Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka

Sędziowie: SSO Cezary Klepacz (spr.)

SSO Teresa Strojnowska

Protokolant: starszy protokolant sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2015 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście (...)

z udziałem interwenienta ubocznego Skarbu Państwa - Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Jędrzejowie

z dnia 9 kwietnia 2015 r. sygn. I C 134/13

oddala apelację, oddala wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 956/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2015 r., sygn. akt I C 134/13, Sąd Rejonowy w Jędrzejowie zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Starosty (...) na rzecz powoda S. S. kwotę 26.923,24 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty od kwoty 6.923,24 zł i od dnia 9 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty od kwoty 20.000 zł (pkt I), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt II), zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.757,24 zł tytułem kosztów procesu (pkt III), odstąpił od obciążania pozwanego kosztami procesu należnymi interwenientowi ubocznemu (pkt IV).

Sąd ten ustalił, że w dniu 31 sierpnia 2010 r. W. S., S. S. i M. S. jechali drogą nr (...) w kierunku K.. W miejscowości B., niespodziewanie, gdy byli na łuku drogi, na samochód, którym podróżowali przewróciła się sosna. Auto przewróciło się na dach i zjechało do rowu po prawej stronie jezdni. S. S. nie był w stanie sam wyjść z samochodu, został przewieziony do Szpitala w K., gdzie stwierdzono u niego złamanie lewego przedramienia i założono opatrunek gipsowy ramienny bez repozycji, wykonano także badanie TK głowy bez kontrastu, które nie wykazało żadnych urazów. W dniach od 1 do 6 września 2010 r. powód przebywał w Szpitalu w K., gdzie został poddany otwartej repozycji złamania kości promieniowej i stabilizacji płytą oraz śrubami, a także repozycji zamkniętej kości łokciowej ze stabilizacją gwoździem R., założono mu opatrunek gipsowy. W ramach leczenia zastosowano następnie materiał zespalający, stabilizację prętem śródszpikowym. Odbyło się to w Szpitalu w K., gdzie powód przebywał w dniach od 14 do 20 grudnia 2010 r. W dniach od 11 do 13 lipca 2012 r. powód był ponownie w tym Szpitalu, gdzie operacyjnie usunięto mu materiał zespalający. W związku z doznanym uszczerbkiem S. S. miał dolegliwości bólowe, które aktualnie występują już sporadycznie. Zdarzenie z dnia 31 sierpnia 2010 r. skutkowało 14 % stałym uszczerbkiem na zdrowiu powoda.

Do dnia wypadku S. S. był zatrudniony jako instruktor jazdy i otrzymywał miesięczne wynagrodzenie w kwocie 938,15 zł netto. W okresie od 1 września 2010 r. do 1 marca 2011 r. otrzymał zasiłek chorobowy w kwocie 5.750,56 zł netto, a przez kolejne 7 miesięcy nie otrzymał żadnego zasiłku i wynagrodzenia za pracę.

Postanowieniem z dnia 15 października 2010 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w Jędrzejowie umorzył dochodzenie w sprawie wypadku drogowego z dnia 31 sierpnia 2010 r., wobec braku wniosku osoby uprawnionej o ściganie, zaś postanowieniem z dnia 26 września 2011 r. umorzył śledztwo w sprawie niedopełnienia obowiązków służbowych przez kierownika Obwodu Drogowego w J., podlegającego Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K., polegającego na zaniechaniu usunięcia zeschłego drzewa przy drodze, co doprowadziło w dniu 31 sierpnia 2010 r. do wypadku drogowego z udziałem powoda.

