Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2015 r. w Krakowie

na rozprawie sprawy z powództwa H. M. i A. M. (1)

przeciwko J. M.

o wyrażenie zgody na ekshumację

na skutek apelacji powoda H. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 5 czerwca 2014 r. sygn. akt I C 1040/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda H. M. na rzecz pozwanego kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO del. Barbara Baran SSA Paweł Rygiel SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt I ACa 692/15

UZASADNIENIE

Powodowie H. i A. M. (1) , w pozwie skierowanym przeciwko pozwanemu J. M. domagali się zobowiązania pozwanego do złożenia oświadczenia, zawierającego zgodę na przeprowadzenie ekshumacji i przeniesienie urny z prochami zmarłego w dniu 14 października 2011 roku A. M. (2) z grobu ziemnego na Cmentarzu (...)w P. do grobu murowanego, znajdującego się w bezpośredniej bliskości dotychczasowego miejsca pochówku.

Domagali się również obciążenia pozwanego kosztami procesu.

Uzasadniając żądanie wskazali, że w dniu 14 października 2011 roku zmarł ich ojciec A. M. (2).

Z uwagi na nagłą śmierć, zwłoki zmarłego uprzednio przez dwa tygodnie leżały w Zakładzie Medycyny Sądowej w K. i należało podjąć natychmiastową decyzję o pochówku. Ojciec został pochowany przez jego brata – pozwanego - na Cmentarzu (...) w P., w miejscu gdzie wcześniej pochowani byli jego rodzice.

Powodowie nie mogli zająć się pogrzebem bowiem powód A. M. (1) był wówczas osobą bezrobotną i nie posiadał środków finansowych ani nie mógł pozyskać stosownych świadczeń z ZUS, by pochówek ten sprawić , natomiast H. M. był uczniem pozostającym na utrzymaniu matki , która wcześniej rozwiodła się z A. M. .

Dwa lata po śmierci ojca powód A. M. (1) zdecydował o budowie nagrobka na urnę z prochami ojca. Znajduje się on w odległości około 0,5 metra od obecnego miejsca pochówku. Na ekshumację i przeniesienie urny na nowe miejsce , niezasadnie , nie wyraża zgody pozwany, pozostający w konflikcie z powodami. mimo , że obecne miejsce nie jest właściwe z uwagi na zbyt małą głębokość jej położenia ,co powoduje jej niszczenie i rozkład.

Sytuacja ta ,stanowiąc naruszenie uprawnienia powodów do sprawowania kultu pamięci zmarłego ojca, jest przejawem naruszenia ich dóbr osobistych ,rodząc po ich stronie dyskomfort podczas pobytu na cmentarzu , kiedy przy tym samym grobie spotykaja także J. M..

Zdaniem powodów nie wyrażanie zgody przez brata zmarłego, mimo wielokrotnych próśb , na przeniesienie prochów ich ojca do nowego miejsca pochówku jest powodowane jedynie chęcią zemsty , w sytuacji wystąpienia przez nich o należny im zachowek.

Tym samym powodowie uznawali , że sposób w jaki J. M. korzysta, z przysługującego mu również, prawa do grobu brata jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a o zasadności tej oceny miałoby świadczyć także jego zachowanie w ramach przygotowań do pogrzebu A. M. (2) o terminie którego nie informował pozostałych członków rodziny zmarłego.

W odpowiedzi na pozew J. M. wniósł o oddalenie powództwa i obciążenie pozwanych kosztami procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko procesowe potwierdził, że to on dopełnił czynności związanych z pochówkiem swojego brata, a ojca powodów.

Podkreślił, że powodowie mogli pochować ojca korzystając z zasiłku celowego, a przyczyną zaniechania tego, był fakt, iż nie żywili oni względem niego żadnych uczuć, uznając nawet , że właściwsze byłoby gdyby był pochowany w K. jako osoba nieznana.

Powodowie jako pierwsi otrzymali informację o śmierci A. M. (2) i dysponując dwoma miejscami pochówku w tym na (...) Cmentarzu w T. i na Cmentarzu w P. mogli - gdyby chcieli - zorganizować pogrzeb.

