Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 września 2015 r. w Gdańsku

sprawy M. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji M. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 października 2014 r., sygn. akt VI U 711/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje M. Z. prawo do emerytury od dnia 1 listopada 2013r.;

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Daria Stanek SSO del. Maria Ołtarzewska

Sygn. akt III AUa 461/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 stycznia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił M. Z. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania żądanego świadczenia, gdyż nie wykazał, aby przez 15 lat pracował w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie udokumentował żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych,
gdyż nie przedłożył świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony, domagając się jej zmiany
i przyznania żądanego świadczenia, albowiem spełnia wszystkie warunki niezbędne
do przyznania mu tego prawa, w tym posiada wymagany okres pracy w warunkach szczególnych na stanowiskach formierza i spawacza. Na tę okoliczność ubezpieczony wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków. Ubezpieczony wskazał, że nie posiada świadectw pracy z adnotacją wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał dotychczasową argumentację, wnosząc o przeprowadzenie dowodu na okoliczność charakteru i rozmiaru prac wykonywanych przez odwołującego w okresach zatrudnienia w warunkach szczególnych, oraz o oddalenie odwołania.

W dalszym piśmie procesowym ubezpieczony wskazał zakłady pracy i okresy pracy, w których wykonywał pracę w warunkach szczególnych, a mianowicie: w (...)
i (...) w P. – od 15.09.1971 r. do 30.04.1977 r., w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. – od 19.05.1977 r. do 16.11.1982 r.,
w Przedsiębiorstwie (...) w P. – od 17.03.1986 r.
do 31.03.1994 r., w Przedsiębiorstwie (...) S.A.
w R. Oddział w B. – od 24.07.1995 r. do 2.06.1996 r. oraz w Rejonie (...) Zakład nr (...) W., P. – od 17.11.1982 r.
do 30.01.1986 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30 października 2014 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego (sygn. akt VI U 711/14).

Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych.

Ubezpieczony M. Z. (urodzony dnia (...)) w dniu 19.11.2013 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ rentowy uznał
za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze: 25 lat, 2 miesięcy i 15 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych żadnego okresu. Ubezpieczony nie jest członkiem OFE.

W niniejszej sprawie sporną pozostawała okoliczność, czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15 lat był zatrudniony w warunkach szczególnych - czy taki charakter miało zatrudnienie w(...) w P. –
w okresie od 15.09.1971 r. do 30.04.1977 r., w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. –
w okresie od 19.05.1977 r. do 16.11.1982 r., w Przedsiębiorstwie (...) w P. – w okresie od 17.03.1986 r. do 31.03.1994 r., w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w R. Oddział w B. – w okresie
od 24.07.1995 r. do 2.06.1996 r.

W okresie od 15 września 1971 r. do 30 kwietnia 1977 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) w P.
na stanowisku formierza na podstawie umowy o pracę. Wykonywał tam prace jako formierz odlewów żeliwnych, przygotowując masy formierskie, klocki hamulcowe do wagonów, koła zębate. Była to praca w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ubezpieczony w okresie od 19 maja 1977 r. do 16 listopada 1982 r. roku pracował
w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. na stanowiskach robotnika budowlanego, betoniarza, ślusarza, spawacza. Ubezpieczony pracował przy budowie kopalni, m.in. montował zsypy, spawał i wykonywał różne prace, w tym prace ślusarskie. Ubezpieczony nabył uprawnienia spawalnicze w dniu 10 czerwca 1980 r. Ubezpieczony rozpoczął pracę na stanowisku spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy od 17 listopada 1982 r.

Ubezpieczony w okresie od 17 marca 1986 r. do 31 marca 1994 r. pracował wyłącznie jako spawacz w Przedsiębiorstwie (...) w P.. Był głównym spawaczem na warsztacie gazowym i elektrycznym. Przedmiotem działalności przedsiębiorstwa był przewóz materiałów sypkich-cementu.

Ubezpieczony w okresie od 24 lipca 1995 r. do 2 czerwca 1996 r. pracował wyłącznie jako spawacz w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w R. Oddział w B.. Zakład pracy (...) był sortownią kamienia wapiennego, białego. Ubezpieczony wykonywał tam pracę spawacza elektryczno-gazowego, spawał ogniwa,

Sąd Okręgowy dokonał oceny omówionego wyżej stanu faktycznego w kontekście przepisów art. 184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2013.1440 j.t. ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8
z 1983 r., poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu
1 stycznia 1999 roku, osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa ( art. 184 ust. 2).

