na rozprawie. Opinia jest wyczerpująca i odnosi się do wszystkich kwestii zawartych w tezie dowodowej postanowienia sądu oraz pismach stron zawierających zastrzeżenia do opinii. Wnioski opinii są kategoryczne oraz należycie uzasadnione, w sposób pozwalający na sprawdzenie logicznego toku rozumowania biegłej. Powódka wnosząc o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego nie przedstawiła argumentów wskazujących na brak zgodności opinii z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia skuteczności wyrażonych w niej wniosków. Zastrzeżenia dotyczące szerokości pasa bezumownego korzystania z gruntu są bezprzedmiotowe wobec ustalenia tej okoliczności na podstawie opinii biegłego w dziedzinie budowy i eksploatacji urządzeń łączności. Usytuowanie infrastruktury telekomunikacyjnej podziemnej zostało ustalone na podstawie dostępnej i miarodajnej dokumentacji geodezyjnej. Powódka zgłaszając roszczenie również powoływała się na przebieg linii kablowych utrwalony w tej dokumentacji. Niezrozumiałe jest zatem oczekiwanie powódki, że biegła dokona ustaleń na podstawie odkrycia przewodów. Tym bardziej, że takie działanie stwarzałoby ryzyko uszkodzenia instalacji, a nadto zwiększyłoby znacznie koszty sporządzenia opinii. W zakresie obu studni telekomunikacyjnych, są one urządzeniami częściowo naziemnymi, ale nie były widoczne w terenie w dacie dokonywania oględzin z udziałem stron postępowania i nie udało się wówczas ich odszukać. W związku z tym biegła w późniejszym terminie dokonała odkrycia obu studni, aby mieć pewność, że rzeczywiście znajdują się na terenie nieruchomości powódki. Czynność biegłej została utrwalona za pomocą zdjęć, a położenie studni ujęte na szkicu załączonym do opinii. Powódka nie wykazała, że jej obecność podczas tej czynności miałaby wpływ na jej przebieg i wnioski opinii. Dokonanie odkrycia studni bez udziału stron jest w związku z tym pozbawione znaczenia. Powódka kwestionowała również zaniechanie przyjęcia za podstawę opinii transakcji porównawczych nieruchomości położonych na terenie miasta R.. Biegła odniosła się do tej kwestii w opiniach uzupełniających wskazując, że nieruchomość powódki leży w obrębie B. w gminie D., który z jednej strony graniczy z obrębem B. w gminie D., a z drugiej - z obrębem K. B. w gminie G., a zatem nieruchomość nie przylega do granic miasta R.. Odległość między nieruchomością powódki, a granicami miasta R. wynosi 3,6 km, natomiast odległość do centrum miasta wynosi 6,5 km. Rynek gruntów budowlanych w mieście w R. nie jest zatem tożsamy z rynkiem lokalnym.

