Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Sędziowie: SSA Iwona Szybka

SSA Joanna Baranowska ( spr. )

Protokolant: st. sekr. sąd. Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 września 2015 r. w Ł.

sprawy R. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o emeryturę

na skutek apelacji R. W. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 29 lipca 2014 r. sygn. akt VIII U 5534/13

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1172/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił R. W. (1) prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ, powołując się na przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat dla mężczyzn. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca do dnia 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego przez ustawodawcę stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Do stażu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie zaliczył okresu zatrudnienia od 06.11.1974 r. do 14.05.1993 r., gdyż pracodawca Przedsiębiorstwo Państwowej (...) w P. na wystawionym świadectwie pracy w szczególnych warunkach wskazał, że wnioskodawca wykonywał pracę mechanika napraw pojazdów samochodowych i powołał się na Zarządzenie Nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29.06.1983 r., dział XIV poz. 16 pkt. 2. W ocenie organu określenie charakteru pracy jest zbyt ogólne i nie odpowiada charakterowi, o którym stanowi poz. 16 Zarządzenia - tj. prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Ponadto ZUS wskazał, że z załączonych przez ubezpieczonego nowych dowodów - angaży - wynika, że w w/w okresie zajmował różne stanowiska pracy: elektromontera, mechanika napraw pojazdów samochodowych - elektromontera, elektryka samochodowego, mechanika - elektryka samochodowego, co jest niezgodne ze stanowiskiem i zarządzeniem, na które powołuje się pracodawca.

Wnioskodawca uznał powyższą decyzję organu rentowego za krzywdzącą i w dniu 11 września 2013 r. złożył od niej odwołanie wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. Wnioskodawca podkreślił, że w spornym okresie od 06.11.1974r. do 14.05.1993r. wykonywał prace przy naprawie autobusów i pojazdów ciężarowych w kanałach remontowych stacji obsługi, aż do likwidacji zakładu. Ubezpieczony podkreślił, że na przedmiotową okoliczność przedstawił dowód w postaci świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawca podał, że podczas likwidacji zakładu pracy wszystkim mechanikom pracującym w kanałach remontowych wystawił jednakowo brzmiące świadectwa pracy i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od organu rentowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że ze świadectwa pracy z dnia 31.01.1998r. wynika zatrudnienie wnioskodawcy w (...) w P. w okresie od 06.11.1974r. do 31.01.1998r., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku mechanika samochodowego oraz, że w okresie od 15.05.1993r. do 31.01.1998 r. wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego (działalność gospodarcza) i wskazano na wykonywanie prac w szczególnych warunkach bez podania okresu, z powołaniem się na Zarządzenie Ministra Komunikacji Nr 64 z dnia 29.06.1983r. Wykaz A, dział XIII,a w okresach od 13.12.1991r. do 24.12.1991r. i od 13.03.1992r. do 17.04.1992r. - na korzystanie z zasiłków chorobowych.

Wyrokiem z dnia 29 lipca 2014r. w sprawie sygn. akt VIII U 5534/13 Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na tle następująco ustalonego przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego:

R. W. (1) urodził się w dniu (...) W okresie od 01.08.1972r. do 26.10.1972r. wnioskodawca był zatrudniony na umowę o pracę w (...) Spółdzielni Pracy (...) w L. jako elektromechanik. W okresie od 27.10.1972r. do 17.10.1974r. ubezpieczony odbywał zasadnicza służbę wojskową. W okresie od 06.11.1974r. do 31.01.1998r. wnioskodawca był zatrudniony na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w P.. Wnioskodawca w okresach od 15.05.1993 r. do 31.01.1998 r. korzystał z urlopu bezpłatnego udzielonego na cel prowadzenia własnej działalności gospodarczej. We wskazanym zakładzie pracy R. W. (1) otrzymał angaże na następujące stanowiska:

- od 06.11.1974r. - elektromontera;

- od 1.10.1979r. - mechanika napraw pojazdów samochodowych;

- od 01.12.1980r. - elektryka samochodowego;

- od 01.06.1981r. - mechanika napraw pojazdów samochodowych – elektryka - montera samochodowego;

- od 01.07.1982r. - mechanika - elektryka samochodowego;

- od 01.07.1989r. - mechanika;

- od 01.11.1989r. - mechanika - elektryka.

