Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 listopada 2012 r. powódka (...) Spółka Akcyjna wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych A. M., G. Z. na jej rzecz kwoty 5449,24 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że jest następcą prawnym (...) w W., co nastąpiło wobec przekształcenia się ww. przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną pod firmą (...) Spółka Akcyjna – w trybie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, a następnie w wyniku połączenia spółek w trybie art. 492 par. 1 pkt 2 ustawy kodeks spółek handlowych powstała spółka (...) S.A., po czym doszło do zmiany firmy spółki na (...) S.A., która to w związku z powyższym weszła w całość praw i obowiązków swoich poprzedników prawnych.

Powódka wskazała, iż przed Sądem Rejonowym dla Warszawy toczyło się postępowania w sprawie VIII GNc 1588/08 z powództwa P. (...) w W. przeciwko (...) sp. z o.o. w W., zakończone wydaniem przez Sąd Rejonowy nakazu zapłaty
z dnia 17 marca 2008 r. Dysponując tytułem wykonawczym spółka powodowa wszczęła przeciwko dłużnikowi (...) sp. z o.o. postępowanie egzekucyjne (sygn. akt KM 555/08), które jednak zostało umorzone wobec stwierdzenia przez komornika bezskuteczności egzekucji.

Ponadto powódka wskazała, iż w czasie kiedy powstały zobowiązania spółki (...) sp. z o.o. pozwani pełnili funkcje członków zarządu. Swoje roszczenie powódka oparła o przepis art. 299 par. 1 kodeksu spółek handlowych.

Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W. VIII Wydział Gospodarczy w dniu
6 grudnia 2012 roku wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, orzekając zgodnie z żądaniem pozwu. Nakaz zapłaty wobec A. M. uprawomocnił się.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany G. Z. zaskarżył w całości nakaz zapłaty i wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc zarzut przedawnienia zgłoszonego roszczenia z uwagi na upływ 3- letniego terminu licząc od dnia, w którym powódka dowiedziała się o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce (...) sp. z o.o. Pozwany wskazał, iż termin przedawnienia rozpoczął bieg już w momencie, gdy komornik przeprowadził czynność wysłuchania wierzyciela przed umorzeniem egzekucji, a nie dopiero w momencie wydania postanowienia przez komornika w ww. zakresie (k.39).

W uzasadnieniu sprzeciwu od nakazu zapłaty powołano się również na art. 299 par. 2 pkt 2 ksh, wskazując, iż pozwany zrezygnował z członkostwa w zarządzie w dniu 1 lipca 2008 r.,
a w okresie sprawowania przez pozwanego funkcji w zarządzie spółki nie było podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub o przeprowadzenie postępowania upadłościowego, tym samym pozwany nie może ponosić odpowiedzialności za niezgłoszenie takiego wniosku. Pozwany załączył dokumenty finansowe spółki oraz opinię biegłego wykazujące stan z połowy roku 2008. Ponadto pozwany wskazał, iż spółce (...) sp. z o.o. z siedzibą
w W. przysługiwały należności od (...),
w wysokości ok. 70.000,00 zł, które jednak do końca roku 2007 nie zostały wyegzekwowane, ponieważ ich egzekucja była uzależniona od zakończenia postępowania karnego toczącego się przeciwko dyrekcji (...) (k. 41). Pozwany wskazał, iż sytuacja finansowa spółki po dniu 1 lipca 2008 r. nie jest mu znana.

Na dalszym etapie procesu pozwany skupił się na podnoszeniu zarzutu przedawnienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka, jest następcą prawnym (...) w W., co nastąpiło wobec przekształcenia się ww. przedsiębiorstwa
w spółkę akcyjną pod firmą (...) Spółka Akcyjna – w trybie ustawy
o komercjalizacji i prywatyzacji, a następnie w wyniku połączenia spółek w trybie art. 492 par. 1 pkt 2 ustawy kodeks spółek handlowych powstała spółka (...) S.A., po czym doszło do zmiany firmy spółki na (...) S.A., która to
w związku z powyższym weszła w całość praw i obowiązków swoich poprzedników prawnych (okoliczność bezsporna, wydruk z KRS – k. 6-9).

