Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 08 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku w XV Wydziale Cywilnym

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. do SO Jarosław Matuszczak

Protokolant: sekr. sąd. Anna Gutowska - Czulik

po rozpoznaniu w dniu 08 lipca 2015 r. w Gdańsku,

na rozprawie,

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu (...)i Skarbowi Państwa - (...)

o zapłatę

I. oddala powództwo,

II. zasądza od powoda J. J. na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600,- zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

J. J. domagał się zasądzenia od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Sąd Rejonowy (...)i (...), kwoty 40.000,- złotych tytułem odszkodowania, kwoty 50.000,- złotych tytułem zadośćuczynienia i obciążenia pozwanych kosztami procesu.

Żądanie zapłaty od Skarbu Państwa uzasadnił przewlekłości postępowania w sprawie I C 1415/09 Sądu Rejonowego (...)oraz bezzasadnym oddaleniem jego skargi na przewlekłość postępowania przez (...). Powyższe miało wpływ na cierpienie psychiczne i fizyczne powoda i stanowiło jego lekceważące, instrumentalne traktowanie i wykorzystanie jego położenia w więzieniu, co z kolei spowodowało pogorszenie jego zdrowia. Przez to powód choruje i nie może właściwie funkcjonować w społeczeństwie. Kwota odszkodowania została wyliczona za wpływ postępowania na majątek powoda.

(pozew - k. 1 - 2)

W odpowiedzi na pozew z dnia 15.05.2015 r. zastępująca jednostki organizacyjne Skarbu Państwa Prokuratoria Generalna wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie zaprzeczył wszelkim okolicznościom faktycznym podnoszonym przez powoda i podniosła, że w toku postępowania wskazywanego przez powoda nie doszło do bezprawnych działań pozwanego. Wszelkie czynności pozwanych Sądów znajdowały one uzasadnienie w przepisach prawa.

Powód, nie wykazał, że działania Skarbu Państwa były bezprawne, wystąpiła szkoda i krzywda oraz, że zachodzi związek przyczynowy między nimi.

Bezzasadne jest również roszczenie powoda w zakresie, w jakim wywodzi je z naruszenia dóbr osobistych. Jego żądanie jest związane z wyłącznie subiektywnymi przeżyciami samego powoda, a do naruszenia dobra osobistego dochodzi gdy dane zachowanie budzi negatywną reakcję w społeczeństwie (koncepcja obiektywna naruszenia dobra osobistego).

(odpowiedź na pozew Skarbu Państwa - k. 238 - 239)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Przed Sądem Rejonowym (...)toczyło się postępowanie z powództwa J. J., zarejestrowane pod sygn. akt I C 1415/09.

W postępowaniu tym, w toku rozpoznawania skargi powoda na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez (...), zarejestrowanej pod sygn. akt S 160/10 nie stwierdzono zwłoki i skargę oddalono postanowieniem z dnia 14.01.2011 r.

Okoliczność bezsporna, nadto: pismo Z - cy Przewodniczącego III Wydziału Cywilnego z dnia 07.05.2015 r. - k. 139a

Sąd zważył, co następuje:

Ustalony stan faktyczny był bezsporny. Było to wynikiem przyznania przez osoby występujące po stronie pozwanej w charakterze współuczestników formalnych części okoliczności faktycznych wskazanych przez powoda oraz braku twierdzeń o faktach i inicjatywy dowodowej powoda.

Sąd pominął dowód z akt spraw S 160/10 i I C 1415/10, albowiem akta sprawy sądowej nie mogą stanowić dowodu jako jednorodna całość. Wynika to z tego, że stanowią jedynie zbiór różnego rodzaju dokumentów (urzędowych i prywatnych). W judykaturze od dawna ugruntowany jest pogląd, wynikający z treści art. 244 i 245 k.p.c., iż możliwe jest jedynie przeprowadzenie dowodu poszczególnych z dokumentów znajdujących się w aktach określonej sprawy (por. z wielu: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1999 r., sygn.. II CKN 798/97, LEX nr 50747)

Pozwany Skarb Państwa nie zakwestionował faktu, że wymienione w pozwie i przywołane w stanie faktycznym sprawy toczyły się z udziałem powoda, co czyniło tę okoliczność bezsporną. Zaprzeczenie bowiem wszystkim okolicznościom bez ich konkretnego wskazania nie jest skuteczne. Natomiast w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany wyjaśnił, że zaprzecza bezprawności działania organów państwa we wskazanych sprawach. Wobec niepowołania przez powoda w pozwie żadnych faktów, na których opierał twierdzenie o zaistnieniu przewlekłości postępowań w sprawach objętych pozwem i nie wskazał, które dokumenty z akt wymienionych spraw mają stanowić dowody na te okoliczności, sąd pominął ten dowód jako niedopuszczalny.

