Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 października 2015 r. w S.

sprawy E. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania E. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 20 maja 2015 roku znak: ENS/25/039086159

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 maja 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił E. K. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił jedynie 12 lat, 3 miesiące i 22 dni pracy w warunkach szczególnych.

E. K. (1), reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury oraz o zasądzenie od organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Wniósł o uwzględnienie w jego stażu pracy w warunkach szczególnych dodatkowo okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) od dnia 1 czerwca 1974r. do dnia 26 stycznia 1975 r. na stanowisku spawacza - montera urządzeń rozdzielczych i stacyjnych oraz od 1 grudnia 1978 r. do 31 sierpnia 1980 r. na stanowiskach elektromontera – spawacza, a także okresu odbywania podczas tego zatrudnienia zasadniczej służby wojskowej od dnia 27 stycznia 1975 r. do 17 grudnia 1976 r. W tym zakresie odwołujący powołał się na jednolitą linię orzeczniczą sądów, aprobującą zaliczanie okresu służby wojskowej do okresu pracy w warunkach szczególnych, a w szczególności na uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., sygn. akt II UZP 6/13.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji. Odnośnie okresu zatrudnienia, którego uwzględnienia w stażu pracy w warunkach szczególnych domaga się ubezpieczony organ rentowy wskazał, że brak jest takiej możliwości, gdyż w spornych okresach ubezpieczony wykonywał pracę na równoległych stanowiskach określonych w obrębie dwóch różnych działów zarządzenia resortowego. W konsekwencji, wobec uznania, że ubezpieczony przed powołaniem do służby wojskowej nie pracował na stanowiskach pracy wskazanych jako prace w warunkach szczególnych, brak jest również podstaw do zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu służby wojskowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. K. (1) urodził się w dniu (...) Jego łączny staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosił 25 lat, 4 miesiące i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Ubezpieczony nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego

W dniu 15 maja 2015 r. złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek o emeryturę - k. 1-8 plik II akt rentowych;

- karta przebiegu zatrudnienia - k. 30 plik II akt rentowych.

W okresie od 1 sierpnia 1973 r. do 31 grudnia 1983 r. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...).

W dniu 4 maja 2015 r. pracodawca (...) SA (dawniej Zakład (...)) wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W dokumencie tym wskazano, iż E. K. (1) wykonywał na rzecz tego przedsiębiorstwa pracę w warunkach szczególnych w okresach:

1.  od 1 listopada 1973 r. do 31 maja 1974 r. na stanowisku elektromontera urządzeń stacyjnych wymienionym w wykazie A dział II poz. 1 pkt 18;

2.  od 1 czerwca 1974 r. do 16 stycznia 1977 r. na stanowisku spawacza – montera urządzeń stacyjnych odpowiadającym stanowiskom wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 12 pkt 10 oraz w wykazie A dział II poz. 1 pkt 18;

3.  od 17 stycznia 1977 r. do 30 listopada 1978 r. na stanowisku elektromontera urządzeń stacyjnych wymienionym w wykazie A dział II poz. 1 pkt 18;

4.  od 1 grudnia 1978 r. do 31 sierpnia 1980 r. na stanowisku elektromonter -spawacz –odpowiadającym stanowiskom wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 12 pkt 10 (spawacz elektryczny) oraz w wykazie A dział II poz. 1 pkt 31 (monter sieci energetycznych);

5.  od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1983 r. na stanowisku elektromontera urządzeń rozdzielczych i stacyjnych wymienionym w wykazie A dział II poz. 1 pkt 18

6.  wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983 r. w sprawie określania stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r.

W czasie tego zatrudnienia E. K. dwukrotnie (w styczniu 1981r. oraz w grudniu 1983r.) był przez jeden dzień nieobecny w pracy, przy czym nieobecność ta została przez pracodawcę uznana za usprawiedliwioną niepłatną.

Niesporne, a nadto dowody:

- świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 4.05.2015 r. – k. 15-16 plik II akt rentowych;

- świadectwo pracy – k. 8 plik (...);

- zeznania ubezpieczonego w wersji elektronicznej.