Umową sprzedaży z dnia 18 września 1990 r., nr Rep: A nr (...), Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w B. sprzedała Skarbowi Państwa – Dyrekcji Okręgowej Dróg Publicznych w K. działkę nr (...), o powierzchni 2,50 ha, położoną w B., dla której w Sądzie Rejonowym w Jędrzejowie prowadzona jest księga wieczysta nr (...), a w jej dziale II wpisana Dyrekcja Okręgowa Dróg Publicznych w K.. W rejestrze gruntów ujawniono jako właściciela Skarb Państwa, zarząd Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K.. Wskazana nieruchomość nie została oddana na cele statutowe (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest zasadne. Dyrekcja Okręgowa Dróg Publicznych w K. uzyskała zarząd nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) w związku z jej nabyciem przez Skarb Państwa umową z dnia 18 września 1990 r. Zarząd ten był sprawowany w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami , zatem z mocy art. 199 ust. 2 tej ustawy przekształcił się w trwały zarząd. Zgodnie z art. 49 ust. 1 powołanej ustawy, likwidacja jednostki organizacyjnej sprawującej trwały zarząd nieruchomości powoduje jego wygaśnięcie, z zastrzeżeniem ust. 2, zgodnie z którym, jeżeli likwidacja jednostki organizacyjnej następuje w wyniku przekształceń organizacyjnych, to właściwy organ lub minister do spraw Skarbu Państwa w odniesieniu do nieruchomości ujętych w ewidencji nieruchomości gospodarowanych przez Ministra Skarbu Państwa orzeka o wygaśnięciu trwałego zarządu przysługującego likwidowanej jednostce albo o wygaśnięciu trwałego zarządu przysługującego likwidowanej jednostce, z równoczesnym ustanowieniem trwałego zarządu na rzecz jednostek organizacyjnych utworzonych w wyniku przekształceń lub na rzecz jednostek przejmujących zadania jednostki likwidowanej. Co do zasady, likwidacja danej jednostki powodowała zatem wygaśnięcie trwałego zarządu z mocy prawa. Natomiast w razie likwidacji, która następowała w wyniku zmiany organizacyjnej, do przejęcia trwałego zarządu przez jednostkę tworzoną w wyniku zmiany organizacyjnej, konieczne było wydanie stosownej decyzji. Dyrekcje Okręgowe Dróg Publicznych, także i ta w K., uległy przekształceniu m. in. w jednostki organizacyjne Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych, jednostki organizacyjne do zarządzania drogami wojewódzkimi i powiatowymi, przy czym przekształcenie to następowało poprzez likwidację dotychczasowych jednostek i utworzenie nowych na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej i ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Stosownie do § 3 Statutu Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych, nadanego rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 22 grudnia 1998 r., w jej skład wszedł oddział południowo-wschodni z siedzibą w K. dla województwa (...), a w stosunku do nowo powstałych jednostek określonych w art. 52 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. i jednostek organizacyjnych wymienionych w § 3 statutu (...) nie wydano decyzji, o jakiej mowa w art. 49 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami co do przejęcia przez nie trwałego zarządu działką nr (...), położoną B.. Wszystko to sprawiło, że nieruchomość ta, jako własność Skarbu Państwa, znalazła się w zarządzie Starosty (...), zgodnie z art. 4 pkt 9. i art. 11 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami . Nieruchomość ta nie została objęta protokołem zdawczo-odbiorczym, o jakim mowa w § 3 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 14 grudnia 1998 r., zgodnie z którym składniki mienia będące dotychczas we władaniu dyrekcji okręgowych dróg publicznych, wymienione w protokołach zdawczo-odbiorczych sporządzonych na dzień 31 grudnia 1998 r., stają się z dniem 1 stycznia 1999 r. składnikami mienia jednostek nowo utworzonych. Taki protokół był dokumentem urzędowym, określającym stan władania mieniem Skarbu Państwa przez nowe jednostki organizacyjne, a zatem potwierdzał, jakie nieruchomości mogły znaleźć się w zarządzie nowo powstałych jednostek. Z uwagi na treść art. 49 ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami , podmiotem zarządzającym przedmiotową nieruchomością stał się Starosta (...), skoro nie została ona przekazana w zarząd (...). Bez znaczenia pozostaje fakt likwidacji z dniem 31 marca 2002 r. Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych na mocy ustawy z dnia 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw oraz utworzenia w jego miejsce Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, bowiem trwały zarząd działki nr (...) wygasł jeszcze przed utworzeniem likwidowanego tą ustawą organu, zatem (...) nie mógł objąć w trwały zarząd tej nieruchomości. W takiej sytuacji zbędne stało się wydawanie decyzji o wygaszeniu trwałego zarządu na rzecz (...) na podstawie art. 47 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami . Przywołując art. 23 ust. 1 tej ustawy, Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że wyliczenie obowiązków określonych w tym przepisie w zakresie gospodarowania przez starostów nieruchomościami Skarbu Państwa ma charakter przykładowy i nie wyklucza odpowiedzialności za szkody powstałe wobec osób trzecich, związane z niewłaściwym gospodarowaniem nieruchomościami. Drzewo, które upadło na samochód powoda rosło na działce nr (...), a zatem wina nieumyślna pozwanego w postaci niedbalstwa polegała na braku właściwego nadzoru nad tą nieruchomością.

