Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2015 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Małgorzata Kowalska

Protokolant sądowy Agnieszka Goluch

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2015 roku w Lublinie

sprawy W. P. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o ustalenie podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania W. P. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 2 stycznia 2014 roku znak (...)- (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 333/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 stycznia 2014 roku znak (...)- (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. ustalił dla W. C. – P. z tytułu zatrudniania na podstawie umowy o pracę u płatnika (...) M. O. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne:

- za miesiąc sierpień 2013 roku – na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) w wysokości 1600 zł, a na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 1380,64 zł

- za miesiąc wrzesień 2013 roku – na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe w wysokości 1333,33 zł, an ubezpieczenie zdrowotne 1150,53 zł.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż ustalone od dnia 1 sierpnia 2013 roku wynagrodzenie za pracę dla ubezpieczonej było niewspółmierne do nałożonych na nią obowiązków oraz w sposób znaczny odbiegało od wynagrodzeń innych pracowników firmy (decyzja – k. 1-6 akt ZUS).

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła W. P. (2) wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za miesiące sierpień i wrzesień 2013 roku stanowi kwota wynagrodzenia pobieranego przez nią z tytułu umowy o pracę tj. 8 000 zł (odwołanie – k. 2 – 5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie – k. 6 – 9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje :

M. O. prowadzi od 1 października 2005 roku pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą (...). W zakresie tej działalności poradzi punkty sprzedaży wyrobów jubilerskich, usytuowane w (...) Centrach Handlowych (...). L. oraz (...) (wpis do (...) k. 42 a.s.).

W. P. (2) skończyła licencjat na kierunku kulturoznawstwo od dnia 1 kwietnia 2008 roku zatrudniona była w firmie (...) M. O.. Pierwsza umowa o pracę została zawarta pomiędzy stronami na okres 6 miesięcy, a wnioskodawczyni miała wykonywać prace ekspedientki w punktach handlowych: w Centrum Handlowym (...). L. w L., przy ul. (...) oraz w C.H. (...) przy al. (...) w L., w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 1126 zł brutto (k. 27 akt ZUS).

Po upływie 6 miesięcy strony nie przedłużyły tej umowy, zawarły jednak w dniu 6 października 2008 roku umowę zlecenie, w myśl której zleceniobiorca – W. P. (2) zobowiązała się do samodzielnej usługi sprzedaży wyrobów jubilerskich będących własnością zleceniodawcy tj. M. O.. Umowy takie zawierane były do dnia 31 lipca 2013 roku (k. 29 i następne akt ZUS). Wynagrodzenie z umowy zlecenia ustalone był pierwotnie na kwotę 7 zł za godzinę, następnie 7,50 zł za godzinę, ostatnio zaś 8,50 zł za godzinę (vide umowy zlecenia k. 29-33 akt ZUS oraz rachunki za miesiące styczeń – lipiec 2013 roku k. 34-40 a.s.).

W maju 2013 roku W. P. (2) zawarła związek małżeński z synem zainteresowanej B. O.. Strony nie mieszkają i nie prowadza razem gospodarstwa domowego. Od 1 sierpnia 2013 roku wnioskdoawczyni została zatrudniona przez teściową na podstawie umowy o pracę, na stanowisku managera sprzedaży i zaopatrzenia z wynagrodzeniem w wysokości 8 000 zł brutto miesięcznie. Z tytułu tej umowy została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od dnia 1 sierpnia 2013 roku, z tym że deklaracja wpłynęła do ZUS dopiero w dniu 31 sierpnia 2013 roku. Zgłoszenia tego dokonywało Biuro (...), ojca wnioskodawczyni, który zeznał, iż większość takich zgłoszeń dokonywanych jest po terminie (vide zeznania k. 114v-115 a.s.). W okresie wcześniejszym skarżąca nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia gdyż była studentką. Obecnie odwołująca studiuje na (...) w L., na kierunku Psychologia (kserokopia legitymacji oraz indeksu k. 41-42v a.s.).

