Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2015 roku

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2015 roku w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa A. D.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zadośćuczynienie, rentę i ustalenie

na skutek apelacji pozwanego od wyroku częściowego Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 27 marca 2015 roku, sygnatura akt I C 819/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki A. D. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania odwoławczego.

I A Ca 418/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem częściowym z dnia 27 marca 2015 roku Sąd Okręgowy w Lublinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa A. D. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. o zasądzenie zadośćuczynienia, renty i ustalenie - zasądził od pozwanego na rzecz powoda 350 000zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 7 lutego 2010 roku i oddalił powództwo o zasadzenie zadośćuczynienia w części żądającej zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 30 stycznia 2010r.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w części zasądzającej odsetki ustawowe od kwoty 350.000,00zł za okres od dnia 7 lutego 2010r. do dnia 26 marca 2015r.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucał naruszenie art. 481 § 1 k.c. w zw. art. 363 §2 k.c. i w zw. art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych,Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na zasądzeniu odsetek ustawowych od kwoty 350.000zł od dnia 7 lutego 2010 roku do dnia zapłaty, podczas gdy wysokość zadośćuczynienia jest ustalana według stanu na dzień wyrokowania i odsetki również powinny być zasądzone od dnia wyrokowania, bowiem odsetki ustawowe od świadczenia odszkodowawczego nie mogą się należeć od daty wcześniejszej, niż data ustalenia odszkodowania.

Apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie pierwszym i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki odsetek ustawowych od kwoty 350.000zł od dnia 27 marca 2015r. oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Powódka wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 10 października 2009 roku A. D. doznała uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku komunikacyjnego, będąc pasażerką taksówki, w którą uderzył inny pojazd. Sprawca wypadku był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym zakładzie.

Na skutek wypadku powódka doznała urazu wielonarządowego powikłanego wstrząsem krwotocznym i neurogennym. W wyniki zdarzenia powódka doznała:

- poprzecznego złamania kręgu L-2 z całkowitym zwichnięciem kręgosłupa,

- rozerwanie nici ogona końskiego,

- złamanie żeber I, XI i XII po stronie prawej,

- rozerwanie ściany aorty brzusznej z oderwaniem lewej tętnicy lędźwiowej,

- uszkodzenia torebki śledziony,

- wieloodłamowego złamania miednicy,

- złamanie wyrostków poprzecznych L1-4 po stronie prawej,

- obustronnego stłuczenia miąższu płucnego,

- krwiaka wątroby,

- krwiaka przestrzeni zaotrzewnowej,

- rozerwania lewego moczowodu,

- zmiażdżenia ściany pierwszej pętli jelita cienkiego,

- ostrej niewydolność krążenia, ostrej niewydolność oddechowa,

- paraplegia kończyn dolnych.

Pismem z dnia 22 grudnia 2009 roku pełnomocnik A. D. zgłosił szkodę do (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., domagał się wypłaty kwoty 700 000 zł tytułem zadośćuczynienia. Pismo zostało doręczone stronie pozwanej w dniu 7 stycznia 2010 roku (pismo k. 5 akt szkody komunikacyjnej).

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. co do zasady uznał swoją odpowiedzialność i po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego wypłacił powódce tytułem zadośćuczynienia kwotę 45.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Lekarz orzecznik powołany przez pozwanego ustalił, że powódka doznała łącznie 176% uszczerbku na zdrowiu, a jej stan zdrowia jest nieodwracalny. Następnie w marcu 2010 roku strona pozwana wypłaciła dodatkowo powódce z tego tytułu dodatkowo kwotę 305000 zł (pisma k. 52 i 54 akt szkody komunikacyjnej).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wskazane wyżej dowody, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron procesu. Kwestią sporną była wysokość należnego z tego tytułu zadośćuczynienia.

Sąd Okręgowy uznał, roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia w wysokości zgłoszonej przez powódkę za w pełni uzasadnione.

