Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2015r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Alicja Romanowska

Protokolant: stażysta Anna Barcikowska

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2015r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania A. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 05/05/2015 r. znak: (...)

o emeryturę

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 773/15

UZASADNIENIE

A. K. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 05.05.2015r., znak (...), którą odmówiono mu prawa do emerytury.

Skarżący domagał się zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu praktycznej nauki zawodu od dnia 01.09.1971r. do dnia 13.07.1974r. w Państwowym Ośrodku (...) w D. (dalej (...) D.) oraz okresu zatrudnienia od dnia 27.08.1974r. do dnia 31.03.1977r. i od dnia 10.10.1977r. do dnia 22.04.1978r. w Fabryce (...) we W. jako tokarz-frezer.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Pozwany powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2015r., poz. 748 ze zmianami, dalej: ustawa emerytalna oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.Nr 8, poz. 43) wskazał, że skarżący na dzień 01.01.1999r. nie spełnił przesłanki 15 letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Pozwany uznając, że skarżący legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych w rozmiarze 14 lat 5 miesięcy i 3 dni, nie uwzględnił okresu od 01.09.1971r. do 13.07.1974r. w (...) w D. oraz od 10.10.1977r. do 22.04.1978r. w Fabryce (...) we W., podnosząc, iż skarżący nie przedłożył na te okoliczności świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Do tego organ rentowy zaznaczył, że skarżący w (...) w D. był uczniem praktycznej nauki zawodu i w okresie od 01.09.1971r. do 11.12.1972r. był niepełnoletni, co nawet w przypadku uwzględnienie stanowiska wnioskodawcy oznaczałoby wykonywanie pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Wnioskodawca A. K., ur. (...), po ukończeniu 16 roku życia pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców do dnia 31.08.1971r., po czym w okresie od 01.09.1971r. do 13.07.1974r. odbył praktyczną naukę zawodu mechanika pojazdów samochodowych w Państwowym Ośrodku (...) w D.. Następnie ubezpieczony w okresie aktywności zawodowej był zatrudniony:

- od 27.08.1974r. do 31.03.1977r. oraz od 10.10.1977r. do 22.04.1978r. w Fabryce (...) w D. jako tokarz, tokarz-frezer i tokarz rewolwerowy. W trakcie tego zatrudnienia wnioskodawca w okresie od 25.10.1974r. do 18.10.1976r. odbył zasadniczą służbę wojskową. Skarżący jako tokarz dokonywał obróbki elementów żeliwnych pomp hydraulicznych poprzez wiercenie, frezowanie i toczenie oraz wykonywał prace tokarskie przy produkcji dojarek mechanicznych z udziałem chromu i niklu.

- od 25.05.1977r. do 09.09.1977r. w Kopalni (...) w B. jako ślusarz. (wyłączone dni)

- od 14.06.1978r. do 30.09.1979r. w (...) Państwowych (...) pozaklasowej w I. w charakterze rzemieślnika i młodszego maszynisty pojazdów trakcji spalinowej.

- od 01.10.1979r. do 31.07.1991r. w (...) w L. Zakładzie Rolnym w miejscowości K. na stanowisku kierowcy ciągnika.

- od 01.08.1991r. do 31.10.1993r. pobierał świadczenie rentowe z ubezpieczenia społecznego rolników.

- od 03.11.1993r. do 02.11.1994r., od 27.04.1996r. do 14.04.1997r., od 13.08.1998r. do 31.12.1998r. i od 13.08.1998r. do 31.12.1998r. był zarejestrowany jako bezrobotny w Powiatowym Urzędzie Pracy w D. z prawem do pobierania zasiłku.

- od 03.11.1994r. do 31.05.1995r., od 11.04.1996r. do 25.04.1996r. i od 22.06.1997r. do 31.07.1997r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników.

- od 01.06.1995r. do 10.04.1996r. w Sklepie (...).W. w D.

- od 15.04.1997r do 21.06.1997r. w Hurtowniach (...) w D..

- od 01.08.1997r. do 31.07.1998r. w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowo-Usługowym (...) M. S. w R. jako kierowca.

Skarżący nie miał innych okresów składkowych i nieskładkowych przed 1999r.

/wyjaśnienia wnioskodawcy, akta osobowe k. 47 a.s., nadto dowód: oświadczenie k. 6, świadectwa pracy k. 7, 9-10, decyzje k. 20-21, 29 pliku rentowego oraz książeczka wojskowa k. 8-10, świadectwa pracy k. 11, 14-19, zaświadczenia k. 23 pliku emerytalnego KP, a nadto świadectwa pracy k. 17, 19, 26, 30-31, zaświadczenia k. 24, 27-29, 32 pliku emerytalnego/

W dniu 20.11.2014r. skarżący wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o ustalenie uprawnień do emerytury.