Odnosząc się do wniosku dowodowego strony pozwanej podnieść należy, że stanowi powtórzenie zastrzeżeń do opinii zgłaszanych na wcześniejszych etapach postępowania, do których biegła odniosła się już w opiniach uzupełniających wskazując, że zgodnie z treścią art. 154 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tj. Dz.U. 2014 r., poz. 518 z późn. zm.) wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym, stan nieruchomości oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych. Przeznaczenie nieruchomości w Studium (...), jej dostęp do istniejących sieci uzbrojenia technicznego oraz istnienie w jej sąsiedztwie pojedynczej zabudowy mieszkaniowej, uzasadniały dokonanie na potrzeb opinii analizy rynku obrotu gruntami przeznaczonymi na cele budowlane. Jak wyjaśniła biegła oznaczenie użytku gruntowego w ewidencji gruntów jako (...) może odnosić się zarówno do gruntów o przeznaczeniu rolnym jak i budowlanym, a zmiana użytku z (...) na B lub (...) następuje dopiero po sporządzeniu wykazu zmian gruntowych, jaki ma miejsce przy sporządzaniu inwentaryzacji powykonawczej na potrzeby oddania budynku do użytku. Fakt, że nieruchomość nie stanowi samodzielnej parceli budowlanej miał wpływ na wynik opinii, poprzez przypisanie nieruchomości słabych atrybutów odnośnie parametrów technicznych i tym samym uznanie, że jej trakcyjność jest średnia, co łącznie miało wpływ na uzyskany poziom wartości jednostkowej gruntu szacowanego. Odnośnie wysokości współczynnika „k” biegła należycie uzasadniła dlaczego określiła go na takim poziomie. Na skutek ilości urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej zlokalizowanych na nieruchomości powódki oraz słabych parametrów technicznych nieruchomości, powódka na całej powierzchni związanej z bezumownym korzystaniem przez pozwaną z nieruchomości, została pozbawiona możliwości wykorzystywania swojej działki na cele budowlane, a tym samym są to (wraz z pozostałymi gruntami) jedynie tereny zieleni lub tereny rolne. Przyjęty współczynnik odpowiada zmianie sposobu użytkowania terenu, spowodowanej przez budowę urządzeń przesyłowych i związany jest z różnicą pomiędzy wartością gruntu rolnego i budowlanego wynoszącą około 0,9. Parametry pasa związanego z bezumownym korzystaniem z nieruchomości powódki zostały ustalone na podstawie opinii biegłego z zakresu budowy i eksploatacji urządzeń łączności. W opinii tej przyjęto, że szerokość pasa technologicznego dla kabla leżącego bezpośrednio w ziemi wynosi 2 m, ze względu na konieczność zapewnienia dojazdu i wykonania prac ziemnych związanych z konserwacją, usuwaniem awarii, remontami, modernizacją, przebudową, odbudową lub wymianą urządzeń. Strona pozwana nie wnosiła o uzupełnienie tej opinii bądź dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego w tej dziedzinie. Podkreślić należy, że na wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy składa się to wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby ją oddał do korzystania na podstawie określonego stosunku prawnego. W przypadku korzystania z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu, stosunek prawny polegałby na zawarciu umowy o ustanowienie służebności. Prawidłowe jest zatem przyjęcie założenia, że bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje powierzchnię niezbędną do efektywnego wykonywania przez przedsiębiorcę uprawnień w ramach służebności przesyłu, w szczególności eksploatacji, konserwacji, usuwania awarii, remontu, modernizacji przebudowy, odbudowy lub wymiany urządzeń. Ponadto w umowie zawartej przez (...) S.A. z ojcem powódki ustalono pas technologiczny o szerokości 2 m na etapie budowy infrastruktury telekomunikacyjnej, dla zapewnienia przeprowadzenia prac ziemnych, a dodatkowo w umowie tej (...) S.A. zapewniała sobie prawo dostępu do tego terenu w przyszłości w celu wykonania czynności związanych z eksploatacją i konserwacją urządzeń bądź usuwaniem skutków ich awarii.

Oddalono również wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości w celu ustalenia czy nieruchomość utraciła wartość na skutek posadowienia urządzeń telekomunikacyjnych, albowiem po sprecyzowaniu pozwu przez profesjonalnego pełnomocnika obejmującym m. in. wskazanie podstawy prawnej roszczenia, powódka domagała się zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości zajętej przez pozwaną pod urządzenia telekomunikacyjne. Nie domagała się natomiast odszkodowania za pogorszenie rzeczy. Omawiany dowód nie miał zatem znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest częściowo zasadne.

Powódka po sprecyzowaniu powództwa domagała się zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie przez pozwaną z jej nieruchomości w zakresie służebności przesyłu przez okres dziesięciu lat poprzedzających wytoczenie powództwa.

Fakt korzystania przez pozwaną z nieruchomości powódki w zakresie służebności przesyłu był niesporny między stronami. Strona pozwana kwestionując powództwo powoływała się na dobrą wiarę.