Zgodnie z treścią art. 32 ust 1 cytowanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt. 1 (65 lat dla mężczyzn, 60 lat
dla kobiet).

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w cytowanym wyżej przepisie,
za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu
na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepisy rozporządzenia wykonawczego z dnia 7 lutego 1983 r., które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie
§ 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia
z 1983 r. pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione
w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy, rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
24 marca 2009 r., I PK 194/08).

Sąd Okręgowy uznał, iż ustalony w sprawie na podstawie zeznań świadków
i ubezpieczonego oraz akt osobowych ubezpieczonego stan faktyczny świadczy,
iż ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, w okresach:

- od 15 września 1971 r. do 30 kwietnia 1977 r. pracował jako formierz w (...)
i (...) w P., jest to praca wymieniona
w wykazie A, dziale III poz. 21 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze;

- od 17 marca 1986 r. do 31 marca 1994 r. pracował jako spawacz w Przedsiębiorstwie (...) w P., jest to praca wymieniona w wykazie A, dziale XIV poz. 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
i szczególnym charakterze;

- od 24 lipca 1995 r. do 2 czerwca 1996 r. pracował jako spawacz w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w R. Oddział w B., jest to praca wymieniona w wykazie A, dziale XIV poz. 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony w wymienionych powyżej okresach wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu cytowanego przepisu art. 32
ust. 1, ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wszystkie wyżej wymienione prace wymienione są w wykazie „A” rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8 z 1983 r., poz. 43.) i są to prace o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości.

Sąd Okręgowy nie zaliczył ubezpieczonemu do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. w okresie od 19 maja 1977 r. do 16 listopada 1982 r., ponieważ z zebranego w sprawie z materiału dowodowego wynika, że ubezpieczony w tym czasie wykonywał pracę na różnych stanowiskach, w tym: robotnika budowlanego, betoniarza, ślusarza, spawacza. Nie można stwierdzić zatem,
że ubezpieczony wykonywał prace w warunkach szczególnych w (...) Zakładach (...) w B., skoro nabył uprawnienia spawalnicze dopiero w dniu 10 czerwca 1980 r. Jak wynika z dokumentacji osobowej ubezpieczonego, w tym angaży, ubezpieczony rozpoczął pracę na stanowisku spawacza dopiero od 17 listopada 1982 r.

Wykonywania pracy stale i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych
w (...) Zakładach (...) w B. nie potwierdziły w sposób dostateczny, zdaniem Sądu I instancji, zeznania ubezpieczonego, jak również dokumenty zawarte w aktach osobowych ubezpieczonego. Z angaży znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego nie wynika, aby ubezpieczony wykonywał wyłącznie prace spawacza w spornym okresie. Sąd uznał wprawdzie za wiarygodne zeznania ubezpieczonego, jednakże sam ubezpieczony zeznał, że będąc zatrudnionym w (...) Zakładach (...) w B., wykonywał różne prace przy budowie kopalni żwiru, nie tylko prace spawacza, jednak żadnej z wykonywanych prac odwołujący nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zdaniem Sądu Okręgoweego ubezpieczony w okresie od 19 maja 1977 r. do 16 listopada 1982 r. wykonywał różne prace, w tym w większości prace, które nie są zaliczane do kategorii prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Praca w warunkach szczególnych to zaś praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki, a więc taką pracę pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku
(§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.), aby nabyć prawo
do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Tylko wykonywanie prac wymienionych
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy uprawniałoby ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, czego jednak w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie ustalił - w okresie pracy w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. ubezpieczony nie był pracownikiem, o którym mowa w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a które uprawnia do przejścia
do emerytury w wieku niższym niż ogólnie przyjęty.

Suma okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych, uznanych za takie przez Sąd Okręgowy, na podstawie postępowania sądowego, a mianowicie okres 14 lat i 6 miesięcy
w: (...) w J. – od 15 września 1971 r. do 30 kwietnia 1977 r., w Przedsiębiorstwie (...)
w P. – od 17 marca 1986 r. do 31 marca 1994 r., oraz w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w R. Oddział w B. – od 24 lipca 1995 r. do 2 czerwca 1996 r. - nie uprawnia ubezpieczonego do przyznania mu wcześniejszej emerytury, gdyż nie został spełniony warunek 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony, wnosząc o zmianę zaskarżanego wyroku i orzeczenie o nabyciu przez powoda uprawień do emerytury, a także zasądzenia od strony pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za dwie instancje.