Do obowiązków skarżącej zatrudnionej na stanowisku managera sprzedaży i zaopatrzenia wnioskodawczyni nadal wykonywała pracę sprzedawcy biżuterii, dodatkowo miała układać grafik pracownikom firmy, organizowała zastępstwa za osoby nieobecne, raportowała właścicielce poziom sprzedaży z poszczególnych sklepów, uprzednio zbierała te raporty po zakończeniu pracy z poszczególnych punktów sprzedażowych, kontaktowała się z dostawcami oraz odbierała bezpośrednio od nich towar dokonując jego dodatkowej selekcji. Zajmowała się też sprawami marketingowymi tj. kwestia zmiany logo firmy oraz wprowadzeniem sprzedaży internetowej. Skarżąca miała nienormowane godziny, dzieliła się pracą w punkcie sprzedaży (otwartym od godz. 10 do godz. 21) z E. S., pozostałe czynności wykonywała w międzyczasie, pozostali pracownicy mieli jej zgłaszać ewentualne problemy np. z towarem. Wnioskodawczyni podpisywała listę obecności. Zainteresowana nie udzielała jednak skarżącej pisemnego upoważnienia do reprezentowania firmy (zeznania zainteresowanej – k. 81v – 83 a.s. w zw. z k. 115v a.s., zeznania ubezpieczonej – k. 35v – 36v. a.s. w zw. z k. 115v a.s., zeznania świadka U. M. – k. 83v - 84 a.s., zeznania świadka E. S. – k. 84-84v a.s., zeznania świadka M. C. – k. 84v -85 a.s., lista obecności i czasu pracy pracowników – k. 14- 15 akt ZUS).

Motywem zmiany podstawy zatrudnienia wnioskodawczyni był fakt, iż zainteresowana M. O. od kwietnia 2013 roku rozszerzyła przedmiot swojej działalności o budowę domów jednorodzinnych na sprzedaż. W związku z tym nie radziła sobie z zarządzaniem sklepami z biżuterią i chciała zatrudnić w tym celu zaufaną osobę – wcześniej była okradziona przez pracownicę. Jej synowa zaś w tym czasie skończyła naukę (obroniła pracę dyplomową), wykazywała zainteresowanie tematem sprzedaży biżuterii oraz miała doświadczenie w tej branży związane z długoletnią pracę w sklepach z biżuterią prowadzonych przez firmę (...). Z tych powodów M. O. postanowiła od sierpnia 2013 roku zatrudnić synową na stanowisku managera sprzedaży i zaopatrzenia i przekazać jej swoje obowiązki, ustalając wynagrodzenie na poziomie 8 000 zł brutto miesięcznie (zeznania zainteresowanej – k. 81v – 83 a.s. w zw. z k. 115v a.s.).

W dniu zawarcia umowy o pracę z zainteresowaną W. P. (2) była we wczesnej ciąży, o czym prawdopodobnie nie wiedziała. Ciąża ta zakończyła się poronieniem w dniu 26 września 2013 roku. W tej dacie o ciąży ubezpieczonej dowiedziała się jej szefowa. Od 26 września 2013 roku wnioskodawczyni przebywała na zwolnieniu lekarskim, początkowo związanym z samym poronieniem, później leczyła się psychiatrycznie. W listopadzie 2013 roku skarżąca zaszła w kolejną ciąże, która zakończyła się urodzeniem dziecka w dniu 5 września 2014 roku. Przez cały okres ciąży W. P. (2) przebywała na zwolnieniu lekarskim, następnie do września 2015 roku korzystała kolejno z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (zeznania wnioskodawczyni k. – k. 35v – 36v. a.s. w zw. z k. 115v a.s., zeznania zainteresowanej – k. 81v – 83 a.s. w zw. z k. 115v a.s., dokumentacja medyczna związana z prowadzeniem pierwszej i drugiej ciąży k. 42 a.s. oraz 48-50, 54-56 oraz 62-64 a.s.).