Zgodnie z treścią art. 224 § 1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Natomiast stosownie do przepisów art. 224 § 2 i 225 w zw. z 224 § 2 k.c. posiadacz w dobrej wierze od chwili, gdy się dowiedział o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy oraz posiadacz w złej wierze mają obowiązek uiszczania wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. W dobrej wierze jest taki posiadacz samoistny, który ma błędne, ale uzasadnione okolicznościami przekonanie, że przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy, w takim zakresie, w jakim nią faktycznie włada. Dobrą wiarę wyłącza nie tylko pozytywna wiadomość o braku uprawnienia, ale i brak tej wiadomości spowodowany niedbalstwem (por. J. Ignatowicz (w:) Komentarz, t. I, 1972, s. 602; S. Rudnicki, Komentarz, 2007, s. 372 i n.). Badając kwestię dobrej lub złej wiary na gruncie roszczeń uzupełniających z art. 224- 225 k.c. nie można ograniczyć się wyłącznie do czasu objęcia nieruchomości w posiadanie, stan dobrej wiary powinien bowiem istnieć przez cały czas korzystania z nieruchomości. Już z brzmienia obu przepisów wynika, że możliwe jest przekształcenie się dobrej wiary w złą wiarę. Zresztą pogląd, jakoby możliwość dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy była wyłączona w przypadku objęcia nieruchomości w posiadanie w dobrej wierze, niezależnie od późniejszych zmian w zakresie stanu własnościowego nieruchomości czy zmiany okoliczności faktycznych, nie zasługuje na uwzględnienie i stanowiłby nadmierną preferencje posiadacza kosztem praw właścicielskich innego podmiotu. Nawet istnienie dobrej wiary w chwili obejmowania nieruchomości w posiadanie nie oznacza, że posiadacz ma prawo do nieodpłatnego korzystania z nieruchomości, skuteczne względem każdoczesnego jej właściciela. Nie sposób także uznać, aby do zmiany stanu świadomości posiadacza, a tym samym przekształcenia dobrej wiary w złą wiarę mogło dojść wyłącznie w sposób określony w art. 224 § 2 k.c., to jest poprzez wytoczenie przez współwłaścicieli powództwa windykacyjnego. Dochodzenie roszczeń uzupełniających przez właściciela nie jest uzależnione od uprzedniego wszczęcia sprawy o wydanie nieruchomości i może nastąpić również wówczas, gdy właściciel nie skorzystał z innych, dalej idących uprawnień. W związku z tym dobrą wiarę wyłącza także ujawnienie okoliczności, które u przeciętnego obserwatora stosunków społecznych powinny wzbudzić poważne wątpliwości co do tego, czy przysługuje mu nadal prawo do korzystania z nieruchomości w dotychczasowym zakresie i na dotychczasowej podstawie prawnej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2009 r. II CSK 400/2008 LexPolonica nr 2477256 i II CSK 470/2008 LexPolonica nr 2625770, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 16 grudnia 2014 r., I ACa 1332/14, Lex nr 1621126).

Zgodnie z art. 7 k.c., gdy ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Domniemanie to jest wzruszalne, a ciężar jego obalenia spoczywa na osobie, która z przypisania złej wiary posiadaczowi wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne (por. wyrok SN z dnia 5 listopada 2010 r., I CSK 3/10, Lex nr 786547).

Odnosząc powyższe uwagi do ustalonego stanu faktycznego stwierdzić należy, że strona pozwana pozostawała w dobrej wierze, korzystając z nieruchomości powódki w zakresie eksploatacji kabli światłowodowych. Zawarła bowiem z poprzednim właścicielem nieruchomości (ojcem powódki) umowę o udostępnienie nieruchomości w celu założenia i przeprowadzenia urządzeń technicznych łączności. Powódka podnosiła, że umowa jest nieważna, albowiem została zawarta bez wymaganej zgody jej matki, która była współwłaścicielką nieruchomości. Okoliczność ta nie może prowadzić do wzruszenia domniemania dobrej wiary strony pozwanej. E. T. oświadczył, że jest właścicielem przedmiotowej nieruchomości. Powódka nie wykazała, że poprzedniczka prawna pozwanej zawierając umowę miała bądź też powinna mieć wiedzę, że nieruchomość stanowi współwłasność jej matki. Poza tym jej matka nigdy nie podjęła działań wskazujących, że sprzeciwia się założeniu i przeprowadzeniu na nieruchomości doziemnej linii kablowej. Dokonując oceny dobrej wiary należy bazować na okolicznościach znanych posiadaczowi i istniejących w czasie wykonywania władztwa na rzeczą.

