Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Regina Stępień

Protokolant: star. sekr. sądowy Ewelina Trzeciak

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2015 r. w Legnicy

sprawy z wniosku M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o odstąpienie od zobowiązania do zwrotu nienależnie pobranej renty rodzinnej

na skutek odwołania M. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 16 lutego 2015 r.

znak (...)

I.  zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 16 lutego 2015 r. znak (...)w ten sposób, że ustala iż wnioskodawca M. B. nie ma obowiązku zwrotu pobranej renty rodzinnej za okres od 1 marca 2013 roku do 30 września 2013 roku oraz od 1 marca 2014 roku do 30 września 2014 roku,

II.  w pozostałym zakresie postępowanie umarza.

Sygn. akt VU 381/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z 16 lutego 2015r. znak (...)zobowiązał wnioskodawcę M. B. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu renty rodzinnej:

- za okres od dnia 01 lutego 2013r. do 30 września 2013r. w kwocie 4 429, 64 zł i odsetek za okres od 21 lutego 2013r. do 16 lutego 2015r. w kwocie 944, 36 zł oraz

- za okres od 1 lutego 2014r. do 30 września 2014r. w kwocie 4 513, 34 zł i odsetek za okres od 21 lutego 2014r. do 16 lutego 2015r.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy stwierdził, iż M. B. pobrał nienależne świadczenia w postaci renty rodzinnej – gdyż w okresie wskazanym w decyzji nie uczestniczył w zajęciach na Uniwersytecie (...) we W. (oczekiwał na powtarzanie semestrów).

W odwołaniu od powyższych decyzji wnioskodawca M. B. wniósł o jej zmianę poprzez przyjęcie, iż nie jest zobowiązany do zwrotu świadczeń rentowych. Wskazał, iż w spornych okresach posiadał status studenta, zaś przepisy dotyczące prawa do renty rodzinnej nie uzależniają tego prawa od systematyczności nauki, jej pozytywnych rezultatów, ewentualnego powtarzania semestrów. Podkreślił, iż jedyny warunek to kontynuowanie nauki i ograniczenia wiekowe.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując w całości treść zaskarżonej decyzji i argumenty w niej przedstawione. Dodatkowo organ rentowy podniósł, iż jak wynika z zaświadczenia wystawionego przez (...) Ekonomiczny we W. wnioskodawca, w objętych zakresem skarżonej decyzji okresach oczekiwał na powtarzanie semestrów. Mając powyższe na uwadze organ rentowy uznał, iż w spornych okresach wnioskodawca nie uczęszczał do szkoły, a więc nie kontynuował nauki, a co za tym idzie nie przysługiwało mu prawo do renty rodzinnej, a pobrane świadczenia za powyższe okresy powinny zostać zwrócone jako nienależnie pobrane.

Sąd ustalił:

M. B. urodził się w dniu (...)

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 18września 2008r. znak(...)przyznano wnioskodawcy od 13 sierpnia 2008r. tj. od dnia śmierci matki rentę rodzinną.

Wnioskodawca został przyjęty na studia stacjonarne I stopnia w roku akademickim 2011/2012 na Wydziale (...), kierunku: (...). Nauka obejmowała 6 semestrów. Planowany termin ukończenia tych studiów przypadał na 30 września 2014r.

Wnioskodawca w semestrze 1 zimowym roku akademickiego 2011/2012 nie złożył karty w dziekanacie. W związku z czym został skreślony w dniu 23 kwietnia 2012r. z powodu niezaliczenia tego semestru. Decyzję tę otrzymał dopiero w dniu 28 stycznia 2013r. W związku z czym nadal uczęszczał na zajęcia. Po odtworzeniu kart, semestr ten został mu zaliczony i w następstwie odwołania złożonego w dniu 14 listopada 2013r. uchylono decyzje o skreśleniu go z listy studentów. Semestr 2 letni 2011/2012 zaliczył warunkowo (mógł kontynuować kolejny semestr, ale z koniecznością zaliczenia zaległego przedmiotu).

Nie zaliczył semestru 3 zimowego z roku akademickiego 2012/2013. Uzyskał zgodę na powtarzanie tego semestru w roku akademickim 2013/2014. Wobec czego w semestrze letnim od marca 2013r. do września 2013r. oczekiwał na powtarzanie tego semestru. W roku akademickim 2013/2014 rozpoczął powtarzanie 3 semestru. Nie zaliczył go. Przy czym z powodu niezliczonych warunkowo przedmiotów z 2 semestru został skierowany na powtarzanie 2 semestru w roku akademickim 2014/2015. W konsekwencji oczekiwał na powtarzanie 2 semestru od marca 2014r. do 30 września 2014r. oraz od października 2014r. do stycznia 2015r. Obecnie powtarza 2 semestr.