Zwrócić przy tym należy uwagę, że sąd uwzględnił przed podjęciem decyzji w tym przedmiocie fakt, iż powód nie był reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika. W związku z tym, zarządzeniem z dnia 20.05.2015 r., doręczonym w dniu 12.11.2012 r. (k. 241, k. 246, 261) powód został zobowiązany do złożenia pisma przygotowawczego, w którym m.in. miał wskazać dokumenty w aktach spraw S 160/10 i I C 1415/09, z których ma zostać przeprowadzony dowód i na jakie okoliczności, oraz ich nadesłania wraz z pismem w terminie 14 dni, m.in. pod rygorem pominięcia tych dowodów. Pouczono przy tym powoda o treści art. 9 k.p.c. i 250 k.p.c.

Powód jako strona postępowań mógł zwrócić się o udzielenie odpisów z dokumentów tych spraw, na podstawie art. 9§2 k.p.c. (o którym go pouczono) Z urzędu jest też sądowi wiadome, że powód często zwraca się o odpisy dokumentów z akt w licznych prowadzonych przez siebie sprawach, co miało miejsce i w sprawie niniejszej.

Zgodnie z art. 5 k.p.c. w wezwaniu wskazano powodowi, że kodeksowi postępowania cywilnego nie jest znana instytucja dowodu z całych akt oraz pouczono go o treści art. 250§1 k.p.c. Jednocześnie zakreślono mu realny termin 21 dni do wykonania zobowiązania, pod rygorem pominięcia spóźnionych twierdzeń dotyczących wysokości dochodzonego roszczenia, pominięcia dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach wymienionych przez niego spraw oraz zwrotu pisma złożonego po terminie.

Powód mimo to wskazał tylko ogólnie, że dowody mają zostać przeprowadzone na okoliczności wskazane w pozwie, co jest niewystarczające, gdyż nie wiadomo jaki dokument o której konkretnie okoliczności pozwu miałby świadczyć. Co jednak istotniejsze, powód nadal domagał się przeprowadzenia dowodu z całych akt, co z kolei w świetle przytoczonego powyżej poglądu Sądu Najwyższego jest niedopuszczalne (k.264).

Na podstawie art. 299 k.p.c. a contrario Sąd pominął dowód z przesłuchania powoda albowiem powód zrezygnował z jego przeprowadzenia przez odmowę doprowadzenia go w tym celu, mimo że sąd zapewnił mu taką możliwość (poprzez zorganizowanie doprowadzenia).

Sąd pominął też - milcząco - na podstawie art. 217§2 k.p.c. (w brzmieniu sprzed 03.05.2012 r.) w zw. z art. 227 k.p.c. a contrario dowód z zeznań świadka T. Z., z akt medycznych powoda i opinii biegłego, albowiem nie zostały udowodnione okoliczności, które uzasadniałyby w ogóle powstanie odpowiedzialności pozwanego, a co za tym idzie, ustalanie krzywdy powoda, w szczególności jego stanu zdrowia, było bezcelowe.

Powództwo należało oddalić w całości.

Pierwszą postawą prawną żądania odszkodowania i zadośćuczynienia skierowanych wobec Skarbu Państwa, którą należało rozważyć był art. 417§1 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

W myśl art. 16 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z 2004 r., nr 179, poz.1843) strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1, może dochodzić - na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.1)) - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.

Przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa w myśl tego przepisu są:

1. bezprawne działanie lub zaniechanie organu przy wykonywaniu władzy publicznej,

2. wystąpienie szkody albo krzywdy i jej wysokość,

3. adekwatny związek przyczynowy między pkt 1 i 2.

Powód, jako wywodzący żądanie zapłaty z powyższych przesłanek, był obowiązany wszystkie je udowodnić, w myśl art. 6 k.c. Podstawą faktyczną żądania była rzekoma przewlekłość postępowania w sprawie Sądu Rejonowego (...)o sygn. akt I C 1415/09 przez powoda oraz niesłuszne oddalenie jego skargi na przewlekłość postępowania w sprawie Sądu Okręgowego w (...) III S 160/10.

Wobec braku prejudycjalnych orzeczeń stwierdzających przewlekłość postępowania, powód winien wskazać i udowodnić, które konkretne działania i zaniechania sądów miały charakter bezprawny i spowodowały bezsporne pogorszenie się jego stanu zdrowia. Konkretyzując ten obowiązek: powód powinien wykazać, że przedmiotowe postępowania - na skutek bezczynności bądź określonych zbędnych działań sądu - trwały ponad czas niezbędny do wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych potrzebnych do wydania końcowych rozstrzygnięć, albo że kwestionowane przez niego czynności miały charakter bezprawny. Obowiązkowi temu powód nie sprostał. Powód nie przytoczył jakichkolwiek okoliczności faktycznych, z których wywodził swoje roszczenie, tj. które konkretnie czynności sądów w wymienionych prawach były podejmowane z nieuzasadnioną zwłoką na uzasadnienie przedstawionego stanowiska i nie przedstawił na to żadnych dowodów.

Ponieważ nie została udowodniona przesłanka bezprawności zachowania organu państwowego przy wykonywaniu władzy publicznej, wymieniona w cytowanym art. 417§1 k.c., bezcelowe było badanie dwóch kolejnych, w szczególności związku przyczynowego. Powyższe ustalenie skutkowało oddaleniem powództwa na podstawie tego przepisu stosowanym a contrario.