Przez cały okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w P. wnioskodawca pracował jako mechanik samochodowy na stacji obsługi. W tym zakładzie było 6 kanałów remontowych i jedno stanowisko bezkanałowe. W każdym kanale na jednej zmianie pracowały po dwie osoby. W sytuacji, gdy osoba zatrudniona na stanowisku mechanika pracowała sumienniej, to w angażach miała także dopisywane stanowisko "elektryka" bądź "elektromontera". Wiązało się to z wyższą pensją. W tym zakładzie pracy praca mechanika - elektromontera, czy elektryka samochodowego niewiele różniła się od pracy mechanika. Elektromechanik wykonywał dodatkowo bardziej skomplikowane prace elektryczne, tj. montowanie zespołów elektrycznych. Elektromonter naprawiał alternatory, silniki dmuchaw. Mechanik - elektryk zajmował się mechaniką i elektrycznością. Natomiast mechanik pracował w kanałach. Zakres obowiązków wnioskodawcy pomimo różnego nazewnictwa stanowisk pracy użytego w angażach nie zmieniał się. Prace elektryczne w autobusach wnioskodawca wykonywał też w kanałach. Wyjęcie alternatora lub rozrusznika wymagało pracy w kanale. W kanałach były stoły remontowe a ponadto były także na zewnątrz. Na hali znajdowało się pomieszczenie do napraw, tj. warsztat. Zdarzało się, że wnioskodawca musiał pracować w tym warsztacie. Cześć napraw wnioskodawca wykonywał poza kanałem, tj. około 40 %. Około 5 - 6 godzin dziennie wnioskodawca pracował w kanale. Zdarzało się też, że cały dzień pracował na zewnątrz – poza kanałem. Hamulce wnioskodawca naprawiał z boku auta, wymianę foteli, demontaż nagrzewnic wykonywał w środku samochodu. Poza kanałem wnioskodawca wykonywał też takie czynności jak: odkręcanie koła, naprawa silnika z zewnątrz, naprawa foteli , niektóre naprawy elektryczne. Gdy nie było możliwości, żeby naprawić części w kanale to brano części z magazynu. Wnioskodawca nie otrzymywał do wynagrodzenia dodatku za pracę w warunkach szczególnych. W okresie od dnia 15.05.1993r. do dnia 29.04.2003r. wnioskodawca prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu opłacał składki na ubezpieczenia społeczne

Od dnia 01.10.2004 r. wnioskodawca świadczy pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy jako elektromechanik w firmie (...) G. P., J. (...) Spółka Jawna w P.. W okresie od 04.11.2003r. do 30.09.2004r. wnioskodawca był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna z prawem do zasiłku.

Wnioskodawca udowodnił posiadanie łącznie 26 lat, 3 miesiące i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Wnioskodawca nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego. W dniu 29 lipca 2013 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Wnioskodawca nie został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy. Decyzją z dnia 27 sierpnia 2013 r. Zakład (...), (...) II Oddział w Ł. odmówił R. W. (1) prawa do emerytury z uwagi na fakt, że wnioskodawca do dnia 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego przez ustawodawcę stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zawarte w aktach, załączonych do akt sprawy aktach emerytalnych ZUS oraz dokumenty z akt osobowych wnioskodawcy z Przedsiębiorstwa Państwowej (...) w P., nad to o zeznania świadków oraz wnioskodawcy w zakresie w jakim Sąd przypisał jego zeznaniom przymiot wiarygodności. Sąd Okręgowy odmówił wiary twierdzeniom wnioskodawcy, że na hali nie było warsztatu do napraw a jedynie same kanały. Okoliczności tej wyraźnie przeczą zeznania świadków: A. S. (1) i S. M., którzy byli zatrudnieni na stanowisku mechanika w tym zakładzie pracy w spornym okresie. Świadek A. S. (1) zeznał, że na hali był warsztat i mechanicy musieli pracować w nim raz na kilka dni. Świadek S. M. także przyznał, że na hali było specjalne pomieszczenie do napraw. Ponadto Sąd Okręgowy odmówił wiary świadectwu pracy w szczególnych warunkach z dnia 11.04.2002 r., w którym Przedsiębiorstwo Państwowej (...) w P. zaświadczyło, że R. W. (1) w okresie od 06.11.1974 r. do 14.05.1993r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach określoną w dziale XIV poz. 16 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz.43 z późn zm.). Powyższe pozostaje w oczywistej sprzeczności z zeznaniami świadków. Z zeznań wyżej wymienionych wynika bowiem bezsprzecznie, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie wykonywał prac w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, gdyż prace te zajmowały około 60 % jego dziennego czasu pracy. Około 5 - 6 godzin dziennie wnioskodawca pracował w kanale. Poza kanałem wnioskodawca wykonywał takie czynności jak: naprawa hamulców, wymiana foteli, demontaż nagrzewnic, odkręcanie kół, naprawa silnika z zewnątrz i niektóre prace elektryczne (około 40 % czasu pracy). Sam wnioskodawca przyznał, że wykonywał także prace poza kanałem, w kanale pracował zaś około 6 godzin dziennie. Ubezpieczony przyznał, że zdarzało się też, że cały dzień pracował poza kanałem. W ocenie Sądu Okręgowego okolicznością przemawiającą za konkluzją, że wnioskodawca nie pracował w kanale stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczy fakt, że otrzymał on angaże na stanowiska elektromontera i elektryka. Podczas, gdy powołani w sprawie świadkowie przyznali, że u przedmiotowego pracodawcy otrzymali angaże tylko i wyłącznie na stanowisko mechanika. Według świadka S. M. to głównie pracownicy zatrudnieni na stanowisku mechanika pracowali w kanałach. W tej sytuacji z uwagi już nawet na zeznania samego wnioskodawcy R. W. (1), zdaniem Sądu Okręgowego, nie sposób przypisać przymiotu wiarygodności świadectwu pracy w warunkach szczególnych z Przedsiębiorstwo Państwowej (...) w P.. Na marginesie Sąd wskazał, że w świadectwie pracy z dnia 31.01.1998 r. wystawionym przez tego pracodawcę wskazano jedynie, że wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych bez podania w jakim okresie.