Sąd Rejonowy dla Warszawy w sprawie VIII GNc 1588/08 z powództwa P. (...) w W. przeciwko (...) sp. z o.o. w W. wydał w dniu 17 marca 2008 r. nakaz zapłaty opiewający na kwotę 2.918, 34 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 lutego 2008 r. oraz koszty procesu w kwocie 717 zł (nakaz zapłaty – k. 10)

Pozwany G. Z. pełnił funkcję w zarządzie spółki (...) Sp. z o.o. od początku tj. 25 lutego 2004 r., początkowo jako członek, następnie jako prezes zarządu. W dniu 1 lipca 2008 r. złożył rezygnację z funkcji prezesa Zarządu. W rejestrze wpisany był do dnia 01 grudnia 2008 r. (wydruk z KRS – k. 15-16).

Spółka (...). Sp. z o.o. nie spłaciła zobowiązań względem powódki.

Dysponując tytułem wykonawczym powodowa spółka wszczęła w dniu 28 maja 2008 r. przeciwko dłużnikowi (...) sp. z o.o. w W. postępowanie egzekucyjne (sygn. akt KM 555/08). W toku postepowania nie udało się wyegzekwować należności przysługujących powódce.

W dniu 12 marca 2009 r. miało miejsce wysłuchanie wierzyciela przed umorzeniem egzekucji. Komornik wskazał, że nie udało się ustalić majątku dłużnika, a zatem postępowanie egzekucyjne będzie umorzone. Komornik zakreślił wierzycielowi 7-dniowy termin na podjęcie działań zmierzających do wyjawienia majątku dłużnika. Nie wiadomo, w jakiej dacie wierzyciel dowiedział się o treści protokołu. Brak na nim podpisu wierzyciela, wskazującego, że był on obecny przy jego sporządzaniu, brak także informacji o doręczeniu.

W dniu 1 października 2009 r. nowy pełnomocnik wierzyciela zwrócił się do Komornika o poszukiwanie majątku dłużnika, wskazując, że uiścił opłaty na poczet poszukiwań.

Dowód: dokumenty znajdujące się w aktach egzekucyjnych KM 555/2008.

Postanowieniem z dnia 19 listopada 2009 r., doręczonym powódce w dniu 24 listopada 2009 r. Komornik sądowy przy SR dla Warszawy Śródmieścia B. M. umorzył postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji (odpis postanowienia – k. 10 verte).

W dniu 22 września 2011 r. powódka wezwała obu pozwanych do zapłaty kwoty 2918, 34 zł, skapitalizowanych odsetek za okres do dnia 22 września 2011 r. w kwocie 1318, 50 zł, kosztów procesu – 717 zł, kosztów poniesionych w postępowaniu egzekucyjnym (150 zł + 166,78 zł) oraz 17 zł opłaty skarbowej. Wezwanie pozwany G. Z. odebrał osobiście 29 września 2011 r. Nie zareagował na nie. (wezwanie z potwierdzeniem odbioru – k. 18-20).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności bezspornych i dowodów w postaci dokumentów powołanych powyżej. Sąd obdarzył wiarą wszystkie zgromadzone w aktach sprawy dokumenty
i fotokopie dokumentów, nie znajdując podstaw, by kwestionować ich autentyczność czy też prawdziwość zawartych z nich treści. Dodatkowo Sąd zapoznawał się z aktami sprawy komorniczej o sygnaturze KM 555/08 i część ustaleń poczynił na podstawie dokumentów znajdujących się w tych aktach.