Posiłkując się opinią biegłych sądowych co do zakresu obrażeń doznanych przez powoda, Sąd pierwszej instancji uznał za zasadne żądanie zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł, mając na uwadze skutki zdarzenia z dnia 31 sierpnia 2010 r. dla powoda, stopień stałego uszczerbku na zdrowiu, zabiegi operacyjne, fakt, że utrzymują się nadal dolegliwości bólowe, choć w mniejszym rozmiarze. Zdaniem Sądu Rejonowego, powód udowodnił także wysokość żądania co do kwoty 477,85 zł, która wynikała z faktur na środki medyczne, mające związek z wypadkiem. Zasadne było również żądanie zasądzenia od pozwanego kwoty 6.445,39 zł tytułem utraconego zarobku, biorąc pod uwagę, że w dniu wypadku powód był zatrudniony jako instruktor jazdy, z wynagrodzeniem w kwocie 938,15 zł netto, a w okresie od 1 września 2010 r. do października 2011 r. nie pracował i nie otrzymał wynagrodzenia, co oznacza, że utracił kwotę 12.195,95 zł. Różnica pomiędzy nią, a kwotą 5.750,56 zł, którą powód otrzymał tytułem zasiłku chorobowego w okresie pierwszych sześciu miesięcy daje 6.445,39 zł.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 100 i art. 108 k.p.c., a o kosztach interwenienta ubocznego – na podstawie art. 107 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego:

- art. 4 i 11 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez przyjęcie, że skarżący był odpowiedzialny za zarząd nieruchomością oznaczoną jako działka nr (...), wobec braku ustalenia, aby została mu ona przekazana, bądź aby miał on wpływ na podjęcie decyzji o jej przekazaniu;

- art. 361 i 363 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie winy nieumyślnej pozwanego;

- art. 20 pkt 16. w zw. z art. 19 ust. 2 pkt 1. ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych poprzez pominięcie kwestii związanych z zarządem drogi publicznej i obowiązkach z niego wynikających.