Podczas zatrudnienia w Zakładzie (...) w okresie od 27 stycznia 1975 r. do 17 grudnia 1976 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową, w tym w okresie od 24.03.1975 r. do 17.12.1976 r. w kompanii instalacji elektrycznych na stanowisku montera kabli energetycznych. Zwolniony z pracy celem podjęcia służby został w dniu 24 stycznia 1975 r. Po zakończeniu służby pracę podjął z dniem 17 stycznia 1977 r.

Dowody:

- książeczka wojskowa – k. 4-5 plik (...);

- zaświadczenie Rp-7 – k. 9 plik (...);

- zaświadczenie (...) z 22.01.2014 r. – k. 12 akt sprawy;

- wniosek o ponowne zatrudnienia z 12.01.1977 r. – k. 13 akt sprawy;

- karty obiegowe zmiany – k. 14-15 akt sprawy;

- umowa o pracę z 17.01.1977 r. – k. 16-17 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego - w wersji elektronicznej.

W okresie od 2 stycznia 1984 r. do 31 marca 1992 r. E. K. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Kombinacie Państwowych Gospodarstw Rolnych P. z siedzibą w U. – Grupa (...) na stanowisku elektryka.

W dniu 23 czerwca 1988 r. ubezpieczony uzyskał zaświadczenie kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych do 1kv.

Niesporne, a nadto dowody:

- świadectwo pracy – k. 10 plik (...);

- dokumentacja w aktach osobowych ubezpieczonego – koperta k. 35 akt sprawy, w szczególności zaświadczenie kwalifikacyjne.

W okresie od 1 czerwca 1992 r. i nadal ubezpieczony jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A. W dniu 29 października 1992 r. korzystał z urlopu bezpłatnego.

Pracodawca zaliczył ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia od 1 czerwca 1992 r. do 31 grudnia 2008 r., wystawiając mu w dniu 15 maja 2015 roku świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Niesporne, a nadto dowody: zaświadczenie – k. 14 plik II akt rentowych

- zaświadczenie Rp-7 – k. 15 plik (...)

- świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 15.05.2015 r. – k. 17 plik II akt rentowych

Organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję uwzględnił w stażu ubezpieczeniowym E. K. (1) w warunkach szczególnych następujące okresy zatrudnienia w Zakładzie (...):

- od 1 listopada 1973 r. do 31 maja 1974 r.

- od 17 stycznia 1977 r. do 30 listopada 1978 r.

- od 1 września 1980 r. do 2 stycznia 1981 r.,

- od 4 stycznia 1981 r. do 1 grudnia 1983 r.

- od 3 grudnia 1983 r. do 31 grudnia 1983 r.,

- od 1 czerwca 1992 r. do 28 października 1992 r.

- od 30 października 1992 r. do 31 grudnia 1998 r.,

co dało łącznie 12 lat 10 miesięcy i 4 dni pracy w warunkach szczególnych.

Niesporne, a nadto dowody:

- świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach – k. 8 plik I akt rentowych;

- raport z ustalenia uprawnień do świadczenia - k. 15-18 plik I akt rentowych.

Sąd zważył, co następuje :

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 24 ust. 1b pkt 20 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015r., poz. 748 z późn. zm.; dalej jako: ustawa emerytalna) - mężczyznom urodzonym po dniu 30 września 1953 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 67 lat, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

W myśl przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

W ust. 2 wskazano, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W ocenie sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, na gruncie brzmienia przytoczonych powyżej przepisów, należało uznać, że w ustalonym stanie faktycznym decyzja organu rentowego odmawiająca ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury była prawidłowa. W sprawie bezspornym wprawdzie pozostawało, iż E. K. osiągnął wiek emerytalny uprawniający go do skorzystania z wcześniejszej emerytury, a ponadto nie przystąpił do OFE oraz wykazał posiadanie co najmniej 25 letniego ogólnego stażu pracy na dzień 1.01.1999 r., to jednak nie wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych wynoszącego co najmniej 15 lat.

E. K. domagał się w niniejszym postępowaniu doliczenia do jego stażu pracy w warunkach szczególnych dodatkowo okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) od 1 czerwca 1974 r. do 26 stycznia 1975 r. na stanowisku spawacza - montera urządzeń rozdzielczych i stacyjnych oraz od 1 grudnia 1978 r. do 31 sierpnia 1980 r. - na stanowiskach elektromontera – spawacza, a nadto okresu odbywania podczas tego zatrudnienia zasadniczej służby wojskowej od dnia 27 stycznia 1975 r. do 17 grudnia 1976 r.

