Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jacek Chmura

Protokolant: st. Agnieszka Wypych

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2015 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa: M. K. (1);

przeciwko: E. W. i M. W. (1);

o rozwiązanie umowy dożywocia

I.  Oddala powództwo;

II.  Nie obciąża powoda M. K. (1) kosztami postępowania .

SSO Jacek Chmura

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14.01.2014 r. powód M. K. (1) wniósł przeciwko pozwanym E. W. i M. W. (1) o rozwiązanie umowy dożywocia zawartej w dniu 05 lutego 2008 r., na mocy której powód przeniósł na pozwanych własność nieruchomości położonych w T..

W uzasadnieniu powód twierdził, że w myśl umowy, pozwani mieli przyjąć powoda jako domownika, dostarczać mu wyżywienie, ubranie, światło i opał oraz udzielać odpowiedniej pomocy. Żaden z tych obowiązków nie został dochowany przez pozwanych. Powód mieszka sam, bez należytej opieki, sam opłaca energię elektryczną, opał na zimę, żywność i lekarstwa. Pozwani wydzielali powodowi tylko niewielką kwotę z jego renty, powodowi brakowało pieniędzy na żywność, środki czystości, lekarstwa. Nie miał dostępu do bieżącej wody, nie ma żadnych urządzeń sanitarnych w domu, a ogrzewanie zapewnia mu stary piec węglowy. Pozwani nie interesowali się w ogóle sytuacją życiową powoda, skradli mu dokumenty, na podstawie których został zaciągnięty kredyt. Pozwani przywłaszczyli sobie pralkę powoda, zepsuli instalację elektryczną. Pozwana M. W. (1) zmuszała powoda do opuszczenia domu. Wobec takiego zachowania pozwanych, powód chce rozwiązać umowę dożywocia i zawrzeć nową z T. K..

W odpowiedziach na pozew z dnia 24.12.2014 r. (k.67-68 i 70-71) pozwani E. W. i M. W. (1) wnieśli o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu pozwani przyznali, iż zawarli z powodem umowę o dożywocie, wraz z obowiązkami określonymi w treści umowy. Pozwany w zamian za przekazanie im gospodarstwa rolnego uzyskał rentę strukturalną w kwocie 1300 zł miesięcznie. Kwotą tą dysponuje sam i przeznacza ją głównie na alkohol i papierosy. Nie dba o higienę osobistą ani o swoje zdrowie. Relacje pomiędzy stronami były dobre, do momentu, gdy powód M. K. (1) zaczął kontaktować się z jego kuzynką T. K., która nakłoniła go do wystąpienia z niniejszym pozwem. Pozwani zaprzeczyli, aby pozbawili powoda dostępu do bieżącej wody, bądź też zaciągali kredyty na jego nazwisko. Rozpoczęty remont budynku, w którym mieszka powód został wstrzymany do zakończenia niniejszej sprawy.

Sąd ustalił następujące okoliczności faktyczne:

Powód M. K. (1) był właścicielem gospodarstwa rolnego położonego w T., składającego się z następujących nieruchomości:

1.  Stanowiącej działki nr (...), o łącznej powierzchni 3.44.00 ha, zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie (...), której powód był właścicielem w całości;

2.  Stanowiącej działki nr (...), o łącznej powierzchni 0.34.00 ha, zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie (...), której powód był właścicielem w całości;

3.  Stanowiącej działki nr (...), o łącznej powierzchni 7.65.00 ha, zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie (...), której powód był właścicielem w 6/12 części;

4.  Stanowiącej działki nr (...) o łącznej powierzchni 2.55.00 ha, zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie (...), której powód był właścicielem w 6/12 części.

(umowa dożywocie k.6-13, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:04:38 k.210).

Powyższe gospodarstwo rolne powód M. K. (1) wcześniej obrabiał sam, mieszkał w budynku mieszkalnym na działce siedliskowej. Przed 2008 r., jeszcze za życia matki powoda M. K. (1), powód nie obrabiał już gospodarstwa. Ziemię uprawiali inni rolnicy, ale nie płacili powodowi czynszu. Powód utrzymywał jednego konia, krowę, miał długi w KRUS. Faktycznie powód utrzymywał się z emerytury jego matki.