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy uznał odwołanie R. W. (1) za bezzasadne. Przytoczył treść art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013, poz. 1440 z późn. zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura, po osiągnięciu wieku przewidzianego wart. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet i 65 lat- dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa wart. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. l, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do art. 32 ust. 1 powołanej ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Ustęp 2 tego przepisu stanowi natomiast, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. l, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Ustęp 4 cytowanego przepisu stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ustępie l, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ustępie 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przywołane przepisy dotychczasowe to Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz.43 z późn. zm.). W myśl § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ustęp 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. W § 3 ustawodawca wskazał, że za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany "wymaganym okresem zatrudnienia" uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Z kolei § 4 tego rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w

szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy podkreślił, że nie był kwestionowany wymagany okres zatrudnienia. Ubezpieczony udowodnił bowiem posiadany okres składkowy l nieskładkowy, który przekracza wymagany 25 - letni okres. Przedmiotem sporu było udowodnienie przez wnioskodawcę wymaganego okresu - 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy nie uznał do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 06.11.1974r. do 14.05.1993 r. w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w P.. Okresy pracy w szczególnych warunkach, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Brak takiego świadectwa nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Stanowisko takie wielokrotnie zajmował Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 roku (II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239) stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr lO, poz. 49 ze zm.) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami.

W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw prawnych do zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach spornego okresu zatrudnienia od 06.11.1974r. do 14.05.1993 r. w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w P., ubezpieczony nie udowodnił, że wykonywał prace w szczególnych warunkach w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych w spornym okresie od 06.11.1974 r. do 14.05.1993 r. w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w P. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przede wszystkim z zeznań świadków jak i także z zeznań samego wnioskodawcy R. W. (1), wynika, że w spornym okresie ubezpieczony wykonywał nie tylko obowiązki polegające na pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, to jest prace przewidziane w załączniku do przywołanego na wstępie Rozporządzenia - Wykazie A zatytułowanym "Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego" dziale XIV punkcie 16, ale również prace poza tymi kanałami, na zewnątrz. W (...) w P. cześć prac wnioskodawca wykonywał w kanałach. Wyjęcie alternatora lub rozrusznika wymagało pracy w kanale. Cześć napraw wnioskodawca wykonywał także poza kanałem, tj. około 40 % dziennego czasu pracy. Około 5 - 6 godzin dziennie wnioskodawca pracował w kanale. Zdarzało się nawet, że cały dzień spędzał poza kanałem. Hamulce wnioskodawca naprawiał z boku auta, wymianę foteli, demontaż nagrzewnic wykonywał w środku auta. Poza kanałem wnioskodawca wykonywał także takie czynności jak: odkręcanie koła, naprawa silnika z zewnątrz i część napraw elektrycznych. Stoły remontowe znajdowały się także na zewnątrz na hali. Na hali było pomieszczenie do napraw. W niektóre dni zdarzało się, że wnioskodawca musiał pracować w tym pomieszczeniu, tj. warsztacie, które mieściło się poza kanałami. Wnioskodawca przyznał też, że nie otrzymywał do wynagrodzenia dodatku za pracę w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy podzielił pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., sygn. II UK 133/08, opubl. LEX nr 658191 zgodnie, z którym" Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia" (por. też wyrok SN z dnia 19 maja 211 r., sygn. III UK 174/10, opubl. LEX nr 901652). Motyw przyświecający ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. (por. wyrok SN z dnia 29 czerwca 2011 roku, sygn. akt. III UK 3/11, opubl. LEX nr 966816)