Zasądzając odsetki ustawowe od przyznanego zadośćuczynienia Sąd stwierdził, że w myśl przepisu art. 481 § 1 k.c. w razie opóźnienia się przez dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za czas opóźnienia. Stosownie zaś do treści art. 817 § 1 k.c., jeżeli nie umówiono się inaczej, zakład ubezpieczeń obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Strona powodowa złożyła w (...) S.A. w W. zawiadomienie o szkodzie w dniu 7 stycznia 2010 roku (data doręczenia), domagając się zapłaty tytułem zadośćuczynienia kwoty 700 000 zł. Strona pozwana wypłaciła z tego tytułu kwotę 350000 zł. Należało zatem zasądzić ustawowe odsetki od kwoty 350000 zł od dnia 7 lutego 2010 roku.

Sąd Okręgowy miał na względzie, że strona pozwana już w toku postępowania likwidacyjnego ustaliła, że powódka doznała łącznie 176% uszczerbku na zdrowiu. Lekarz orzecznik w opinii z dnia 4 lutego 2010 roku szczegółowo opisał wielonarządowe urazy powódki oraz to, że jej stan nie rokuje poprawy (30-32 akt szkody). Należy zatem stwierdzić, że strona pozwana posiadając powyższe dane wypłaciła powódce zadośćuczynienie w zaniżonej wysokości, co dodatkowo uzasadnia zasądzenie ustawowych odsetek od daty wskazanej w orzeczeniu.

Żądanie zasądzenie ustawowych odsetek za okres wcześniejszy zostało przez Sąd oddalone jako niezasadne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest bezzasadna. W utrwalonym orzecznictwie Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że roszczenie poszkodowanego z tytułu czynu niedozwolonego staje się wymagalne od momentu powstania szkody. Jako zobowiązanie nieterminowe winno być spełnione przez dłużnika po wezwaniu go do zapłaty.

Wprawdzie Sąd Okręgowy zasądzając odsetki ustawowe powołał się na treść art. 817 § 1 kc , który nie znajduje w sprawie zastosowania ze względu na regulację szczególną przewidzianą w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych [Dz.U.2013.392 j.t.], to kwestia ta nie ma w sprawie żadnego znaczenia ze względu na niemalże identyczne brzmienie przepisów, ich cel i wykładnię.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 i 2 cytowanej ustawy zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie, a w przypadku gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. W terminie, o którym mowa w ust. 1, zakład ubezpieczeń zawiadamia na piśmie uprawnionego o przyczynach niemożności zaspokojenia jego roszczeń w całości lub w części, jak również o przypuszczalnym terminie zajęcia ostatecznego stanowiska względem roszczeń uprawnionego, a także wypłaca bezsporną część odszkodowania.

W zw. z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych prawidłowe jest stanowisko Sądu Okręgowego, że pozwany od daty upływu 30 dni od wezwania do zapłaty, pozostawał w opóźnieniu w wykonaniu ciążącego na nim zobowiązania.

Samo kwestionowanie przez pozwanego roszczeń powódek, nie zmienia oceny, że dłużnik opóźniał się w wykonaniu zobowiązania, gdyż ostatecznie roszczenia powódek uznane zostały za uzasadnione. Tym samym pozwany poprzez zaniechanie wykonania ciążącego na nim zobowiązania w pełnej wysokości popadł w opóźnienie, co do części nie wypłaconej, uzasadniające zasądzenie odsetek ustawowych za okres opóźnienia, zgodnie z art. 481 § 1 kc.

Spełnienie świadczenia w terminie późniejszym niż przewidziane w art. 14 ust. 1 cytowanej ustawy może być usprawiedliwione jedynie wówczas, gdy ubezpieczyciel powoła się na istnienie przeszkód w postaci niemożliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności albo wysokości świadczenia, pomimo działań podejmowanych ze szczególną starannością (zob. wyrok SN z dnia 18 listopada 2009 r., II CSK 257/09, LEX nr 551204). Ratio legis wskazanego przepisu, podobnie jak i art. 817 k.c., opiera się na uprawnieniu do wstrzymania wypłaty odszkodowania w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją niejasności odnoszące się do samej odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości szkody. Ustanawiając krótki termin spełnienia świadczenia ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej.