(pismo KRUS k. 198, zeznania świadków: J. K. (1) nagranie 00:16:39 k. 160, A. O. nagranie 00:19:26, 00:22:52, k.194, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:07:11, k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:47:59, k.210).

Po śmierci matki powoda nie miał on żadnych środków utrzymania. Nikt z rodziny wówczas nim się nie interesował. Powód był wówczas w dobrych relacjach z pozwanymi E. i M. W. (1). Pozwany jeździł z powodem do osób użytkujących grunty powoda aby uzyskać dla niego zapłatę czynszu. Powód M. K. (1) chciał mieć pieniądze na własne utrzymanie, lecz nie miał środków na dalsze prowadzenie gospodarstwa rolnego. Dowiedział się o możliwości uzyskania renty strukturalnej. Pozwani pomogli mu w zebraniu wymaganych dokumentów, spłacili kredyt pobrany na spłatę zaległych składek na ubezpieczenie społeczne.

(zeznania świadków: D. W. nagranie 01:10:59 k.178, M. K. (2) nagranie 00:05:57, k.194, A. O. nagranie 00:19:26-00:21:37, k.194, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:36:26 k.210).

Agencja Rolna przyznała powodowi rentę strukturalną. Warunkiem jej wypłaty było przekazanie własności gospodarstwa rolnego. Powód M. K. (1) zdecydował się na przekazanie gospodarstwa rolnego pozwanym, był bardzo zadowolony z uzyskanej renty.

(decyzja k. 37, zeznania świadków: D. W. nagranie 01:10:59 k.178, A. O. nagranie 00:22:52, k.194, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:08:49 k.210).

W dniu 05 lutego 2008 r. powód M. K. (1) oraz pozwani E. W. i M. W. (1) zawarli w formie aktu notarialnego przed notariuszem M. C., w Kancelarii Notarialnej w K. rep. (...), umowę o dożywocie. Na podstawie tej umowy powód M. K. (1) przeniósł na pozwanych E. W. i M. W. (1) własność nieruchomości położonych w T., zapisanych w księgach wieczystych (...) oraz wszystkie swoje udziały we współwłasności nieruchomości zapisanych w księgach wieczystych (...), w zamian za zapewnienie mu dożywotniego utrzymania, polegającego na przyjęciu zbywcy jako domownika, dostarczaniu mu wyżywienia, zapewnieniu mu mieszkania składającego się z 3 pokoi i kuchni, z prawem do korzystania z wszelkich urządzeń technicznych i sanitarnych nieruchomości, z ogrzewaniem i oświetleniem tych pomieszczeń na koszt właścicieli, swobodnym poruszaniu się po nieruchomości, zapewnieniu mu odpowiedniej pomocy oraz pielęgnowaniu go w chorobie, sprawieniu mu kosztem własnym pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym, a pozwani E. W. i M. W. (1) powyższe nieruchomości i udziały w nieruchomościach nabyli i zobowiązania przyjęli, zaś nabyte nieruchomości włączyli w skład posiadanego wcześniej własnego gospodarstwa rolnego.

(umowa dożywocia k. 5-13).

Jednocześnie powód M. K. (1) oświadczył, że umowę o dożywocie zawiera w celu uzyskania renty strukturalnej.

(umowa dożywocie k. 5-13).

Zawierając umowę dożywocia strony nie ustaliły żadnych szczegółów dotyczących jej wykonania. Celem działania pozwanych E. i M. W. (1) była – oprócz nabycia własności nieruchomości – chęć pomocy powodowi M. K. (1). Celem działania powoda była chęć uzyskania renty i pomocy od pozwanych. Była wówczas okazja do uzyskania przez powoda renty strukturalnej i powód taką rentę chciał otrzymać. Strony nie ustalały żadnych szczegółów dotyczących np. miejsca zamieszkania powoda, sposobu pokrywania kosztów utrzymania powoda i jego mieszkania.

(zeznania świadków: T. K. nagranie 01:28:23 k.160, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:08:49, 00:29:34, k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:46:40-00:47:59, k.210).

Po zawarciu umowy dożywocia, relacje między powodem a pozwanymi były dobre. Powód nadal zamieszkiwał na gospodarstwie w T.. Pozwani zaczęli obrabiać jego grunty. W budynkach gospodarczych przechowywali maszyny rolnicze, przez pewien czas prowadzili też tam działalność gospodarczą – wyrabiali elementy (kołki) do wykonania faszyny melioracyjnej. Powód M. K. (1) był z tego zadowolony, mógł przy tym dorobić, wykonując jakieś prace.