W okresie oczekiwania na powtarzanie semestru wnioskodawca zachował wszystkie prawa studenta.

dowód: zaświadczenie z (...) z 13.08.2015r. k.13-14.

Sąd zważył:

Odwołanie jest uzasadnione.

Zgodnie z treścią art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i

rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U.2013.1440 j.t.) osoba, która nienależnie

pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Świadczenie nienależnie pobrane w rozumieniu cytowanego artykułu to świadczenie pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określonego działania (zaniechania). Nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 u.e.r.f.u.s., to świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części (świadczenie nienależne, nieprzysługujące) na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego.

Dla oceny obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego świadczeń nienależnie pobranych decydujące znaczenie ma ocena stanu jego świadomości co do zasadności pobierania świadczenia, w tym w szczególności jego zamiar - działanie w złej wierze, z premedytacją, zła wola.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia. Wymóg ukończenia nauki w szkole wiąże się z formalnym wymogiem utraty statusu ucznia lub studenta, który następuje poprzez ukończenie szkoły bądź skreślenia z listy uczniów lub studentów. Do tego czasu nie dochodzi do utraty tego statusu, bez względu na sposób pobierania nauki, jej pozytywnych rezultatów, powtarzania semestrów czy przerw w nauce z powodu urlopów zdrowotnych. Jedynym warunkiem prawa do renty rodzinnej jest kontynuowanie nauki i ograniczenia wiekowe, a organ rentowy nie jest uprawniony do ustalania prawa do renty rodzinnej na podstawie uczestniczenia przez uprawnionego w zajęciach szkolnych, bowiem ustawową przesłanką ustania prawa do tego świadczenia jest ukończenie nauki w szkole, a nie sposób jej pobierania.

W konsekwencji w orzecznictwie sądów przyjmuje się, że pojęcie "kontynuowania nauki" powiązane jest z zachowaniem przez ucznia/studenta uprawnionego do świadczenia rentowego praw uczniowskich/studenckich, czy to w okresie faktycznego pobierania, czy też niepobierania nauki w szkole. Nie przestaje być uczniem/studentem osoba, która przez jakiś czas nie uczestniczy w zajęciach szkolnych czy też nie wypełnia innych regulaminowych obowiązków, a nie została skreślona z listy uczniów/studentów. Kontynuowaniem nauki są również niektóre przerwy w jej pobieraniu ( por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 września 2012 r., III AUa 351/12, LEX nr 1223384; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2013 r., I UK 471/12, LEX nr 1308053 ). Oczywistym jest na tle cytowanych orzeczeń, iż nie chodzi tylko o formalne legitymowanie się statusem ucznia/studenta poprzez zapisanie się do szkoły/na studia, które służyć ma jedynie uzyskaniu prawa do renty rodzinnej, jeżeli ubezpieczony nie wykonuje faktycznie obowiązków objętych programem nauczania, a więc nie uczęszcza do szkoły, nie uzyskuje zaliczeń, nie przystępuje do egzaminów. Ubezpieczony musi rzeczywiście posiadać zamiar kształcenia i swoimi działaniami go realizować.

Przez naukę w szkole rozumie się naukę w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych (publicznych i niepublicznych), szkołach wyższych (państwowych i niepaństwowych), szkołach prowadzonych przez Kościół katolicki, a także pozaszkolnych formach kształcenia, dokształcania bądź doskonalenia zawodowego (np. w ramach różnego rodzaju kursów lub praktyk zawodowych). W grę wchodzą wszelkie formy kształcenia w systemie stacjonarnym, zaocznym, wieczorowym i korespondencyjnym ( vide

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2014 r., I UK 414/13, LEX nr 1483946 ).

Na gruncie niniejszej sprawy sporną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia Sądu było ustalenie czy po stronie wnioskodawcy istnieje obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w postaci renty rodzinnej od dnia lutego 2013r. do września 2013r. i od lutego 2014r. do września 2014r. Organ rentowy uznał, iż w okresie oczekiwania na powtarzanie semestru wnioskodawca nie kontynuował nauki i nie przysługuje mu prawo do renty rodzinnej.