Pozwany zaprzeczył aby ktokolwiek, w tym on, utrudniał powodom wykonywanie kultu zmarłego, usuwał znicze lub kwiaty. Wskazał, iż synowie zmarłego odwiedzają grób ojca bardzo sporadycznie i główny ciężar opieki nad nim spoczywa na pozwanym i jego żonie.

Wyrokiem z dnia 5 czerwca 2014r Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił powództwo oraz zasądził od powodów na rzecz pozwanego solidarnie sumę 377 złotych , tytułem kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

Zwłoki A. M. (2) odnaleziono w pustostanie w K. przy ul. (...) w dniu 14 października 2011 roku.

Prowadzący sprawę policjanci nawiązali kontakt z rodziną zmarłego przy czym najbliższa rodzina, w tym powód, A. M. (1) nie była zainteresowana organizacją pogrzebu. Czynności tych podjął się pozwany, brat zmarłego J., przy czym decyzja ta musiała być podjęta szybko , jako , że uprzednio zwłoki leżały, od dnia odnalezienia już dwa tygodnie w Zakładzie Medycyny Sądowej w K..

Zmarły został pochowany na Cmentarzu(...)w P. w wraz ze swoimi , pochowanymi tam wcześniej, rodzicami.

Przed śmiercią A. M. (2) był dotknięty nałogiem alkoholowym , będąc od niego uzależniony. .W 2005 roku rozwiódł się z żoną I. z którą miał dwóch synów – powodów H. M. i A. M. (1). W tym samym roku został wymeldowany z mieszkania przy ul. (...) w T., które wcześniej wraz z rodziną zajmował. Później mieszkał w P. u swoich rodziców , a następnie po ich śmierci, był osobą bezdomną. Przebywał na dworcu PKP w T. , a przed śmiercią przeniósł się do K. gdzie zajmował pustostan.

Obecnie urna z jego prochami znajduje się w grobie ziemnym, otoczonym drewnianymi ramami z drewnianym krzyżem na którym umieszczone jest nazwisko A. M. (2) oraz jego rodziców.

Grób jest zadbany.

Nowe, przygotowane przez powodów miejsce spoczynku prochów ojca, stanowi marmurowy grobowiec na którym umieszczona jest tabliczka poświęcona pamięci zmarłego . Znajduje się on w odległości około 0,5 metra od grobu w którym obecnie spoczywa zmarły.

Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż pismem z dnia 30 września 2013 roku powodowie wezwali pozwanego o wyrażenie pisemnej zgody na ekshumację i przeniesienie urny z prochami A. M. (2) na nowe miejsce, na co nie wyraził on zgody.

Rozważania prawne rozpoczął Sąd I instancji od przedstawienia charakteru prawa do grobu , oraz treści uprawnień, tak o charakterze majątkowym jak i niemajątkowym ,które z tego prawa wynikają dla najbliższych członków rodziny zmarłego ,jak również zagadnienia rozstrzygania konfliktów pomiędzy nimi na tle realizacji tych uprawnień.

Odnosząc te uwagi do faktów ustalonych w sprawie wskazał , że prawo takie , od chwili pochowania A. M. (2) ,kiedy uprawnienia niemajątkowe- o charakterze osobistym - stały się dominujące nad pozostałymi składającymi się na treść tego prawa , mają zarówno powodowie jak i przynależący także do grona najbliższej rodziny zmarłego , pozwany. Każdy z nich ma zatem prawo zarówno sprawować kult zmarłego ojca i brata, na równych z pozostałymi zasadach, w tym współdecydować o wyglądzie miejsca pochowania, jak i dalszym losie pochowanych zwłok, szczególnie , że zarówno powodowie jak i pozwany kultywują pamięć A. M. (2) i z tego punktu widzenia niedoniosłym jest kto zorganizował uroczystość pogrzebową.