(zeznania świadków: J. K. (1) nagranie 00:10:14 k. 160, M. R. nagranie 00:23:23, k.160, M. K. (2) nagranie 00:08:15, 00:09:49, k.194, A. O. nagranie 00:24:23, k.194, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:29:34, k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 01:03:39, k.210).

Budynki na gospodarstwie powoda wymagały remontów, zwłaszcza budynek mieszkalny. W budynku tym nie było łazienki. Na nieruchomości, na której mieszkał powód pozwani wykonali remonty dachu stodoły oraz rozpoczęli remont budynku mieszkalnego. Remont ten zaczęli w pomieszczeniach, w których powód nie zamieszkiwał. Wykonali tam nowe posadzki, tynki, malowanie, założyli nową instalację elektryczną. Wykonali też naprawy instalacji wodociągowej. W czasie remontu z powodem mieszkał pracownik wykonujący prace remontowe, może przez 2-3 miesiące. Nikt z rodziny pozwanych z powodem nie mieszkał. Pozwani uporządkowali obejście, usunęli chaszcze. Uprzątnęli mieszkanie. Meble z remontowanych pomieszczeń pozwani przenieśli do innych pomieszczeń. Pozwani remonty przeprowadzili z własnych pieniędzy. Z uwagi na wytoczenie niniejszego powództwa pozwani wstrzymali dalszy remont budynku.

(fotografie k. 152, zeznania świadków: J. K. (1) nagranie 00:05:30 k. 160, J. K. (2) nagranie 00:36:17, k.160, T. K. nagranie 01:00:44-01:02:37, 01:10:19, 01:16:25, k.160, Z. K. nagranie 00:19:50, k.178, T. N. nagranie 00:28:45, k.178, T. N. nagranie 00:30:38, 00:34:37-00:35:29 k.178, A. W. nagranie 00:51:13-00:52:29, 00:59:35, k.178, D. W. nagranie 01:19:07, 01:24:16, 01:25:54 k.178, M. K. (2) nagranie 00:08:15, 00:13:07-00:15:56, k.194, A. O. nagranie 00:28:50, k.194, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:12:01, 00:13:31, 00:29:34, 00:31:55, k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:50:34, 00:59:59, k.210).

Po otrzymaniu renty powód M. K. (1) założył konto bankowe i upoważnił pozwanego E. W. do dyspozycji zgromadzonymi na koncie pieniędzmi. Powód M. K. (1) sam swobodnie dysponował swoją rentą. Pozwani zawozili powoda do banku aby mógł wypłacić pieniądze. Gdy zabrakło mu pieniędzy w danym miesiącu, to brał zakupy w sklepie nie płacąc za nie. Dług w sklepie regulował po otrzymaniu kolejnej renty.

(informacja z banku k.197, zeznania świadków: J. K. (1) nagranie 00:07:12 k. 160, T. K. nagranie 00:53:00, k.160, T. N. nagranie 00:27:28, k.178, D. W. nagranie 01:18:25, k.178, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:08:49, 00:27:30, k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:50:34, 01:11:41, k.210).

Pozwani zabrali dowód osobisty powoda, na jego żądanie i zgłoszenie zabrania dokumentu na Policji, pozwani zwrócili powodowi dowód.

(zeznania świadków: T. K. nagranie 01:05:23 k.160, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:15:33, k.210).

Powód M. K. (1) od chwili zawarcia umowy dożywocia sam opłacał rachunki za prąd i wodę. Sam kupował środki czystości. Pozwani przywozili mu jedzenie, np. mięso ze świniobicia, mleko, ziemniaki, robili to niesystematycznie. Bieżące zakupy żywności powód robił samodzielnie z pieniędzy z renty.

(faktury k. 35, 105-151, zeznania świadków: J. K. (1) nagranie 00:06:48 k. 160, M. R. nagranie 00:24:09, k.160, J. K. (2) nagranie 00:37:38, k.160, T. K. nagranie 00:50:51, 00:55:40, k.160, I. G. nagranie 00:05:30, 00:16:50 k.178, T. N. nagranie 00:27:28, k.178, A. W. nagranie 00:57:30, k.178, D. W. nagranie 01:21:03-01:21:59 k.178, A. O. nagranie 00:24:23 k.194, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:08:49, 00:36:26, 00:39:34, 00:43:51, k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 01:01:13, k.210).

