Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Mariola Mastalerz

Protokolant st. sekr. sądowy Ilona Królikiewicz

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim

sprawy z wniosku A. S.z udziałem (...) (...) M. O. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Ł.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania A. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Ł.

z dnia 2 lutego 2012r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 356/12

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 2 lutego 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł.stwierdził, że A. S.nie podlegała od dnia 1 września 2011 roku obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia w (...) (...) – M. O. (1). W uzasadnieniu organ rentowy podał, że całokształt okoliczności sprawy przemawia za przyjęciem, że jedynym celem zawarcia przedmiotowej umowy było umożliwienie A. S.skorzystanie z bardzo wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciąża.

W odwołaniu z dnia 7 marca 2012 roku od powyższej decyzji skarżąca A. S. wniosła o zmianę decyzji.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania .

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił, co następuje:

A. S. ma wykształcenie wyższe, z zawodu jest architektem tekstyliów (projektantem tekstyliów i wzorów na tkaninach). W okresie aktywności zawodowej pracowała na stanowiskach takich jak: specjalista ds. przygotowania produkcji, projektant, plastyk ( z wynagrodzeniem około 1800 złotych, 1000 złotych, 1300 złotych i 800 złotych ).

W okresie od 1 sierpnia 2010 roku do 30 sierpnia 2011 roku wnioskodawczyni prowadziła własną działalność gospodarczą –zakład (...) w T.. Początkowo było to jednoosobowa działalność gospodarcza, wnioskodawczyni sama projektowała wzory dla dużego klienta tj. firmy (...).

(dowód: zeznania A. S. nagranie 00:07:54 – 00:12:00 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:14:23 – 00:22:05 koperta k. 28, zeznania M. O. (1) nagranie 00:12:33 – 00:14:30 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:01:22 – 00:14:05 koperta k. 27, analiza akt ZUS, dane o zgłoszenia k. 186 akt ZUS)

Prowadząc własną działalność gospodarczą A. S. była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z kodem tytułu ubezpieczenia 0570 00 właściwym dla osób prowadzących działalność gospodarczą, dla których podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Z tytułu prowadzenia działalności, składki na ubezpieczenie społeczne A. S. opłacała od najniższej miesięcznej obowiązującej podstawy tj. od kwoty 395,10 zł za miesiące od sierpnia 2010 roku do grudnia 2010 roku oraz od 415,80 zł za miesiące od stycznia 2011 roku do sierpnia 2011 roku.

(okoliczność niesporna, analiza akt ZUS)

Wiosną 2011 roku na umowę o dzieło A. S. zatrudniła M. O. (1), który z zawodu jest grafikiem komputerowym.

(dowód: zeznania A. S. nagranie 00:07:54 – 00:12:00 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:14:23 – 00:22:05 koperta k. 28, zeznania M. O. (1) nagranie 00:12:33 – 00:14:30 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:01:22 – 00:14:05 koperta k. 27)

A. S. prowadziła własną działalność gospodarczą do dnia 31 sierpnia 2011 roku.

(okoliczność niesporna, analiza akt ZUS)

Od dnia 1 września 2011 roku M. O. (1)rozpoczął prowadzenie własnej działalności gospodarczej pod nazwą (...) (...) w zakresie projektowania wzorów i produkcji odzieży dziecięcej.

(okoliczność niesporna)

W dniu 1 września 2011 roku M. O. (1) – właściciel firmy (...) zatrudnił A. S. na umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 września 2011 roku. A. S. została zatrudniona na stanowisku głównego projektanta, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 18.500 złotych.

(dowód: zeznania A. S. nagranie 00:07:54 – 00:12:00 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:14:23 – 00:22:05 koperta k. 28, zeznania M. O. (1) nagranie 00:12:33 – 00:14:30 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:01:22 – 00:14:05 koperta k. 27, umowa o pracę k. 19 akt ZUS)

A. S. w chwili podpisywania umowy o pracę uzyskała zaświadczenie lekarskiego o braku przeciwwskazań do podjęcia zatrudnienia na stanowisku projektant.