W ocenie sądu zasadne okazało się wyłącznie żądanie ubezpieczonego doliczenia do jego stażu pracy w warunkach szczególnych dodatkowo okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) od dnia 1 czerwca 1974 r. do dnia 26 stycznia 1975 r. na stanowisku spawacza - montera urządzeń rozdzielczych i stacyjnych oraz od 1 grudnia 1978 r. do 31 sierpnia 1980 r. na stanowiskach elektromontera – spawacza.

W myśl przepisu § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych powyższą normą stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. E. K. na dowód wykonywania pracy w warunkach szczególnych przedłożył wystawione bezpośrednio przez pracodawcę świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym pracodawca potwierdził, że podczas zatrudnienia w (...) SA (dawniej Zakład (...)) wykonywał na rzecz tego przedsiębiorstwa pracę w warunkach szczególnych m.in. w okresach: od 1 czerwca 1974 r. do 16 stycznia 1977 r. na stanowisku spawacza – montera urządzeń stacyjnych odpowiadającym stanowiskom wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 12 pkt 10 (spawacz elektryczny) oraz w wykazie A dział II poz. 1 pkt 18 (elektromonter urządzeń rozdzielczych i stacyjnych) oraz od 1 grudnia 1978 r. do 31 sierpnia 1980 r. na stanowisku elektromonter -spawacz –odpowiadającym stanowiskom wymienionym w wykazie A dział XIV poz. 12 pkt 10 (spawacz elektryczny) oraz w wykazie A dział II poz. 1 pkt 31 (monter sieci energetycznych).

W świetle treści świadectwa pracy w warunkach szczególnych w ocenie sądu nie powinno budzić żadnych wątpliwości, że w spornych okresach E. K. (1) wykonywał pracę w warunkach szczególnych uprawniającą do otrzymania wcześniejszej emerytury. W ww. okresach ubezpieczony wykonywał bowiem – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – równocześnie prace spawacza elektrycznego i elektromontera urządzeń rozdzielczych i stacyjnych (od 1 czerwca 1974 r. do 16 stycznia 1977 r. na stanowisku spawacza – montera urządzeń stacyjnych) oraz spawacza elektrycznego i montera sieci energetycznych ( od 1 grudnia 1978 r. do 31 sierpnia 1980 r. na stanowisku elektromonter -spawacz), a zatem dwa rodzaje prac wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do wskazanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku. W tym miejscu - mając na uwadze stanowisko organu rentowego który rozstrzygnięcie oparł na założeniu o konieczności odrębnej kwalifikacji każdego rodzaju pracy w szczególnych warunkach, czyli tylko jako montera urządzeń stacyjnych, albo tylko jako spawacza elektrycznego - trzeba podkreślić, że pracownik, który u jednego pracodawcy w tym samym czasie (okresie) wykonywał różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach (wymienione w załączniku do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - wykaz A), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie powinien być pozbawiony uprawnienia do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy emerytalnej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 r., II UK 103/11). Organ rentowy tymczasem błędnie nie zważył na taki aspekt wykładni i zastosowania przepisów o pracy w szczególnych warunkach, przyjmując iż sama zmienność i różnorodność prac wykluczała ustalenie pracy w szczególnych warunkach w poszczególnych okresach.

W wyniku tak poczynionych ustaleń faktycznych i na tle dokonanych rozważań prawnych, koniecznym było uznanie – przy wzięciu pod uwagę zasad doświadczenia życiowego oraz logiki – iż ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych również w zakwestionowanych przez organ rentowy okresach zatrudnienia od dnia 1 czerwca 1974 r. do dnia 26 stycznia 1975 r. na stanowisku spawacza - montera urządzeń rozdzielczych i stacyjnych oraz od 1 grudnia 1978 r. do 31 sierpnia 1980 r. na stanowiskach elektromontera – spawacza. Nie było więc potrzeby przeprowadzania w toku postępowania dowodu z zeznań zawnioskowanych w odwołaniu świadków A. K. i M. T., jako okoliczności, które miały być wykazane ich zeznaniami zostały już dostatecznie wyjaśnione przy pomocy dowodów z dokumentów (art. 217 § 3 k.p.c.).