Pomieszczenia w mieszkaniu były i są nadal opalane piecami. Nie było wcześniej innej instalacji grzewczej. Pozwani dostarczali powodowi drewno na opał oraz paszę (siano) dla konia, którego powód nadal utrzymuje. W 2015 r. powód zbierał siano na własny koszt.

(zeznania świadków: J. K. (1) nagranie 00:08:36 k. 160, M. R. nagranie 00:26:33, k.160, T. K. nagranie 00:52:06, k.160, I. G. nagranie 00:07:15, 00:16:50, k.178, T. N. nagranie 00:32:48, k.178 , T. N. nagranie 00:34:37, k.178, A. W. nagranie 01:03:43, k.178, D. W. nagranie 01:21:03, 01:25:54 k.178, A. O. nagranie 00:24:23 k.194, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:12:01, k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 01:01:13, 01:14:08, k.210).

Powód M. K. (1) przez cały czas korzysta ze wszystkich pomieszczeń w budynku, w kuchni może przygotować sobie posiłek, ma oddzielną sypialnię.

(zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:13:31 k.210).

Nieporozumienia pomiędzy powodem i pozwanymi rozpoczęły się na przełomie 2013 i 2014 roku. Wówczas „opiekę” nad powodem przejęła T. K., które jest współwłaścicielką części nieruchomości, których udziały powód przekazał pozwanym. T. K. przyjeżdża do powoda, pomaga mu robić zakupy z pieniędzy powoda.

(zeznania świadków: T. K. nagranie 01:04:10, 01:07:17, k.160, A. W. nagranie 01:03:43, k.178, D. W. nagranie 01:12:57, k.178, D. W. nagranie 01:23:29, k.178, A. O. nagranie 00:25:41, k.194, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:54:15, k.210).

Od tego czasu dochodziło do nieporozumień pomiędzy stronami, do wzajemnych pretensji i wyzwisk. Powód zarzucał pozwanym, że brali pożyczkę na jego nazwisko w (...). Powód uznał, że pozwani źle dysponują jego pieniędzmi, że pozwany wypłacał jego pieniądze, a nie płacił robotnikom za remont mieszkania powoda. Dlatego powód cofnął pozwanemu upoważnienie do dyspozycji kontem w banku. Teraz upoważnił do tego T. K.. Nie wpuszcza pozwanych do mieszkania.

(zeznania świadków: T. K. nagranie 01:05:23, 01:29:19 k.160, T. N. nagranie 00:27:28, k.178, A. W. nagranie 00:56:00, k.178, A. O. nagranie 00:27:31, 00:29:47, k.194, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:15:33-00:18:18 k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:54:15 k.210).

W sierpniu 2014 r. powód zbierał siano dla konia i złożył je do stodoły, gdzie pozwani przechowywali maszyny rolnicze. Pozwany chciał sprasować to siano, wyrzucił je ze stodoły. Obecna przy tym T. K. stwierdziła, że siano jest mokre, nie nadaje się do prasowania i przecięła sznurki w sprasowanych snopkach siana. Była wezwana policja na interwencję. W trakcie zajścia zostały uszkodzone drzwi wejściowe do mieszkania.

(zeznania świadków: M. R. nagranie 00:25:27, 00:30:05-00:32:17, k.160, J. K. (2) nagranie 00:40:56, k.160, T. K. nagranie 00:56:52-00:59:07,01:12:22, k.160, I. G. nagranie 00:11:25, k.178, T. N. nagranie 00:32:48, 00:37:18, 00:42:24, k.178, A. O. nagranie 00:27:31, k.194, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:58:04, k.210).

Również w 2014 r. pozwani przywieźli powodowi drewno na opał zakupione w lesie. T. K. wyrzuciła to drewno ze stodoły na drogę.

(zeznania świadków: T. K. nagranie 01:12:22-01:14:46 k.160, I. G. nagranie 00:12:16, k.178, A. W. nagranie 00:54:57, 01:01:17, 01:07:52, 01:09:35, k.178).