Sąd nie dopatrzył się także naruszenia dóbr osobistych powoda przez Skarb Państwa, w postaci przez niego opisanej, tj. lekceważącego, instrumentalnego traktowania i wykorzystania jego położenia w więzieniu poprzez wskazane bezprawne działania i zaniechania w toku wymienionych postępowań.

W myśl art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Zgodnie zaś z art. 24§1 k.c. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Ten ostatni przepis wymienia przesłanki i środki sądowej ochrony dóbr osobistych. Przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie, są:

1) istnienie dobra osobistego,

2) zagrożenie lub naruszenie tego dobra,

3) bezprawność zagrożenia lub naruszenia.

Pierwsze dwie przesłanki udowodnić musi powód.

W sprawie powód nigdy nie wyjaśnił, jakie konkretnie dobro osobiste zostało naruszone przez pozwaną. W pozwie powołał się jedynie na instrumentalne traktowanie, lekceważenie, wykorzystanie jego sytuacji życiowej, co wskazywałoby na naruszenie dobra osobistego w postaci godności.

Godność osobista ma jednak dwa znaczenia, na co zwróciła uwagę Prokuratoria Generalna.

W pierwszym znaczeniu godność oznacza godność osobową, godność ludzką, godność człowieka. Jest to właściwość przysługująca każdemu bez wyjątku człowiekowi. Określa się ją mianem godności przyrodzonej lub człowieczeństwa. Przyjmuje się jednolicie niestopniowalność człowieczeństwa (godności ludzkiej) Znaczy to, iż każdemu człowiekowi - niezależnie od jego rasy, płci, narodowości, wieku czy zasług - przysługuje elementarny szacunek i prawo do życia w ludzkich warunkach. Elementarny szacunek wymaga, aby nikogo nie poniżać, nie unicestwiać tkwiącego w nim człowieczeństwa nawet wówczas, gdy ktoś staje się pasożytem społecznym, [popełnia przestępstwo], ulega totalnej alienacji, wynaturzeniu moralnemu itp.

W drugim znaczeniu godność to godność osobista. Jest to "cecha osobowa, która wyraża się w poczuciu własnej wartości [...] oraz oczekiwaniu z tego tytułu szacunku ze strony innych" W obu znaczeniach godność oznacza wartość przysługującą człowiekowi jako osobie, wartość osoby.

W pierwszym znaczeniu godność (ludzka, osobowa) jest wartością obiektywną. Jest to wartość niestopniowalna i nieutracalna. W drugim znaczeniu godność (osobista) jest wartością subiektywną, zależną od poczucia tej wartości. Jest to zatem wartość stopniowalna (por. S. Jedynak [red.] Słownik etyczny", Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej, Lublin, 1990, s. 84 - 85).

Ochronie prawnej podlega tylko godność w pierwszym znaczeniu, jako że w przeciwieństwie do drugiego nie ma ona charakteru subiektywnego.

Naruszenie takie może nastąpić zarówno poprzez czyn niedozwolony jak i niewłaściwe wykonanie zobowiązania, choć w tym ostatnim wypadku musiałoby być to związane z rażącym naruszeniem podstawowych obowiązków związanych z jej wykonaniem, gdyż nie tylko musiałoby godzić w obowiązki umowne, ale i w osobę kontrahenta.

Powód ponownie nie sprostał ciężarowi dowodu wyrażonego w art. 6 k.c. i nie wykazał istnienia drugiej przesłanki odpowiedzialności wynikającej z art. 24 § 1 k.c., tj. tego, na czym owo naruszenie godności miałoby polegać. Jeżeli powód upatrywał naruszenie swoich dóbr osobistych w przedstawionej postaci, to dla udzielenia ochrony jest obowiązany był wykazać konkretne zdarzenie przypisane pozwanemu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2008r., I CSK 492/07, Lex nr 492174, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 8 lipca 2011r., I ACa 375/11, Lex nr 898646). Powód tego nie uczynił, albowiem nie udowodnił zdarzeń, z których wywodzi naruszenie dóbr osobistych, to jest przewlekłości wymienionych w pozwie postępowań oraz tego, że nie uwzględnienie jego wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu stanowiło tak rażące naruszenie prawa, iż godziłoby również w jego godność w pierwszym z opisanych znaczeń.

Tym samym wobec braku udowodnienia zdarzeń mających w bliżej nie sprecyzowany sposób naruszać dobra osobiste powoda, powództwo oparte na takiej podstawie prawnej również należało oddalić.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II wyroku na podstawie przepisów art.108 § 1 k.p.c., 109 § 2 k.p.c., art.98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c.

Sąd zasądził wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego Skarbu Państwa na podstawie art. 11 ust 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, zaś stawkę wynagrodzenia ustalił w oparciu o § 2 ust. 1 i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. 2013 poz. 490 z późniejszymi zmianami).