Wskazując na to, pozwany wnosił o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację powód i interwenient uboczny wnosili o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego. Interwenient uboczny wnosił dodatkowo o dopuszczenie dowodu z wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 7 sierpnia 2014 r., sygn. akt. II Ca 462/14, na okoliczność ustaleń faktycznych i oceny prawnej wypadku drogowego, w którym poszkodowani zostali M. S. i S. S., jadący tym samym samochodem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd odwoławczy podziela obszerną i wyczerpującą argumentację Sądu pierwszej instancji, przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Nie może mieć decydującego znaczenia dla określenia osoby odpowiedzialnej za szkodę powoda wpis określonej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa w dziale II księgi wieczystej nr (...). Sąd Rejonowy dokładnie określił, z czego wynika prawo własności i zarząd nieruchomością, stanowiącą działkę nr (...), położoną w B., gmina S., w szczególności, że likwidacja dotychczasowych jednostek, w tym Dyrekcji Okręgowej Dróg Publicznych w K., wpisanej do wskazanej księgi wieczystej oraz brak decyzji, o jakiej mowa w art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 782), w stosunku do nowych jednostek, w tym oddziału południowo-wschodniego (...) w K., sprawiły, że wskazana nieruchomość, będąca własnością Skarbu Państwa, nie znalazła się w trwałym zarządzie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Zgodnie z § 3 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 14 grudnia 1998 r. w sprawie dostosowania organizacji dyrekcji okręgowych dróg publicznych oraz będących ich częściami zarządów drogowych i drogowej służby liniowej do organizacji administracji publicznej określonej przepisami o reformie administracji publicznej (Dz. U. nr 156, poz. 1027), składniki mienia będącego dotychczas we władaniu dyrekcji okręgowych dróg publicznych, wymienione w protokołach zdawczo-odbiorczych sporządzonych na dzień 31 grudnia 1998 r., stały się z dniem 1 stycznia 1999 r. składnikami mienia jednostek, o których mowa w § 1. Bezspornym zaś pozostaje, że nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) nie znalazła się w takim protokole, który jako dokument urzędowy określa stan władania mieniem Skarbu Państwa, stwierdzając, jakie nieruchomości znalazły się w zarządzie nowo powstałych jednostek.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących naruszenia przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 460), przypomnieć należy, iż art. 4 tej ustawy definiuje w punkcie 1. pas drogowy, jako wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod jego powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą, w punkcie 2. drogę, jako budowlę wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiącą całość techniczno-użytkową, przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowaną w pasie drogowym, w punkcie 5. jezdnię, jako część drogi przeznaczoną do ruchu pojazdów, w punkcie 7. koronę drogi, jako jezdnie z poboczami, pasami awaryjnego postoju lub pasami przeznaczonymi do ruchu pieszych, zatokami autobusowymi lub postojowymi, a przy drogach dwujezdniowych – również z pasem dzielącym jezdnie, a w punkcie 22. zieleń przydrożną, jako roślinność umieszczoną w pasie drogowym, mającą na celu w szczególności ochronę użytkowników drogi przed oślepianiem przez pojazdy nadjeżdżające z kierunku przeciwnego, ochronę drogi przed zawiewaniem i zaśnieżaniem, ochronę przyległego terenu przed nadmiernym hałasem, zanieczyszczeniem powietrza, wody i gleby. Dla wykazania granic pasa drogowego niezbędne jest zaś przedłożenie planu gruntu z wyraźnie zaznaczonymi jego liniami granicznymi, a nie granic działki ewidencyjnej (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 17 czerwca 2008 r., (...) 171/08, Lex nr 522456). Z dokumentu urzędowego – postanowienia Prokuratury Rejonowej w Jędrzejowie z dnia 26 września 2011 r. o umorzeniu śledztwa w sprawie niedopełnienia obowiązków służbowych przez kierownika Obwodu (...) w J., podlegającego Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K., polegającego na zaniechaniu usunięcia zeschłego drzewa przy drodze krajowej nr (...), co doprowadziło w dniu 31 sierpnia 2010 r. do upadku tego drzewa na samochód, którym jechał powód, wynika, że drzewo rosło poza pasem drogowym, bowiem w odległości 8,8 m od krawędzi bitumicznego podłoża, podczas gdy granica pasa drogowego przebiega w odległości 6,15 m od tej krawędzi. Nie stanowiło ono zatem ,,zieleni przydrożnej” w rozumieniu art. 4 pkt 22. ustawy o drogach publicznych, wobec czego Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad nie była zobowiązana do dbania o jego stan na podstawie art. 20 pkt 16. w zw. z art. 19 ust. 2 pkt 1. tej ustawy.

Prawa właścicielskie Skarbu Państwa do działki gruntu nr (...) wykonuje Starosta (...) na podstawie art. 4 pkt 9., art. 11 ust. 1 i art. 23 ustawy o gospodarce nieruchomościami . Podstawę odpowiedzialności strony pozwanej w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 416 k.c. Przebieg zdarzenia z dnia 31 sierpnia 2010 r. nie był sporny między stronami. Chybione są wobec tego zarzuty co do przyjęcia winy nieumyślnej pozwanego, a tym samym jego odpowiedzialności za szkodę powoda.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji co do rozmiarów szkody i krzywdy doznanej przez powoda w wyniku zdarzenia z dnia 31 sierpnia 2010 r., a co za tym idzie, wysokości przyznanego odszkodowania i zadośćuczynienia. Skarżący nie przedstawił w tym zakresie żadnych zarzutów.

Mając to na uwadze, oddalono apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

W oparciu o przepis art. 107 zdanie trzecie k.p.c. nie uwzględniono wniosku interwenienta ubocznego o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym, albowiem koszty te musiałaby ponieść ta sama osoba prawna – Skarb Państwa.

SSO C. Klepacz SSO M. Kośka SSO T. Strojnowska