Po przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym, organ rentowy ustalił, że na dzień 01.01.1999r. wnioskodawca wykazał 25 letni okres ubezpieczenia, ukończył wiek 60 lat, nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego, a nadto nie udokumentował 15 – letniego okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnych charakterze.

Decyzją z dnia 05.05.2015r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, uznając, że nie wykazał na dzień 01.01.1999r. co najmniej 15 letniego okresu zatrudnienia przy pracy w szczególnych warunkach.

/dowód: wniosek k. 1-4, decyzja k. 74, raport ustalania uprawnień k.66 akt ZUS/

Wnioskodawca nie zgodził się z powyższą decyzją wnosząc odwołanie.

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U.z 2013r., Nr 1440) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184 .

Art. 184 ust. 1 stanowi zaś, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Ust. 2 Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W myśl art. 32 ust. 1 ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2).

Stosownie do § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.Nr 8, poz. 43) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie zaś z § 3 rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Natomiast zgodnie z § 2 ust. 2 powoływanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. okresy pracy m.in. w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w odpowiednim świadectwie, jednak świadectwo takie bądź jego brak nie jest jednak bezwzględną przesłanką ani do zaliczenia, ani do niezaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie charakteru pracy także w oparciu o inne dowody niż świadectwo z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik go nie posiada, bądź przedkłada świadectwo nieodpowiadające określonej w przepisie formie.

Z powyższego wynika, iż skarżący nabyłby prawo do wcześniejszej emerytury w przypadku łącznego spełnienia przesłanek:

- ukończenia wieku 60 lat

- legitymowania się łącznym okresem ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 25 lat, przypadającym na dzień 01.01.1999r.;

- legitymowania się 15 letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, przypadających na dzień 01.01.1999r.;

- nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu Państwa.

W sprawie poza sporem było, że skarżący A. K. ukończył wiek 60 lat, nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego i na dzień 01.01.1999r. legitymuje się co najmniej 25 letnim okresem ubezpieczenia. Spornym pozostawała przesłanka 15 letniego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Zważyć w tym miejscu należy, że prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze stanowi w systemie emerytalnym uprawnienie wyjątkowe, związane z ujemnym oddziaływaniem zdrowotnym warunków pracy na pracownika, co uzasadnia przyjęcie obniżonego wieku emerytalnego.

Przechodząc do meritum sprawy, na wstępnie podkreślenia wymaga, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem judykatury, okres nauki zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z 1958 roku o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej, nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2013 r., sygn. II UK 341/12; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2012 r., sygn. II UK 96/11, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r., sygn. II UK 169/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2012 r., sygn. I UK 130/12). Według stanowiska Sądu Najwyższego - odmowa uwzględnienia okresu nauki zawodu jako okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych wynika z połączenia nauki zawodu z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej, wobec czego wykonywanie prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej - zwłaszcza w wypadku młodocianych – nie jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.). Ze zgromadzonego materiału dowodowego w niniejszym postępowaniu, a w szczególności z umowy o naukę zawodu i świadectwa pracy wynikało jednoznacznie, iż skarżący w okresie od 01.09.1971r. do 13.07.1974r. świadczył pracę ucznia mechanika pojazdów samochodowych. Ta okoliczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Do tego skarżący wskazał w odpowiedzi na odwołanie, że pierwszy i drugi rok nauki zawodu polegał na zapoznaniu się z pracą w zawodzie, a trzeci rok polegał na przygotowaniu do samodzielnego wykonywania zawodu. Nadto wnioskodawca na rozprawie w dniu 11 sierpnia 2015r. (e-protokół 00:05:10) wskazał, że w trakcie nauki przez okres trzech lat cały czas odbywał naukę w szkole. Zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczenia do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.), młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązuje normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy. W myśl ust. 3 tego przepisu, do czasu pracy młodocianych wliczało się czas dokształcenia określonego w art. 12 ust. 2 i 3 bez względu na to czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednak w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. Przyjmując więc, że w trakcie nauki zawodu pracował po 8 godzin dziennie, zaznaczyć należy, że przez cały sporny okres uczył się w szkole, co sam wskazał i czas nauki wliczany był do obowiązującego go czasu pracy. Zatem z tego powodu praca na podstawie umowy o naukę zawodu wykonywana była zawsze w rozmiarze mniejszym, niż obowiązujący na danym stanowisku. W tym stanie rzeczy bez znaczenia pozostaje fakt, że skarżący w trzeciej klasie nauki zawodu miał ukończone 18 rok życia. Z żadnej dokumentacji nie wynika, aby skarżący po ukończeniu 18 roku życia zakończył praktyczną naukę zawodu i rozpoczął pracę na samodzielnym stanowisku. Co więcej wnioskodawca sam wskazał (e-protokół z dnia 11.08.2015r. – 00:07:05), że na trzecim roku nauki zawodu uczęszczał również na zajęcia, gdyż obowiązywały przedmioty ogólno zawodowe, z czego wprost wynika, że nie mógł świadczyć pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, w takcie trwania nauki w szkole zawodowej, nawet po uzyskaniu pełnoletniości.