(zaświadczenie lekarskie k. 25 akt ZUS)

Od dnia 3 października 2011 roku A. S. uzyskiwała zwolnienia lekarskie z datą niezdolności do pracy od 3 października 2011 roku do 31 stycznia 2012 roku.

(okoliczność niesporna, dokumenty w aktach ZUS)

M. O. (1) w okresie niezdolności do pracy A. S. nie zatrudnił innego pracownika. W lutym 2013 roku zawiesił działalność gospodarczą.

(dowód: zeznania A. S. nagranie 00:07:54 – 00:12:00 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:14:23 – 00:22:05 koperta k. 28, zeznania M. O. (1) nagranie 00:12:33 – 00:14:30 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:01:22 – 00:14:05 koperta k. 27)

A. S. urodziła dziecko w dniu 22 marca 2012 roku. Ojcem dziecka jest M. O. (1).

Wnioskodawczyni nie powróciła do pracy u M. O. (1).

(dowód: zeznania A. S. nagranie 00:07:54 – 00:12:00 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:14:23 – 00:22:05 koperta k. 28, zeznania M. O. (1) nagranie 00:12:33 – 00:14:30 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:01:22 – 00:14:05 koperta k. 27)

A. S. od około marca 2013 roku powróciła do pracy, tj. współpracuje z różnymi firmami na rzecz których wykonuje projekty wzorów odzieży. Wnioskodawczyni pracowała również bezpośrednio dla firmy (...) na umowę zlecenia.

Obecnie pracuje na umowę zlecenia w firmie (...) z wynagrodzeniem 5.600 złotych brutto miesięcznie. Projektuje wzory odzieży dziecięcej.

(dowód: zeznania A. S. nagranie 00:07:54 – 00:12:00 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:14:23 – 00:22:05 koperta k. 28, zeznania M. O. (1) nagranie 00:12:33 – 00:14:30 koperta k. 45 w zw. z nagraniem 00:01:22 – 00:14:05 koperta k. 27)

W 2010 roku prowadząc działalność gospodarczą A. S. uzyskała dochód w wysokości 8.651,32 złotych (przychód – 41.150,96 zł, koszty uzyskania przychodu - 32.499,64 zł). W 2011 roku uzyskała dochód w wysokości 44.173,20 zł (przychód – 178.632,41 zł, koszty uzyskania przychodu – 134.459,21 zł).

(dowód: zeznania podatkowe k. 30-37)

W 2010 roku M. O. (1) z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej uzyskał dochód w wysokości 24.404,78 zł.

(dowód: zeznania podatkowe k. 15-20)

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 137, poz. 887 z póżn. zm.) osoby pozostające w stosunku pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu oraz wypadkowemu. Art. 13 tej ustawy stanowi zaś w punkcie 1, że pracownicy podlegają wskazanym ubezpieczeniom społecznym od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. W świetle powyższych regulacji podstawową przesłanką objęcia zakresem ubezpieczenia społecznego jest posiadanie statusu pracownika. Poza sporem pozostaje, iż pracownikiem zostaje się przez nawiązanie stosunku pracy.

Art. 22 § 1 k.p. stanowi zaś, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Z powołanego powyżej unormowania wywodzi się zespół cech stosunku pracy, różniących go od innych stosunków prawnych, na podstawie których może być świadczona praca, w szczególności od niektórych stosunków zobowiązaniowych prawa cywilnego. Do cech tych zalicza się m. in. osobiste świadczenie pracy przez pracownika, zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy, a nie do wykonania pracy, co oznacza, że stosunek pracy ma charakter ciągły. Kolejna cecha tego stosunku to zawłaszczanie wyniku pracy przez pracodawcę i wykonywanie pracy w warunkach podporządkowania, to jest pod kierownictwem pracodawcy. Przy tym pracownik nie odpowiada za wynik pracy, ale za samo staranne świadczenie pracy.

