Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 sierpnia 2014 r.

Sąd Rejonowy w Koszalinie XII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w S. w składzie:

Przewodniczący : Sędzia Sądu Rejonowego Marcin Wiśniewski Protokolant : st. sekr. sądowy Zofia Rudzka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 05 sierpnia 2014 r. w S.

sprawy z powództwa M. J.

przeciwko Koło (...) S.

o zapłatę,

1.  zasądza od pozwanego Koła (...) w S. na rzecz powoda M. J. kwotę 4.990,80 zł (czterech tysięcy dziewięciuset dziewięćdziesięciu złotych 80/100) wraz z odsetkami ustawowymi w stosunku rocznym od dnia 20 lutego 2012 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie

2.  nakłada na powoda M. J. obowiązek zwrotu pozwanemu Kołu (...) w S. wszystkich kosztów procesowych, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XII C 274/13

UZASADNIENIE

Powód M. J. - reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w pozwie z dnia 20 lutego 2012 r. domagał się zasądzenia od Koła (...) w S. kwoty 40.961,63 zł z należnościami ubocznymi tytułem odszkodowania na szkody wyrządzone w uprawie gryki przez dzikie zwierzęta. Powód podniósł , iż w 2011 r. dzikie zwierzęta wyrządzały szkodę w przedmiotowej uprawie, co zostało potwierdzone w toku w toku oględzin dokonanych przez biegłego L. S. (1) w postępowaniu o zabezpieczenie dowodu w sprawie I Co 1009/11 jak również - częściowo w toku szacowania szkody z dnia 21 września 2011 r. wykonanych przez Koło (...) w S. oraz poprzedzających go oględzin z dnia 10 września 2011 r.

W dniu 6 marca 2012 r. Referendarz sadowy w Sądzie Rejonowym w Sławnie w sprawie I Nc 90/12 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Od nakazu zapłaty sprzeciw wniósł pozwany: Koło (...) w S. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Pozwany zarzucił powodowi, iż oględziny z udziałem biegłego sądowego zostały dokonane co najmniej miesiąc po terminie właściwym dla sprzętu uprawy – stąd ustalenia biegłego L. S. (1) są błędne. Powód podniósł, iż biegły sądowy dokonując zabezpieczenia dowodu przyjął nadmierną – w porównaniu z okolicznymi uprawami - wydajność dla przedmiotowej uprawy.

W dniu 19 listopada 2012 r. w sprawie I C 93/12 Sąd Rejonowy w Sławnie oddalił w całości powództwo o zapłatę. Wyrokiem z dnia 26 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie w sprawie VII Ca 71/13 uchylił zaskarżony przez powoda wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniach 19 – 23 maja 2011 r. na nieruchomości położonej w G., obejmującej działkę nr (...) , o pow. Łącznej 9,16 ha stanowiącej własność M. J. został dokonany siew gryki. Uprawa ta znajduje się obwodzie łowieckim, którego dzierżawcą jest Koło (...) w S.. Wybór ziarna, decyzje o charakterze i terminach prac agrotechnicznych, rozliczenia związane z wykonanymi pracami były podejmowane przez S. B., który podjął się nieodpłatnego prowadzenia uprawy na rzecz M. J.. Uprawa została objęta dofinansowaniem z unijnych programów dotyczących upraw ekologicznych. W związku z powyższym w trakcie prowadzenia uprawy nie były stosowane środki chemiczne wspomagające wzrost i wydajność roślin czy też środki zwalczania chwastów i szkodników.

/dowód: wypis z rejestru gruntów - załącznik 6 do opinii w sprawie I Co 1009/11; zeznania S. S. – k. 334-335, zeznania świadka S. B. – k. 13-136, zeznania M. J. – k.336 /

Po dokonaniu zasiewu, w uprawie będącej w fazie wzrostu, zaczęły pojawiać się szkody wyrządzane przez sarny, jelenie i dziki. Uszkodzenia dotyczyły całej powierzchni uprawy. Intensyfikacja szkód nastąpiła we wrześniu - po uprzątnięciu zbóż na innych polach.