Dobrą wiarę strony pozwanej niewątpliwie wyłączyło natomiast doręczenie jej w dniu 13 czerwca 2011 r. kopii aktu notarialnego potwierdzającego zmianę właściciela nieruchomości, połączone ze stanowiskiem powódki, z którego jednoznacznie wynikało, że nie zgadza się na korzystanie przez pozwaną z nieruchomości na dotychczasowych zasadach. Wbrew stanowisku strony pozwanej umowa zawarta z E. T. prowadziła do nawiązania stosunku obligacyjnego, a nie rzeczowego. W konsekwencji za nieusprawiedliwione należy uznać przekonanie strony pozwanej, że zgoda udzielona przez poprzednika prawnego powódki spowodowała powstanie stosunku prawnego skutecznego wobec każdoczesnego właściciela nieruchomości, w tym również powódki.

Korzystając z nieruchomości powódki w zakresie niezbędnym do eksploatacji kabli miedzianych oraz studzienek kanalizacyjnych, pozwana nie mogła pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje jej tytuł prawny do ingerencji w prawo własności powódki. Pozwana nie zwracała się do powódki o udostępnienie nieruchomości w celu założenia i przeprowadzenia tych urządzeń. Przedłożone przez stronę pozwaną decyzje o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu oraz o pozwoleniu na budowę dotyczą inwestycji realizowanej w B. - ul. (...), ul. (...), ul. (...), ul. (...) i ul. (...). Natomiast nieruchomość powódki jest położona w miejscowości B.. Złożona decyzja Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych zawiera zgodę na ułożenie kabla wzdłuż i pod drogą krajową nr (...) w miejscowościach R. i B., a nie w miejscowości B., stanowiącej miejsce położenia nieruchomości. Ponadto decyzja ta stwarza tytuł prawny do dysponowania na cele budowlane nieruchomością Skarbu Państwa stanowiącą drogę krajową nr (...). Natomiast przedmiotowe urządzenia telekomunikacyjne są zlokalizowane tylko częściowo w pasie drogowym, a częściowo w granicach nieruchomości powódki.

Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy jest należnością jednorazową, a oblicza się je według cen rynkowych, biorąc pod uwagę warunki oraz czas korzystania bezumownego (por. wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2000 r., IV CKN 5/00, Lex nr 52680).

Powódce przysługuje wynagrodzenie za korzystanie przez pozwaną z jej nieruchomości w zakresie służebności przesyłu polegającej na eksploatacji kabli telefonicznych miedzianych wraz ze studniami telekomunikacyjnymi za cały okres objęty żądaniem pozwu (10 lat) w wysokości 2 118 zł. Natomiast wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w celu eksploatacji przez pozwaną kabli światłowodowych przysługuje powódce za okres od 13.06.2011 r. do 6.02.2012 r. czyli za 239 dni. Zgodnie z poczynionymi ustaleniami wynagrodzenie za korzystanie przez pozwaną z nieruchomości powódki w tym zakresie przez okres 10 –ciu lat wynosi 15 052 zł, czyli około 1505 zł rocznie i 4,12 zł dziennie. W konsekwencji wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości powódki w okresie 239 dni wynosi 985 zł (4,12 zł x 239 = 984,68 zł).

Zgodnie z treścią art. 481 § 1 i 2 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

Termin spełnienia świadczenia zasądzonego na rzecz powódki nie został oznaczony w umowie, ani nie wynika z właściwości zobowiązania. W związku z powyższym, uwzględniając treść art. 455 k.c., świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie, tzn. bez nieuzasadnionej zwłoki (w normalnym toku rzeczy). O tym, czy świadczenie zostało spełnione niezwłocznie, a zatem należycie, rozstrzygają okoliczności konkretnego przypadku, oceniane zgodnie z ogólną zasadą art. 354 k.c. Te zaś mogą być bardzo różne, związane z wszystkimi okolicznościami spełnienia świadczenia.