Pozwani zarzucali T. K., że nastawia ona powoda przeciwko pozwanym. Na tym tle były pomiędzy pozwanymi a T. K. nieporozumienia.

(zeznania świadków: T. K. nagranie 01:07:17-01:09:14, k.160, I. G. nagranie 00:13:08-00:14:34, k.178, D. W. nagranie 01:12:57-01:15:49, k.178, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:54:15, 01:05:13, k.210).

Powód M. W. (2) nałogowo pali papierosy – około 2 paczek dziennie. Spożywa też alkohol i był wielokrotnie widziany pod jego wpływem. Powód w okresie od zawarcia umowy nie chorował. Pozwana M. W. (1) proponowała powodowi, że zawiezie go do lekarza. Powód nie wyrażał na to zgody.

(zeznania świadków: J. K. (2) nagranie 00:45:13, k.160, I. G. nagranie 00:08:01-00:08:32 k.178, T. N. nagranie 00:33:37, k.178, A. W. nagranie 01:03:43, k.178, D. W. nagranie 01:10:59, 10:17:05, k.178, M. K. (2) nagranie 00:08:15, 00:12:24, k.194, A. O. nagranie 00:25:41-00:27:31, k.194, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 01:03:39, k.210).

Pozwani nadal utrzymują kontakty z powodem. W szczególności pozwany E. W. jeździ do powoda, powód z nim rozmawia. Powód M. K. (1) nie chce utrzymywać kontaktów z pozwanymi. Nie chce otrzymywać od nich żywności ani innej pomocy. Zarzuca pozwanym, że nie wywiązali się z obowiązków umownych. Chce im odebrać własność gospodarstwa, nie ma jednak planów, co dalej z nim zrobi – jak sam zeznał: „niech to bierze kto chce”.

(zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:18:18-00:20:31, 00:22:29-00:24:24, k.210, zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 00:59:59, 01:05:13, k.210).

Obecnie powód M. K. (1) utrzymuje się z renty w kwocie 1200 zł. Jest to jedyne źródło dochodu powoda.

(wyciąg z rachunku k. 45, zeznania powoda M. K. (1) nagranie 00:27:30, k.210).

Pozwani E. i M. W. (1) mają własne gospodarstwo rolne o powierzchni około 25 ha. Oprócz tego każde z nich prowadzi własną działalność gospodarczą. Roczny dochód z prowadzonej przez pozwaną (wspólnie z synem) działalności gospodarczej wynosi 300.000 zł.

(zeznania pozwanej M. W. (1) nagranie 01:07:12, k.210).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranego materiału dowodowego, w szczególności nie budzących wątpliwości dokumentów, zeznań świadków i stron, które w powyższym zakresie Sad uznał za wiarygodne.

Sąd nie dał wiary:

1.  Zeznaniom świadka J. K. (1) (k.156), Z. K. w zakresie, że pozwani E. i M. W. (1) nie interesowali się powodem M. K. (1), nie pomagają mu i nie odwiedzają. Zeznania te są sprzeczne z zeznaniami świadków: I. G., M. K. (2), A. O. oraz z zeznaniami samego powoda M. K. (1), z których wynika, że pozwani przyjeżdżali do powoda, zaopatrywali go w opał, paszę dla zwierząt, przywozili mu również jedzenie, pomagali w załatwianiu formalności np. związanych z uzyskaniem renty. Zeznania powyższych świadków, z których wynika, że pozwani w ogóle nie interesowali się powodem, nie mogły zostać uznane za wiarygodne.

2.  Zeznaniom świadka T. K., że powód nie miał zapewnionego mieszkania zgodnego z treścią umowy o dożywocie, albowiem zeznania te są sprzeczne z zeznaniami świadków: A. W., D. W. oraz z zeznaniami powoda M. K. (1), z których wynika, że część budynku mieszkalnego, zajmowana przez powoda nie była remontowana i tak naprawdę powód mieszka w takich warunkach, w jakich mieszkał przed zawarciem umowy. Nie jest też okolicznością sporną, że pozwani rozpoczęli remont budynku oraz naprawili zarówno instalację elektryczną jak i wodną. W § 3 umowy (k.10) brak jest szczególnych warunków, jakim miałoby odpowiadać mieszkanie powoda, a strony w tym zakresie nie sprecyzowały umowy.