W ocenie Sądu do stażu pracy w warunkach szczególnych nie można było zaliczyć także okresu pracy skarżącego w Fabryce (...) we W. (10.10.1977r.- 22.04.1978r.). Wnioskodawca domagał się uwzględnienia tego okresu pracy, podnosząc, iż w tym okresie pracował jako tokarz-frezer, przy obróbce żeliwa. Wnioskodawca wyjaśnił, że w tym okresie pracy (przed odbyciem zasadniczej służby wojskowej) zajmował się obróbką elementów żeliwnych do pomp hydraulicznych montowanych w ciągnikach U.. Wskazał, że dokonywał obróbki elementów żeliwnych poprzez wiercenie, frezowanie i toczenie. Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej wnioskodawca w dalszym ciągu wykonywał pracę tokarza, z tym, że przy produkcji dojarek mechanicznych z występowaniem chromoniklu. Zatem w tym zakresie należało dokonać oceny charakteru pracy skarżącego, na podstawie jego wyjaśnień, w kontekście pracy zaliczanej do warunków szczególnych, zgodnie z wykazem A cytowanego rozporządzenia, gdyż jedynie wykonywanie pracy na stanowiskach ujętych w tym wykazie uprawnia do przyznania wcześniejszej emerytury. Biorąc pod uwagę charakter prac stanowiskowo-branżowy w Fabryce (...) we W. należy zauważyć, że zgodnie ze wskazanym wykazem A pracami związanymi z żeliwami oraz pracami związanymi z chromoniklem, są prace wymienione w Dziale III (W hutnictwie i przemyśle metalowym), przy odlewaniu staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur (poz.21-23) i prace różne w hutnictwie i przemyśle metalowym (poz. 76). Zatem nie budziło wątpliwości Sądu, iż ustawodawca wymieniając stanowiska pracy w wykazie A, uprawniające do niższego wieku emerytalnego nie uwzględnił stanowiska tokarza-frezera, czy tokarza rewolwerowego (zgodnie z przedłożonym świadectwem pracy), stanowisk pracy zajmowanych przez skarżącego w spornym okresie zatrudnienia. Na uwagę także zasługuje, że za pracę związane z żeliwem, uznawane za pracę w warunkach szczególnych, zostały uznane pracę przy odlewach żeliwa. Przy tym zauważyć należy, że praca skarżącego, polegająca na obróbce elementów żeliwnych pomp hydraulicznych poprzez wiercenie, frezowanie i toczenie nie była de facto pracą związaną z procesem powstawania odlewów żeliwnych. Nadto praca skarżącego była wykonywana w oddzielnej fabryce maszyn rolniczych, a nie odlewni żeliwa. A to specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje, bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Powyższe rozważania, na zasadzie analogii trzeba mieć także na względzie, przy ocenie charakteru pracy skarżącego na stanowisku tokarza przy produkcji dojarek mechanicznych z obecnością chromoniklu (okres pracy po odbyciu zasadniczej służby wojskowej). Zgodnie z poz. 76 Działu III wykazu A pracami w warunkach szczególnych z wstępowaniem chromu i niklu, są jedynie prace w hartowniach i wytrawialniach, których bez wątpienia Sądu skarżący nie wykonywał. Również przepisy resortowe wydane w oparciu o § 1 ust. 2 cytowanego rozporządzenia, tj. zarządzenie Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 19.05.1983r. określające stanowiska prac danego resortu jako pracę w warunkach szczególnych, nie wymieniają zawodu tokarza-frezera jako pracy uprawniającej do wcześniejszej emerytury. Zatem, w ocenie Sądu nie zachodziły podstawy do zaliczenia pracy skarżącego w Fabryce (...) we W. do stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż charakter pracy skarżącego nie odpowiadał żadnemu stanowisku pracy ujętemu w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

W świetle powyższego, samo przekonanie skarżącego, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych nie może uzasadniać podstawy do przyznania świadczenia emerytalnego z tego tytułu. O uprawnieniu do wcześniejszej emerytury decyduje łączne ścisłe spełnienie wszystkich warunków określonych w art. 32 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, a nie przekonanie pracownika, że praca była wykonywana w szczególnym charakterze lub warunkach (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2010 r., II UK 140/10, LEX nr 786382; z dnia 14 grudnia 2009 r., I UK 218/09, LEX nr 577817).

W konsekwencji przedstawionych rozważań, Sąd zważył, że wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych i tym samym prawo do emerytury nie mogło być mu przyznane. Ocena charakteru pracy prezentowana przez skarżącego pozostaje w sferze jego dowolnej, ale nieuzasadnionej oceny, zamiast w sferze faktów.

Dlatego też Sąd uznał, że odwołanie skarżącego nie zasługiwało na uwzględnienie i stosownie do art. 477 ¹⁴§1 k.p.c. orzekł jak w wyroku.