Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 sierpnia 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Elżbieta Sobolewska-Hajbert

Sędzia SO Jolanta Bojko

Sędzia SO Monika Kuźniar (spr.)

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 2013r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy W.

przeciwko D. W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu

z dnia 22 lutego 2013r.

sygn. akt IX C 945/12

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 544/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w pkt I zasądził od pozwanej D. W. na rzecz strony powodowej Gminy W. kwotę 17.563,25 zł wraz z ustawowymi odsetkami: - od kwoty 619,28 od dnia 2009-07-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 633,60 od dnia 2009-08-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 633,60 od dnia 2009-09-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 415,82 od dnia 2009-10-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 633,62 od dnia 2009-11-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 633,60 od dnia 2009-12-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 633,60 od dnia 2010-01-12 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 633,60 od dnia 2010-02-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 585,76 od dnia 2010-03-11 do dnia 22.02.2013r,- od kwoty 651,61 od dnia 2010-04-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 651,61 od dnia 2010-05-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 651,61 od dnia 2010-06-11 do dnia 22.02.2013r,- od kwoty 651,61 od dnia 2010-07-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 651,61 od dnia 2010-09-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 651,61 ód dnia 2010-10-12 do dnia 22.02.2013r,- od kwoty 651,61 od dnia 2010-11-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 651,61 od dnia 2010-12-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 655,31 od dnia 2011-01-11 do dnia 22.02.2013r,- od kwoty 655,31 od dnia 2011-02-11 do dnia 22.02.2013r,- od kwoty 688,68 od dnia 2011-03-13 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 688,68 od dnia 2011-04-12 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 688,68 od dnia 2011-05-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 688,68 od dnia 2011-07-12 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 688,68 od dnia 2011-08-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 688,68 od dnia 2011-09-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 724,58 od dnia 2011-10-11 do dnia 22.02.2013r, - od kwoty 760,61 od dnia 2011-11-11 do dnia 22.02.2013 r., w pkt oddalił II. dalej idące powództwo; w pkt III. kwotę zasądzoną w pkt. I wyroku rozłożył na raty w wysokości po 500 zł miesięcznie, płatne do 20-tego dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie poszczególnej raty, przy czym pierwsza rata płatna ma być pierwszego miesiąca po uprawomocnieniu się wyroku; w pkt IV. nie obciążył pozwanej kosztami procesu na rzecz strony powodowej.

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia stanu faktycznego.