3.  Zeznaniom świadka T. K. T. N. w zakresie, że powód nie miał dostarczanej przez pozwanych żywności. Zeznania te są sprzeczne nie tylko z zeznaniami świadków: I. G., D. W., A. O. oraz samego powoda M. K. (1), który zeznał, że pozwani przywożą mu żywność, ale on od nich żywności nie chce. W swych zeznaniach T. K. sprzecznie wskazuje, że z jednej strony pozwani w ogóle nie przywozili powodowi żywności, z drugiej strony, że przywozili jednak ziemniaki i mleko. Okoliczność dostarczania powodowi żywności została faktycznie potwierdzona przez powoda, wobec czego zeznania świadka T. K. należało uznać za niewiarygodne.

4.  Zeznaniom świadka T. K., że przyczyną upoważnienia do dyspozycji rachunkiem bankowym powoda była okoliczność, że pozwany nie został obsłużony w sklepie, że miał tam ustalony limit zakupów, albowiem zeznania te są sprzeczne z zeznaniami powoda M. K. (1), z których wynika, że przyczyną cofnięcia pozwanemu pełnomocnictwa do rachunku bankowego był brak zapłaty wynagrodzeń dla remontujących dom powoda pracowników.

5.  Zeznaniom świadka T. K., w zakresie, iż z powodem zamieszkiwali inni lokatorzy, niż pracownik powoda wykonujący w budynku prace remontowe, albowiem zeznania te są sprzeczne z zeznaniami powoda M. K. (1), z których jednoznacznie wynika, że nikt z rodziny pozwanych razem z powodem nie mieszkał, nie było tam żadnych innych lokatorów, oprócz pracownika wykonującego prace remontowe, przez okres 2-3 miesięcy.

6.  Zeznaniom świadka T. N. oraz powoda M. K. (1), w zakresie, że pozwani zaciągnęli na nazwisko powoda kredyt, albowiem okoliczność ta, oprócz zeznań T. K. nie została poparta żadnymi innymi dowodami. Świadkowie wskazani przez stronę powodową zeznali, że o takim kredycie lub pożyczce słyszeli od T. K. lub innych osób. Powód M. K. (1) zeznał, że była u niego osoba, która żądała zwrotu zaciągniętego kredytu, lecz on nie zapłacił i nie zostało wykazane, aby podjęte były wobec powoda jakiekolwiek inne formalne czynności związane z przymusowym dochodzeniem długu. W tym zakresie zeznania świadka i powoda M. K. (1) Sąd uznał za niewiarygodne.

Sąd, na podstawie art. 302 § 1 k.p.c., pominął dowód z przesłuchania pozwanego E. K., albowiem, pomimo wezwania na rozprawę w dniu 22.10.2015 r. do osobistego stawiennictwa, z pouczeniem o skutkach niestawiennictwa, pozwany nie stawił się, nie usprawiedliwił nieobecności.

Biorąc pod uwagę wyżej ustalone okoliczności faktyczne, sąd zważył co następuje:

W niniejszej sprawie powód M. K. (1) wystąpił do sądu z konkretnie określonym żądaniem rozwiązania umowy dożywocia, zawartej z pozwanymi E. i M. W. (1). Umowa dożywocia została uregulowana w art. 908-916 k.c. a treść art. 913 § 2 k.c. umożliwia dożywotnikowi, będącemu zbywcą nieruchomości, realizację roszczenia o rozwiązanie umowy dożywocia.

W myśl art. 913 § 1 k.c., jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem, a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.

§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.

Gdy stosunki między stronami umowy o dożywocie nie ułożą się właściwie i nie można wymagać, aby pozostawały one nadal w stosunkach tak bardzo zbliżonych do rodzinnych, każdej z nich przysługuje uprawnienie z art. 913 § 1 k.c. W § 2 tego artykułu przewidziany jest wyjątek. Przepis ten przewiduje mianowicie możliwość rozwiązania umowy, ale tylko w przypadkach wyjątkowych, ekonomicznie uzasadnionych, a przede wszystkim wtedy, gdy zamiana określonych umową świadczeń na rentę dożywotnią nie prowadzi do właściwego rezultatu. Warunkiem niezbędnym do zastosowania § 2 art. 913 k.c. jest istnienie przesłanek z § 1 tego artykułu. Ponadto muszą jeszcze zachodzić okoliczności, które dopuszczałyby uznanie konkretnego wypadku za wyjątkowy. W związku ze skutkami uznania wypadku za wyjątkowy, należy go uznać za taki tylko wówczas, kiedy okoliczności, przy wzięciu pod uwagę uzasadnionych interesów stron, nasuwają rozwiązanie umowy jako szczególnie odpowiednie załatwienie ich konfliktów.