Istotą sporu w niniejszej sprawie była ocena, czy umowa o pracę zawarta między A. S. a M. O. (1) prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...), z dnia 1 września 2011 r., może być uznana za ważną i czy w związku z tym wywołuje ona skutki prawne w zakresie wynikającym z ubezpieczenia społecznego wnioskodawczyni jako pracownika.

W ocenie Sądu, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż przedmiotową umowę o pracę, należy uznać za umowę zawartą dla pozoru, w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego i nieważną - nie rodzącą żadnych skutków prawnych.

Czynność prawna jest zawarta dla pozoru, gdy strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych. Taka właśnie sytuacja miała miejsce w przedmiotowej sprawie.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż A. S. zawarła z M. O. (1) umowę o pracę w dniu 1 września 2011 r. , która formalnie posiadała określone w art. 22 k.p. elementy umowy o pracę, ale strony tej umowy od samego początku nie miały zamiaru odpowiednio świadczyć pracy (A. S. jako pracownik w warunkach odpowiadających stosunkowi pracy) i korzystać z niej – w przypadku pracodawcy M. O. (1). W ocenie Sądu Okręgowego zeznania A. S. jak i M. O. (1), w zakresie w jakim twierdzą oni, że celem zawartej umowy o pracę było rzeczywiste świadczenie pracy przez A. S., nie są wiarygodne. Przede wszystkim podkreślenia wymaga fakt, że strony przed 1 września 2011 roku współpracowały ze sobą, tzn. M. O. (1) był zatrudniony na podstawie umowy o dzieło u A. S.. W dniu 31 sierpnia 2011 roku A. S. zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej, aby od 1 września 2011 roku rozpocząć pracę u M. O. (1). Wnioskodawczyni jak i zainteresowany nie potrafili podać konkretnej i jasnej przyczyny oraz celu takich przekształceń podmiotowych. Samo twierdzenie A. S., że nie chciała już prowadzić działalności gospodarczej, jest mało przekonujące i budzi uzasadnione wątpliwości Sądu Okręgowego. Na wiarygodność zeznań skarżącej i zainteresowanego wpływa również próba ukrycia przed Sądem, że ojcem dziecka jest M. O. (1) oraz że oboje pozostają w związku. M. O. (1) w swoich wyjaśnieniach informacyjnych wskazywał, że nie pozostawali w żadnym stosunku osobistym, o wnioskodawczyni wyrażał się (...). Dopiero A. S. na pytanie Sądu (na rozprawie w dniu 24 maja 2013 roku) o to kto jest ojcem dziecka, próbując jednocześnie uniknąć odpowiedzi wskazała, że ojcem dziecka jest M. O. (1).

W ocenie Sądu Okręgowego całokształt okoliczności również przedmiotowych związanych z zatrudnieniem A. S. przemawia za uznaniem, iż zawarta umowa o pracę była umową zawartą dla pozoru. W toku postępowania sądowego zarówno wnioskodawczyni jak i zainteresowany M. O. (1) nie wskazali dowodów świadczących o wykonywaniu przez A. S. pracy w okresie od 1 września 2001 roku do 3 października 2011 roku (wystąpienia choroby), w znaczeniu określonym w art. 22 k.p. ( o czym mowa wyżej). Przedłożone w toku czynności wyjaśniających przed ZUS przez M. O. (1) kopie korespondencji mailowej prowadzonej w miesiącu wrześniu 2011 roku między A. S. a zleceniodawcami świadczą niewątpliwie, iż w tym miesiącu A. S. mogła wykonywać projekty zgodnie z przyjętymi zleceniami, jak to czyniła w okresie wcześniejszym tj. przed 1 września 2011 roku tj. przed zawieszeniem działalności gospodarczej.

Zainteresowany M. O. (1) nie wykazał, by to on zawierał z kontrahentami umowy na wykonanie projektów. Przeciwnie, sam przyznał, że umowy ze strategicznym kontrahentem zawierała wcześniej A. S.. Tak więc wykonywanie projektów po 1 września 2011 roku a przed 3 października 2011 roku przez A. S. nie może przesądzać, że czynności wykonywane były w ramach zawartej z M. O. (2) umowy o pracę.