Sąd Okręgowy uznał, że R. W. (2) nie spełnił jednego z wymaganych przez ustawodawcę warunków do uzyskania prawa do emerytury określonych na mocy art. 184 ustawy, to jest nie posiada wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach w ilości 15 lat. Bezprzedmiotowym jest więc badanie pozostałych przesłanek warunkujących przyznanie powyższego świadczenia. Zgodnie bowiem z treścią art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł wnioskodawca zaskarżając wyrok całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego:

a) § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez jego błędną wykładnię sprowadzającą się do przyjęcia, iż dla uznania pracy w warunkach szczególnych, konieczne jest wykonywanie jej przez 100% wymiaru czasu pracy w szczególnych warunkach (w przedmiotowym przypadku 100 % wymiaru czasu pracy wnioskodawcy w kanale)w sytuacji, gdy dla uznania zatrudnienia pracownika w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wystarczającym jest jedynie wykonywanie pracy chronionej w sposób stały w pełnym wymiarze czasu pracy, przy czym dopuszcza się wykonywanie innych ubocznych czynności niemających szczególnego charakteru, a stanowiących integralną część większej całości wykonywanych prac (w przedmiotowym przypadku naprawa samochodów poza kanałem);

b) art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, oraz § 1 ust. 1 i § 2 ust. 1 w związku z działem XIV poz. 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że dla oceny, czy wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach ma znaczenie nazwa zajmowanego stanowiska, a nie rodzaj rzeczywiście wykonywanych obowiązków;

2. naruszenie przepisów postępowania:

a) art. 233 § 1 k. p. c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wobec dokonania dowolnej w miejsce swobodnej oceny dowodów z pominięciem wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego poprzez:

1. odmówienie waloru wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy w sytuacji, gdy zeznania R. W. (1) są logiczne, konsekwentne i spójne z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z zeznaniami świadków A. S. (1) i S. M.;

2. odmówienie wiary świadectwu pracy w szczególnych warunkach z dnia 11 kwietnia 2002 roku, w którym Przedsiębiorstwo Państwowej (...) w P. zaświadczyło, że R. W. (1) w okresie od 6 listopada 1974 roku do 14 maja 1993 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach określoną w dziele XIV poz. 16 rozporządzenia w sytuacji, gdy dokument ten jest spójny z innym zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności zeznaniami świadków oraz wnioskodawcy;

b) art. 6 k.c. w zw. 232 k.p.c. w zw. art. 245 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe niezastosowanie wobec uznania, że świadectwo pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach nie potwierdza wykonywania przez R. W. (1) pracy szczególnie chronionej w sytuacji, gdy organ rentowy pomimo ciążącego na nim obowiązku dowodzenia w tym zakresie, nie udowodnił po myśli powołanych poniżej przepisów, iż dokumenty te poświadczają stan rzekomo niezgodny z rzeczywistością;

3. sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wobec bezpodstawnego ustalenia, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach albowiem nie pracował stale i w pełnym wymiarze godzin w kanale, w sytuacji gdy z treści zebranego materiału dowodowego wynika, iż większość prac w autobusach wykonywało się pod spodem samochodu (ze względu na konstrukcję), a pozostałe prace miały charakter uboczny i incydentalny.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie wniesionego odwołania i przyznanie emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za obie instancje według norm przepisanych. Dodatkowo, na podst. art. 381 k.p.c. wnoszę o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka A. S. (2) (adres do doręczeń: ul. (...), (...)-(...) P.) na okoliczność zasad i charakteru zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w P. w okresie od 6 listopada 1974 r. do 15 maja 1993 r. Wskazał, że wcześniejsze zgłoszenie nie było możliwe. Dopiero bowiem po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji wnioskodawca wszedł w posiadanie danych adresowych świadka, pozwalających na jego wezwanie na rozprawę. Wcześniejsze podejmowane przez wnioskodawcę próby zmierzające do ustalenia adresu świadka nie były skuteczne.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu. Sąd pierwszej instancji przeprowadził właściwe postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne, zatem nie zachodzi potrzeba ich szczegółowego ponownego przytaczania.