Celowość rozwiązania umowy nasuwa się z logiczną koniecznością np. wtedy, gdy zobowiązani z umowy o dożywocie zupełnie lekceważą dożywotnika, dopuszczają się względem niego czynów karalnych, czy też całkowicie odmawiają świadczeń dożywotnikowi.

(„Kodeks cywilny. Komentarz” pod red. Prof. Z. Resicha, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1972 r. tom 2, Księga trzecia – Zobowiązania, str.1765-1766).

Rozwiązanie umowy o dożywocie w świetle art. 913 § 2 k.c. może nastąpić w wypadkach wyjątkowych. Należy jednak zgodzić się, że sam fakt niewywiązywania się nabywcy nieruchomości z obowiązku świadczenia na rzecz dożywotnika nie stanowi podstawy do zamiany dożywocia na rentę. Stwarza jedynie warunki do wytoczenia powództwa o zasądzenie umówionych świadczeń i do ewentualnego żądania odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy dożywocia. Cechą wspólną wszystkich zaszłości, jakie kwalifikują wypadek z art. 913 § 2 k.c. jako „wyjątkowy", jest krzywdzenie dożywotnika, agresja i zła wola po stronie jego kontrahenta, a nie samo negatywne nastawienie dożywotnika do kontrahenta (wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1997 r., III CKN 50/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 133; wyrok SN z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 32/10, LEX nr 885022). Dla rozstrzygnięcia żądania opartego na art. 913 § 2 w zw. z art. 913 § 1 k.c. obojętne są przyczyny konfliktu i to, która strona je zawiniła, wystarczy bowiem ustalenie, że umowa dożywocia nie jest wykonywana i nie może być wykonywana w przyszłości. Przesłankę rozstrzygnięcia stanowi ustalenie, czy w wytworzonej sytuacji strony mogą pozostawać w bezpośredniej ze sobą styczności i czy zachodzi wyjątkowy wypadek, o którym mowa w art. 913 § 2 k.c. (wyrok SA w Lublinie z dnia 5 grudnia 1996 r., I ACa 12/96, Apel. Lub. 1998, nr 1, poz. 1). Wyjątkowość wypadku, o jakim mowa w art. 913 § 2 k.c., nie może sprowadzać się tylko do drastycznych przejawów uniemożliwiających bezpośrednią styczność stron umowy. Taki wypadek może zaistnieć także wtedy, jeżeli zobowiązany z umowy dożywocia porzuca nieruchomość bez zamiaru powrotu, pozostawiając dożywotników bez opieki i bez świadczeń, których zakres określa umowa (wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2005 r., IV CK 645/04, LEX nr 277105) - Autor: Elżbieta Niezbecka Tytuł: Komentarz do art.913 Kodeksu cywilnego w LEX.

Biorąc pod uwagę treść art.913 k.c. i opisaną wyżej interpretację tego przepisu, Sąd uznał, iż powództwo w niniejszej sprawie nie zasługuje na uwzględnienie, wobec braku wykazania przez powoda, że zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniający rozwiązanie zawartej przez strony umowy o dożywocie.