Powyższe okazało się jednak niewystarczające do wydania rozstrzygnięcia zgodnego z wnioskiem ubezpieczonego. Nawet bowiem przy przyjęciu, że w okresie od 1 czerwca 1974 r. do 26 stycznia 1975 r. oraz od 1 grudnia 1978 r. do 31 sierpnia 1980 r. ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych, nadal legitymował się on bowiem jedynie 14 latami, 8 miesiącami i 18 dniami pracy w warunkach szczególnych zamiast wymaganych przepisami 15 lat.

W ocenie sądu brak było podstaw do ewentualnego uzupełnienia tego okresu o okres zatrudnienia ubezpieczonego od 2 stycznia 1984 r. do 31 marca 1992 r. w Kombinacie Państwowych Gospodarstw Rolnych P. z/s/ w U. – Grupa (...) na stanowisku elektryka (ubezpieczony nie zgłaszał takiego żądania, jednak sąd przeprowadził w tym zakresie postępowanie z urzędu).

W tym zakresie trzeba wskazać, iż rodzaje prac zaliczanych do prac wykonywanych w szczególnych warunkach ustala się na podstawie powołanego już wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, który w załączniku A w działach od I do XIV wymienia rodzaje prac, które są pracą w warunkach szczególnych, czyli pracą, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma przy tym istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska; istotny jest natomiast rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to bowiem praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 roku, sygn. II UK 21/10). Decydującą rolę przy analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod jedną z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10).

W załączniku A w dziale II, odnoszącym się do prac wykonywanych „w energetyce” wymieniono „prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych”.

W tym miejscu należy odnieść się także do kwestii relacji zarządzeń resortowych, wydawanych przez poszczególnych ministrów do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 218/09 wskazał, że wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach, w szczególności jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową. Sąd Okręgowy podziela powyższy pogląd Sądu Najwyższego.

W tym kontekście na uwagę zasługuje więc okoliczność, że w wykazie B dziale II stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach (Dz. Urz. (...) 2/88/poz.4) prace w energetyce wymienione są: w poz. 1 - Prace przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych:

1. elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych

2. elektromonter linii napowietrznych niskich i średnich napięć

3. elektromonter linii napowietrznych wysokich napięć

4. elektromonter aparatury, automatyki i układów pomiarowych kodów i turbin

5. elektromonter instalacji elektrycznych przemysłowych

6. elektromonter obwodów wtórnych

7. elektromonter pomiarów i automatyki zabezpieczeniowej na wszystkich rodzajach napięć

8. elektromonter urządzeń rozdzielczych i stacyjnych

9. elektroenergetyk elektrowni cieplnych

10. elektroenergetyk pomiarów i zabezpieczeń

11. elektroenergetyk nastawni

12. monter urządzeń ciepłowniczych

Właściwy minister określił zatem, co do których konkretne stanowisk pracy istnieje domniemanie, że praca na tych stanowiskach jest pracą wykonywaną w warunkach szczególnych. Skoro więc nie wszystkie nawet stanowiska pracy robotnicze przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych są uznawane za wykonywane w szczególnych warunkach to praca elektryka – jaką wykonywał E. K. w czasie zatrudnienia w Kombinacie Państwowych Gospodarstw Rolnych P. z/s/ w U. – Grupa (...) nie mogła zostać uznana za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach, jako niewymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Wreszcie, sąd uznał, iż okres odbytej przez skarżącego zasadniczej służby wojskowej (od 27 stycznia 1975 r. do 17 grudnia 1976 r.) nie może zostać zaliczony do pracy w szczególnych warunkach.

W tym miejscu podkreślenia wymaga, że na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach pracy, prawo do przejścia na emeryturę w wieku obniżonym przysługuje wyłącznie osobom wykonującym pracę w warunkach szczególnych w ramach pracowniczego zatrudnienia. Wynika to z treści przepisu art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej, który określając krąg podmiotów predysponowanych do omawianego świadczenia wskazuje na ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., będących pracownikami o jakich traktują ust. 2-3, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Powołane unormowanie należy rozumieć w ten sposób, iż prawo do emerytury z obniżonego wieku uzyskują ubezpieczeni, którzy w ramach pracowniczego stosunku zatrudnienia wykonywali prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez wymagany okres czasu, a nadto spełniają pozostałe kryteria kwalifikacyjne wymienione w przepisach, do jakich odsyła ust. 4 tegoż artykułu. Użycie określenia "będącymi pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze", zdaniem sądu oznacza bowiem to, że zainteresowany musi wykazać okresy pracy w tych warunkach i charakterze, w których to okresach był on pracownikiem.