W szczególności, brak udziału w tej organizacji synów zmarłego nie umniejsza po ich stronie , zakresu opisanych wyżej uprawnień. Irrelewantne, w ocenie Sądu z rozważanego punktu widzenia pozostają również wzajemne relacje stron z A. M. (2) za jego życia

Ponieważ , jak wskazał, Sąd Okręgowy , prawo do sprawowania kultu pamięci osoby zmarłej , zawierające w sobie także uprawnienie do ekshumacji i przeniesienia zwłok w inne miejsce , jest prawem wspólnym współuprawnionych to w razie braku konsensusu pomiędzy nimi w tym zakresie , każdy z nich może wystąpić na drogę sądową, celem wydania rozstrzygnięcia likwidującego spór np. poprzez zobowiązanie współuprawnionego, oponującego określonej czynności w ramach realizacji kultu do złożenia oświadczenia woli określonej treści.

Tym nie mniej , można skutecznie domagać się wydania takiego orzeczenia jedynie wówczas kiedy ten , który zgody takiej odmawia , działa w sposób mogący być oceniony jako bezprawny, a potrzeba zapewnienia realizacji uprawnień żądającego [ żądających ] wynikających z przysługującego im prawa wymaga wydania tej treści orzeczenia , gdy inne środki ochrony sfery prawnej uprawnionych , skierowane wobec odmawiającego zgody nie są wystarczające.

W konkluzji Sąd I instancji stanął na stanowisku , że dla właściwej realizacji uprawnień powodów do sprawowania kultu pamięci ojca, który jest w rzeczywistości realizowany bez zakłóceń ze strony pozwanego, nie jest wymagane aby zwłoki zmarłego zostały ekshumowane i przeniesione na inne miejsce spoczynku. Taka ocena prowadzi , zdaniem Sądu, do oddalenia powództwa. Za takim rozstrzygnięciem, w jego ocenie, przemawia dodatkowo fakt , że jest ono zgodne z zasadą poszanowania spokoju osób pochowanych , którą można przełamać ale tylko w wyjątkowych okolicznościach dla zapewnienia ochrony dóbr osobistych osób uprawnionych , w okolicznościach , które w rozstrzyganej sprawie nie zachodzą.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była norma art. 98 §1 i 3 kc oraz wynikające z niej , dla rozliczenia ich pomiędzy stronami , zasada odpowiedzialności za wynik sprawy.

Apelację od tego orzeczenia złożył powód H. M. i obejmując nią całość rozstrzygnięcia Sądu I instancji, domagał się w pierwszej kolejności jego zmiany i uwzględnienia żądania pozwu oraz obciążenia pozwanego kosztami procesu za obydwie instancje . Jako wniosek ewentualny sformułował żądanie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Środek odwoławczy został oparty na zarzutach procesowych naruszenia przepisów postepowania , w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy.

W ocenie H. M. Sąd I instancji naruszył w ten sposób następujące normy :

a/ art. 232 kpc w zw z art. 6 kc , w następstwie niezasadnego przyjęcia , iż powodowie nie zdołali w sporze udowodnić , że pozwany uniemożliwia synom , na grobie ojca , sprawowanie kultu jego pamięci ,

b/ art. 233 §1 kpc , wobec dokonania oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, w sposób sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego , czego efektem był nietrafny wniosek o nie dowiedzeniu przez skarżącego i jego brata , że zachowania J. M., co najmniej utrudniają sprawowanie tego kultu i to już od dnia przeprowadzenia ceremonii pogrzebowej,

c/ art. 227 kpc , jako konsekwencji niezasadnego pomięcia przez Sąd Okręgowy zgłoszonych przez powodów dowodów ze świadków , którzy mogliby potwierdzić opisane wyżej zachowania pozwanego ,

d/ art. 299 kpc , wobec oparcia ustaleń faktycznych tylko na treści dowodu z przesłuchania stron mimo , że uprzednio nie zostały wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia, a temu celowi służyły właśnie wnioskowane przez powodów dowody osobowe.

e/ art. 328 §2 kpc jako następstwa nie podania przez Sąd , w motywach zaskarżonego wyroku, przyczyn dla których treść wskazanych wyżej dowodów jest niedoniosła dla rozstrzygnięcia.