W rozpoznawanej sprawie podstawę prawną dochodzonej przez ubezpieczonego emerytury stanowi przepis art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Zgodnie z treścią ust. 1, ubezpieczonym urodzonym po dacie 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Zgodnie z brzmieniem ust. 2 tego przepisu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Przepis ten, jak wynika z jego literalnego brzmienia, stanowi samoistną podstawę nabycia prawa do emerytury, a odwołanie do art. 32 ustawy, dotyczy tylko wieku emerytalnego (por. uchwałę z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06, OSNP 2007 nr 13-14, poz. 199, wyrok dnia 18 lipca 2007 r., I UK 62/07, OSNP 2008 nr 17-18, poz. 269). Przepis art. 32 ustawy nie zawiera unormowania w zakresie wieku wymaganego do nabycia prawa do emerytury, odsyłając w tej materii do przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4), zastosowanie znajdują przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm. - por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01, OSNP 2002 Nr 10, poz. 243).

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei w myśl unormowania zawartego w § 4 ust. 1 tego aktu, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Jak wynika zatem z cytowanych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. i ukształtowanego na ich tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Decydującą zatem rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska tylko rodzaj wykonywanej przez niego pracy, co słusznie zauważył apelujący.

W stanie faktycznym sprawy kwestią sporną było spełnienie przez wnioskodawcę warunku dotyczącego posiadania na dzień 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach w rozmiarze, co najmniej 15 lat.

Pozwany organ rentowy nie uznał bowiem jako pracy w szczególnych warunkach, pracy ubezpieczonego wykonywanej w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) w P. potwierdzonej świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 11 kwietnia 2002 r., gdzie wskazano, że wnioskodawca taką prace wykonywał pracując jako mechanik napraw pojazdów samochodowych.

W wymienionym okresie zatrudnienia, ubezpieczony pracował jako elektromonter, mechanik napraw pojazdów samochodowych, elektryk samochodowy, mechanik napraw pojazdów samochodowych – elektryk monter samochodowy, mechanik - elektryk samochodowy, mechanik, mechanik – elektryk samochodowy.

Prawidłowo zatem Sąd pierwszej instancji przyjął, że możliwość zakwalifikowania wymienionej pracy ubezpieczonego jako pracy w szczególnych warunkach, występowałyby w sytuacji, gdyby stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace wskazane w poz. 16, działu XIV, wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., wyżej powołanego, tj. prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zasadnie Sąd Okręgowy przyjął, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na dokonanie takiego ustalenia. Już bowiem z zeznań samego wnioskodawcy wynika, że nie wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prac wymienionych w poz. 16, działu XIV, wykazu A. Ubezpieczony podał, że w kanale pracował 6 godzin dziennie, analiza całości jego zeznań, gdzie szczegółowo opisuje rodzaj i sposób wykonywanych napraw, wskazuje, że jako mechanik prace remontowe wykonywał zarówno w kanale, jak i poza kanałem. Wnioskodawca stwierdził bowiem, że wykonywał remonty całych samochodów. Przyznał, że niektóre remonty były wykonywane poza kanałami. Jednocześnie skarżący podał, że nie było podziału pracowników na tych, którzy pracowali wyłącznie w kanałach, naprawiali silniki lub robili inne rzeczy. Analogicznie zeznali świadkowie, którzy stwierdzili, że poza kanałem wykonywane były naprawy hamulców, wymiana foteli, demontaż nagrzewnic, naprawa ogumienia, naprawa foteli, naprawy elektryczne oraz, że wnioskodawca wykonywał te prace. Świadkowie zeznali nadto, że wnioskodawca poza kanałem wykonywał 40 % napraw zaś w kanale około 5 – 6 godzin dziennie.

Uwzględniając zatem treść zeznań, którym Sąd pierwszej instancji dał wiarę, a których wiarygodności nie kwestionuje także skarżący, brak jest podstaw do ustalenia, że ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Praca wnioskodawcy, wykonywana w kanale, była jedynie częścią procesu naprawy pojazdów mechanicznych. Wnioskodawca, tak jak i pozostali mechanicy, w ramach warsztatu samochodowego, pracował zarówno w kanałach remontowych jak i poza nimi, w zależności od rodzaju usuwanej awarii.