W dniu 1 kwietnia 1995 r. Gmina W.jako wynajmujący zawarła z B. S.jako najemcą umowę najmu z czynszem regulowanym lokalu mieszkalnego położonego we W.przy ul. (...)o pow. użytkowej 49,87 m ². Strony umowy uzgodniły, że: - wraz z najemcą zamieszkują m.in: D. W., A. W., K. W. (1), K. W. (2)- § 3, - najemca opłaca czynsz w wysokości 29,92 zł stanowiący iloczyn stawki bazowej za 1 m ² i powierzchni lokalu, przy czym jego wymiar jest ceną sztywną, zaś zmiany stawki bazowej nie wymagają anektowania umowy najmu, a jedynie zawiadomienia - § 4, - czynsz płatny jest z góry do 10 dnia każdego miesiąca - § 4, - oprócz czynszu najemca zobowiązany jest ponosić opłaty za energię elektryczną, wodę, wywóz nieczystości, wywóz śmieci, itp., w formie miesięcznych zaliczek - § 6, - za zapłatę czynszu i opłat odpowiadają solidarnie z najemcą stale mieszkające z nim osoby pełnoletnie - § 6. Pismem z dnia 2 listopada 1998 r. Gmina W.– Zarząd Gospodarki Komunalnej W.wypowiedziała B. S.przedmiotową umowę najmu ze skutkiem na dzień 31 grudnia 1998 r. oraz wezwała do przekazanie lokalu we W.przy ul. (...)w terminie 14 dni po upływie okresu wypowiedzenia, co uzasadniła bezskutecznym upływem terminu wyznaczonego do zapłaty zaległych należności. Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2002 r., I C 1260/00 wydanym w sprawie z powództwa, Gminy W.przeciwko B. S., K. W. (1), D. W., K. W. (2)i P. W., Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu, Wydział I Cywilny, nakazał D. W., K. W. (2)i P. W., aby opuścili, opróżnili i wydali stronie powodowej przedmiotowy lokal mieszkalny i orzekł, że przysługuje im uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy W.oraz nakazał wstrzymanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez Gminę W.oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił. Pozwana nie uiszczała odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu przy ul. (...)co najmniej od 1 kwietnia 2003 r. Pismem z dnia 25 stycznia 2012 r., doręczonym w dniu 18 lutego 2012 r., reprezentujące stronę powodową (...) Sp. z o.o.we W., wezwały pozwaną do zapłaty kwoty 123.300,58 zł tytułem zaległych należności za korzystanie z przedmiotowego lokalu mieszkalnego, na którą składały się zaległość podstawowa – 71.892,41 zł oraz odsetki ustawowe – 51.408,17 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Pozwana jest w przedmiotowym lokalu zameldowana od dnia 15 stycznia 1957 r. Obecnie zamieszkuje w nim wraz z synem, małoletnim P. W., a córka K. W. (3)obecnie do pracy za granicę. Pozwana ma 56 lat, ma czwórkę dzieci, które wychowywała sama od 1980 r. Nie otrzymywała alimentów na dzieci. Obecnie troje z nich się usamodzielniło, dwaj synowie mają swoje rodziny, córka K. W. (2)wyjechała za granicę do pracy. Pozwana utrzymuje małoletniego P. W.(ur. (...)), który choruje na zespół Downa. Orzeczeniem Powiatowego Zespołuds. Orzekania o Niepełnosprawności we W.z dnia 13 października 2005 r. zaliczony został do osób niepełnosprawnych. Pozwana od lat znajduje się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej. Po urodzeniu syna P.poszła na zasiłek wychowawczy, który nie pozwalał jej na opłacanie mieszkania. Syn stale chorował, często bywał w szpitalu, co pociągało za sobą koszty. Pozwana jest księgową. Od 13 stycznia 2006 r. wykonywała prace dla (...) Sp. z o.o.we W.na podstawie umowy o dzieło, otrzymując z tego tytułu 2.400 zł miesięcznie brutto. Obecnie ma stałą pracę i zarabia 2.054 zł netto. Ponadto otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 150 zł. Liczy także na pomoc córki, która będzie jej przekazywałą pieniądze z pracy za granicą. Pozwana uiszcza obecnie opłatę za korzystanie z przedmiotowego lokalu w wysokości 904,35 zł, w tym tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie (309 zł) oraz opłatę za media. Taką kwotę uiściła za ostatni miesiąc.