W apelacji został zgłoszony wniosek o przeprowadzenie dowodu z decyzji Powiatowego Inspektora Sanitarnego w T. nr (...) dla ustalenia , iż organ ten wyraził zgodę na ekshumację oraz przeniesienie zwłok A. M. (2) na inne miejsce.

Odnosząc się do treści apelacji J. M. wniósł o jej oddalenie jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw , domagając się obciążenia skarżącego kosztami postępowania apelacyjnego.

W motywach swojego stanowiska procesowego odniósł się polemicznie do wszystkich zarzutów apelacji, uznając je za chybione.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy H. M. nie jest zasadny i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba , że Sąd Apelacyjny nie uwzględnił wniosku dowodowego zawartego w środku odwoławczym pozwanego albowiem H. M. domagając się jego dopuszczenia i przeprowadzenia przed Sądem II instancji, nie uzasadnił dlaczego zgłasza go dopiero na tym etapie postępowania.

Zważywszy na datę tego dokumentu [ 10 września 2013r ] , wobec opisanego zaniechania powoda, należało przyjąć , że nie było po jego stronie żadnych przeszkód by dowód ten zgłosić przed Sądem Okręgowym.

Wobec powyższego należało go ocenić jako spóźniony w rozumieniu art. 381 kpc.

Żaden z zarzutów na jakich oparta została apelacja nie jest zarzutem uzasadnionym.

Nietrafnie powód odwołuje się do naruszenia art. 232 kpc w zw z art. 6kc, albowiem w ramach orzekania przez Sąd Okręgowy do naruszenia tej normy nie doszło , co więcej, nie mogło dojść.

Przepis ten stanowi o generalnym zobowiązaniu stron do dowodzenia faktów z których wywodzą one skutki prawne , a równocześnie wskazuje na możliwość dopuszczenia przez Sąd z urzędu, dowodu nie objętego wnioskami stron.

W odwołaniu się do treści tego przepisu nie sposób wskazać [ powód bliżej także nie określa tego w motywach środka odwoławczego ] , w jaki sposób Sąd miałby naruszyć ten przepis, tym bardziej , że w ramach postępowania rozpoznawczego nie było sytuacji, w której Sąd Okręgowy miałby uzupełniać postępowanie dowodowe z własnej , podjętej z urzędu, inicjatywy.

Odeprzeć należy zarzut kolejny, w ramach którego apelujący kwestionuje sposób dokonania przez Sąd oceny zgromadzonych dowodów.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sadu Najwyższego , wypracowanym na tle wykładni art. 233 §1 kpc , skuteczne postawienie tego zarzutu wymaga od strony wskazania , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów na czym , z punktu widzenia kryteriów wskazanych w tej normie wadliwość postępowania Sądu w tym zakresie. Stawiający zarzut ma opierać negacje tej oceny na argumentach jurydycznych i nie jest wystarczające aby poprzestał na przeciwstawieniu ocenie przeprowadzonej przez Sąd oceny własnej , jego zdaniem poprawnej , a przeciwnej tej , którą kwestionuje.

Nie spełnienie opisanych wymagań powoduje , że zarzut strony wyczerpuje się w dowolnej polemice z oceną Sądu , co nie jest wystarczające dla uznania go za usprawiedliwiony tym bardziej , gdy zważyć , iż swobodna ocena zgromadzanych dowodów jest jednym z podstawowych atrybutów jurysdykcyjnej kompetencji Sądu, który dowody te bezpośrednio przeprowadza.

/ por. w tej kwestii , wskazane jedynie dla przykładu, judykaty Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001r , sygn.. IV CKN 970/00 oraz z dnia 6 lipca 2005r , sygn.. III CK 305 , obydwa powołane za zbiorem Lex nr 52753 i 180925/

Analiza motywów za pomocą których apelujący uzasadnia stawiany zarzut przekonuje , że w istocie stanowi ona właśnie nie rzeczową, opartą na wskazanych kryteriach , a dowolną polemikę ocena Sądu Okręgowego , a to, zgodnie z zaprezentowanym stanowiskiem, niweczy trafność ocenianego zarzutu.