/bezsporne/

Na wniosek M. J. w dniu 21 września 2014 r. komisja składająca się z przedstawicieli Koła (...) w S. oraz M. R. dokonała ostatecznego szacowania szkody. O terminie szacowania nie został skutecznie zawiadomiony właściciel uprawy. W protokole wskazano, iż rośliny gryki zakończyły okres wegetacji kilka tygodni przez szacowaniem, a szkody które w nich powstały został spowodowane w znacznej części przez czynniki atmosferyczne. Na skutek szacowania Koło (...) w S. wypłaciło M. J. kwotę 983,40 złotych.

/dowód: protokół szacowania - załącznik 8a do opinii biegłego L. S.; zeznania M. R. k. 136-137, zeznania J. R. k. 336-337/

Na polach bezpośrednio sąsiadujących z polami powoda sprzętu uprawy gryki dokonano w pierwszej dekadzie września a plony osiągnięte przy tradycyjnej agrotechnice (z użyciem nawozów) uprawy gryki wyniosły od 1,2 do 2 dt/ha. Z danych GUS przedłożonych przez biegłego M. dla plonów gryki uzyskanych w 2011 r. w województwie (...) wynika, iż plony te wyniosły 10,7 dt/ha.

/ dowód: zeznania B. T. k. 138 i D. T. – k. 140; dane GUS – k. 258, opinia biegłego A. M. k. 262-263/

W dniu 26 października 2011 r. zostały dokonane oględziny z udziałem biegłego sądowego L. S. przedmiotowej uprawy stanowiące zabezpieczenie dowodu w sprawie I Co 1009/11 Sądu Rejonowe w Sławnie. W toku oględzin biegły ustalił, iż średnia liczba roślin gryki ujawnionych na 0,25 m ² wynosiła 40,9 natomiast najwyższy plon orzeszków gryki na jeden stojący pęd gryki wyniósł 0,5394 g/pęd.

/dowód: tabela nr 1 w opinii biegłego L. S. w sprawie I Co 1009/11 - k. 5 opinii/

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 46 ust 1 Prawa (...) dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego obowiązany jest do wynagradzania szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny. Ustawa przewiduje przy tym szczególny tryb postępowania przy szacowaniu tych szkód. Oględzin i szacowania szkód - zgodnie z ustawą - a także ustalania wysokości odszkodowania dokonują przedstawiciele zarządcy lub dzierżawcy obwodu łowieckiego. Na żądanie strony w oględzinach, szacowaniu szkód oraz ustalaniu wysokości odszkodowania uczestniczy przedstawiciel właściwej terytorialnie izby rolniczej. W ocenie Sądu – uprawnienie przedstawicieli dzierżawcy obwodu łowieckiego - do szacowania szkody, ma istotne znaczenie jedynie dla możliwości pozasądowego zakończenia sporu. W wypadku gdy właściciel uprawy nie zgadza się z wynikiem szacowania dokonanym w wyżej wskazanym trybie – może on korzystając z drogi sądowej korzystać z wszystkich procesowo dopuszczalnych dowodów - w tym z opinii biegłego sądowego, by wykazać, iż rozmiar szkód jest inny niż by to wynikało z ustaleń komisji.

Prawo łowieckie w art. 48 wymienia przy tym sytuacje w których uprawnionemu nie przysługuje odszkodowanie. Stanowi on, iż odszkodowanie nie przysługuje:

1)osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa jako deputaty rolne na gruntach leśnych,

2)posiadaczom uszkodzonych upraw lub płodów rolnych, którzy nie dokonali ich sprzętu w terminie odbiegającym więcej niż 14 dni od zakończenia okresu zbioru tego gatunku roślin w danym regionie, określonego przez wojewodę,

3)posiadaczom uszkodzonych upraw lub plonów rolnych, którzy nie wyrazili zgody na budowę przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego urządzeń lub wykonywanie zabiegów zapobiegających szkodom,

4)za szkody nieprzekraczające wartości 100 kg żyta w przeliczeniu na 1 hektar uprawy,

5)za szkody powstałe w płodach złożonych w sterty, stogi i kopce, w bezpośrednim sąsiedztwie lasu,

6)za szkody w uprawach rolnych założonych z rażącym naruszeniem zasad agrotechnicznych.