Uzasadniając rozstrzygniecie Sąd podał, że roszczenie o zapłatę odszkodowania jak i opłat za media, jako roszczenie o świadczenia okresowe uległo przedawnieniu po upływie trzech lat. Wobec wniesienia pozwu w dniu 25.07.2012 r. oraz podniesienia przez pozwaną skutecznego zarzutu dotyczącego przedawnienia świadczeń wymagalnych do czerwca 2009 włącznie, Sąd uznał za przedawnione świadczenia w kwocie 54.329,75 zł. Przedawnieniu uległy również odsetki od kwot objętych żądaniem zapłaty do dnia 28.06.2009 r. Sąd uznał uwzględnienie przedawnionego roszczenia na podstawie art. 5 kc za nieuzasadnione, wskazując, że Gmina W. nie wykazała w swej sprawie należytej staranności, skoro pozew o zapłatę należności, związanych z korzystaniem z lokalu zajmowanego przez pozwaną, złożyła dopiero w 9 lat po powstaniu pierwszych zaległości. Rozłożenie zasądzonej należności na raty uzasadniała trudna sytuacja rodzinna, życiowa i materialna pozwanej, która, w ocenie Sądu, sprawia, że spełnienie przez nią świadczenia niezwłoczne lub jednorazowo byłoby niemożliwe. Sąd nie obciążył pozwanej kosztami przegranego w 76% postępowania, uznając, iż wystarczającym obciążeniem dla pozwanej, na której będzie spoczywał obowiązek zapłaty raty w wysokości 500 zł i bieżącej opłaty za mieszkanie ok. 900 zł, będzie dotrzymanie wysokości i terminów zapłaty.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia w części oddalającej powództwo ponad kwotę 17.563,25 zł oraz w zakresie rozstrzygnięcia o rozłożeniu na raty zasądzonej kwoty i rozstrzygnięcia o kosztach, tj. w zakresie pkt II, III i IV wniosła powódka. Sądowi I instancji zarzuciła naruszenie art. 320 kpc poprzez błędne przyjęcie istnienia przesłanek do rozłożenia należności na raty, jak też naruszenie art. 5 kc poprzez uwzględnienie zarzutu przedawnienia, mimo jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Podniosła, iż Sąd niezasadnie przyjął, że pozwana dwukrotnie przystępowała do składania wniosku o umorzenie długu lub rozłożenie go na raty, albowiem pozwana w okresie ostatnich 17 lat takich wniosków nie zgłaszała. Pozwana w ocenie powódki nie wykazała nawet minimalnej inicjatywy, nie zgłosiła nawet, że z lokalu wyprowadziły się trzy osoby, a tym samym należało naliczać pozwanej niższe opłaty za media. Podniosła, że podstawowym źródłem finansowania przez powódkę gospodarki mieszkaniowej są przychody z czynszu za najem lokali i należności te są wydatkowane na utrzymanie zasobu mieszkaniowego, w tym między innymi remonty budynków, przeglądy techniczne itp. Z tego względu Sąd winien na podstawie art. 5 kc uznać zgłoszony zarzut przedawnienia roszczenia za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej dalszej kwoty 54.329,75 zł tytułem zaległego odszkodowania, opłat niezależnych od wynajmującego za okres od dnia 1 kwietnia 2003 r. do dnia 11 czerwca 2009 r., powiększonej o odsetki ustawowe liczone w sposób wskazany w pozwie (a zatem po uwzględnieniu rozstrzygnięcia w pkt I wyroku od kwoty 54.329,75 zł oraz odsetki ustawowe od kwoty zasądzonej w pkt I liczone od dnia wymagalności do dnia zapłaty, za każdy miesiąc począwszy od dnia 11 lipca 2009 r. do dnia 11 listopada 2011 r. Wniosła też o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie kosztów postępowania poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz strony powodowej kosztów procesu oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację powódki, pozwana wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od powódki zwrotu kosztów postępowania w obu instancjach.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja strony powodowej nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, jak również prawidłowej oceny zgłoszonego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia. Ponadto prawidłowo ocenił sytuację życiową pozwanej w kontekście rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty i odstąpienia od obciążania pozwanej kosztami częściowo przegranego procesu.

Apelacja strony powodowej sprowadzała się do zakwestionowania przyjętego przez Sąd przedawnienia części roszczenia oraz istnienia okoliczności uzasadniających rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty.

Roszczeniem strony powodowej objęte było odszkodowanie za zajmowanie przez pozwaną lokalu mieszkalnego stanowiącego własność Gminy W., uprawnioną do otrzymania lokalu socjalnego, wobec której sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia jej lokalu socjalnego. Zgodzić należy się z Sądem Rejonowym, że do dochodzenia tego rodzaju świadczenia uzasadnione jest zastosowanie 3- letniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 118 kc, z uwagi nadanie mu w art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego charakteru świadczenia okresowego. Stanowisko takie jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2012 r. IV CSK 490/11, LEX nr 1243072). Z resztą, stosowne orzeczenia zostały licznie powołane przez Sąd Rejonowy i nie wymagają powtórnego przytoczenia.

Nie zasługują na uwzględnienie argumenty powodowej Gminy zmierzające do podważenia oceny Sądu I instancji, że zgłoszony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia nie uchybia treści art. 5 kc. Zgodnie z treścią tego przepisu, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa bądź zasadami współżycia społecznego. Nie ulega wątpliwości, że samo powołanie się przez dłużnika na przedawnienie roszczenia jest działaniem w granicach prawa (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 listopada 2003, V CK 399/02, LEX 175965). Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że podniesienie zarzutu przedawnienia może być uznane za nadużycie prawa jedynie wyjątkowo. Dla oceny tego zarzutu z punktu widzenia zasad współżycia społecznego istotne znaczenie mają czas i przyczyny opóźnienia w dochodzeniu roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2000 r. III CKN 522/99 LEX nr 51563), jak również charakter roszczenia, w szczególności niemajątkowy, związany np. z żądaniem zadośćuczynienia za szkodę w dobrach osobistych, takich jak zdrowie czy życie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2002 r. III CKN 1115/00 LEX nr 75288). Sąd Najwyższy stanął również na stanowisku, że należy wykazywać daleko posunięty rygoryzm co do wyjątkowości sytuacji usprawiedliwiających nieuwzględnienie przedawnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2003 r. V CK 399/02 LEX nr 175965).