Mając na uwadze meritum sporu, sąd orzekający zwrócił zatem uwagę, że prawa i obowiązki żołnierzy pełniących zasadniczą służbę wojskową są uregulowane w odmienny sposób niż prawa i obowiązki pracowników. To zróżnicowanie nie pozwala na zastosowanie do żołnierza pełniącego zasadniczą służbę wojskową tych przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych, które pomimo dążenia ustawodawcy do pewnej unifikacji uprawnień ubezpieczonych odnoszą się tylko do pracowników (osób pozostających w stosunku pracy). W uzasadnieniu wyroku z dnia 21 października 2009 r. I UK 115/09, Sąd Najwyższy wskazał, że zróżnicowanie prawa do emerytury w wieku niższym niż ogólny wiek emerytalny, w zależności od tego czy praca jest (była) wykonywana w ramach stosunku pracy, czy też na podstawie innych stosunków prawnych, w obszarze prawa pracy ma charakter elementarny i wiąże się ze szczególnymi cechami stosunku pracy, które jakościowo odróżniają go od innych stosunków prawnych, w tym także i takich, w ramach których świadczona jest praca. Zanegowanie zasadniczej odrębności stosunków pracy wśród różnych stosunków prawnych, w ramach których wykonywana jest praca, w istocie prowadziłoby do przekreślenia odrębności prawa pracy jako osobnej gałęzi prawa. Zdaniem Sądu Najwyższego trzeba więc przyjąć, że stosunek pracy i praca świadczona w jego ramach uzasadniają szczególne uregulowanie sytuacji osób będących pracownikami, które ją świadczą, i ograniczenie prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na wykonywanie zatrudnienia tylko w tym charakterze - pracownika. Status pracownika (stosunek pracy) stanowi cechę relewantną, która daje podstawę wyodrębnienia określonej grupy osób (właśnie pracowników) i usprawiedliwia inne ich traktowanie w regulacjach prawa pracy aniżeli osób, które statusu takiego nie mają, choć mogą również wykonywać pracę w ramach określonego stosunku prawnego (zatrudnienia). Ten punkt widzenia znajduje również wyraz i jest uzasadniony na gruncie unormowań prawa ubezpieczeń społecznych, które - chociaż swoimi uregulowaniami obejmuje nie tylko pracowników jako osoby ubezpieczone - w licznych przypadkach właśnie stosunek pracy traktuje w sposób szczególny. Wynikające stąd pewne zróżnicowanie sytuacji prawnej ubezpieczonych powoduje odstąpienie od zasady równego traktowania ubezpieczonych (z pracowniczych i niepracowniczych tytułów), chyba że za tym przemawiają w sposób wyraźny i zdecydowany szczególne racje. Racji takich trudno wszakże doszukać się w sytuacji stanowiącej przedmiot rozstrzyganej sprawy. W ocenie dopuszczalności wynikającego z unormowań ustawy emerytalnych zróżnicowania uprawnień ubezpieczonych nie można pominąć tego, że w dużej mierze stanowi ono konsekwencję wcześniej istniejących mocno zaakcentowanych różnic między pracowniczym i poza pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, które wyrażały się zwłaszcza w szczególnym ukształtowaniu wysokości i zasad opłacania składek na to ubezpieczenie, w zależności od tego czy ubezpieczony wykonywał pracę jako pracownik, czy też jako inna osoba zatrudniona i że ze świadomością tego ustawodawca w przepisach dotyczących wcześniejszej emerytury ukształtował prawo do niej, wiążąc je jedynie z osobami zatrudnionymi w ramach stosunku pracy (pracownikami). W ocenie tej nie można abstrahować także od tego, że unormowanie to wprowadza jedynie odstępstwo od zasad ogólnych określających przesłanki nabycia prawa do emerytury, co usprawiedliwia większy liberalizm w podejściu do kwestii różnicowania przyjmowanych rozwiązań w tym zakresie.