Wobec powyższego należy podkreślić, iż ustawodawca wyklucza możliwość uzyskania odszkodowania w sytuacji gdy nie został dokonany sprzęt w terminie odbiegającym więcej niż 14 dni od zakończenia okresu zborów tego gatunku roślin w regionie. Termin zbioru, na który wskazuje art. 48 ust 2 Prawa Łowieckiego jest określany przez zarządzenie Wojewody Pomorskiego i w niniejszej sprawie – zgodnie z uchwała z dnia 16 lutego 2010 r. nr XXXV/418/10 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego przypadał dla uprawy gryki na dzień na dzień 10 października 2011 . W uzasadnieniu wyroku z dnia 26 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie wskazał, iż z uwagi na to, że powód nie miał wpływu na datę wyznaczenia oględzin przez biegłego sądowego to dokonanie przez niego zbioru po terminie należy uznać za usprawiedliwione. Wobec powyższego Sąd orzekający w niniejszej sprawie uznał , iż pomimo upływu okresu przewidzianego dla sprzętu gryki nie wygasło uprawnienie powoda do odszkodowania. Jednocześnie Sąd uznał, iż wynikające z § 4 ust 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 lipca 2002 r w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za szkody w uprawach i płodach rolnych ograniczenia w zakresie szacowania szkód, nie dotyczą możliwości dokonania oględzin w trybie procesowego zabezpieczenia dowodu.

Odnosząc się do zarzutów strony pozwanej w przedmiocie opinii sporządzonej biegłego L. S. (1) należy wskazać, iż choć w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, iż zabezpieczenie dowodu nie może zmierzać do rozstrzygnięcia co do przedmiotu postępowania - to jednak w wypadku szacowania szkody w uprawach, ustalenia nie mogą ograniczać się jedynie do zgromadzenia materiału dowodowego w postaci pomiarów, obliczeń i badań zabezpieczonego zboża. Ustaleniom tym - z uwagi na charakter przedmiotu dowodu – muszą towarzyszyć również konstatacje o charakterze ocennym (wykraczającym poza czynności mierzenia, ważenia, przeliczania) związane chociażby z oceną stanu uprawy, oceną stanu roślin. Wobec tego trudno w tego typu oględzinach w sposób stanowczy oddzielić czynności charakterystyczne dla oględzin od czynności właściwych dla badań przeprowadzanych w toku sporządzania opinii.

W ocenie Sądu, pomimo zastrzeżeń strony pozwanej, nie sposób podważać ustaleń biegłego dotyczących obsady i wagi orzeszków stwierdzonej na uprawie w dniu jej oględzin. Biegły materiał ten uzyskał w sposób rzetelny i możliwy do weryfikacji.

Oceniając ustalenia biegłego L. S. należy zauważyć, iż wobec tego że szkody dotyczyły całego obszaru uprawy a jednocześnie właściciel uprawy nie założył tzw. kontrolnej uprawy (zagrodzona część chroniąca przed uszkodzeniem ze strony zwierzyny łownej) nie jest możliwe dokonanie oszacowania w powszechnie przyjmowany sposób, tj. przez porównanie wydajności z powierzchni nieuszkodzonych uprawy z wydajnością uprawy w części uszkodzonej. To, iż w przedmiotowej uprawie brak było miejsc nie dotkniętych uszkodzeniami ze strony zwierzyny powoduje, iż musi być zastosowane inne podejście.