Podkreślić również należy, iż w związku z długotrwałą nieobecnością w pracy na miejsce A. S. nie został zatrudniony inny pracownik, któremu powierzono by jej obowiązki. Ponadto wysokość wynagrodzenia A. S. została ustalona na kwotę 18.500 złotych miesięcznie. M. O. (1) rozpoczynając prowadzenie działalności gospodarczej i nie wiedząc jeszcze jakie z tego tytułu będzie osiągał zyski, ustalił wysokość wynagrodzenia A. S. na kwotę bardzo wysoką. Wskazać w tym miejscu należy, iż trudno uznać, aby M. O. (1) stać było na zatrudnienia pracownika z tak wysokim wynagrodzeniem. Koszty faktycznego zatrudnienia przy takim wynagrodzeniu byłyby znacznie wyższe i jak wskazał organ rentowym oscylowałyby przy kwocie około 22.000 złotych. Taką kwotą każdego miesiąca musiałby dysponować M. O. (1), bowiem zatrudnił pracownika na czas nieokreślony. Jak wynika z przedstawionych faktur (k. 105-109 akt ZUS) wysokość przychodów M. O. (1) (a nie dochodów) oscyluje na poziomie wysokości ustalonego wynagrodzenia A. S.. We wrześniu została bowiem wystawiona przez M. O. (1) jedna faktura nr (...) na kwotę 28.329,36 złotych a w październiku cztery faktury na łączną kwotę 12801,84 złotych.

Nie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ma również okoliczność, że A. S. wcześniej pracowała na podobnych stanowiskach, ale na żadnym nie otrzymywała tak wysokiego wynagrodzenia. Ponadto bezpośrednio przed podpisaniem umowy o pracę prowadziła działalność gospodarczą. Z tego tytułu w okresie od 1 sierpnia 2010 roku do 30 sierpnia 2011 roku była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i opłacała składki od najniższej miesięcznej obowiązującej podstawy tj. od kwoty 395,10 złotych za miesiące od sierpnia 2010 roku do grudnia 2010 roku oraz od 415,80 złotych za miesiące od stycznia 2011 roku do sierpnia 2011 r. Opłacanie składek od tej najniższej podstawy skutkowałoby tym, że w związku z niezdolnością do pracy i macierzyństwem byłyby A. S. wypłacane świadczenia w bardzo niskiej wysokości.

Sąd Okręgowy zgadza się z poglądem wyrażanym w orzecznictwie, iż fakt, że oświadczenia stron umowy zawierają określone w art. 22 k.p. formalne elementy umowy o pracę, nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, w szczególności jeżeli nie doszło do podjęcia i wykonywania pracy, a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, umowa taka jest pozorna - art. 83 k.c." (wyrok SN z dnia 18 maja 2006 r., II UK 164/05, (...) 2006, nr 9, s. 33). Podobnie: "umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.), jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z pracy" (wyrok SN z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006, nr 11-12, poz. 190).

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy podziela stanowisko organu rentowego, że zgłoszenie A. S. do ubezpieczenia nastąpiło tylko w celu skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, na podstawie pozornej i tym samym nieważnej umowy o pracę.
O pozorności umowy o pracę przemawia w ocenie Sądu Okręgowego poza wskazanymi wyżej okolicznościami także ustalenie bardzo wysokiego wynagrodzenia na stanowisku projektanta, powstanie niezdolności do pracy po miesiącu od rozpoczęcia zatrudnienia oraz powiązania osobiste A. S. i M. O. (1).

W świetle powyższego zaistniały prawne i faktyczne podstawy do przyjęcia, iż strony umowy o pracę z dnia 1 września 2011 r. zawarły ją dla pozoru. Umowa taka jest więc bezwzględnie nieważna (art. 83 § 1 k.c.), a ustalenie przez ZUS w zaskarżonej decyzji, iż wnioskodawczyni z tytułu zawarcia umowy o pracę z płatnikiem składek M. O. (1), nie podlega ubezpieczeniom społecznym - emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 września 2011 r. jest w pełni zasadne.

Dlatego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.