Zaskarżonemu wyrokowi ubezpieczony zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń
z treścią zebranego materiału dowodowego, a także naruszenie :

- § 2 ust. l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w związku z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez niezgodne ze stanem faktycznym uznanie, że powód nie pracował stale i w wymiarze pełnego etatu w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...)
w B. w okresie od 10 czerwca 1980 r. do 16 listopada 1982 r.

- art. 227 k.p.c. poprzez nieustalenie wszystkich okoliczności istotnych dla sprawy zwłaszcza poprzez niedopuszczenie dowodu z zeznań świadka J. S..

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, iż wnioskodawca kwestionuje wyłącznie ustalenie, że powód w okresie 1978-1982 nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach
w Samodzielnym Oddziale (...) w B..

Oceniając zebrany materiał dowodowy Sąd Okręgowy dokonał, zdaniem odwołującego się, niewłaściwych ustaleń, a mianowicie Sąd błędnie ustalił, iż w okresie 1978 -1982 powód nie pracował w warunkach szczególnych w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...)
w B.. Sąd bowiem stwierdził, że w tym okresie powód wykonywał różne prace. Tymczasem z zeznań powoda wynika, że powód po przyjęciu do pracy przez około pół roku faktycznie wykonywał różne prace, niemające charakteru prac w poszczególnych warunkach, natomiast w kolejnym okresie, po upływie pół roku, powód wykonywał już prace w takim charakterze, pracując jako spawacz. Od 10 czerwca 1980 r. powód posiada uprawnienia
do wykonywania zawodu spawacza i przynajmniej od tego czasu w tym zakładzie pracy powód wykonywał wyłącznie pracę spawacza. Wynikało to z zeznań powoda w charakterze strony, które nie zostały zakwestionowane przez Sąd Okręgowy. Skarżący wskazał,
iż nie wie, na jakiej podstawie sąd ustalił, że powód w charakterze spawacza pracował dopiero od 17 listopada 1982 roku. To ustalenie jest sprzeczne z zebranym materiałem dowodowym a nawet z oświadczeniem powoda zawartym w pozwie, z którego wynika,
że w okresie od 17.11.1982 r. do 30.01.1986 r. powód był zatrudniony w Rejonie (...) Zakład nr (...) W. jako ślusarz.

Błędna ocena przez sąd zgromadzonego materiału dowodowego tym bardziej jest niezrozumiała dla wnioskodawcy, że w uzasadnieniu wyroku sąd uznał zeznania powoda
za wiarygodne (str. 6 uzasadnienia wyroku). W związku z tym brak jest podstaw
do poważania zeznań powoda w tej części, że po upływie pół roku w tym zakładzie pracy powód wykonywał wyłącznie prace spawacza. Wprawdzie zapis na ten temat nie znalazł się
w odręcznym protokole rozprawy, ale taka treść zeznania powoda jest nagrana na zapisie dźwiękowym dostępnym na portalu sądowym.

Sąd Okręgowy, ustalając, że powód nie pracował stale i w wymiarze pełnego etatu Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. powołał się na zeznania powoda, z których wynika,
że będąc zatrudnionym przy budowie kopalni żwiru, wykonywał różne prace, nie tylko prace spawacza i tych prac powód nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wobec takiej treści zeznań powoda Sąd Okręgowy powinien ustalić dokładna lub choćby przybliżoną datę, kiedy powód pracował przy budowie kopalni żwiru. Z zeznań powoda wynika bowiem, że na pewno pracował przy budowie kopalni żwiru przez pierwsze pół roku pracy w tym zakładzie. Natomiast po wybudowaniu kopalni powód pracował w zawodzie spawacza
przy eksploatacji rożnych metalowych konstrukcji, które znajdowały się w kopalni. Praca powoda polegała na spawaniu tych konstrukcji.