W ocenie Sądu szacowanie dokonane przez biegłego L. S. (1) obarczone jest istotnymi wadami metodologicznymi. Biegły nie zweryfikował danych przekazanych przez S. B. w zakresie wyjściowej obsady, nie weryfikował jakości użytego do siewu ziarna wpływającą na siłę kiełkowania, w zasadzie wykluczył a priori wpływ jakichkolwiek innych czynników (w tym zachwaszczenia, szkodników) na stan uprawy. Nadto biegły jako materiał porównawczy przyjął uprawę gryki znajdującą się w znacznej odległości ( W.) od przedmiotowej uprawy. W ocenie Sądu biegły wadliwie przyjął również dane dotyczące plonowanie gryki - uznając iż nie ma istotnych różnic w plonowaniu gryki uprawianej przy wykorzystaniu typowych zabiegów agrotechnicznych (nawożenie, ochrona chemiczna) i upraw ekologicznych, w których nie wykorzystuje się określonych środków chemicznych a pomiędzy siewem a sprzętem nie wykonuje się żadnych prac agrotechnicznych. W tym zakresie Sąd podziela zastrzeżenia do opinii L. S. formułowane przez biegłego A. M. (2) – biegły ten w sposób jasny, logiczny i spójny w toku rozpraw w dniu 14 stycznia 2014 r. wskazał okoliczności, które podważają trafność szacowania dokonanego przez biegłego L. S..

Mając na uwadze nieusuwalne braki w materiale dowodowym - zeznania osób uczestniczących w poszczególnych oględzinach zawierają niepełne i wzajemnie sprzeczne dane – w ocenie Sądu do ustalenia odszkodowania winien znaleźć w niniejszym postępowaniu zastosowanie art. 322 kpc. Stanowi on, iż jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. W judykaturze wypowiedziano pogląd, że z uprawnienia zawartego w art. 322 sąd może skorzystać dopiero wówczas, gdy po wyczerpaniu wszystkich dostępnych dowodów okaże się, że ścisłe udowodnienie żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione (wyrok SN z dnia 26 stycznia 1976 r., I CR 954/75, LEX nr 7795). W niniejszym postępowaniu pomimo przeprowadzenia dowodów w postaci opinii biegłych i zeznań świadków brak jest możliwości ścisłego ustalenia zakresu szkody wyrządzonej przez zwierzynę łowną a tym samym możliwości ustalenia odszkodowania. Jak wskazano wyżej właściciel uprawy nie zadbał o założenie pola kontrolnego a oględziny dokonane przez biegłego sądowego miały miejsce kilka tygodni po zakończeniu okresu wegetacyjnego gryki. We wcześniejszych szacowaniach przeprowadzanych z inicjatywy stron, nie były skutecznie zawiadamiane strony przeciwne co w sposób jednoznaczny ogranicza wiarygodność czynionych w ich trakcie ustaleń.

Sąd ustalając wysokość szkody w niniejszym postępowaniu postanowił oprzeć się na danych weryfikowalnych, którymi w ocenie Sadu są dane zgromadzone przez biegłego L. S. na przedmiotowej uprawie dniu 26 października 2011 r. W toku oględzin uprawy biegły ustalił, iż średnia liczba roślin gryki ujawnionych na 0,25 m ² wynosiła 40,9 natomiast najwyższy plon orzeszków gryki na jeden stojący pęd gryki wyniósł 0,5394 g/pęd. W ocenie Sądu dane te winny stanowić punkt wyjścia do dalszych wyliczeń. Obsada wyjściowa uprawy nie mogła być mniejsza od ustalonej w toku oględzin przez biegłego. Z kolei plon gryki z dużym prawdopodobieństwem nie mógł być niższy niż wynikający z wagi orzeszków na pędzie stojącym ustaloną w dniu oględzin – a więc kilka tygodni po zakończeniu okresu wegetacyjnego gryki.

Obsada 40,9 roślin gryki na 0,25 m ^{( 2)} daje wartość obsady 164 roślin na 1m ^{( 2)} i 1.640.000 rośli na 1 ha. Powierzchnia uprawy wynosiła 9, 16 ha stąd liczba roślin na całej uprawie wyniosła 15022400 roślin. Wobec tego, iż najwyższa waga orzeszków ustalonych przez biegłego wynosiła 0,5394 g/pęd to waga orzeszków z całej uprawy wyniosłaby 8111096 gr tj. 8.11 tony. Jak wynika z oświadczeń złożonych przez właściciela uprawy z przedmiotowej uprawy zebrał on łącznie 800 kg gryki. Utracony plon gryki wynosi zatem 7.31 tony.