Spór między stronami koncentrował się wokół kwestii: czy wierzytelność na dzień złożenia pozwu przed powódkę nie uległa przedawnieniu, a dalszej części dotyczył zagadnień prawnych – czy pozwani ponoszą odpowiedzialność na zasadzie art. 299 k.s.h.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z brzmieniem art. 299 par. 1 ksh, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Tym samym, na gruncie przywołanego przepisu przesłankami odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki są: po pierwsze - istnienie określonego zobowiązania w czasie, kiedy określona osoba była członkiem zarządu spółki, po drugie - bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania.

Jak powyżej nadmieniono, pierwszą przesłanką odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki jest pełnienie funkcji członka zarządu spółki w czasie, kiedy powstało zobowiązanie, którego egzekucja okazała się później bezskuteczna. Należy w związku z tym a contrario przyjąć, że jeżeli w momencie powstania zobowiązania, określona osoba nie sprawowała już mandatu członka zarządu spółki, to wówczas osoba ta nie ponosi odpowiedzialności w oparciu o art. 299 par. 1 ksh za te zobowiązania spółki, które powstały po jej odwołaniu, bowiem z chwilą odwołania traci ona prawo prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania. Dla ustalenia zakresu czasowej odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki nie ma zatem znaczenia moment wykreślenia członka zarządu z Krajowego Rejestru Sądowego, gdyż utrata uprawnień do reprezentowania spółki i prowadzenia jej spraw następuje już z chwilą podjęcia uchwały o odwołaniu członka zarządu.

Wymaga w tym miejscu zaakcentowania, że w przepisie art. 299 par. 1 ksh ustawodawca posługuje się pojęciem „zobowiązania”, nie zaś pojęciem „długi” czy też „niespełnione świadczenia spółki”. Należy uznać, że jest to zabieg celowy i świadomy, który znajduje uzasadnienie w tym, że wystąpienie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, o które powinien był wystąpić członek zarządu w celu zapobieżenia bezskuteczności egzekucji, powoduje – zgodnie z art. 91 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze – wymagalność wszystkich zobowiązań spółki. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 11 lutego 2010 r., sygn. akt I CSK 269/09, stwierdzając, że: „Przepis art. 299 k.s.h. nie określa odpowiedzialności członków zarządu jako odpowiedzialności za dług spółki czy za niespełnione świadczenia wynikające z zobowiązania spółki, lecz jako odpowiedzialność "za zobowiązania" spółki. Oznacza to, że stosownie do wymienionego przepisu odpowiedzialność ponoszą osoby będące członkami zarządu spółki w czasie istnienia zobowiązania, a ściślej rzecz ujmując - w czasie istnienia podstawy tego zobowiązania.

Zobowiązanie spółki (...). Sp. z o.o. względem powódki powstało w 2008 r., na dzień 29 lutego 2008 r. było już wymagalne, o czym świadczy początkowa data odsetek wynikająca z nakazu zapłaty. Nakaz zapłaty został wydany w dniu 17 marca 2008 r. We wszystkich tych momentach pozwany G. Z. był członkiem Zarządu dłużnej spółki.

Kolejną przesłanką odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki jest bezskuteczność egzekucji w stosunku do spółki. Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki
z o.o. stwierdzona zostaje z reguły postanowieniem właściwego komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. i takie orzeczenie tego organu egzekucyjnego, jak wynika z ustaleń, zostało wydane (postanowienie – k. 10 verte). Tak też SN
w wyroku z dnia. 10.02.2011 r. IV CSK 335/10 , LEX nr 784972 – „Wystarczającym środkiem dowodowym, za pomocą którego wierzyciel może wykazać bezskuteczność egzekucji z majątku spółki przysługującej mu wierzytelności jest postanowienie komornika o umorzeniu postępowania (art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c.). Dokument ten stwierdza bowiem, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.”