W konsekwencji – skoro niespornym w sprawie było, że ubezpieczonego we wskazywanych okresach nie łączyła z Jednostką Wojskową, w której pełnił zasadniczą służbę wojskową umowa o pracę - w analizowanym przypadku nie można było przyjąć, że pełnienie tejże służby było równoznaczne z wykonywaniem przez niego pracy w ramach pracowniczego stosunku zatrudnienia. Sąd zwrócił w tym miejscu uwagę, że nawiązanie stosunku pracy zobowiązuje pracownika do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz i pod kierunkiem pracodawcy, z czego wynikają tzw. konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych. Są to: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia. W spornym okresie ubezpieczony takiej pracy nie świadczył.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie rozstrzygając o braku możliwości zaliczenia okresu odbytej przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych podzielił argumentację prawną zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7.12.2010 r. I UK 203/10 i w postanowieniu tegoż sądu z 20.4.2011 r., I UK 32/11 (niepubl.), z których wynika, że bez szczególnych regulacji lub uwarunkowań, okres zasadniczej służby wojskowej nie podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, od którego zależy prawo do wcześniejszej emerytury. Sąd Najwyższy w orzeczeniach tych zauważył, że wcześniejsza emerytura jest świadczeniem szczególnym, wyjątkowym, a zatem zamknięty katalog prac w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach wyłącza wykładnię rozszerzającą. W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. brak jest pozytywnej regulacji, wskazującej że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W rozporządzeniu tym ujęto jedynie okres służby żołnierzy zawodowych (§ 10, podobnie jak w ustawie emerytalnej z 1998 r. – w art. 32 ust. 3 pkt 6). Podobnie należy odczytywać też stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w wyroku z 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, w którym nie bez racji, na tle podobnego problemu żołnierzy wojskowej służby nadterminowej, SN zauważył, że wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych "instytucją" wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia. Zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego rozszerzania w procesie stosowania prawa. Możliwość odstępstwa od zasady powszechnej - zwłaszcza ze względu na przesłankę szczególnego charakteru zatrudnienia - pozostaje atrybutem władzy ustawodawczej, a nie sądowniczej.

Nie uszło przy tym uwadze sądu, że aktualnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego zdaje się przeważać stanowisko co do zasady korzystne dla ubezpieczonego. W ocenie sądu w analizowanym przypadku brak było jednak podstaw do przyjęcia, że zastosowanie w niniejszej sprawie miała linia orzecznictwa Sądu Najwyższego dotycząca możliwości zaliczania do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym okresów pełnienia zasadniczej służby wojskowej, a w szczególności uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r. II UZP 6/13, na którą powołuje się ubezpieczony.

Sąd zwrócił bowiem uwagę, że w uchwale tej Sąd Najwyższy przyjął wyłącznie, że do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku zgodnie z art.184 w związku z art.32 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zalicza się czas odbywania zasadniczej służby wojskowej w oparciu o art. 108 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP z 1967 r. w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974 r. Z uchwały tej nie wynika zatem, że każda zasadnicza służba wojskowa jest okresem uprawniającym do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej. Komentowana uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego jednoznacznie, na korzyść ubezpieczonych rozstrzyga wątpliwości prawne wyłącznie w przedmiocie zaliczania zasadniczej służby wojskowej – odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP z 1967 r. w brzmieniu obowiązującym od dnia 29 listopada 1967 r. do 31 grudnia 1974 r. Ze stanowiskiem tym – w wyrażonym w uchwale w zakresie – sąd orzekający w niniejszej sprawie nie zamierza polemizować, a to mając na uwadze niewątpliwą wagę tego rodzaju uchwał oraz autorytet powiększonego składu Sądu Najwyższego.

W niniejszej sprawie jednak E. K. rozpoczął odbywanie zasadniczej służby wojskowej już po dniu 31 grudnia 1974 r. Z tego powodu w ocenie sądu orzekającego w niniejszej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, że rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego zawarte w omawianej uchwale odnosi się wprost do sytuacji ubezpieczonego.

W konsekwencji sąd orzekający w niniejszej sprawie uznał, że możliwe było dokonanie przez sąd samodzielnej oceny w zakresie możliwości zaliczenia okresu odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej w latach 1975-1976 do stażu pracy w warunkach szczególnych, od którego zależy prawo do wcześniejszej emerytury. Ocena ta okazała się niekorzystna dla ubezpieczonego.

Mając na uwadze powyższe, odwołanie oddalono, o czym orzeczono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.