Jak wynika z okoliczności faktycznych – umowa została zawarta przez strony w 2008 r. Pomimo określenia i przyjęcia przez strony uprawnień powoda jako dożywotnika w § 3 umowy, przez okres 5 lat (do końca 2013 r.) – nie było pomiędzy stronami konfliktów i sporów co do sposobu wykonywania obowiązków wobec powoda przez pozwanych. Strony po zawarciu umowy w żaden sposób nie uściśliły postanowień umownych, a wręcz je zmodyfikowały, określając odmiennie zakres obowiązków pozwanych, w szczególności co do pokrywania bieżących wydatków za wodę, prąd i artykuły żywnościowe przez powoda z otrzymanej renty. Powód nie zgłaszał zastrzeżeń co do takiego sposobu pokrywania własnych wydatków. Istotnym bowiem elementem porozumienia stron, była możliwość uzyskania przez powoda renty strukturalnej. Istota umowy o dożywocie wobec dożywotnika, sprowadza się do uzyskania przez niego świadczeń podobnych do alimentacji, to jest pokrywających jego bieżące potrzeby. W niniejszej sprawie uzyskanie renty – zdaniem sądu – co wynika z ustaleń faktycznych, miało w istotny sposób zaspokoić bieżące potrzeby powoda. Świadczenia pozwanych zatem zostały faktycznie ograniczone do utrzymania nieruchomości, przeprowadzenia remontów oraz dostarczeniu powodowi opału, karmy dla zwierząt oraz w ograniczonym zakresie artykułów żywnościowych. Jak wynika z ustaleń faktycznych, pozwani E. i M. W. (1), w takim samym zakresie wykonywali swoje obowiązki wobec powoda M. K. (1) jako dożywotnika przez cały okres umowy, za wyjątkiem ostatniego roku, gdy nie dostarczali już siana dla konia powoda. Do chwili obecnej utrzymują jednak kontakt z powodem, przyjeżdżają do niego, dostarczają w ograniczonym zakresie żywność, interesują się sytuacją powoda. Należy zatem stwierdzić, że zarzuty podniesienie wobec pozwanych w uzasadnieniu pozwu nie znalazły żadnego potwierdzenia.

Należy podkreślić, że zarzuty powoda M. K. (1) wobec pozwanych, dotyczące niewykonywania w całości obowiązków wobec dożywotnika, powodują po stronie powoda ewentualne roszczenie o wykonanie umówionych świadczeń. Zachowania pozwanych wobec powoda, nawet przy ustalonych konfliktach dotyczących siana, zakresu remontu, nie uzasadniają – zdaniem sądu – zastosowania art. 913 § 2 k.c. i rozwiązania umowy o dożywocie. Powód nie wykazał żadnych drastycznych działań pozwanych wobec siebie, nie przedstawił też żadnego rozwiązania swojej sytuacji na przyszłość, w szczególności wobec utraty prawa do renty strukturalnej po odzyskaniu własności nieruchomości. W istocie zamiarem powoda – wyartykułowanym w treści pozwu, jest zamiana osoby zobowiązanej – z pozwanych małżonków W. na T. K.. W takiej sytuacji – zdaniem sądu – interesy obu stron umowy przemawiają również przeciwko uwzględnieniu żądania pozwu.

Roszczenia, o których stanowią oba paragrafy art. 913 k.c., są roszczeniami wzajemnie się wykluczającymi, a wybór między nimi należy do strony powodowej, która musi stanowczo zdecydować, czy zamierza nadal pozostawać w stosunku dożywocia, dążąc jedynie do zmiany formy zaspokajania swoich uprawnień, czy też chce rozwiązać umowę o dożywocie (wyrok SN z dnia 1 czerwca 2000 r., I CKN 209/99, LEX nr 51651). Stąd też w sprawie z powództwa dożywotnika o rozwiązanie umowy o dożywocie na podstawie art. 913 § 2 k.c. sąd nie może, wbrew woli powoda, zmienić – na żądanie pozwanego (zobowiązanego) – uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę w oparciu o art. 913 § 1 k.c. (wyrok SN z dnia 18 lutego 1969 r., II CR 94/69, OSNC 1969, nr 12, poz. 225).

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd uznał, że w niniejszej sprawie nie zachodzi wyjątkowy wypadek, przewidziany w art. 913 § 2 k.c., nie ma zatem podstaw faktycznych i prawnych do rozwiązania umowy dożywocia. Powództwo zatem podlegało oddaleniu w całości.

Biorąc pod uwagę charakter roszczenia określonego w pozwie, oraz sytuację powoda M. K. (1), którego dochodem jest jedynie renta strukturalna, powód korzystał ze zwolnienia od kosztów sądowych w niniejszej sprawie w całości, Sąd uznał, że po stronie powoda zachodzą szczególne okoliczności określone w art. 102 k.p.c. i nie obciążył powoda kosztami postępowania.

SSO Jacek Chmura