Mając na uwadze całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym informacje o okresach, w których wnioskodawca studiował na Uniwersytecie (...) we W., jakie podejmował działania by kontynuować naukę – biorąc pod uwagę statut uczelni - sąd uwzględnił odwołanie wnioskodawcy.

Regulamin dotyczący studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich prowadzonych przez tę uczelnię za okres objęty sporem określa Uczelniany Regulamin Studiów Uniwersytetu (...) we W. (k.15-54)

Zgodnie z § 2 ust. 1 tego regulaminu wskazuje, iż studia I stopnia trwają, zależnie od kierunku studiów 6 lub 7 semestrów. Zaś § 3 stanowi, iż rok akademicki na tej uczelni obejmuje dwa semestry – zimowy i letni. Zajęcia na studiach stacjonarnych rozpoczynają się nie wcześniej niż 27 września i nie później niż 3 października. Okresem zaliczeniowym jest semestr - § 12 ust. 1.

Zasady skreślania z listy studentów, powtarzania, wznowienia studiów i urlopów określone są w dziale VII.

Zgodnie z § 17 regulaminu:

1. Dziekan skreśla studenta z listy studentów w przypadku:

1)  niepodjęcia studiów

2)  rezygnacji ze studiów

3)  niezłożenia w terminie pracy dyplomowej lub egzaminu dyplomowego

4)  ukarania kara dyscyplinarną wydalenia z uczelni.

2. Dziekan może skreślić studenta z listy studentów w razie:

1)  stwierdzenia braku postępów w nauce

2)  nieuzyskania zaliczenia semestru w określonym terminie

3)  niewniesienia opłat związanych z odbywaniem studiów.

Ponadto ust. 5 § 17 regulaminu wskazuje, iż w stosunku do studentów, którzy nie zaliczyli w terminie określonym w organizacji roku akademickiego przedmiotów przewidzianych w planie standardowym na dany semestr lub złożonej i przyjętej deklaracji, dziekan wydaje decyzję o:

1)  warunkowym – dotyczącym każdego przedmiotu z osobna – zezwoleniu na kontynuowanie studiów w semestrze kolejnym (polegającym na przesunięciu terminu zaliczeń lub egzaminów z sesji podstawowej lub poprawkowej, z minionego okresu) jeżeli student nie zaliczył przedmiotów, których brak na mocy decyzji rady wydziału (…) – nie wyklucza możliwości kontynuowania studiów,

2)  zezwoleniu na powtarzanie przedmiotu lub semestru z powodu niezadawalających wyników w nauce (…),

3)  skreśleniu z listy studentów.

Przy czym zgodnie z § 17 ust. 6 decyzję w tych kwestiach może być wydana tylko na wniosek studenta.

Sytuację studenta oczekującego na powtarzanie semestru reguluje § 18 ust. 4 regulaminu wskazujący, iż w okresie oczekiwania student

1)  zachowuje uprawnienia studenckie (ważną legitymację studencką)

2)  może za zgoda dziekana brać udział w zajęciach z wybranych przedmiotów, a w razie uzyskania takiej zgody ma obowiązek przystąpić do zaliczeń i egzaminów z tych przedmiotów.

Sąd uznał, iż powołane wyżej przepisy Uczelnianego Regulaminu Studiów Uniwersytetu (...) we W. wskazują, iż wnioskodawca przez okres objęty skarżoną decyzją, oczekując na powtarzanie semestru był studentem. Miał zamiar kontynuować naukę i podejmował w tym celu stosowne działania – składając wniosek o warunkowe zaliczenie semestru, powtarzanie semestru i kontynuowanie nauki na właściwym semestrze. Zdaniem sądu, fakt oczekiwania na kolejny semestr nie może przekreślać prawa wnioskodawcy do renty rodzinnej, skoro nie ma możliwości kontynuowania studiów na właściwym semestrze bez okresu oczekiwania. Nie przekreśla tego uprawnienia fakt, iż wnioskodawca nie osiąga zadawalających wyników w nauce i ma poważne kłopoty z zaliczaniem kolejnych lat studiów.

Mając powyższe na uwadze, sąd w pkt I wyroku na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 kodeksu postępowania cywilnego zmienił decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 16 lutego 2015r., znak (...)

W punkcie II wyroku sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 477 ¹³ § 1 kpc wobec zmiany przez organ rentowy w części skarżonej decyzji – tj. ograniczenie okresu i wartości żądanego zwrotu pobranej renty rodzinnej.