Po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku ubezpieczyciel - jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców (art. 355 § 2 k.c.) - obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody. Nie może też wyczekiwać na prawomocne rozstrzygnięcie sądu. Bierne oczekiwanie ubezpieczyciela na wynik toczącego się procesu naraża go na ryzyko popadnięcia w opóźnienie lub zwłokę w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego. Rolą sądu w ewentualnym procesie może być jedynie kontrola prawidłowości ustalenia przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 stycznia 2000 r., III CKN 1105/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 134, z dnia 19 września 2002 r., V CKN 1134/2000, niepubl. i z dnia 15 lipca 2004 r., V CK 640/03, niepubl.).

Odsetki należą się, zgodnie z art. 481 k.c., za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby więc wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Stanowią one zatem opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158).

Jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia lub odszkodowania w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu.

Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości w pewnym zakresie uznaniu sądu. Przewidziana w art. 445 § 1 możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę nie zakłada bowiem dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Pomimo więc pewnej swobody sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 40; z dnia 17 listopada 2006 r., V CSK 266/06, LEX nr 276339; z dnia 26 listopada 2009 r., III CSK 62/09, LEX nr 738354, i z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09, LEX nr 602683).

Stanowisku temu nie sprzeciwia się również stosowanie do zadośćuczynienia art. 363 § 2 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1990 r., II CR 225/90, LEX nr 9030). Wyrażona w tym przepisie, korespondującym z art. 316 § 1 k.p.c., zasada, że rozmiar szeroko rozumianej szkody, a więc zarówno majątkowej, jak i niemajątkowej, ustala się, uwzględniając czas wyrokowania, ma na celu możliwie pełną kompensatę szkody ze względu na jej dynamiczny charakter - nie może więc usprawiedliwiać ograniczenia praw poszkodowanego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158 i z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 524/08, OSNC-ZD 2009, nr D, poz. 106).

W wyroku z dnia 8 lutego 2012r., sygn. sprawy V CSK57/11 [ Lex 1147804] Sąd Najwyższy stwierdził, że odsetki od zasądzonej kwoty odszkodowania należą się poszkodowanemu już od chwili zgłoszenia roszczenia o zapłatę odszkodowania. W dacie zgłoszenia roszczenia obowiązek spełnienia świadczenia odszkodowawczego zgodnie z art. 455 k.c., staje się wymagalny. Rozmiar szkody, a tym samym wysokość zgłoszonego żądania podlega weryfikacji w toku procesu, nie zmienia to jednak faktu, że chodzi o weryfikację roszczenia wymagalnego już w dacie zgłoszenia, a nie dopiero w dacie sprecyzowania kwoty i przedstawienia dowodów. Jeżeli po weryfikacji okaże się, że ustalona kwota odszkodowania nie przekracza wysokości kwoty żądanej już wcześniej, nie ma przeszkód do zasądzenia odsetek od tej wcześniejszej daty.

Stanowisko Sądu Okręgowego jest tym bardziej uzasadnione, że stan zdrowia powódki i konsekwencje wypadku dla funkcjonowania powódki, ocena odniesionej przez nią krzywdy i następstw wypadku były znane ubezpieczycielowi w toku postępowania likwidacyjnego ze względu na opinię lekarza orzecznika już przed upływem trzydziestodniowego terminu. Powódka zgłosiła roszczenie ubezpieczycielowi w dniu 7 stycznia, a stan zdrowia powódki będący następstwem wypadku był znany ubezpieczycielowi już w dniu 4 lutego po wydaniu orzeczenia przez lekarza w postępowaniu likwidacyjnym.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc i na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 i 3 kpc oraz § 2 ust. 2, § 6 pkt 7 i § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu [ Dz. U. Nr 163, poz. 1349] zasądził od pozwanego na rzecz powódki koszty zastępstwa prawnego w wysokości 5 400zł.