Zaistniałe wątpliwości co do rodzaju pracy powoda w Samodzielnym Oddziale (...) być może zostałyby wyjaśnione, gdyby sąd przesłuchał świadka J. S. wnioskowanego przez powoda w piśmie procesowym z dnia
18 września 2014 r. Sąd Okręgowy oddalił jednak wniosek dowodowy uzasadniając,
że wszystkie okoliczności sprawy zostały już wyjaśnione. Tymczasem, jak wynika
z argumentacji z przytoczonej w powyższej apelacji, w związku z brakiem świadectwa pracy w szczególnym charakterze, sprzecznością pomiędzy treścią świadectw pracy znajdujących się w aktach osobowych i niejasnością zeznań powoda, sąd powinien wykorzystać ten dowód do ustalenia, czy i w jakim okresie praca powoda w Samodzielnym Oddziale (...) miała charakter pracy w szczególnych warunkach. Zaniechanie przeprowadzenia przez sąd powyższych dowodów skutkuje tym, że nie zostały w pełni wyjaśnione wszystkie okoliczności istotne w niniejszej sprawie.

Pozwany organ rentowy nie wniósł odpowiedzi na apelację ubezpieczonego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przyznaniem M. Z. prawa do emerytury począwszy od dnia 1 listopada 2013 r.,
przy braku stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy wnioskodawca spełnia przesłankę warunkującą nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w postaci 15 – letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy
dokonał częściowo sprzecznego ze zgromadzonym materiałem dowodowym ustalenia stanu faktycznego sprawy. W konsekwencji Sąd I instancji poczynił błędne rozważania prawne,
co skutkowało nieuzasadnionym oddaleniem odwołania wnioskodawcy, spełniającego przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w wieku emerytalnym obniżonym z uwagi
na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

W kontekście powyższego należy podkreślić, że prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od spełnienia przez Sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych, tj. przeprowadzenia postępowania dowodowego w sposób określony przepisami kodeksu postępowania cywilnego oraz dokonania wszechstronnej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Rozstrzygnięcie to winno również znajdować oparcie w przepisach prawa materialnego adekwatnych do poczynionych ustaleń faktycznych. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia ma natomiast na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd pierwszej instancji sprostał tym wymogom. Istotą postępowania apelacyjnego jest zbadanie zasadności zarzutów skierowanych przeciwko orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Sąd odwoławczy orzeka jednak
w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując na nowo jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Jako Sąd merytoryczny, bazując na tym samym materiale dowodowym, co Sąd pierwszej instancji, Sąd odwoławczy może czynić własne, odmienne ustalenia, może również, na podstawie art. 382 in fine k.p.c. przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe, co miało miejsce w niniejszej sprawie. Sąd drugiej instancji jako sąd nie tylko odwoławczy, lecz także merytoryczny, nie może poprzestać
na zbadaniu zarzutów apelacyjnych. Powinien poczynić własne ustalenia i samodzielnie ocenić je z punktu widzenia prawa materialnego. Sąd Najwyższy wyraźnie też akcentuje,
że ustalenia sądu pierwszej instancji nie są dla sądu drugiej instancji wiążące, stąd też obowiązek dokonywania ustaleń istnieje niezależnie od tego, czy wnoszący apelację podniósł zarzut dokonania wadliwych ustaleń faktycznych lub ich braku (zob. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7-8,
poz. 124).

Sąd Apelacyjny wskazuje, iż na etapie postępowania apelacyjnego ubezpieczony kwestionował jedynie nieuwzględnienie mu w stażu zatrudnienia w warunkach szczególnych okresu pracy na stanowisku spawacza w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. – od dnia 19 maja 1977 r. do dnia 16 listopada 1982 r. Uszło natomiast uwadze wnioskodawcy, iż Sąd
I instancji nie dokonał ustaleń faktycznych, a w konsekwencji również prawnej oceny okresu zatrudnienia M. Z. od 17 listopada 1982 r. do 30 stycznia 1986 r. w Rejonie (...) Zakład Nr (...) W., P., którego zaliczenia jako okresu pracy w warunkach szczególnych domagał się on w piśmie procesowym z dnia 30 czerwca 2014 r.