Zatem już tylko na marginesie stwierdzić trzeba , że z relacji powodów złożonych przed Sądem Okręgowym nie wynika aby zachowania pozwanego ingerowały w uprawnienie synów zmarłego do sprawowania kultu pamięci ojca.

Nietrafnie podniesiony został zarzut naruszenia art. 227 kpc.

Z uwagi na treść tego przepisu , bez powiązania go z inna normą procesową skierowaną do Sądu, która jego działaniem [ zaniechaniem ] miałaby być naruszona , Sąd nie mógł dopuścić się jej pogwałcenia.

/ por. w tej materii także , wyrażający zbieżne z prezentowanym , stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w judykacie z dnia 15 maja 2014r , sygn. IV CSK 503/13 , publ. Lex nr 1467131/

Nie trafny jest zarzut naruszenia art. 299 kpc.

Zważywszy na jego zawarte w apelacji uzasadnienie, usprawiedliwionym jest przyjecie , że jego realizacji powód upatruje w tym , że Sąd Okręgowy sięgnął po ten dowód , w sytuacji gdy uprzednio [ zdaniem apelującego nietrafnie ] , oddalił wnioski dowodowe H. i A. M. (1) o przeprowadzenie dowodów z zeznań wskazanych przez nich świadków , mających informacje o doniosłych dla rozstrzygnięcia faktach.

Tym samym istota zarzutu apelującego sprowadza się do uznania , że Sąd wbrew wskazanej normie , naruszył kolejność prowadzenia dowodów, w ramach której dowód z przesłuchania stron powinien być dowodem ostatnim, służąc ustaleniu relewantnych faktów o ile dotychczas przeprowadzone dowody nie były wystarczające dla ich weryfikacji.

Zarzut ten mógłby zostać uznany za usprawiedliwiony jedynie wówczas , gdyby rzeczywiście dowód z zeznań stron był jedynym na którym Sąd opierałby poczynione w sprawie ustalenia faktyczne , w warunkach uprzedniego , niezasadnego, oddalenia pozostałych wniosków dowodowych zaoferowanych przez strony .

Tak jednak w postępowaniu przed Sądem Okręgowym nie było.

Oto bowiem podstawą ustaleń faktycznych była także treść dowodów z dokumentów z których Sąd dowód przeprowadził.

Po wtóre , powód nie może skutecznie ,w ramach konstrukcji stawianego zarzutu , podważać decyzji procesowej o oddaleniu wniosku powodów o przeprowadzenie dowodu z zeznań wskazanych przez nich świadków.

Zgodnie z utrwalonym , podzielanym przez Sąd Apelacyjny , stanowiskiem Sądu Najwyższego , tego rodzaju możliwość jest wyłączona, w warunkach uprzedniego nie podniesienia przez stronę apelującą wobec tej decyzji zarzutu z art. 162 kpc wskazującego Sądowi , że tym samym doszło do naruszenia, szczegółowo wskazanych przepisów formalnych , w sposób doniosły dla wyniku sporu.

/ por . w tej materii , wyrażające tę samą myśl , powołane jedynie dla przykładu , judykaty SN z 29 sierpnia 2013r , sygn. I CSK 713/12 oraz z 21 marca 2014r , sygn. II UK 365/ 13 , obydwa wskazane za zbiorem Lex nr 1391108 i 1448330/

W okolicznościach rozstrzyganej sprawy skarżący [ podobnie jak jego brat] tego rodzaju zarzutów nie sformułowali, gdy Sąd Okręgowy , na rozprawie w dniu 5 czerwca 2014r wnioski o przeprowadzenie dowodów z zeznań wskazanych przez nich świadków oddalił / por. k. 112 v akt / i to mimo , że przed jej podjęciem , we wstępnej fazie rozprawy obaj [działając bez profesjonalnego zastępstwa] zostali przez Sąd pouczeni o treści normy art. 162 kpc i skutkach jej stosowania / por. k. 112 akt /