Nie ulega wątpliwości, że brak jest wyjątkowych przyczyn, które usprawiedliwiałyby nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia na podstawie art. 5 kc w rozpoznawanej sprawie. Przede wszystkim, powodowa Gmina nie wskazywała na przyczyny, które uniemożliwiały jej wystąpienie przeciwko pozwanej na drodze sądowej przed upływem terminu przedawnienia. Roszczenie Gminy W. związane jest z jej profesjonalną działalnością w zakresie gospodarowania mieszkaniowym zasobem komunalnym. Z tego względu Gmina winna należycie dbać o swoje interesy. Należy zwrócić uwagę, iż w ramach swej działalności spółka (...) sp. z o.o. zajmuje się m.in. pobieraniem opłat za korzystanie przez najemców z lokali Gminy W.. Z tego względu przyjąć należy, iż spółka ta jest profesjonalistą w powołanej dziedzinie, gdyż stanowi ona główny cel jej działalności. Korzysta nadto z profesjonalnej obsługi prawnej. Skoro zatem spółka, powołana do nadzoru nad efektywnym i terminowym regulowaniem czynszu za najem lokali komunalnych (i której działalność finansowana jest ze środków publicznych), nie czyni tego, niedopuszczalnym byłoby pozbawienie pozwanej możliwości skorzystania z zarzutu przedawnienia. Odnosząc się natomiast do zarzutu biernej postawy pozwanej i braku jej wniosków o umorzenie bądź rozłożenie na raty zaległych należności, wskazać należy, że choć pozwana faktycznie wykazała złożenie odpowiednich wniosków w późniejszym terminie, to okoliczność ta, wobec powołanej powyżej argumentacji, pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Nie można podzielić nadto poglądu strony powodowej o naruszeniu przez Sąd I instancji przepisu art. 320 kpc. Przypomnieć należy, że ocena istnienia szczególnie uzasadnionych wypadków uzasadniających rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty zależy wyłącznie od uznania sądu. Szczególne wypadki zaś zachodzą, jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny pozwanego jednorazowe spełnienie przez niego świadczenia wraz z uprawomocnieniem się orzeczenia byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 stycznia 2013 r. I ACa 1080/12 LEX nr 1313300). Celem rozłożenia świadczenia na raty jest z jednej strony zapewnienie wierzycielowi dobrowolnej spłaty zadłużenia bez konieczności uciekania się do przymusowej egzekucji, a z drugiej strony – urealnienie spłaty długu przez dłużnika. Według Sądu Odwoławczego, ocena istnienia po stronie pozwanej szczególnie uzasadnionych okoliczności uzasadniających zastosowanie wobec niej dobrodziejstwa art. 320 kpc, jest prawidłowa. Pozwana, osiągając wynagrodzenie z pracy w kwocie ok. 2.000 zł netto, wychowując samotnie niepełnosprawnego (chorego na zespół Downa) syna, nie posiadając majątku ani oszczędności, nie ma możliwości jednorazowej spłaty całego zasądzonego zaskarżonym wyrokiem świadczenia. Jednocześnie, jej rzetelna postawa w toku procesu (uznanie nie przedawnionego roszczenia, deklaracja spłaty) pozwalają przyjąć, że spłata zasądzonej kwoty w ratach o określonej w zaskarżonym wyroku wysokości, będzie realna.

Powołane okoliczności stanowiły też wystarczającą przesłankę do odstąpienia od obciążenia pozwanej kosztami częściowo przegranego procesu przed Sądem I instancji na podstawie art. 102 kpc.

Mając powyższe na uwadze Sąd Odwoławczy oddalił apelację strony powodowej jako bezzasadną, o czym orzeczono jak w sentencji.