Jeśli chodzi o zatrudnienie wnioskodawcy w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż wliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych podlega okres od dnia 10 października 1980 r. do dnia 16 listopada 1982 r. Ubezpieczony trafnie zarzucił w apelacji, iż Sąd I instancji wyprowadził błędne wnioski z jego wyjaśnień złożonych na rozprawie w dniu 30 października 2014 r., kiedy to wskazywał, że przez około pół roku po przyjęciu do pracy faktycznie wykonywał różne prace, nie będące pracami
w warunkach szczególnych, jednakże później pracował wyłącznie jako spawacz. Potwierdziły to zresztą zeznania świadka A. S., który podał, iż ubezpieczony spawał
przy konstrukcjach, świadek pamiętał, że wnioskodawca zajmował się tylko spawaniem. Dokumentacja osobowa potwierdza, że w początkowym okresie zatrudnienia M. Z. pracował w charakterze robotnika budowlanego i betoniarza. Należy jednak podkreślić, że po uzyskaniu przez M. Z. w dniu 10 czerwca 1980 r. uprawnień spawalniczych, angażem z dnia 10 października 1980 r. powierzono mu stanowisko spawacza (k. 21 akt osobowych – koperta – k. 27 a.s.). Stanowisko to wskazane zostało także w angażu z dnia 1 marca 1982 r. (k. 23 akt osobowych). Powyższe ustalenie koresponduje z faktem, iż stanowisko spawacza wnioskodawca wskazywał również
na wnioskach urlopowych składanych począwszy od dnia 28 października 1980 r. (k. 26-35 akt osobowych), podczas gdy we wcześniejszym okresie na wnioskach ubezpieczony umieszczał stanowisko robotnika budowlanego, betoniarza bądź też w ogóle nie wskazywał stanowiska (k. 36-50 akt osobowych). Nadto, w podaniu i życiorysie złożonych w związku
z ubieganiem się o zatrudnienie w Rejonie (...) Zakład Nr (...) W., P., ubezpieczony wskazywał, iż w Samodzielnym Oddziale (...) przy (...) Zakładach (...) w B. pracował w charakterze spawacza elektrycznego i gazowego (k. 16, 18 akt osobowych – koperta – k. 27 a.s.).

Jeśli natomiast chodzi o okres pracy od 17 listopada 1982 r. do 30 stycznia 1986 r.
w Rejonie (...) Zakład Nr (...) W., P., Sąd odwoławczy zwraca uwagę, że M. Z. podjął zatrudnienie w ww. zakładzie pracy na skutek wyrażenia przez Samodzielny Oddział (...) przy (...) Zakładach (...) w B. zgody na przejście pracownika (k. 19 akt osobowych – koperta – k. 27 a.s.). Ubezpieczony został skierowany na badania lekarskie
w celu przyjęcia do pracy w charakterze spawacza (k. 11 akt osobowych), jednakże umowa
o pracę wymienia stanowisko ślusarza (k. 36 akt osobowych). Z dokumentacji osobowej ubezpieczonego wynika, iż w początkowym okresie zatrudnienia wykonywał on pracę ślusarza. Angażem z dnia 29 sierpnia 1983 r. M. Z. przeniesiono z dniem
1 września 1983 r. ze stanowiska ślusarza na stanowisko spawacza. W ocenie Sądu odwoławczego okres od dnia 1 września 1983 r. do dnia 31 stycznia 1986 r. należy zatem wliczyć ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Zakwalifikowanie w postępowaniu apelacyjnym do stażu pracy w warunkach szczególnych M. Z. ww. okresów zatrudnienia – od dnia 10 października 1980 r. do dnia 16 listopada 1982 r. (2 lata, 1 miesiąc i 6 dni) oraz od dnia 1 września 1983 r. do dnia 31 stycznia 1986 r. (2 lata i 5 miesięcy), obok okresów zatrudnienia zakwalifikowanych jako okresy pracy w warunkach szczególnych przez Sąd I instancji
(w wymiarze 14 lat i 6 miesięcy) pozwala na uznanie, iż spełniona została przesłanka przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury wcześniejszej w postaci legitymowania się
15 latami pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzająca go decyzję organu rentowego i przyznał M. Z. u prawo do emerytury od dnia 1 listopada 2013 r., jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Jednocześnie Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,
o czym orzekł, jak w pkt 2 sentencji wyroku.

Zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie ustalenia prawa do świadczenia
lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Przez wyjaśnienie „ostatniej niezbędnej okoliczności” trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wydanie
przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia
w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności,
gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia oznacza, że opóźnienie
w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni
i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 159/04, OSNP nr 19/2005, poz. 308). Wydanie jednak błędnej decyzji w sytuacji, gdy organ rentowy nie dysponował wystarczającym materiałem dowodowym pozwalającym na ustalenie prawa wnioskodawcy do żądanego świadczenia, nie skutkuje obciążeniem organu odpowiedzialnością z tego tytułu. Skoro zatem w niniejszej sprawie do ustalenia prawa wnioskodawcy do emerytury doszło dopiero na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania sądowego, w szczególności na podstawie zeznań świ`1adków, niedopuszczalnych w postępowaniu przed organem rentowym, Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności pozwanego organu rentowego
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.