Zatem , już tylko w formie marginalnej uwagi, należy stwierdzić, iż Sąd Okręgowy w motywach rozstrzygnięcia podał powody dla których oddalił te wnioski wskazując , że miały one potwierdzić okoliczności prawnie irrelewantne z punktu widzenia oceny roszczenia zgłoszonego w pozwie , odnosząc się do okoliczności związanych z życiem A. M. i późniejszych. nieporozumień stron na tle organizacji pochówku i budowy, z i inicjatywy powodów, nowego nagrobka z przeznaczeniem na urnę z prochami ich ojca.

Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 328 §2 kpc.

By skutecznie się do niego odwołać strona zobowiązana jest wykazać , że struktura wewnętrzna pisemnych motywów wyroku Sądu niższej instancji jest tak wadliwa , że nie zawiera danych pozwalających na instancyjną kontrolę tak umotywowanego rozstrzygnięcia. Inaczej nieco rzecz ujmując zarzut ten jest tylko wówczas trafny , gdy lektura uzasadnienia nie pozwala na stwierdzenie czy Sąd I instancji prawidłowo zastosował prawo materialne i procesowe.

Tego rodzaju zasadniczych wad konstrukcyjnych motywy wyroku z dnia 5 czerwca 2014r nie zawierają. Z ich tekstu wynika jakie fakty i na jakiej podstawie dowodowej Sąd uznał za ustalone oraz przez pryzmat jakich norm fakty te ocenił , weryfikując zasadność roszczenia braci M..

Zważywszy na to, do czego odwołuje się apelujący w uzasadnieniu tego zarzutu należy , wskazując na uprzednio przedstawione stanowisko i odwołując się do niego , powiedzieć ,że wbrew poglądowi autora apelacji , w uzasadnieniu wyroku zostały podane przyczyny , które zdecydowały o oddaleniu wniosku o przeprowadzeniu dowodów zeznań świadków.

Uznanie za niezasadne wszystkich zarzutów procesowych na których opiera się apelacja H. M. ma m. in. tę konsekwencję , że ustalenia , które Sąd Okręgowy uczynił podstawą faktyczną wydanego wyroku , jako kompletne i dokonane niewadliwie , Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Również stanowisko prawne , wyrażone przez Sąd Okręgowy w ramach oceny roszczenia powodów zasługuje na aprobatę .

H. i A. M. (1) wywodzili swoje roszczenie z faktu przysługiwania im prawa do grobu , prawa na które składa się wiązka uprawnień tak natury majątkowej jak i niemajątkowej [ osobistej ] , służąca osobom najbliższym osoby pochowanej, wśród których , w sytuacji złożenia zwłok w grobie , dominujące znaczenie uzyskują uprawnienia o charakterze osobistym , mając swoje źródło w uprawnieniu do sprawowania kultu pamięci zmarłego , a ich ochrona ma swoją podstawę normatywna w art. 24 §1 kc w zw z art. 23 kc.

W ramach tych uprawnień mieści zarówno możliwość zdecydowania o wyglądzie miejsca pochówku , decyzja , kto obok już pochowanego, ewentualnie ma w grobie spoczywać, o sposobie w jaki pamięć o zmarłym będzie pielęgnowana jak również o tym czy zwłoki mają być czy też nie , przeniesione na inne miejsce.

Dysponowanie tymi uprawnieniami przynależy niepodzielnie każdemu ze współuprawnionych , wymienionych w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r O cmentarzach i chowaniu zmarłych [ jedn. tekst DzU z 2011 nr 118 poz. 687 ] na których krąg, jako mogących skutecznie ubiegać się o dokonanie ekshumacji , wskazuje art 15 ust. 1 pkt 1 ustawy , przy czym zakres tych uprawnień jest dla każdego z nich tożsamy , niezależnie od miejsca jaki zajmują w ustawowym katalogu wskazanym w pierwszej z wymienionych norm.