W mniejszej sprawie skutki wezwania do zapłaty części wynagrodzenia w kwocie 2 118 zł wywołało doręczenie pozwanej odpisu pozwu w dniu 23.05.2012 r. Z uzasadnienia pozwu wynika w sposób niewątpliwy, że powódka dochodzi roszczeń związanych z usytuowaniem na nieruchomości kabla i studzienek w następstwie inwestycji zrealizowanej w 2001 r. Powódka rozszerzyła podstawę faktyczną pozwu w piśmie procesowym z dnia 22.08.2012 r. wskazując, że domaga się wynagrodzenia za zajęcie przez pozwaną jej nieruchomości pod urządzenia telekomunikacyjne, w tym kabel światłowodowy. Pismo zostało oddane w urzędzie pocztowym w celu doręczenia pełnomocnikowi strony pozwanej w dniu 31.08.2012 r., przy czym zakładając normalny toku czynności strona pozwana mogła zapoznać się z tym pismem najpóźniej w dniu 7 września 2012 r., co pozwala uznać, iż zostało doręczone w tej właśnie dacie.

W ocenie Sądu termin wynoszący 7 dni pozwalał stronie pozwanej na zajęcie stanowiska w przedmiocie wezwania do zapłaty poszczególnych kwot składających się na uwzględnione roszczenie. W konsekwencji strona pozwana opóźnia się ze spełnieniem części świadczenia w kwocie 2 118 zł od dnia 31 maja 2012 r., a pozostałej jego części w kwocie 985 zł od dnia 15 września 2012 r.

W pozostałej części powództwo było niezasadne i podlegało oddaleniu.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowi art. 102 k.p.c. Ponieważ pozwana uległa tylko co do nieznacznej części swojego żądania, w następstwie stosowania zasady odpowiedzialności za wynik procesu, należałoby zasądzić od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3 866,94 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd odstąpił od obciążenia powódki powyższą kwotą z następujących przyczyn. Po pierwsze ustalenie wysokości należnego powódce wynagrodzenia za korzystanie przez pozwaną z nieruchomości wymagało wiadomości specjalnych, których powódka nie posiada, a nadto oceny czy posiadacz służebności pozostawał w dobrej wierze. Nie można było zatem oczekiwać od powódki na etapie przedsądowym określenia wysokości roszczenia w sposób zbliżony do kwoty ustalonej przez Sąd po przeprowadzeniu całego postępowania dowodowego. Po drugie powódka znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Powódka nie posiada zatrudnienia. Utrzymuje się ze świadczeń z funduszu pomocy społecznej. Jest osobą niepełnosprawną w stopniu lekkim. Przyznane świadczenie, nie jest wysokie i nie poprawi bieżącej sytuacji życiowej i majątkową powódki, która uzasadniała wcześniejsze zwolnienie powódki od kosztów sądowych. Niezbędne koszty procesu należne stronie pozwanej przewyższają kwotę zasądzonego roszczenia. Wobec częściowej zasadności powództwa, postawy strony pozwanej, która zarówno na etapie przesądowym, jak i w toku procesu, nie była skłonna uznać roszczenia nawet w części oraz sytuacji materialnej i osobistej powódki, zasądzenie kosztów procesu przewyższających uwzględnione roszczenie byłyby sprzeczne poczuciem słuszności.

Z przyczyn wskazanych wyżej Sąd na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) odstąpił od obciążenia powódki nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Stosownie do przepisów §§ 15 -17 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 490) Sąd przyznał pełnomocnikowi powódki koszty nieopłaconej pomocy prawnej od Skarbu Państwa, obejmujące opłatę w kwocie 3 600 zł, podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług zgodnie z treścią § 2 ust. 3 rozporządzenia.