Należy też wskazać, że zgodnie z powszechnie przyjmowanym w doktrynie i orzecznictwie stanowiskiem norma wyrażona w art. 299 par. 1 ksh ma charakter bezwzględnie obowiązujący,
o czym pośrednio świadczy brzmienie art. 299 par. 3 ksh. Tym samym niemożliwe jest wyłącznie odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki na gruncie art. 299 par. 1 ksh w drodze czynności prawnych dyspozytywnych, takich jak postanowienia umowne.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, że obaj pozwani byli członkami zarządu spółki w momencie powstania zobowiązania spółki względem powódki. Odsetki oraz koszty sądowe, które ponadto wymienia powódka, są, jako świadczenia uboczne w stosunku do świadczenia głównego objęte odpowiedzialnością członków zarządu na podstawie art. 299 par. 1 ksh. Pozwani są zobowiązani do ich uiszczenia bez względu na datę ich wymagalności, albowiem ich odpowiedzialność na gruncie przywołanego przepisu ma charakter gwarancyjny i obejmuje wszelkie roszczenia związane z dochodzeniem przez powódkę wierzytelności, której egzekucja okazała się bezskuteczna.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut przedawnienia roszczenia powódki. Nie można zgodzić się z pozwanym, że termin przedawnienia roszczenia powódki biegł od dnia, w którym komornik sądowy przeprowadził czynność wysłuchania wierzyciela przed umorzeniem egzekucji. Zwłaszcza, że sposób sporządzenia tego protokołu budzi wątpliwości sądu. Nie został on podpisany przez osoby uczestniczące w czynności, nie został też doręczony. Co prawda dla wykazania bezskuteczności egzekucji nie jest wymagane formalne zakończenie postępowania egzekucyjnego, jednak tylko wtedy, gdy na podstawie okoliczności sprawy jasne jest, że wierzytelność nie zostanie zaspokojona. Taka sytuacja – w ocenie Sądu - nie miała miejsca w niniejszej sprawie, nie było absolutnej pewności, że wierzytelność powódki nie zostanie zaspokojona choćby w części. Komornik wskazał protokole z dnia 12 marca 2009 r., że postępowanie będzie umorzone, ale jednocześnie poinstruował wierzyciela o możliwości zainicjowania wniosku o wyjawienie majątku. Trudno określić, co się działo do dnia umorzenia postępowania. Powódka nadal była zainteresowana kontynuowaniem postępowania egzekucyjnego, wpłaciła zaliczki na poszukiwanie majątku dłużnika i zwróciła się do Komornika o jego poszukiwanie. Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydane zostało dopiero w dniu 19 listopada 2009 r.

W wyroku z dnia 14 lipca 2010 r., V CSK 30/10 (www.sn.pl) Sąd Najwyższy wskazał: „bieg terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z art. 299§1 k.s.h. należy liczyć o dnia dowiedzenia się przez powoda o wydaniu postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, o ile z treści tego postanowienia wynika oczywisty brak majątku spółki na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego. Z tym bowiem dniem powód dopiero dowiaduje się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, ponieważ art. 442 ¹§1 k.c. wymaga objęcia świadomością wierzyciela spółki wszystkich elementów konstytutywnych roszczenia z art. 299§1 k.s.h., co następuje z momentem otrzymania takich informacji, które obiektywnie oceniając, w pełni uprawdopodabniają wystąpienie tych elementów.

Równocześnie wymaga odnotowania, że przepis art. 299 k.s.h. zawiera domniemanie winy członków zarządu za niespłacenie zobowiązania. Pozwani nie wykazali istnienia żadnej
z przesłanek egzoneracyjnych wymienionych w art. 299 par. 2 k.s.h. Wprawdzie pozwany G. Z. twierdził, że w dniu sprzedaży przez niego wszystkich udziałów, spółce przysługiwała wierzytelność względem Biura (...), toteż nie było podstaw do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, jednak twierdzenie to nie zostało w żaden sposób udowodnione.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 299 par. 1 kodeksu spółek handlowych, Sąd orzekł, jak w sentencji.

Tytułem kosztów procesu Sąd zasądził od pozwanego G. Z. kwotę 1490,00 zł, w tym kwotę 1286,00 zł solidarnie z A. M. – zgodnie z prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn. akt GNc 5650/12.