Na miejsce odwołującej M. O. nie zatrudniła nikogo innego, sama podjęła czynności scedowane w sierpniu 2013 roku na odwołująca, a obowiązki z wiązane z budową domów na sprzedaż przekazała bratu P. O.. Dopiero na początku 2015 roku powierzyła obowiązki związane z prowadzeniem sklepów synowi B., zawierając z nim umowę o pracę z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 2 500 zł brutto – wcześniej syn zainteresowanej zatrudniony był u niej do marca 2013 roku w wymiarze ¼ etatu) - (zeznania zainteresowanej – k. 81v – 83 a.s. w zw. z k. 115v a.s.). poza tym zainteresowana zatrudnia kilkoro pracownic w prowadzonych przez siebie sklepach jubilerskich, na stanowiskach sprzedawców – kasjerów. Część z nich zatrudniona jest na podstawie umowy o pracę i osoby te otrzymują tytułem równowartość minimalnej płacy krajowej, pozostałe pracownice zatrudnione są na podstawie umów zlecenia ze stawką 8-10 złotych za godzinę, a wynagrodzenie ich ustalane jest w zależności od ilości przepracowanych godzin (zeznania zainteresowanej – k. 81v – 83 a.s. w zw. z k. 115v a.s., zeznania świadków U. M. k. 83v-84 a.s., E. S. k. 84-84v a.s., M. C. k. 84v-85 a.s.)

W 2012 roku dochody zainteresowanej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wyniosły 78 117,36 zł, zaś w 2013 roku w wysokości 28 272,80 zł (pismo Naczelnika (...) Urzędu Skarbowego w L. k. 59 a.s.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane dowody. Zgromadzone dokumenty potwierdzają zawarcie umowy o pracę oraz spełnienie przez zatrudnioną formalnych wymogów do podjęcia zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, co nie było kwestionowane w toku niniejszego postępowania.

Na podstawie przedstawionych dowodów Sąd ustalił jednak, że umowa o pracę na czas nieokreślony, zawarta dnia 1 sierpnia 2013 roku pomiędzy zainteresowaną a wnioskodawczynią nie rodziła po stronie ubezpieczonej takich obowiązków, jakie przedstawiła ona w odwołaniu, tj. umowa ta nie polegała na wykonywaniu zatrudnienia menedżera. Obowiązki te nie były przez zatrudnioną wykonywane, ani też egzekwowane przez pracodawcę. Faktyczne czynności wykonywane przez W. C. – P. na rzecz pracodawczyni ograniczały się do wykonywania obowiązków sprzedawcy – a taką pracę wykonywała na rzecz firmy (...) w okresie od dnia 1 kwietnia 2008 roku do 31 lipca 2013 roku oraz dodatkowo do raportowania efektów sprzedaży do szefowej oraz metkowania towaru. W związku z powyższym przyznane skarżącej przez pracodawcę wynagrodzenie w wysokości 8.000 zł brutto należy uznać za nieadekwatne i wygórowane, biorąc pod uwagę jej poprzednie zarobki oraz wynagrodzenia osiągane przez innych pracowników firmy. W. P. (2) nie ma wykształcenia managerskiego, obecnie ukończyła jedynie licencjat w zakresie kulturoznawstwa i kontynuuje naukę na kierunku Psychologia. Przed podjęciem spornego zatrudnienia nie miała doświadczenia w zarządzaniu firmą, składającą się z kilku punktów sprzedaży. Jej obowiązki dodatkowe związane z nową umową ograniczały się niemalże jedynie do raportowania stanu towarów i poziomu sprzedaży właścicielce. Na żadną inną działalność wnioskodawczyni nie przedstawiono dowodów, a właścicielka nie upoważniła skarżącej formalnie do reprezentowania firmy na zewnątrz. Wynikające z umowy o pracę koszty zatrudnienia skarżącej stanowią w przeciągu miesiąca blisko jedną trzecią przychodu za 2013 rok zainteresowanej firmy. M. O. nie zatrudniła nikogo na miejsce ubezpieczonej w czasie jej absencji. Z przeprowadzonych dowodów nie wynika też, ażeby właścicielka nie radziła sobie z prowadzeniem sklepów po wrześniu 2013 roku. Wreszcie, ubezpieczona w chwili zawarcia umowy o pracę była w pierwszej ciąży, po około półtoramiesięcznym okresie zatrudnienia nastąpiła jej absencja w pracy. Po utracie tej ciąży nie wróciła do pracy z powodu złego stanu psychicznego. Następnie korzystała ze zwolnienia lekarskiego spowodowanego drugą ciążą, później absencja spowodowana była narodzinami dziecka , tak więc do września 2015 roku nie świadczyła pracy.

Reasumując, zgromadzone w sprawie dowody nie pozwalały na ustalenie, że W. P. (2) wykonywała w firmie (...) pracę menedżera, polegającą organizowaniu i przydzielaniu pracy, delegowaniu zadań, wdrażania systemów pracowniczych, motywowaniu i wspieraniu pracowników, reprezentowaniu firmy na zewnątrz, opiece nad klientem, pozyskiwaniu nowych klientów i towarów, wieloetapowym tworzeniu i motywowaniu zespołu pracowników itd. (vide zakres obowiązków k. 12 akt ZUS).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie, jako bezzasadne, nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 4 pkt 9 w zw. z art. 18 ust. 1 i 2 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 121.; dalej również jako: „u.s.u.s.”) podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Z kolei w myśl art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r., nr 51, poz. 307 ze zm.) za przychód ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Na mocy art. 20 ust. 1 u.s.u.s. oraz na gruncie niniejszej sprawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez ograniczenia wysokości rocznej podstawy wymiaru składek (art. 19 ust. 1 u.s.u.s.).

Wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne kreują przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r., nr 164, poz. 1027 ze zm.). Zgodnie z art. 88 ust 1, 5 i 6 w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a) podstawę wymiaru składek na to ubezpieczenie pracowników ustala się w ten sam sposób, co podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z tym, że nie stosuje się wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz ograniczenia wysokości rocznej podstawy wymiaru składek (art. 19 ust. 1 u.s.u.s.), a podstawę wymiaru składki pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, potrąconych przez płatnika ze środków ubezpieczonego.

Na podstawie art. 41 ust. 1 u.s.u.s. płatnik składek przekazuje do ZUS imienne raporty miesięczne dotyczące każdego ubezpieczonego, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek, natomiast na mocy ust. 13 tego artykułu organ rentowy jest uprawniony do kwestionowania informacji zawartych we wspomnianym raporcie. Ponadto art. 86 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej kreuje ogólną kompetencję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do kontroli prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek.

Obliczanie składek wiąże się między innymi z ustalaniem podstawy ich wymiaru. Prawidłowość tego procesu – zgodnie z ogólnym rozumieniem tego terminu – oznacza jego poprawność, zgodność z obowiązującymi prawidłami, natomiast rzetelność – zgodność z prawdą, autentyczność jego wyniku, przeprowadzenie go w sposób dokładny, należyty, porządny, właściwy i solidny (por. Słownik Języka Polskiego, sjp.pl).

Jakkolwiek podstawa wymiaru składek odprowadzanych przez ZUS, poprzez element przychodu, jest uzależniona od wysokości wynagrodzenia za pracę, a wynagrodzenie to jest poddane samodzielnej regulacji prawa pracy i ustalane przez pracownika z pracodawcą, to nie jest wykluczona możliwość pośredniego zakwestionowania jego wysokości przez organ rentowy właśnie w ramach wspomnianej kontroli prawidłowości obliczania składek.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że czym innym jest wskazywana przez skarżącą swoboda w kształtowaniu wynagrodzenia za pracę, a czym innym skutek, jaki wysokość tego wynagrodzenia może wywierać w sferze prawa ubezpieczeń społecznych. Specyfika tej gałęzi prawa, polegająca między innymi na potrzebie uwzględnienia interesu publicznego poprzez zasadę solidaryzmu ubezpieczonych, ma pierwszeństwo przed funkcjonującymi na gruncie innych gałęzi prawa zasadami realizującymi się pomiędzy stronami danego stosunku umownego, a więc dotyczącymi głównie interesu prywatnego.

W tym aspekcie, ZUS kontrolując ustaloną przez płatnika wysokość podstawy wymiaru składek może zakwestionować wysokość wypłaconego ubezpieczonego wynagrodzenia jako nieadekwatnego, zbyt wygórowanego i zmierzającego do nadużycia świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Przyjęcie takiego twierdzenia wymaga każdorazowo wszechstronnego rozważenia okoliczności sprawy, niemniej jest uprawnione w szczególności, gdy wynagrodzenie za pracę nie odpowiada kwalifikacjom pracownika, jego doświadczeniu zawodowemu, zakresowi obowiązków, dotychczasowemu okresowi świadczenia pracy na rzecz pracodawcy oraz jego osiągnięciom, a wkrótce po zawarciu umowy o pracę następuje przerwa w jego zatrudnieniu związana z korzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. m. in. uzasadnienia wyroków SN z 19.05.2009 r., III UK 7/09 oraz z 04.08.2005 r., II UK 16/05 oraz powołane tam orzecznictwo, a także uchwałę SN z 27.04.2005 r., II UZP 2/05).

W tym miejscu należy zauważyć, że samo zawarcie umowy o pracę wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia jest w pełni aprobowane przez system prawny. Ocenie podlega natomiast sposób, w jaki dany osoba dąży do skorzystania z tych świadczeń.

Powyższe konstatacje znajdują pełne odniesienie na gruncie niniejszej sprawy. Jak wskazano, ubezpieczona przede wszystkim nie wykazała wykonywania na rzecz pracodawcy czynności, jakie wiązały się z charakterem przedstawionego przez nią zatrudnienia. Nie potrafiła też wykazać efektów swojej pracy. Poza tym, charakter tego zatrudnienia – jeżeli rzeczywiście byłoby ono wykonywane w takim kształcie – był bardziej związany z posiadaniem wiedzy ekonomicznej, aniżeli kulturoznawczej czy psychologicznej. Wykształcenie ubezpieczonej nie odpowiadało więc temu charakterowi. Ponadto W. P. (2) nie wykonywała wcześniej pracy o wskazywanej przez siebie specyfice. W świetle materiału zgromadzonego w sprawie, czynności, jakie ubezpieczona faktycznie wykonywała na rzecz swojego pracodawcy, miały w spornym okresie ten sam charakter co podczas obowiązywania umów zlecenia zawieranych przez strony, za co otrzymywała maksymalnie 1 500 zł miesięcznie. W spornym okresie skarżąca wykonywała wprawdzie pewne dodatkowe czynności ale nie wypełniały one definicji „zarządzania firmą” w zakresie prowadzonej sprzedaży i zaopatrzenia. Ustalone w umowie o pracę wynagrodzenie wnioskodawczyni miało więc charakter fikcyjny.

Wobec powyższego organ rentowy prawidłowo, dokonując korekty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne W. C. – P. w miejsce wynagrodzenia wynikającego z jej umowy o pracę, jako przychód przyjął kwotę równą minimalnemu wynagrodzeniu pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, z uwzględnieniem absencji chorobowej ubezpieczonej w miesiącu wrześniu 2013 roku

Sąd nie znalazł zatem podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, a tym samym do uwzględnienia odwołania.

W związku z tym, mając na względzie wszystkie przedstawione okoliczności, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono, jak w wyroku.