Wspólny ich charakter powoduje , że decyzje dotyczące realizacji kultu pamięci osoby zmarłej , której doczesne szczątki zostały złożone w grobie, w szczególności zmian w dotychczasowym sposobie jego sprawowania , w tym także miejsca złożenia zwłok , powinny zapadać z zgodą wszystkich uprawnionych , a w sytuacji braku takiego konsensusu każdy z nich jest może do ubiegać się o orzeczenie Sądu , które zastąpi brak jednomyślności.

/ por. w tej materii także wyroki : Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 1966 , sygn. II CR 106/66 , powołany za zbiorem Lex nr 5977 i Naczelnego Sądu Administracyjnego w z 29 listopada 2011, sygn. II OSK 1646/ 10 , powołany za zbiorem Lex nr 1151971 /

Zastąpienie zgody współuprawnionego orzeczeniem Sądu, szczególnie gdy dotyczyć by miało ono czynności przeniesienia zwłok w inne miejsce , co wiąże się z ich ekshumowaniem z dotychczasowego miejsca pochówku może nastąpić jedynie w zupełnie wyjątkowych okolicznościach.

Trzeba bowiem uwzględnić , na co trafnie zwraca uwagę Sąd I instancji , że co najmniej równie doniosła jak potrzeba zapewnienia ochrony dobrom osobistym składającym się na i realizowanym w ramach kultu pamięci osoby zmarłej , jest zasada zapewnienia spokojnego spoczynku zmarłym.

Zatem tylko szczególne racje mogą zdecydować o tym , że zasada ta , w drodze orzeczenia Sądu ,[ zastępującego zgodę na ekshumację i przeniesienia zwłok ] będzie musiała ustąpić potrzebie ochrony sfery dóbr osobistych strony czynnej sporu.

/ por także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1998 , sygn. I CKN 729/97 , publ. zbiór Lex nr 1219543/

Do tego rodzaju sytuacji może dojść jedynie wówczas , gdy przeniesienie zwłok w inne miejsce jest jedynym sposobem pozwalającym na dalsze sprawowanie kultu pamięci osoby zmarłej , przez uprawnionego [uprawnionych ] , który zostaje uniemożliwiony, w dotychczasowym miejscu złożenia zwłok , przez działanie innego ze współuprawnionych , które z uwagi na swój charakter i intensywność może być ocenione jako bezprawnie ingerujące w sferę ich uprawnień osobistych , a przy tym inne środki ich ochrony przewidziane przez system prawny , w sytuacji faktycznej ustalonych w sprawie , nie przyniosą postulowanego przez ubiegających się o ochronę , skutku.

W rozstrzyganej sprawie tego rodzaju szczególna sytuacja nie ma miejsca.

Powodowie nie zdołali wykazać , że sposób zachowania J. M. uniemożliwia im sprawowanie kultu pamięci ojca na dotychczasowym miejscu jego pochowania. Przeciwnie, z ustaleń poczynionych w sprawie wynika , że nie doznają oni w tym zakresie żadnych ograniczeń i swoje uprawnienia mogą realizować bez przeszkód.

Tym samym nie można w sposób usprawiedliwiony mówić , że ich dobra osobiste składające się na to pojęcie zostały naruszone , a tym bardziej brak jest podstaw by oceniać zachowanie pozwanego jako bezprawnie ingerujące w tę sferę praw powodów.

Z podanych wyżej przyczyn , w uznaniu apelacji za niezasadną , Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego była norma art. 98 §1 i 3 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 §1 kpc. i wynikająca z niej, dla rozliczenia ich pomiędzy stronami, zasada odpowiedzialności za wynik sprawy.

Kwota należna J. M. od apelującego powoda , wyczerpując się w sumie wynagrodzenia za profesjonalne zastępstwo procesowe przed Sądem II instancji , została ustalona na podstawie §11 ust. 1 pkt 2 w zw z § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie [ …] z dnia 28 września 2002r [ jedn. tekst DZu z 2013 poz. 461]

SSA Grzegorz Krężołek SSA Paweł Rygiel SSO / del/ Barbara Baran