Ustalając wartość rynkową utraconego plonu w ocenie Sądu należy odnosić się przede wszystkim do cen umownych. Sąd w tym zakresie podziela stanowisko biegłego M. w zakresie ustalonych przez niego cen rynkowych gryki w 2011 r. Biegły stwierdził, iż ceny te kształtowały się w granicach 800 do 2000 zł za tonę, przy czym ceny za grykę certyfikowaną były o około 20% wyższe od przeciętnych. Sąd podziela przy tym stanowisko prezentowane przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 września 2013 r. w sprawie III CZP 41/13, z którego wynika, iż przy interpretacji pojęcia "cena rynkowa" artykułu rolnego dla potrzeb ustalenia odszkodowania za szkodę łowiecką, brak jest podstaw do utożsamiania jej z cenami, uzgadnianymi w indywidualnie zawieranych przez poszkodowanego rolnika w umowach, dotyczących upraw rolnych, w których następnie doszło do szkody łowieckiej. Wobec powyższego, Sąd nie uwzględnił żądania strony powodowej o ustalenie ceny utraconego plonu w oparciu o ofertę firmy (...) z siedzibą w B. skierowaną do właściciela uprawy

Mając na uwadze ekologiczny charakter uprawy sąd przyjął uśrednioną cenę rynkową wskazaną przez biegłego A. M. (2) w kwocie 1500 zł za tonę. Wartość utraconego plonu gryki wyniosła zatem 10.965 zł. Bezspornym w niniejszym postępowaniu jest to, iż pozwany wypłacił powodowi z tytułu szkody kwotę 983,40 zł. Utracony korzyść wyniosła zatem 9981,60 zł.

W ocenie Sądu wskazana kwota winna jednak zostać obniżona z uwagi na okoliczności związane z niedochowaniem należytej staranności w prowadzeniu uprawy przez właściciela. Jak zgodnie wskazali biegli okres wegetacyjny gryki wynosi do 90 dni. Przedmiotowa uprawa została wysiana przed 24 maja 2014 r. a jej sprzęt winien zatem nastąpić około końca sierpnia 2014 r. Właściciel uprawy zgłosił uprawę do szacowania w dniu 21 września 2014 r – a więc znaczny czas po tym jak winno nastąpić koszenie gryki. W wyniku powyższego zasadnie należy przyjąć, iż część plonu została utracona na skutek zakończenia procesu wegetacyjnego. Nadto nie sposób przyjąć bez zastrzeżeń stanowiska strony powodowej , iż cała szkoda w uprawie miała związek wyłącznie z żerowaniem i przemieszczaniem się zwierzyny łownej. Nie można wykluczyć chociażby działania czynników atmosferycznych, które mogły w sposób istotny powodować osypywanie się dojrzałych orzeszków czy też wpływu chwastów lub szkodników.

Wobec powyższego w ocenie Sądu wysokość szkody, za którą odpowiedzialność cywilnoprawna ponosi pozwany, winna być zredukowana o połowę - do kwoty 4990,80 zł.

W ocenie Sądu brak jest przy tym podstaw do przyznania powodowi odszkodowania za utraconą słomę. Biegły A. M. (2) w sposób jasny i spójny wykazał, iż koszenie gryki dokonuje się na wysokości 45 cm od ziemi co powoduje, iż słoma uzyskana w wyniku koszenia nie może być wykorzystana w sposób efektywny gospodarczo. Powód nie wykazał, przy tym, by słomę uzyskaną z przedmiotowej uprawy wykorzystał w jakikolwiek sposób gospodarczo.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł ja w pkt 1 wyroku

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc uznając, iż zachodzą podstawy do obciążenia nimi w całości strony powodowej. Strona powodowa w toku postępowania dochodziła kwoty 40.961,33 zł. Pozwany przegrał postępowanie w zakresie 4.990,80 zł a więc wygrał je blisko w 9/10. W ocenie Sądu pozwany uległ zatem jedynie co do nieznacznej części żądania i wobec powyższego to na stronę powodową winien być nałożony obowiązek zwrotu wszystkich kosztów postepowania.