Podkreślić należy, iż Sąd Okręgowy, uwzględniając całość materiału dowodowego sprawy, nie miał podstaw do innej oceny wymienionych dowodów i w efekcie dokonania odmiennych ustaleń.

W tej sytuacji, zdaniem Sądu odwoławczego, chybiony jest zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który w swej istocie sprowadza się do przedstawienia własnej i korzystnej dla wnioskodawcy oceny dowodów.

Konkludując, stwierdzić należy, iż praca wnioskodawcy na stanowisku mechanika samochodowego w wymienionym okresie, nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanale remontowym, a tym samym nie miała charakteru pracy w szczególnych warunkach, podlegającej uwzględnieniu do uprawnień emerytalnych na podstawie cytowanego wyżej art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Podkreślić w tym miejscu należy, że wykładnia przepisów dotyczących uznawania za pracę w szczególnych warunkach czynności wykonywanych przez pracowników w kanałach remontowych ma ukształtowany charakter zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych. Zgodnie z tą wykładnią przyjmuje się, że "jeżeli pracownik - w ramach czasu pracy obowiązującego go na danym stanowisku - świadczył pracę zarówno w kanale remontowym, jak i na zewnątrz stacji obsługi pojazdów, na "poziomie zero" i wewnątrz samochodów (w kabinie kierowcy), to praca w kanałach remontowych nie była mu powierzona stale i wyłącznie.

"Praca w kanałach" jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze w zakładach remontowych taboru samochodowego i tramwajowego przedsiębiorstw komunikacyjnych i w dużych jednostkach naprawczych taboru transportowo-spedycyjnego, w halach naprawczych, itp., gdzie występuje podział specjalistyczny prac pomiędzy brygady remontowo naprawcze (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2014 r., I UK 129/13 - niepubl. oraz powołane tam orzecznictwo).

W konsekwencji, prawidłowo Sąd Okręgowy uznał, że R. W. (1) nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a tym samym chybiony jest zarzut apelacji dotyczący naruszenia prawa materialnego.

Dodatkowo podnieść należy, iż Sąd odwoławczy podzielając zawarte w apelacji wywody prawne, odwołujące się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, w tym odnoszącego się do wykładni wymogu dotyczącego wykonywania pracy wymienionej w wykazie w pełnym wymiarze, a mianowicie, iż dokonywana ocena powinna być racjonalna, bez stosowania "aptekarskiej miary" lub " stopera w ręku" (wyrok z dnia 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, LEX nr 1001310), nie podziela jednak stanowiska skarżącego, jakoby tego rodzaju sytuacja zaistniała w rozpoznawanej sprawie. Wykonywanie pracy mechanika samochodowego poza kanałem nie było sporadyczne, albowiem jak wynika z omówionych wyżej dowodów, stanowiło ono prawie połowę czasu pracy wnioskodawcy.

Dodać w tym miejscu należy, że dokonując ustaleń w zakresie spełnienia warunków do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku, należy mieć na względzie, że prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 328, z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, LEX Nr 509022).

W związku z tym nie jest dopuszczalne uwzględnianie przy ustaleniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. W tej sytuacji, brak jest podstaw do przyjęcia naruszenia prawa materialnego wskazanego w apelacji.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia zgłoszonego w apelacji wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z zeznań wskazanego tam świadka na okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego pracy w kanałach remontowych.

Niezależnie bowiem od spełnienia wynikających z art. 381 k.p.c. przesłanek umożliwiających pominięcie przez sąd drugiej instancji, tzw. "nowości", stwierdzić należy, iż rozstrzygnięcie sprawy nie wymagało uzupełnienia materiału dowodowego albowiem okoliczności, na które został zgłoszony dowód z zeznań świadka, zostały już w sprawie wyjaśnione dotychczas przeprowadzonymi dowodami, których wiarygodności skarżący nie podważał.

Reasumując, apelacja nie jest uzasadniona, bowiem ubezpieczony nie wykazał wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych i nie spełnia przesłanek do przyznania mu emerytury w obniżonym wieku na podstawi art. 184 ww. ustawy.

Mając te wszystkie względy na uwadze i z mocy art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

Przewodnicząca: Sędziowie: