Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I A Ca 807/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2015 roku

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Ochalska – Gola

Sędziowie: SSA Wiesława Kuberska (spr.)

SSO del. Jacek Pasikowski

Protokolant: st.sekr. sądowy Jacek Raciborski

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2015 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa P. G. i Z. P.

przeciwko J. C.

o ochronę praw autorskich

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 11 marca 2013 r., sygn. akt I C 244/08

I. z apelacji powodów uchyla zaskarżony wyrok w punktach 4 i 5 w zakresie dotyczącym powództwa o zapłatę kwoty 34.240.478,08 zł i w tej części przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego;

II. oddala apelację powodów w pozostałym zakresie i apelację pozwanego w całości.

Sygn. akt I ACa 807/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Łodzi, w sprawie z powództwa P. G. i Z. P. przeciwko J. C. o ochronę praw autorskich, nakazał pozwanemu opublikowanie w ogólnopolskim dzienniku „Rzeczpospolita”, na stronach redakcyjnych poświęconych ekonomii, obramowanego i widocznego ogłoszenia
o powierzchni co najmniej 25% strony, o następującej treści: „J. C., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą PPUH (...) w Ł. przeprasza Pana P. G., jako autora programu sterującego do centrali domofonu cyfrowego P. (...) oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia oraz Panów P. G. i Z. P. jako współuprawnionych z tytułu wzoru zdobniczego „Kaseta cyfrowej centrali domofonu” obejmującego klawiaturę domofonu cyfrowego (...), za naruszenie wskazanych praw autorskich Pana P. G. do programu sterującego oraz mozaiki obwodów drukowanych oraz naruszenie wskazanych praw z tytułu wzoru zdobniczego Panów P. G. i Z. P. poprzez bezprawne wykorzystanie tychże przy produkcji i wprowadzaniu do obrotu domofonów cyfrowych oznaczonych nazwą (...) — 2000. Zobowiązuje się nadto powstrzymać od naruszania wskazanych praw autorskich Pana P. G. do programu sterującego oraz mozaiki obwodów drukowanych w przyszłości” (pkt 1), nakazał pozwanemu zaniechanie naruszania praw autorskich P. G. do programu sterującego do centrali domofonu cyfrowego PRO (...) oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia poprzez zaprzestanie produkcji i wprowadzania do obrotu domofonów cyfrowych oznaczonych nazwą (...) — 2000 lub podobnych urządzeń elektronicznych, których działanie zostało oparte na elementach naruszających prawa autorskie P. G. do programu sterującego do centrali domofonu cyfrowego P. (...) oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia (pkt 2), zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 1.000 zł tytułem naprawienia szkody (pkt 3), oddalając powództwo w pozostałej części (pkt 4), a także zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kwotę 2.873 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 5)

(wyrok – k. 2989 – 2989 verte).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie ustaleń, które
Sąd Apelacyjny w całości podzielił i przyjął za własne. Z ustaleń tych wynikało, że powodowie od lipca 1991 r. prowadzili działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej, obecnie w ramach spółki jawnej pod nazwą (...) w W.. Przedmiotem działalności firmy powodów jest produkcja i sprzedaż urządzeń elektronicznych, w tym domofonów cyfrowych.

Na początku lat 90 — tych powód P. G. opracował konstrukcję systemu domofonu cyfrowego CD - (...), który składa się z centrali sterującej, kasety zewnętrznej (klawiatury) oraz unifonu (słuchawki). Praca całego systemu oparta jest na programie komputerowym autorstwa P. G.. Wszystkie rozwiązania techniczne w przedmiotowym domofonie są wyłącznie autorstwa P. G.. Urządzenie wyposażone jest w instrukcję obsługi autorstwa P. G.. Domofon cyfrowy CD — (...) oraz program nim sterujący ulegały modyfikacjom.

Pozwany prowadzi działalność gospodarczą pod firmą PPUH (...) od 1985 r. Firma pozwanego zajmuje się m.in. produkcją i sprzedażą domofonów oraz innych urządzeń elektronicznych. Pozwany posiada laboratorium i biuro konstrukcyjne. Zarówno firma powodów jak i pozwanego sprzedaje domofony cyfrowe w kraju oraz na rynkach zagranicznych (głównie na terenie Europy Wschodniej).

W dniu 29 marca 1996 r. pomiędzy powodami a pozwanym, w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, doszło do zawarcia umowy dostawy na wyprodukowanie i dostarczenie przez firmę powodów firmie pozwanego kompletnych, standardowych central domofonu cyfrowego typu CD - (...) — M.. Umowa zastrzegała, że towar dostarczony przez dostawcę nie będzie sprzedawany odbiorcom mającym swoje siedziby w Wielkiej Brytanii, na W. i w Rosji oraz że odbiorca nie będzie odsprzedawał dostarczonego mu towaru z przeznaczeniem na rynek wewnętrzny (§ 1 umowy). W ramach tej umowy powodowie wyrazili też zgodę na uruchomienie przez pozwanego produkcji dekoderów do unifonów współpracujących z tymi centralami
z zaznaczeniem, że produkcja central została uruchomiona przez powodów
przed podpisaniem umowy według autorskiego rozwiązania firmy (...), zaś
odbiorca, czyli pozwany, z tytułu zezwolenia mu na uruchomienie tej produkcji
w ilości 10.000 sztuk miesięcznie będzie przekazywał firmie (...) kwotę
tantiem wkalkulowaną w cenę central. O wszelkich zmianach technicznych wpływających na współpracę central CD — (...) z dekoderami unifonów objętymi kwotą tantiem dostawca miał powiadomić odbiorcę na 2 miesiące przed dostawą, której przedmiotem będą centrale w nowej wersji (§ 4 umowy).

Pismem z dnia 18 maja 1996 r. powyższa umowa została wypowiedziana przez powodów. Jako przyczynę wypowiedzenia powodowie wskazali naruszenie jej postanowień ze strony firmy pozwanego (...). Powodowie
wycofali swoją zgodę na wykorzystywanie w wyrobach pozwanego technologii
i opracowań mogących stanowić przedmiot praw autorskich powodów, zarówno dotyczących modułów dekodera, jak i innych urządzeń technicznych.

Miesiąc po wypowiedzeniu umowy powodowie dowiedzieli się, że pozwany produkuje i wprowadza do obrotu na rynku rosyjskim urządzenie domofonowe bardzo podobne do ich domofonu CD - (...), pod nazwą R. C. — 2000. Klienci składali do nich reklamacje na towary zakupione u pozwanego.

W wyniku ekspertyzy wykonanej na zlecenie powodów w dniu 6 stycznia 1997 r., której celem było porównanie urządzenia elektronicznego powodów,
tj. centrali domofonu cyfrowego P. typu CD — (...) i sensorowej klawiatury numerycznej P. typu (...) — (...) z urządzeniem elektronicznym pozwanego tj. centralą domofonu cyfrowego R. typu CD — 2000 i sensorową klawiaturą numeryczną R. typu CD — 2000, stwierdzono, że centrale obu typów domofonów są umieszczone na tego samego typu obudowach wykonanych z tworzywa sztucznego, wewnątrz każdej z nich umieszczona była płytka drukowana z zamontowanymi podzespołami elektronicznymi, montaż wykonany był w technologii klasycznej i powierzchniowej, gabaryty oby płytek drukowanych były takie same. Stwierdzono, że na pytkach drukowanych obu urządzeń ścieżki mają układ niemal identyczny, w niektórych miejscach różnią się one nieznacznie szerokością, sposobem zakończenia lub kątami, pod jakimi są prowadzone. Łączą one punkty lutownicze, które są rozmieszczone w tych samych miejscach i są przeznaczone do zamontowania odpowiadających sobie podzespołów. Rozmieszczenie podzespołów elektronicznych na obu płytkach odpowiadało sobie wzajemnie, miały one takie same lub zbliżone, w granicach tolerancji, wartości. Typy zastosowanych elementów półprzewodnikowych
były takie same lub były one odpowiednikami funkcjonalnymi. Również rozmieszczenie łączników w obu urządzeniach, służących do połączenia centrali z instalacją domofonową, odpowiadało sobie wzajemnie. Sensorowe klawiatury numeryczne urządzeń obu typów umieszczone były w obudowach wykonanych
z blachy stalowej o takich samych gabarytach. Na przednich ściankach umieszczone były napisy w języku rosyjskim o takiej samej treści, zmieniona była jedynie kolejność ostatnich dwóch zdań. Wewnątrz każdej z klawiatur umieszczone były po dwie płytki drukowane z zamontowanymi na nich podzespołami elektronicznymi oraz mikrofon i głośnik.

Montaż wykonany był w technologii powierzchniowej. Gabaryty, rozmieszczenie płytek, mikrofonów i głośników w obu urządzeniach było zbliżone.

W dniu 27 stycznia 1997 r. powodowie złożyli do Prokuratury Rejonowej Ł. — W. w Ł. zawiadomienie o popełnieniu przez pozwanego przestępstwa co najmniej wyczerpującego znamiona określone w art. 24 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz art. 117 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych wraz z wnioskiem o jego ściganie.

Postępowanie karne w tym przedmiocie zostało ostatecznie umorzone na mocy postanowienia Prokuratury Okręgowej w Łodzi z dnia 9 marca 2001 r.

W dniu 28 stycznia 1998 r. obaj powodowie, jako wspólnicy spółki cywilnej (...), uzyskali świadectwo ochronne nr (...) na wzór zdobniczy
pt. „Kaseta cyfrowej centrali domofonu”, z oznaczeniem daty trwania prawa
z rejestracji od dnia 16 października 1995 r. W zastrzeżeniach ochronnych stwierdzono, że kaseta cyfrowej centrali domofonu posiada obudowę
z prostokątną płytą czołową, znamienną tym, że w płycie czołowej centralnie po prawej stronie ma klawiaturę cyfrową w postaci wyodrębnionych pól oznakowanych cyframi, nad nią w pobliżu górnej krawędzi płyty znajdują się szczeliny mikrofonowe, po lewej górnej stronie klawiatury ma prostokątny wyświetlacz, pod wyświetlaczem w dolnej części płyty czołowej występują szczeliny głośnikowe, przy czym jedno z pól klawiatury oznakowane jest wizerunkiem klucza.

W dniu 31 maja 2001 r. powodowie wnieśli do Sądu Rejonowego dla Łodzi — W. w Ł. prywatny akt oskarżenia przeciwko J. C. oskarżając go o to, że:

- w celu uzyskania korzyści majątkowej, dopuścił się w sposób ciągły, od co najmniej 1996 r. do chwili obecnej, kopiowania zewnętrznej postaci wyrobu powodów, tj. kasety klawiatury domofonu cyfrowego oznaczonego przez powodów - producentów symbolem (...), modułu centrali domofonu cyfrowego (...) — wprowadzonych do obrotu przez powodów także pod nazwą handlową R. — wyrządzając tym samym poważną szkodę powodom, tj. o czyn z art. 24 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,

- w celu uzyskania korzyści majątkowej dopuścił się w sposób ciągły, od co najmniej 1996 r. do chwili obecnej, użycia we wprowadzanych do obrotu gospodarczego skopiowanych urządzeniach nazwy handlowej R. — łudząco podobnej do używanej przez powodów nazwy handlowej R. — czym celowo wprowadził w błąd odbiorców co do tożsamości wyrobu i jego producenta, wyrządzając tym samym istotną szkodę klientom, tj. o czyn
z art. 25 w/w ustawy,

- przywłaszczył sobie należące wyłącznie do powodów autorstwo utworów technicznych w postaci konstrukcji modułu centrali domofonu cyfrowego, w tym w szczególności odwzorowanie płytki obwodu drukowanego, komputerowy program sterujący, projekt montażowy wyrobu i instrukcję obsługi wyrobu
i dopuszczał się tego w sposób ciągły, co najmniej od 1996 r. do chwili obecnej, tj. o czyn z art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim
i prawach pokrewnych,

- bez uprawnienia rozpowszechnia utwory techniczne autorstwa pokrzywdzonych w postaci projektu kasety klawiatury domofonu cyfrowego oznaczonego przez powodów — producentów symbolem (...); modułu centrali domofonu cyfrowego (...); programu komputerowego zawartego
w oryginalnych wyrobach — dla uzyskania korzyści majątkowej, tj. o czyn
z art. 116 ust. 1, 2 i 3 i art. 117 ust. 1 i 2 prawa autorskiego,

- dopuścił się fałszywych zeznań oraz sfałszował dowód rzeczowy
w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę Rejonową Ł. poprzez dostarczenie dla celów tegoż postępowania dowodu rzeczowego w postaci spreparowanego kodu źródłowego komputerowego programu sterującego skopiowanymi wyrobami — wbrew prawdzie złożył oświadczenie, że jest jego autorem i wbrew prawdzie złożył oświadczenie, że program w postaci wynikającej z przetworzenia do formy maszynowej przedstawionego przez niego kodu źródłowego znajduje się w urządzeniach jego produkcji, tj. o czyn z art. 233 kodeksu karnego.

Postępowanie karne wywołane opisanym aktem oskarżenia toczy się do chwili obecnej przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Ż. w W., za sygn. akt IV K 2046/06.

W okresie co najmniej od czerwca 1996 r. pozwany produkował
i wprowadzał do obrotu urządzenie domofonowe R. C. - 2000 oraz unifony do tego urządzenia. Sprzedaż tych urządzeń prowadzona była na terenie Polski, a nadto na rynki zagraniczne, m.in. do Rosji, na Węgry do Czech, na Łotwę, do Estonii i na Słowację. Domofony produkowane przez pozwanego były instalowane od drugiej połowy lat 90 — tych na terenie T.. Stopniowo pozwany wprowadzał do produkcji i sprzedaży kolejne urządzenia będące odmianami domofonu R. C. — 2000. Nosiły one nazwy handlowe
CD 2100 oraz CD 2500. Pozwany jeszcze w 2011 r. na pewno produkował
i sprzedawał wskazane urządzenia domofonowe. Pozwany zaopatrywał się
w podzespoły elektroniczne do produkcji domofonów u tych samych dostawców co powodowie.

Pozwany na płycie zewnętrznej kasety produkowanego przez siebie domofonu umieszcza oznaczenie R. C. 2000. Umieszcza tam również logo swej firmy (...). W produkcie pozwanego tło klawiatury numerycznej ma kolor biały, pola numeryczne mają kolor czarny, zaś cyfry
i symbole na klawiaturze kolor biały (w kasecie domofonu P. (...) tło klawiatury jest czarne zaś cyfry i symbole są koloru białego). Czcionka cyfr
i symboli w urządzeniu pozwanego jest inna, ponadto symbol klucza
w produkcie pozwanego znajduje się w położeniu pionowym (w produkcie firmy powodów klucz położony jest poziomo), pole kasowania wpisu w domofonie pozwanego jest oznaczone literą C, natomiast w domofonie powodów skrótem (...).

Zarówno centrale domofonowe P. (...) i R. C. — 2000, jak również odpowiadające im klawiatury numeryczne (...) P. oraz CD-2000 (...), wykazują bardzo dużą zbieżność w wyglądzie i budowie. Najbardziej zbieżne w budowie jest wykonanie klawiatury numerycznej, gdzie nie tylko zastosowana technologia, ale i rozmieszczenie wszystkich klawiszy jest identyczne. Znamienny jest zwłaszcza fakt, że obie płytki montażowe klawiatur mają pola lutownicze bez elementów w tych samych miejscach. Dotyczy to obwodów fototranzystorów, dla których w schemacie firmy (...) przewidziano równolegle dla nich rezystory. Schemat firmy (...) nie zawiera tych elementów, więc przewidziane pola lutownicze na płytce drukowanej dokładnie w tych samych miejscach jak na płytce P. nie mają uzasadnienia. Tylko część pinów procesora ma ściśle określone przeznaczenie. Pozostałe, w tym wykorzystany w obu urządzeniach port P1, nie ma konkretnego przeznaczenia
i może być wykorzystany w sposób dowolny przez konstruktora. Sterowanie różnymi funkcjami urządzenia poprzez przydzielenie odpowiednich zadań dla poszczególnych pinów portu P1 determinuje funkcjonalne działanie procedury sterującej pracą procesora. Wykonanie tej procedury może, z uwagi na jej złożoność, być zgoła odmienne. Zasady konstruowania urządzeń z procesorami serii (...) za wyjątkiem specyficznych adresów związanych z obsługą przerwań
i specyficznymi funkcjami niektórych wyprowadzeń zewnętrznych procesora nie determinują ani konieczności określonej organizacji kodu programu, ani
też nie wymuszają używania określonych struktur danych. Wykorzystanie
w obu urządzeniach tych samych pinów portu P1 procesora do sterowania identycznymi funkcjami domofonu świadczy o kopiowaniu lub korzystaniu przez konstruktorów z tego samego źródła informacji podczas tworzenia schematu ideowego. Przytoczone przykłady procedur sterujących poszczególnymi pinami portu P1 nie tylko są identyczne funkcjonalnie, ale i ich budowa jest bardzo zbliżona. Zamieniono jedynie nazwy zmiennych, stałych i etykiet skoków oraz kolejność niektórych instrukcji. W procedurze firmy i (...) obsługującej wyświetlacz przy rozkazie (...) znajduje się komentarz: (...),# (...)_OFF”, czyli rozkaz użyty w procedurze firmy (...) różniący się jedynie nazwą stałej, której wartość jest identyczna i wynosi (...) = (...).
W procedurze firmy (...) zatytułowanej „Odczyt i deklarowanie klawiatury, testowanie stanu linii oraz awaryjne otwieranie rygla na skutek uszkodzenia klawiatury” komunikat o błędzie (...) jest wpisywany na pozycje wyświetlacza 3, 1, 2 znakami zapisanymi w kolejności „r”, (...), „r” - co poza intencjonalną zmianą oryginalnej kolejności instrukcji nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. Bardzo duża zbieżność w budowie i zastosowanym oprogramowaniu urządzeń wyklucza powstanie ich przez dwóch niezależnych konstruktorów, którzy nie kontaktowaliby się ze sobą lub też nie korzystali
z tych samych wzorców przy konstruowaniu swoich urządzeń. Występujące
w dokumentacji, urządzeniu i oprogramowaniu firmy (...) sprzeczności mogą świadczyć, że urządzenie firmy (...) było wzorcem dla domofonu (...).

(...) obu domofonów nie zawierają rozwiązań nowych. Są to konstrukcje zaawansowane, opracowane przez doświadczonych konstruktorów. Konstrukcja domofonu P. wydaje się być wcześniejszą od konstrukcji domofonu R. C. 2000. Wzorcem przy opracowywaniu domofonu R. C. - 2000 było domofon P. (...), pomimo wcześniejszej daty widocznej na schematach domofonu R. C. - 2000 duże podobieństwo schematów ideowych i układu ścieżek obwodów obu domofonów wskazuje,
że konstruktor domofonu R. C. - 2000 posiadał dokumentację wcześniejszego domofonu P. (...). Domofon R. C. - 2000 jest „twórczą kopią” domofonu P. (...). Twórcza kopia polega na nieco innym rozrysowaniu schematu ideowego, nieco innej topografii ścieżek obwodów drukowanych, nieco zmienionej konstrukcji mechanicznej itp. Twórcza kopia nie jest jednak dziełem nowym. Gdyby domofon R. C. - 2000 powstał zupełnie niezależnie, to oprócz przypuszczalnego spełnienia tych samych funkcji, co domofon P. (...), miałby najprawdopodobniej znacznie bardziej różniący się układ elektryczny, inną topografię ścieżek obwodów drukowanych oraz inną konstrukcję mechaniczną. Podobieństwo zarówno układów elektrycznych, jak też topografii obwodów drukowanych obu domofonów jest zbyt duże, aby można twierdzić, że oba urządzenia powstały zupełnie niezależnie. Domofon P. (...) jest konstrukcją pierwotną,
a więc oryginalną i twórczą, natomiast domofon R. C. 2000 jest jego kopią.

Kody programów sterujących porównywanymi urządzeniami są podobne. Można stwierdzić, że stopień podobieństwa obu programów jest bardzo duży. Analizując treść instrukcji można nawet wysnuć wniosek, że kody są stworzone przez tego samego programistę. Oba programy są podobne w takich miejscach, gdzie podobieństwo jest rzeczą nienaturalną, gdyż przyjęte rozwiązania nie są niczym uwarunkowane, charakteryzują się wręcz dużą dozą dowolności
w kreowaniu rozwiązań. Obaj producenci zastosowali identyczne procedury do zapamiętywania kodu zamka szyfrowego. W obu kodach źródłowych występuje niczym nieuzasadnione podobieństwo w doborze czasu przerwania T.. Obaj producenci w swoim programie sterującym urządzeniem przewidzieli możliwość generowania dźwięków. W obu programach występuje identyczne rozmieszczenie danych potrzebnych do działania programu. Konstruktor programu przyjął bardzo indywidualny, sprzeciwiający się standardom, sposób reprezentacji stanu klawiatury za pomocą ustawienia określonych bitów
w bajcie. Tym bardziej więc dziwi fakt, że został on zastosowany w sposób identyczny w obu wersjach programu. Oba programy identycznie sterują obsługą wprowadzania kodu, wybieraniem lokalu, kodem serwisowym. W taki sam sposób sterują interfejsem z użytkownikiem. Posiadają także identyczną długość kodu serwisowego. Oba urządzenia wyglądają identycznie, wyświetlacz ma identyczną strukturę, która ma odbicie w oprogramowaniu jego wyświetlania. Podobnie jest z klawiaturą. Obaj producenci w wielu przypadkach zastosowali bardzo podobne, niemal identyczne, kolejności rozkazów procesora. W obu wersjach kodów źródłowych można zaobserwować bardzo analogiczne wykorzystanie rejestrów. Występuje również podobieństwo kodów instalatora umożliwiających wejście do procedury serwisowej. Bardzo prawdopodobnym jest, że program pozwanego powstał na skutek odtworzenia go z programu oryginalnego zapisanego w postaci binarnej w centralce procesora firmy (...). Program ten następnie został zmodyfikowany z prawdopodobnym zamiarem zmiany postaci graficznej. W kodzie źródłowym dostarczonym przez firmę (...) jedną z wyraźnych wskazówek na indywidualny charakter kodu jest sposób zdefiniowania tablicy danych zawierających podzielniki dla generowania nutek (dźwięków). Autor programu dokonał pewnej nadmiarowości. Definiuje on najpierw stałe od n0, n1 do n13, a dopiero potem przypisuje te stałe do poszczególnych adresów tablicy. W kodzie źródłowym firmy (...) taka nadmiarowość nie występuje. Po disasemblacji wszelkie nadmiarowości zostają usunięte z kodu, a stałe zostają zastąpione wartościami. Dodatkowo w kodzie firmy (...) wartości podzielników są w wartościach dziesiętnych, a w kodzie firmy (...) są one reprezentowane w zapisie szesnastkowym. W kodach źródłowych obu producentów napisanym w asemblerze można zaobserwować dokładnie identyczny podział programu na funkcje. Identyczne są też odwołania do tych funkcji z programu głównego. Praktycznie nieprawdopodobne jest, żeby dwóch programistów pracujących niezależnie napisało kody źródłowe tak
bardzo podobne w kryterium podziału na funkcje. Kod firmy (...) w znacznej większości przypadków był przejrzyściej napisany ze względu na trafne komentarze oraz odpowiednie nazewnictwo stałych i procedur. Sposób komentowania kodu w wersji firmy (...) jest charakterystyczny dla autora, który posiada dużą wiedzę na temat urządzenia oraz przyjętych algorytmów. Komentarze zawierają lakoniczne, aczkolwiek bardzo trafne spostrzeżenia. Bardzo często komentowana jest prawie każda linijka kodu w procedurze
w sposób wykazujący intencję programisty. W kodzie przedstawionym przez firmę (...) można zaobserwować fakt, że osoba wykonująca komentarze również dysponowała sporą wiedzą na temat urządzenia. Podczas analizy komentarza kodu można zaobserwować szereg obszernych komentarzy wraz ze schematami przebiegów oraz opisów działania urządzenia. Natomiast odnosi się wrażenie, że komentarze te służą wyjaśnieniu sposobu działania kodu, a nie intencji autora. Dodatkowo czytelność kodu w wersji firmy (...) znacznie pogarszają nazwy etykiet i stałych. Często na ich podstawie nie sposób domyślić się działania programu — zawierają nazwę procedury i kolejne cyfry. Także wartości przypisywane do rejestrów są w postaci szesnastkowej, co często jest mniej przejrzyste. Część kodu firmy (...) nie posiada komentarza wcale.
W kodzie firmy (...) praktycznie każda linia kodu jest skomentowana w sposób czytelny. W wersji kodu firmy (...) bardzo często przed etykietą w kodzie asemblerowym są obecne średniki. Brak ich natomiast w elementach, które zostały zmienione. Po średnikach tych nie występują żadne komentarze — średniki te są zbędne. Natomiast ustawianie średników przed etykietami jest bardzo charakterystyczne dla disasemblera. Taka duża ilość średników w kodzie firmy (...) jest wskazówką, że program powstał w procesie disasemblacji. Program firmy (...) jest podzielony na wiele logicznych modułów. Bardzo często występuje instrukcja (...). Wskazuje to na fakt, że program powstawał
w etapach — poszczególnych modułach. Taki program zwykle bardzo łatwo się analizuje, poprawia, wykonuje nowsze wersje. Jest to ogólnie przyjęta zasada programowania złożonych programów. Kod firmy (...) jest skonstruowany w postaci jednego, wielkiego pliku instrukcji. Brak jest podziału na pliki modułów. Taki kod bardzo ciężko się analizuje i rozwija. Natomiast jego budowa jest charakterystyczna dla programów powstałych na skutek procesu disasemblacji. W postaci binarnej nie występują moduły — podczas procesu translacji zostały one zintegrowane w jedną całość. Wiele zmiennych, które są
w kodzie P., jest w kodzie L. wpisywana do rejestrów jako wartości bezpośrednie. Jest to wyraźną wskazówką, że disasembler wpisał tam wartości. Konstrukcja domofonu firmy (...) ma charakter twórczy, oprogramowanie służące do jej obsługi ma również charakter twórczy. Program jest twórczym sposobem zmuszenia nietypowego urządzenia do pracy w określony sposób. Żaden inny program komputerowy skopiowany z dowolnego źródła nie będzie obsługiwał tego urządzenia, którym jest domofon. Żeby urządzenie działało poprawnie i w sposób wymyślony przez autora konieczne jest zastosowanie unikalnych rozwiązań polegających na połączeniu standardowych procedur
w unikalną całość. Jest ona tak unikalna jak sposób działania urządzenia i jego budowa. Więc jeśli stwierdzimy, że budowa elektryczna urządzenia jest unikalna i sposób działania jest unikalny, to program do jego obsługi będzie także unikalny, a co za tym idzie autorski. W kodzie zastosowano szereg pomniejszych rozwiązań, które zostały zrealizowane w sposób wskazujący na ich unikalność
i jednostkowość. Te drobne, aczkolwiek bardzo istotne elementy cechują określonego programistę — autora tych kodów. Są i one śladem pozostawianym przez jego wykształcenie, nawyki i doświadczenie programistyczne. Są wizytówką.

Schematy ideowe układów opracowanych przez firmę (...) datowane są na dzień 1 marca 1995 r. Natomiast schematy ideowe układów opracowanych przez firmę (...) datowane są od dnia 9 września 1992 r. do dnia
26 listopada 1992 r. Takie datowanie schematów opracowanych przez firmę (...) należy traktować jako błędne ponieważ w centrali tego domofonu zastosowany jest mikroprocesor typu (...), który był udostępniony do sprzedaży rynkowej dopiero w roku 1995. Przy opracowaniu schematu ideowego centrali oraz współpracujących z tą centralą układów konstruktorzy firmy (...) musieli korzystać z kart katalogowych ww mikroprocesora. Ponieważ karty te były dostępne dopiero w roku 1995, daty naniesione na schematy ideowe układów opracowanych przez firmę (...) należy uznać jako błędne. Biorąc pod uwagę, przedstawione etapy rozwojowe układu centrali systemu typu (...) 2000 firmy (...) przyjąć trzeba, że firma ta opracowała swój system domofonowy dopiero po roku 1995.

Głównym elementem podobieństwa oprogramowania centrali domofonu typu (...) firmy (...) oraz oprogramowania sterującego centralą domofonu systemu (...) 2000 jest zgodność funkcjonalna obu programów, tzn. algorytmy działania programów sterujących systemem domofonowym. Algorytm jest najistotniejszą cechą programu i decyduje o jego właściwościach niezależnie od języka programowania, w jakim program finalny został napisany. Algorytm charakteryzuje program podobnie, jak kod DNA charakteryzuje człowieka.

Porównując płytki drukowane układów elektronicznych zamontowanych w centralach oraz kasetach domofonowych obu firm można stwierdzić, że na płytkach tych zamontowane są identyczne pod względem funkcjonalnym układy scalone. Przestrzenne rozmieszczenie tych układów na tych płytkach jest identyczne. Identyczna jest również topografia ścieżek przewodzących.

Pomimo niewielkich różnic występujących w schematach ideowych układach opracowanych przez firmę (...) oraz formę (...) układy opracowane przez firmę (...) są repliką układów firmy (...). Wprowadzone przez firmę (...) zmiany układowe mają charakter czysto formalny i nie zmieniają funkcji realizowanych przez poszczególne układy.

Porównując i analizując budowę, działanie i oprogramowanie systemu domofonowego firmy (...) składającego się z centrali typu (...) oraz kasety typu (...) oraz systemu domofonowego typu (...) 2000 firmy (...), w którego skład wchodzi również centrala i kaseta, można jednoznacznie stwierdzić, że system domofonowy typu (...) 2000 jest kopią systemu opracowanego przez firmę (...).

Typowy elektroniczny system domofonowy składa się z centrali sterującej oraz kasety komunikacyjnej typu (...). Podobne podzespoły zawiera również system domofonowy firmy (...). W odróżnieniu od innych systemów wygląd kasety komunikacyjnej tej firmy objęty jest zastrzeżeniem świadectwa ochronnego nr (...), które w sposób nie jawny określa sposób rozmieszczenia
i funkcje podzespołów elektronicznych zamontowanych w tej kasecie. Konsekwencją tego faktu jest również konstrukcja i funkcje centrali typu (...) opracowanej przez firmę (...). Biorąc pod uwagę przedstawione fakty należy uznać, że konstrukcja domofonu P. (...) ma charakter twórczy.

Projektowanie obwodów drukowanych jest zajęciem typowo odtwórczym, gdy wykonywane jest na zlecenie, a projektant tych obwodów nie jest autorem układów elektronicznych, dla którego obwody drukowane są przeznaczone. Projektantem układów elektronicznych systemu domofonu P. (...) był P. G. współwłaściciel firmy (...), który również był projektantem obwodów drukowanych do tych układów. Biorąc pod uwagę ten fakt oraz fakt, że struktura układu elektronicznego systemu domofonu P. (...) jest określona algorytmem jego działania opracowanym również przez P. G. należy uznać proces projektowania obwodów drukowanych do tych układów jako działanie twórcze.

Najistotniejszą cechą każdego programu jest algorytm jego działania obejmujący główne bloki funkcjonalne programu i wzajemne powiązania pomiędzy tymi blokami. W przypadku porównywanych systemów domofonowych algorytm określa sposób funkcjonowania tych systemów. Jeśli dwa programy napisane w różnych językach programowania realizowały będą taki sam algorytm to oznacza, że programy te pod względem funkcjonalnym są identyczne. Taki przypadek występuje w przypadku programu obsługującego system domofonowy P. (...) oraz programu obsługującego system (...) 2000 firmy (...).

Program opracowany przez firmę (...) nie jest wierną kopią oprogramowania firmy (...) lecz oba porównywane programy działają
w jednakowy sposób, tzn. według takiego samego algorytmu. Oprogramowanie firmy (...) stanowiło wzorzec, który firma (...) wykorzystała do opracowania programu sterującego systemem domofonowym typu (...) 2000. Tworzenie tego programu odbywało się na podstawie disasemblacji kodu binarnego programu P. odczytanego z pamięci zewnętrznej mikroprocesora umieszczonej w podstawce na płytce układu elektronicznego centralki domofonu typu (...). Działanie programistów firmy (...) polegało na uzupełnieniu komentarzy, włączeniu do programu fragmentów napisanych w języku C, opracowaniu od początku wybranych funkcji programu napisanego w asemblerze, formalnej modyfikacja niektórych funkcji programu.

Przedstawione zmiany treści programu podobnie, jak zmiany w struktura porównywanych układów elektronicznych nie modyfikują algorytmu działania programu i mają charakter jedynie formalny. Fakt ten dokumentuje pośrednio identyczny podział obu porównywanych programów na funkcje, do których
w obu programach identyczne są również odwołania z programu głównego.

Konstrukcja oraz oprogramowanie systemu domofonowego P. (...) ma charakter twórczy. Program sterujący pracą systemu domofonowego typu (...) 2000 jest kopią programu obsługującego system domofonowy firmy (...), który firma (...) dostosowała odpowiednio do wymogów programistycznych mikroprocesora typu (...) zamontowanego
w centrali systemu (...).

Konstrukcję centrali (...) 2000 należy traktować pod względem elektrycznym i mechanicznym jako replikę centrali (...) firmy (...).
W centrali (...) 2000, zamiast mikroprocesora typu (...) zastosowany w centralach domofonowych typu (...), wykorzystano mikroprocesor typu (...). Taka modyfikacja ma znaczenie jedynie kosmetyczne i nie wnosi nic nowatorskiego do działania układu centrali typu (...) 2000 w porównaniu z funkcjonowaniem central domofonowych firmy (...).

Pod względem zasady działania oraz konstrukcji mechanicznej sensorowa klawiatura zamontowana w kasecie domofonowej firmy (...) jest repliką klawiatury opracowanej przez firmę (...). Elektroniczne układy sterujące tymi klawiaturami są również praktycznie identyczne.

Obwody drukowane kasety komunikacyjnej oraz w centrali systemu domofonu typu (...) 2000 firmy (...) rozmieszczone są w taki sam sposób, jak analogiczne obwody drukowane kasety typu (...) oraz centrali (...) formy P..

Rozwiązanie mechaniczne oraz elektryczne podzespołów systemu domofonowego typu (...) 2000 jest kopią rozwiązań zastosowanych
w podzespołach systemu domofonowego formy P..

Program sterujący domofonem cyfrowym ma algorytm dostosowany do funkcji realizowanych przez ten domofon. Do tych funkcji dostosowany jest również elektroniczny układ domofonu. Pomimo, że w poszczególnych układach stosowane są znane z literatury obwody elektroniczne, to sposób ich wzajemnego połączenia określa algorytm programu sterującego domofonem. Topologię (rozmieszczenie) ścieżek obwodu drukowanego określa układ elektroniczny, którego strukturę określa algorytm działania domofonu. Dlatego mozaika obwodu drukowanego może być potraktowana jako element twórczy, gdy algorytm działania programu sterującego domofonem ma znamiona oryginalności.

Reasumując należy stwierdzić, że konstrukcja mechaniczna, układy elektroniczne oraz oprogramowanie systemu domofonu firmy (...), w którego skład wchodzi centrala typu (...) oraz kaseta typu (...), powstały
w wyniku twórczego działania.

Ogólna wartość sprzedaży firmy pozwanego w okresie od 1 stycznia
1997 r. do 30 września 2011 r. wyniosła 149.140.259 zł, z czego sprzedaż urządzeń do krajów wspólnoty gospodarczej i na eksport wyniosła
64.278.904 zł, natomiast sprzedaż krajowa wyniosła 84.861.355 zł. Szacunkowy udział urządzenia w postaci domofonu cyfrowego CD 2000 (występującego także pod inną nazwą) w ogólnej wartości sprzedaży wynosi za wymieniony okres 23.862.441 zł (16%). Przyjmując średnią, szacunkową wartość centrali CD 2000 na kwotę 221,18 zł, szacunkowa ilość central sprzedanych w tym okresie wynosi 107.886 sztuk. Szacunkowy udział unifonów w ogólnej wartości sprzedaży za wymieniony okres wynosi 68.604.519 zł (46%). Szacunkowa, średnia cena uzyskana ze sprzedaży jednego unifonu wynosi 15,72 zł, co pozwala ustalić liczbę sprzedanych sztok tego urządzenia na 4.364.155.

Szacunkowa wartość sprzedaży firmy pozwanego w okresie od maja do grudnia 1996 r. wyniosła 2.260.144 zł, z czego sprzedaż urządzeń do krajów wspólnoty gospodarczej i na eksport wyniosła 1.669.499 zł, natomiast sprzedaż krajowa wyniosła 590.645 zł. Przy uwzględnieniu tych samych co wcześniej założeń co procentowego udziału w sprzedaży i średniej ceny każdego z urządzeń - kwotowy udział w ogólnej wartości sprzedaży i liczba sztuk sprzedanych urządzeń wynosi odpowiednio — domofon cyfrowy CD 2000 — 361.623,04 zł (1.634 sztuki), unifon — 1.039.666,24 zł (66.136 sztuk).

Obciążenie przychodu kosztami w przedsiębiorstwie pozwanego, przy uwzględnieniu kosztów dystrybucji, marketingu, odpraw celnych szacować należy na poziomie 65%.

Stawka opłaty licencyjnej w wysokości 0,30 zł od jednego sprzedanego egzemplarza dekodera cyfrowego (unifonu) do domofonu R. C. 2000, stanowi stosowne wynagrodzenie autorskie w rozumieniu art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 4 lutego (...). o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.). Stawka opłaty licencyjnej w wysokości 20 zł od jednego sprzedanego egzemplarza centrali domofonu cyfrowego R. C. 2000, zwierającego jako komplet centralę domofonu cyfrowego, klawiaturę domofonu cyfrowego oraz instrukcję obsługi urządzenia, stanowi stosowne wynagrodzenie autorskie w rozumieniu art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 4 lutego (...). o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Sąd Okręgowy uznał powództwo za częściowo zasadne. Odnośnie granic przedmiotowych rozpoznania stwierdził, że pod osąd poddane jest żądanie powodów określone w treści pisma procesowego z dnia 18 maja 2008 r. (k. 1206 — (...)) i poszerzone następnie w zakresie roszczenia o naprawienie szkody w piśmie procesowym z dnia 22 stycznia 2013 r. (k. 2863 — (...)).

Od razu jednak należy zaznaczyć, że roszczenia z pkt 3 (wydanie uzyskanych korzyści z naruszenia autorskich praw majątkowych) i pkt 5 (zapłata dwukrotnej wysokości korzyści uzyskanych z naruszenia autorskich praw majątkowych), pierwszego z tych pism, które powodowie opierali jak należy zakładać - odpowiednio - na przepisach art. 79 ust 1 pkt 4 oraz art. 79 ust. 2 pkt 2 ustaw) z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.), zostały prawomocnie zwrócone i nie mogły stanowić przedmiotu oceny merytorycznej Sądu.

Bezzasadne są podnoszone przez pozwanego w toku procesu, po uchyleniu pierwszego wyroku, twierdzenia jakoby niedopuszczalne było poszerzenie przez i powodów żądań w zakresie roszczeń pieniężnych ponad kwotę 1.000 zł. Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia
13 grudnia 2007 r. (str. 18 - 19) wyraźnie wskazuje, że oddaleniu podlegała jedynie apelacja powodów w części dotyczącej nieuwzględnienia żądania przeproszenia obu powodów za naruszenie ich praw autorskich oraz powoda P. G. w formie innej niż na lamach prasowych. W tym zakresie rozstrzygnięcie ma walor powagi rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.). Natomiast orzeczenie o odrzuceniu apelacji powodów w zakresie roszczeń majątkowych (pieniężnych) ponad kwotę 1.000 zł z uwagi na naruszenie przez nich przepisu art. 368 § 2 k.p.c. ma jedynie charakter formalny i nie stanowi przeszkody do rozszerzenia w tym zakresie żądania po przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania.

W myśl zasady da mihi factum, dabo tibi ius do powoda należy wskazanie okoliczności faktycznych, na których opiera swe roszczenia, zaś rzeczą sądu
jest dokonanie subsumcji stanu faktycznego pod określona normę prawną. Wskazanie podstawy prawnej żądania nie wiąże sądu rozpoznającego sprawę, może jednak determinować sposób prowadzenia postępowania dowodowego.

W początkowej fazie procesu powodowie na uzasadnienie swych roszczeń przywoływali przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim
i prawach pokrewnych, ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości, ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, czy wreszcie przepisy Kodeksu cywilnego o ochronie dóbr osobistych. Ostatecznie powodowie oparli swe żądania na przepisach ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wynika to wprost ze wstępnej części pkt I pisma procesowego sporządzonego przez pełnomocnika powodów w dniu 18 maja 2008 r. (k. 1206). Powoływali się jednak również na fakt uzyskania
w dniu 28 stycznia 1998 r. świadectwa ochronnego nr (...) na wzór zdobniczy pt. „Kaseta cyfrowej centrali domofonu”, z oznaczeniem daty trwania prawa
z rejestracji od dnia 16 października 1995 r.

Ta ostatnia okoliczność sprawia, że niezależnie od potrzeby analizy żądań powodów z punktu widzenia przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych należy rozważyć kwestię ochrony przyznanej powodom w zakresie wzoru zdobniczego do kaset cyfrowej centrali domofonu, której częścią składową jest niewątpliwie klawiatura (płyta zewnętrzna tego urządzenia) na gruncie przepisów ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. prawo własności przemysłowej (Dz. U. 2001 r. Nr 49, poz. 508 ze zm.), czy raczej przepisów obowiązujących w tej mierze wcześniej.

Powodowie domagali się ochrony „czterech elementów urządzenia domofonowego P. (...): programu komputerowego do centralki sterującej domofonem, mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia, instrukcji obsługi domofonu oraz klawiatury domofonu cyfrowego (...).

Pierwszym elementem podlegającym ocenie jest program komputerowy sterujący centralą domofonu. Stosownie do art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, programy komputerowe korzystają z ochrony na tych samych zasadach co utwory literackiej. Po to, aby program komputerowy uzyskał status „utworu" niezbędne jest stwierdzenie, że stanowi on przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze (art. 1 ust. 1 prawa autorskiego).

Należy przy tym stosować takie same kryteria, jak przy dokonywanej
w podobnym celu ocenie dzieł literackich. Należy pamiętać, że funkcjonalny charakter programów komputerowych niekiedy znacznie ogranicza, nawet eliminuje, swobodę twórczą narzucając jedyne możliwe ich ukształtowanie, czego efektem jest ograniczenie a nawet wyłączenie, prawno - autorskiej ochrony.

O ile elementy tekstowe programu - w znaczeniu konkretnego przedstawienia ciągu instrukcji - podlegają ochronie, o tyle w przypadku elementów pozatekstowych - a więc algorytmów, struktury programu wyłączone są spod ochrony, ze względu na brak cechy „działalności twórczej
o indywidualnym charakterze". Podobieństwo w zakresie samej funkcji programu nie może być dostateczną podstawą do przyjęcia naruszenia prawa autorskiego. Aby mówić o naruszeniu, podobieństwo porównywanych utworów musi być innego rodzaju, niż podobieństwo wynikające ze sposobu przedstawiania zadania oraz kontynuacji i rozwijania ogólnie znanych danych.

Pozostawienie poza autorską ochroną idei i zasad, na których program jest oparty, dotyczy również interfejsów (por. wyrok Sądu Apelacyjnego
w P. z dnia 4 stycznia 1995 r. I ACr 422/94).

Program komputerowy podlega ochronie niezależnie od formy wyrażenia
a więc m.in. w postaci programu źródłowego.

W świetle powyższych wyjaśnień, przyjąć należy, że w przedmiotowej sprawie ochrona autorska dotyczy jedynie konkretnego przedstawienia instrukcji w programie.

Na indywidualny i twórczy charakter programu powoda P. G., wskazują opinie biegłych P. F. - działającego jako reprezentant (...) Towarzystwa (...) oraz K. P. i A. S., które w sposób wszechstronny i wyczerpujący dokonały analizy porównawczej obu urządzeń i na podstawie, których możliwe jest odróżnienie tych elementów, które korzystają z ochrony i tych, które pozostają poza ochroną.

Indywidualny i twórczy charakter programu powoda dotyczy tylko tych elementów tekstowych programu, które przedstawiają charakterystyczny ciąg instrukcji: ustawienie bitów w bajcie, kolejność rozkazów procesora oraz sposób zdefiniowania tablicy danych zawierających podzielniki dla generowania dźwięków.

Za opinią biegłego P. F. wskazać można, że o indywidualności rozwiązań powoda świadczy to, że w kodzie programu zastosowano szereg pomniejszych rozwiązań, które zostały zrealizowane w sposób wskazujący na ich unikalność i jednostkowość. Te drobne, aczkolwiek bardzo istotne elementy cechują określonego programistę — autora tych kodów. Są one śladem pozostawianym przez jego wykształcenie, nawyki i doświadczenie programistyczne. Są wizytówką.

Należy podkreślić, że ocenie biegłych podlegał program w wersji powstałej najwcześniej w 1995 r., a zatem bezzasadne są zarzuty pozwanego co do tego, że program jako utwór powstały przed dniem wejścia w życie przepisów ustawy
z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (24 maja 1994 r.), nie może podlegać ochronie na podstawie tej regulacji (art. 124 ust. 1 pkt 1 ustawy).

Pozwany dokonując zwielokrotnienia programu oraz zmian i adaptacji
w programie stworzonym przez powoda P. G., bez zgody autora, wkroczył w sposób bezprawny w sferę autorskich praw majątkowych powoda (art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

Odnośnie mozaiki obwodów drukowanych domofonu P. (...) to Sąd oczywiście dostrzega, że przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie obejmują ochroną topografii układów scalonych. Topografia układów scalonych, rozumiana jako „rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego” (art. 196 ust. 1 powołanej poniżej ustawy) jest przedmiotem ochrony z ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. 2001, Nr 49 poz. 508 ze zm.), przy czym na podstawie art. 197 ust. 1 tej ustawy, na topografie układów scalonych udzielane jest prawo z rejestracji.

Okoliczność, że tzw. dzieła techniczne są rezultatem uzyskiwanym
w ramach stałej działalności zawodowej autora, nie wyklucza ich automatycznie z kręgu utworów w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
o Prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.) (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 30 czerwca 2005 r., IV CK 763/04 — L.).

Zaprezentowany pogląd jest wyrazem zasady kumulatywnej ochrony praw własności intelektualnej.

Stosownie do treści opinii biegłych z zakresu (...), projektowanie obwodów drukowanych jest zajęciem typowo odtwórczym, gdy wykonywane jest na zlecenie, a projektant tych obwodów nie jest autorem układów elektronicznych, dla którego obwody drukowane są przeznaczone. Projektantem układów elektronicznych systemu domofonu P. (...) był P. G., który również był projektantem obwodów drukowanych do tych układów. Biorąc pod uwagę ten fakt oraz fakt, że struktura układu elektronicznego systemu domofonu P. (...) jest określona algorytmem jego działania opracowanym również przez P. G. należy uznać proces projektowania obwodów drukowanych do tych układów jako działanie twórcze. Program sterujący domofonem cyfrowym ma algorytm dostosowany do funkcji realizowanych przez ten domofon. Do tych funkcji dostosowany jest również elektroniczny układ domofonu. Pomimo, że w poszczególnych układach stosowane są znane z literatury obwody elektroniczne, to sposób ich wzajemnego połączenia określa algorytm programu sterującego domofonem. Topologię (rozmieszczenie) ścieżek obwodu drukowanego określa układ elektroniczny, którego strukturę określa algorytm działania domofonu. Dlatego mozaika obwodu drukowanego może być potraktowana jako element twórczy, gdy algorytm działania programu sterującego domofonem ma znamiona oryginalności.

Przesądza to zdaniem Sądu o możliwości potraktowania mozaiki obwodów drukowanych domofonu P. (...) jako utworu na gruncie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o Prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Wykorzystując przy produkcji domofonu R. C. 2000 mozaikę obwodu drukowanego autorstwa P. G., bez jego zgody, pozwany dopuścił się bezprawnego naruszenia praw autorskich powoda.

Co klawiatury domofonu cyfrowego, której ochrony domagają się powodowie na gruncie przepisów prawa autorskiego, to bez wątpienia stanowi ona część kasety cyfrowej centrali domofonu, co do której powodowie uzyskali świadectwo ochronne nr (...) na wzór zdobniczy na mocy decyzji Urzędu Patentowego z dnia 28 stycznia 1998 r.

W pierwszym rzędzie stwierdzić należy, że powodowie nie zaoferowali
w toku całego postępowania żadnego dowodu na okoliczność tego, że klawiatura domofonu cyfrowego stanowi utwór w rozumieniu przepisów ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Okoliczność ta nie wynika z żadnej z opinii biegłych wydanych w przedmiotowej sprawie. Co więcej stwierdzić należy, że biegli z zakresu informatyki (elektroniki) sporządzający opinię w sprawie nie wydają się być biegłymi odpowiedniej w tym zakresie specjalności.

Kwestia podnoszona mogłaby być przedmiotem opinii biegłego z zakresu własności przemysłowej (wzornictwa przemysłowego), czy wręcz plastyka. Powodowie takiego dowodu nie zaproponowali. W piśmie z dnia 18 maja 2008 r. wnioskowali co prawda przeprowadzenie dowodu na okoliczność twórczego (oryginalnego i indywidualnego) charakteru klawiatury domofonu cyfrowego (...)] (...) (k. 1217), ale w dalszym biegu sprawy dowodu tego nie poparli (por. k. 2368 — (...) pismo powodów precyzujące stanowisko w zakresie wniosków dowodowych).

Świadectwo ochronne przyznane zostało obu powodom jako wspólnikom spółki cywilnej (...), na mocy przywoływanej już decyzji Urzędu Patentowego RP z dnia 28 stycznia 1998 r. nr (...), z oznaczeniem daty trwania prawa
z rejestracji od dnia 16 października 1995 r.

Stosownie do treści art. 315 ust. 1 i 2 ustawy Prawo własności przemysłowej prawa w zakresie wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych, topografii układów scalonych, znaków towarowych oraz projektów racjonalizatorskich, istniejące w dniu wejścia w życie ustawy, pozostają w mocy. Do praw tych stosuje się przepisy dotychczasowe, o ile przepisy niniejszego działu nie stanowią inaczej. Do stosunków prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

W chwili wydawania świadectwa ochronnego na wzór zdobniczy podstawą regulacji prawnej tego zagadnienia były przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ochrony wzorów zdobniczych z dnia 29 stycznia 1963 r. (Dz. U. Nr 8, poz. 45). Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 142 ustawy z dnia 31 maja 1962 r. Prawo wynalazcze (Dz. U. Nr 33, poz. 156).

Prawo wyłącznego korzystania z wzoru zdobniczego rozciągało się na cały obszar kraju i trwało pięć lat od daty zgłoszenia wzoru zdobniczego w Urzędzie Patentowym. Na wniosek właściciela zarejestrowanego wzoru zdobniczego okres trwania wyłączności mógł być przedłużony na dalsze pięć lat (§ 5 ust. rozporządzenia).

Rejestracja wzoru zdobniczego nie pozbawiała twórcy dzieła lub następców prawnych tego twórcy prawa korzystania z ochrony prawa autorskiego w stosunku do późniejszego posiadacza prawa z rejestracji tego wzoru (§ 9 rozporządzenia).

Wziąwszy pod uwagę okoliczności przedmiotowej sprawy skonstatować należy, że prawo z rejestracji wzoru zdobniczego przysługiwało powodom
w okresie od 16 października 1995 r. do 16 października 2000 r. Powodowie nie przedstawili żadnego dowodu na przedłużenie ich prawa wyłączności. Prawo powodów wygasło zatem z dniem 16 października 2000 r.

Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ochrony wzorów zdobniczych
z dnia 29 stycznia 1963 r. obowiązywało do dnia 21 sierpnia 2001 r. i zostało uchylone z momentem wejścia w życie ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (weszła w życie z dniem 22 sierpnia 2001 r.).

W ustawie Prawo własności przemysłowej pojęcie wzoru zdobniczego nie występuje. Zastąpiło je szersze pojęcie wzoru przemysłowego (art. 102 ustawy).

Stosownie do treści art. 116 ustawy Prawo własności przemysłowej ochrona praw majątkowych do utworu, przewidziana w przepisach prawa autorskiego, nie ma zastosowania do wytworów wytworzonych według wzoru przemysłowego i wprowadzonych do obrotu po wygaśnięciu prawa z rejestracji udzielonego na taki wzór.

Skoro zatem prawo z rejestracji wzoru zdobniczego wygasło przed dniem 22 sierpnia 2001 r. to nawet teoretyczne rozważania co do tego czy klawiatura domofonu ma charakter utworu w znaczeniu prawa autorskiego, za okres po dniu 16 października 2000 r., są bezprzedmiotowe.

Bez wątpienia działanie pozwanego polegające na naśladowaniu bez zgody powodów przy produkcji i wprowadzaniu do obrotu domofonu R. C. 2000, wyglądu klawiatury domofonu cyfrowego (...), w okresie do dnia
16 października 2000 r., miało charakter bezprawny. Podobieństwa klawiatur wynikają choćby z analizy przeprowadzonej w opinii biegłych K. P. i A. S.. Sąd w tym zakresie władny jest wszak również do normatywnej oceny podobieństwa.

Naruszenie prawa wyłącznego do wzoru zdobniczego zachodzi również
w wypadku tak znacznej zbieżności cech przedmiotów, że postacie ich przedstawiają się pod względem estetycznym niemal identycznie (wyrok Sądu Najwyższego - Izba I Cywilna z dnia 10 lipca 2002 r., II CKN 969/00 - L.).

Prawo z rejestracji wzoru zdobniczego jest prawem bezwzględnym, skutecznym erga omnes, a zatem uprawniony z rejestracji może łatwiej uzyskać ochronę, ponieważ rejestracja wzoru zapewnia tę ochronę bez względu na to,
w jaki sposób została skopiowana zewnętrzna część produktu, a także bez względu na to, czy fakt dokonania kopii może wprowadzić w błąd klientów co do tożsamości producenta bądź produktu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 31 maja 1995 r., IACr 148/95, L.).

W takiej sytuacji nawet wprowadzenie przez pozwanego drobnych zmian
w wyglądzie klawiatury (kolor tła, kolor cyfr i symboli, format czcionki, oznaczenie klawiszy klucza i kasowania wpisów), nie wpływa na ocenę niedozwolonego naśladowania produktu powodów.

W odniesieniu do instrukcji obsługi domofonu, Sąd stwierdza, że powodowie nie sprostali ciężarowi dowodu co do tego, że instrukcja taka stanowi utwór w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dowodem na tę okoliczność mogłaby być jedynie opinia biegłego, a o taką w odniesieniu do tejże powodowie nigdy nie wnioskowali.

Oddaleniu podlegały zatem roszczenia obu powodów związane z ochroną ich praw autorskich do instrukcji obsługi domofonu. Jeśli chodzi o klawiaturę domofonu to ochronie podlegać mogły jedynie prawa powodów związane
z przyznaniem im świadectwa ochronnego na wzór zdobniczy „Kaseta cyfrowej centrali domofonu”.

Według art. 8 ust. 1 prawa autorskiego prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Przepis ten wyraża podstawową zasadę prawa autorskiego, zgodnie z którą podmiotem pierwotnie uprawnionym jest twórca. Zakresem zastosowania tej zasady objęte są zarówno autorskie prawa majątkowe, jak i autorskie prawa osobiste. Poza przypadkami przewidzianymi przez ustawę, inna osoba może stać się podmiotem prawa autorskiego tylko
w sposób pochodny, przy czym przejście na inne osoby może dotyczyć tylko autorskich praw majątkowych.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy
z utworem, a w szczególności prawo do:

1) autorstwa utworu,

2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,

3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,

4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,

5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu (art. 16 prawa autorskiego).

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu (autorskie prawa majątkowe) (art. 17 prawa autorskiego).

Uprawnienia składające się na treść autorskiego prawa majątkowego do programu komputerowego zostały określone w art. 74 ust. 4 prawa autorskiego. Obejmują one: prawo do reprodukcji (zwielokrotniania) programu, w całości lub części, jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie, prawo do tłumaczenia
i przystosowania (adaptacji) programu, zmiany układu oraz wprowadzania
i innych zmian w programie, prawo do rozpowszechniania, w tym najmu program lub jego kopii.

Powodowie dochodzili ochrony zarówno ich autorskich praw osobistych, jak i majątkowych.

Podmiotem uprawnionym do dochodzenia ochrony wobec naruszeni autorskich praw osobistych jest wyłącznie twórca (art. 78 ust. 1 prawa autorskiego.

Przepisy art. 24 k.c. wprowadza domniemanie bezprawności naruszenia wszelkich dóbr osobistych, a zatem również wartości niematerialnych autora związanych z twórczością (art. 23 k.c.).

Pozwany chcąc uwolnić się od odpowiedzialności musi obalić to domniemanie. W tym zakresie pozwany nie podjął jakiejkolwiek inicjatywy, ograniczając się jedynie do kwestionowania samego faktu naruszenia jakichkolwiek dóbr powodów.

Zgodnie z dyspozycją art. 78 ust. 1 zd.2 prawa autorskiego, twórca może domagać się złożenia przez osobę, która dopuściła się naruszenia jego autorskiego prawa osobistego publicznego oświadczenia w odpowiedniej treści
i formie.

W odniesieniu do wzoru zdobniczego, do którego powodom w okresie od 16 października 1995 r. do 16 października 2000 r. służyło prawo z rejestracji, stosowne regulacje w zakresie ochrony zawierały przepisy art. 56 ust. 1 i 2 w zw. z art. 80 ustawy z dnia 31 maja 1962 r. Prawo wynalazcze (Dz. U. Nr 33, poz. 156), do których odsyłał § 11 ust. 1 rozporządzenia z dnia 29 stycznia 1963 r.
w sprawie wzorów zdobniczych. Przepisy te zastąpione zostały przez art. 57 ust. 1 i 2 w zw. z art. 82 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości
(Dz. U. Nr 43, poz. 272). Stosownie do tych przepisów uprawniony z tytułu prawa z rejestracji wzoru zdobniczego mógł żądać zaniechania naruszenia, usunięcia jego skutków oraz wydania uzyskanych korzyści albo wynagrodzenia szkody, na zasadach ogólnych. Naruszający to prawo obowiązany był ponadto na żądanie uprawnionego, m.in. do ogłoszenia w czasopismach stosownego oświadczenia.

Treść oświadczenia winna być wyrażona w odpowiedniej formie, przy
czym chodzi tu zarówno o jego zewnętrzną, słowną formę, jak i sposób zakomunikowania. Winna też być adekwatna do konkretnego przypadku.

W ocenie Sądu żądanie opublikowania przeprosin za naruszenie praw autorskich P. G. do programu sterującego centralką domofonu
i mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia, a nadto praw obu powodów
z rejestracji wzoru zdobniczego obejmującego klawiaturę domofonu, na łamach dziennika „Rzeczpospolita” jest adekwatne do czasu trwania naruszeń oraz pozycji rynkowej, jaką pozwany zyskał dzięki swym bezprawnym działaniom.

Zobowiązanie do powstrzymania się od podejmowania takich działań
w przyszłości mogło odnosić się jedynie do praw autorskich przysługujących P. G. do programu komputerowego i mozaiki obwodów drukowanych. Nie mogło natomiast dotyczyć uprawnień z tytułu wzoru zdobniczego, bowiem te, jak wykazano wcześniej już wygasły. Sąd nakazując przeproszenie powodów za naruszenie praw z rejestracji wzoru zdobniczego, stwierdził jedynie, że zachowanie takie miało miejsce w przeszłości (do chwili wygaśnięcia uprawnień).

W zakresie ochrony autorskich praw majątkowych powodowie
w pierwszym rzędzie domagali się nakazania pozwanemu zaniechania naruszania ich praw (art. 79 ust. 1 pkt 1 prawa autorskiego).

Jak już wcześniej podkreślano legitymację czynną do zgłoszenia takiego żądania posiada jedynie P. G. jako autor programu sterującego centralką domofonu oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia. Wobec tego, że pozwany nadal produkuje i wprowadza do obrotu domofon R. C. 2000, wykorzystujący rozwiązania autorskie P. G., zasadnym było zakazanie tych działań związanych z produkcją i wprowadzaniem do obrotu tego urządzenia, jak również innych urządzeń elektronicznych opartych na autorskich rozwiązaniach P. G..

W odniesieniu do roszczeń pieniężnych związanych z ochroną praw autorskich (praw z rejestracji wzoru zdobniczego), jak zaznaczono na początku rozważań, pod osąd ostatecznie poddane zostało jedynie żądania naprawienia wyrządzonej szkody (art. 79 ust. 1 pkt 3 prawa autorskiego oraz art. 57 ust. 1
w zw. z art. 82 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości).

Powodowie zgłosili żądanie naprawienia szkody na zasadach ogólnych (art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a prawa autorskiego oraz art. 57 ust. 1 w zw. z art. 82 ustawy z /dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości).

Pozwany zgłosił w tym zakresie zarzut przedawnienia.

W dniu 16 czerwca 1997 r. pełnomocnik powodów określił roszczenia pieniężne na kwotę 1.000 zł (k. 32). Dopiero w piśmie złożonym w dniu 21 maja 2008 r. (k. 1207 — (...)) powodowie określili swe żądania co do naprawienia szkody majątkowej spowodowanej naruszeniem służących im autorskich praw majątkowych na kwotę 3.742.000 zł (pkt I ust. 4 pisma). W dniu 14 stycznia 2013 r. sprecyzowali, że żądają solidarnego zasądzenia tej kwoty (k. 2851), zaś
w piśmie nadanym w dniu 28 stycznia 2013 r. rozszerzyli żądanie odszkodowania do sumy 34.240.478,02 zł (k. 2863).

Roszczenie powodów ma charakter deliktowy.

Zgodnie z aktualnym poglądem judykatury podzielanym przez Sąd
w składzie rozpoznającym sprawę, roszczenia o ochronę autorskich praw majątkowych przedawniają się w terminach określonych w art. 118 k.c.,
z wyjątkiem roszczeń o naprawienie szkody, do których ma zastosowanie
art. 442 k.c. (do dnia 10 sierpnia 2007 r. uchylony art. 442 k.c.). Termin przedawnienia takiego roszczenia wynosi trzy lata i liczy się od dnia dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (art. 442¹ § 1 k.c.)(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2011 r., 1 CSK 633/10, LEX).

Rozpoczęcie biegu przedawnienia takiego roszczenia wiąże się
z powzięciem przez poszkodowanego wiadomości o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Nie jest konieczna wiedza o zakresie szkody. Punktem odniesienia dla określenia trzyletniego terminu przedawnienia jest zdarzenie początkowe, a dalsze zdarzenia stanowią tylko powiększenie tej samej szkody („Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania.” Gerard Bieniek i inni - tom 1, str. 568 - 570, Wyd. Lexis Nexis 2009).

Przepis art. 442¹ § 1 k.c. został wprowadzony do Kodeksu cywilnego
z dniem 10 sierpnia 2007 r. ustawą nowelizującą z dnia 16 lutego 2007 r.
(Dz. U. Nr 80, poz. 538). Zgodnie z art. 2 ustawy nowelizującej do roszczeń,
o których mowa w art. 1 ustawy powstałych przed dniem jej wejścia w życie,
a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepis art. 442¹ § 1 k.c.

Przepisy art. 442 § 1 k.c. (uchylonego z dniem 10 sierpnia 2007 r.)
i art. 442¹ § 1 k.c., pomijając zmiany redakcyjne, nie różniły się. Inne było brzmienie § 2 każdego z tych przepisów. Zgodnie z art. 442 § 2 k.c., jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Stosownie do treści art. 442¹ § 2 k.c., jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy powodowie sami przyznali, że miesiąc po wypowiedzeniu umowy z pozwanym (czyli w czerwcu 1996 r.) dowiedzieli się, że pozwany produkował i wprowadzał do obrotu na rynku rosyjskim urządzenie domofonowe bardzo podobne do ich domofonu CD - (...), pod nazwą R. C. — 2000. W styczniu 1997 r. powodowie otrzymali sporządzoną na ich zlecenie ekspertyzę rzeczoznawcy, z której wynikało, że pozwany wykorzystuje w produkowanym i sprzedawanym przez siebie domofonie program i mozaikę obwodów autorstwa P. G. oraz zewnętrzną postać kasety (klawiatury) domofonu P. (...). W dniu
27 stycznia 1997 r. w związku z treścią ekspertyzy powodowie złożyli zawiadomienie o popełnieniu przez pozwanego przestępstwa.

Nie ulega zatem wątpliwości, że najpóźniej w dniu 27 stycznia 1997 r. powodowie wiedzieli o szkodzie (produkcja i sprzedaż domofonu przez pozwanego bez wątpienia wpływać musiała na sferę praw majątkowych powodów w związku z utratą choćby części klientów) i osobie sprawcy szkody — J. C..

Ich roszczenie odszkodowawcze rozpoczęło bieg co najmniej od tej daty.

Zgłaszając w dniu 16 czerwca 1997 r. żądanie zasądzenia kwoty 1.000 zł powodowie przerwali bieg terminu przedawnienia tylko w zakresie tej kwoty.

Wniesienie pozwu przerywa bieg przedawnienia tylko co do roszczeń objętych żądaniem pozwu. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty pozwem. Przerwanie biegu przedawnienia dotyczy tej części roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym, która została zgłoszona - w pozwie lub
w piśmie rozszerzającym powództwo - zarówno co do samego żądania (art. 187
§ 1 pkt 1 k.p.c.), jak i jego podstawy faktycznej (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych
z dnia 16 listopada 2010 r., I PK 79/10, L.).

W takiej sytuacji roszczenie odszkodowawcze powodów przedawniło się
z dniem 27 stycznia 2000 r., prócz zgłoszonej wcześniej pod osąd kwoty
1.000 zł. Sąd chciałby w tym miejscu nadmienić, że nie podziela poglądu strony powodowej zaprezentowanego w piśmie (głosie do protokołu rozprawy k. 2985 - 2986) jakoby rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia w wypadkach naruszeń
o charakterze ciągłym rozpoczynał się od dnia ich ustania, bowiem przy stale trwających naruszeniach bieg przedawnienia takich roszczeń mógłby się nigdy nie rozpocząć.

Oceniając merytoryczną zasadność roszczenia odszkodowawczego powodów zaznaczyć ponownie należy, że jest to roszczenie zgłoszone na zasadach ogólnych odpowiedzialności deliktowej. Bezprawne i zawinione działanie pozwanego, polegające na produkcji i wprowadzaniu do obrotu domofonu R. C. 2000, wykorzystujący rozwiązania autorskie P. G. oraz zewnętrzną postać kasety domofonu (prawo ochronne na wzór zdobniczy przynależne powodom), wywołało uszczerbek w majątku powodów polegający choćby na utracie zysków ze sprzedaży domofonu P. (...). Naprawienie szkody obejmuje rzeczywiście poniesioną stratę (damnum emergens) oraz utracone korzyści (lucrum cessans), przy czym poniesiona strata obejmuje bez wątpienia nieuzyskane wynagrodzenie autorskie.

Kwota tego wynagrodzenia została wyliczona na poziomie 20 zł od jednego egzemplarza domofonu (w skład którego wchodzi kaseta zewnętrzna objęta prawem ochronnym związanym z wzorem zdobniczym oraz centrala działająca
w oparciu o program komputerowy i mozaikę obwodów drukowanych) oraz
0,30 zł od jednego egzemplarza dekodera cyfrowego (unifonu) pracującego
w oparciu o program komputerowy.

Przy wzięciu zatem pod uwagę ilości sprzedanych urządzeń wskazanej
w części ustalającej, wskazanej tamże wartości kwotowej sprzedaży pozwanego w okresie od czerwca 1996 r., po uwzględnieniu faktu, że program, mozaika obwodów drukowanych i klawiatura są jedynie częściami składowymi urządzeń (domofon — centrala, unifon), co do których wyliczano ogólnie należne wynagrodzenie autorskie, okoliczności wspólnego przysługiwania powodom prawa do wzoru zdobniczego, które wygasło w dniu 16 października 2000 r. oraz przy zastosowaniu art. 322 k.p.c., Sąd doszedł do przekonania, że zasadnym jest solidarne zasądzenie na rzecz powodów żądanej kwoty 1.000 zł.

W kontekście przeprowadzonych rozważań Sąd nie znalazł podstaw do otwarcia zamkniętej rozprawy i zawieszenia postępowania do czasu ukończenia postępowania karnego przeciwko pozwanemu o co wnioskował pełnomocnik powodów w głosie do protokołu rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku. Nawet gdyby pozwany został prawomocnie skazany za popełnienie przestępstwa to i tak w myśl przepisu art. 442 § 2 k.c., obowiązującego do dnia 10 sierpnia 2007 r., roszczenie odszkodowawcze powodów przedawniło by się najpóźniej z dniem
27 stycznia 2007 r., a zatem 20 letni termin przedawnienia przewidziany
w art. 442¹ § 2 k.c. nie znajdzie do niego zastosowania jako przedawnionego
w dniu wejścia noweli w życie (powodowie rozszerzyli żądanie dopiero w piśmie złożonym do Sądu w dniu 21 maja 2008 r.).

Dalej idące żądanie pieniężne podlegało oddaleniu jako przedawnione.

Powodowie mc wykazali, że pozwany dopuścił się czynów nieuczciwej konkurencji. Stosownie do treści art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia
1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. Nr 47, poz. 211 ze zm.), nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech funkcjonalnych, produktu, w szczególności budowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność.

Wyczerpujące i wyraźne oznaczenie producenta na opakowaniu towaru oraz trwałe umieszczenie znaku towarowego bezpośrednio na produkcie wprowadzanym do obrotu wyłącza możliwość wywołania błędu zarówno co do tożsamości producenta jaki produktu .. (...) tych okolicznościach, wobec ustalenia, że pozwany oznacza produkowany przez siebie domofon znakiem swojej firmy, brak jest podstaw do przyjęcia, iż dopuścił się deliktu określonego w przepisach art. 13 u.o.z.n.k. czy też naruszył art. 10 i 16 tej ustawy.

Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia żądania upoważnienia zastępczego powodów do opublikowania ogłoszenia z pkt 1 wyroku już na etapie postępowania rozpoznawczego. W razie gdyby pozwany uchylał się od realizacji tego obowiązku powodowie mogą żądać takiego upoważnienia na etapie postępowania egzekucyjnego (art. 1049 § 1 k.p.c.).

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 100 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozdzielenia.

Co do roszczenia z pkt 1 pisma z dnia 18 maja 2008 r. precyzującego powództwo powodowie wygrali proces w 75%, co do roszczenia z pkt 2 pisma wygrali proces w 50%, w zakresie roszczenia odszkodowawczego powodowie przegrali proces prawie w całości (dla uproszczenia Sąd przyjął tutaj wartość 0%). Średnia tych wskaźników daje wartość 41,66% w jakiej powodowie wygrali proces, ulegli zatem co do 58,33%.

Koszty sądowe związane z roszczeniem odszkodowawczym, na które powodowie wydatkowali 100.000 zł (wpis od pozwu) oraz 24.615,96 zł (wydatki na opinie biegłych z zakresu księgowości i wyceny autorskich praw majątkowych), powinny być poniesione w całości przez nich.

Pozwanemu należy się w zakresie tego roszczenia zwrot całości kosztów, na które składają się: wynagrodzenie adwokackie w podwójnej stawce minimalnej (2 x 7.200 zł) oraz wydatki na opinię biegłego z zakresu wyceny autorskich praw majątkowych (65,36 zł).

Pozostałe koszty sądowe powodów zamykają się kwotą 20.342,67 zł (opłaty sądowe, wydatki na opinie biegłych), do tego należy doliczyć wynagrodzenie adwokackie od roszczeń niepieniężnych w podwójnej stawce minimalnej (2 x 360 t zł) plus opłata skarbowa od pełnomocnictwa (34 zł).

Pozostałe koszty procesu poniesione przez pozwanego to kwota
10.636,43 zł (opłaty sądowe, wydatki na opinie biegłych) oraz wynagrodzenie adwokackie od roszczeń niepieniężnych w podwójnej stawce minimalnej (2 x
360 zł) plus opłata 1 skarbowa od pełnomocnictwa (34 zł).

Uwzględnienie powyższych kwot, wskazanych proporcji, w jakich strony utrzymały się z żądaniami oraz założeń co do zwrotu kosztów poniesionych przez pozwanego w związku z powództwem o roszczenie odszkodowawcze, sprawia że pozwanemu należy się od powodów zwrot kosztu procesu w kwocie 2.873,05 zł

(uzasadnienie zaskarżonego wyroku – k. 2993 – 3008).

Apelacje od wyroku Sądu Okręgowego wywiodły obie strony, przy czym pozwany zaskarżył wyrok w zakresie punktu 1, 2 oraz 5, natomiast powodowie w części dotyczącej punktu 4 i 5.

Pozwany w swej apelacji podniósł następujące zarzuty:

1. naruszenia przepisów postępowania, tj.:

a) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 2 k.p.c. poprzez dowolne przyjęcie, że pozwany naruszył prawa autorskie przysługujące powodowi z tytułu autorstwa domofonu P. (...) w sytuacji, gdy:

- wydane w sprawie opinie biegłych z zakresu elektroniki oraz informatyki nie wykluczyły jednoznacznie, aby wytwór działalności P. G.
w postaci systemu domofonowego P. (...) miał charakter odtwórczy
i tym samym, aby powodowi można było przypisać jego autorstwo,

- ustalenia biegłych w zakresie skopiowania przez pozwanego
w urządzeniu R. C.-2000 rozwiązań technologicznych opracowanych przez powoda, wskazują jedynie na prawdopodobieństwo wskazanego działania ze strony pozwanego i pozbawione są w tym zakresie cechy kategoryczności,

- zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na przyjęcie, że mozaika obwodów drukowanych i układ elektroniczny stanowiły wytwór twórczej działalności powoda o indywidualnym charakterze i tym samym, by mogły być uznane za utwór podlegający ochronie w rozumieniu prawa autorskiego,

b) art. 321 § 1 k.p.c. poprzez wydanie orzeczenia w zakresie roszczenia nie zgłoszonego przez powodów w terminie określonym w art. 207 § 3 k.p.c., jak również w późniejszych pismach procesowych, sprowadzającego się do naruszenia przez pozwanego prawa powodów do wzoru zdobniczego „Kaseta cyfrowej centrali domofonu”,

2. naruszenia przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych poprzez wadliwe przyjęcie, że mozaika obwodów drukowanych stanowi utwór
w rozumieniu wskazanego przepisu, w sytuacji gdy można ją uznać jedynie za element wtórny wobec układu elektronicznego a pośrednio także algorytmu, determinowany w sposób kategoryczny rozwiązaniami przyjętymi w zakresie tworzenia algorytmu, który to algorytm nie stanowi przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze,

- art. 57 ust. 1 i 2 w zw. z art. 82 ustawy z dnia 31 maja 1962 r.
o wynalazczości poprzez ich zastosowanie w sytuacji wygaśnięcia prawa powodów z rejestracji wzoru zdobniczego i tym samym utraty przezeń roszczeń, wynikających z przepisów wskazanej ustawy,

- art. 79 ust. 1 pkt 1 oraz art. 79 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie autorskim
i prawach pokrewnych poprzez ich zastosowanie i nakazanie pozwanemu złożenia oświadczenia o treści wskazanej w pkt 1 sentencji wyroku, a także zaniechania naruszania praw autorskich P. G. (pkt 2 sentencji wyroku) pomimo niewykazania przez powoda P. G. autorstwa,
a także twórczego i indywidualnego charakteru programu sterującego do centrali domofonu cyfrowego P. (...) oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia,

- art. 79 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych poprzez jego zastosowanie i nakazanie pozwanemu zaniechanie naruszania opisanych w sentencji wyroku praw autorskich P. G., w sytuacji gdy strona powodowa nie wykazała, aby pozwany nadal produkował
i wprowadzał do obrotu wskazany produkt lub podejmował inne działania, które mogłyby wskazywać na zamiar naruszania tych praw w przyszłości i tym samym by istniały podstawy do nakazania pozwanemu opisanego wyżej zachowania.

W konkluzji pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a także o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

(apelacja pozwanego – k. 3019 – 3028)

Powodowie natomiast zaskarżonemu wyrokowi zarzucili:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 117 k.c. oraz art. 123 § 1 pkt 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym uznaniu, że roszczenie powodów
o zasądzenie odszkodowania powyżej kwoty 1.000 zł uległo przedawnieniu, pomimo tego, że powodowie w pkt. 3 pozwu z dnia 23 maja 1997 r. - z uwagi na brak możliwości ustalenia wysokości szkody majątkowej w dacie wytoczenia powództwa - wnieśli o jej naprawienie w całości zastrzegając, że wysokość szkody zostanie ustalona w toku procesu, czym - już w dacie wytoczenia powództwa - spowodowali przerwanie biegu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego co do całej wysokości szkody, nie zaś jedynie co do 1.000 zł, jak również pomimo tego, że w piśmie z dnia 12 czerwca 1997 r. powodowie wskazali szacunkową wartość szkody, a następnie - w piśmie z dnia 22 stycznia 2013 r. - jej wartość ostateczną, ustaloną przez biegłych powołanych
w niniejszej sprawie,

- art. 442¹ § 1 k.c. oraz art. 120 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym uznaniu, że rozpoczęcie biegu przedawnienia całego roszczenia powodów nastąpiło w dacie powzięcia przez powodów wiadomości
o szkodzie oraz osobie zobowiązanej do jej naprawienia w dniu 27 stycznia
1997 r. (tj. w dniu złożenia przez powodów zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przeciwko J. C.), pomimo tego, że naruszenia przysługujących powodom praw majątkowych przyjmowało różne formy, trwało wiele lat i miało charakter ciągły, w konsekwencji czego Sąd meriti winien uznać za zasadne i wymagalne służące powodom roszczeń oraz liczyć początek biegu przedawnienia oddzielnie co do każdego kolejnego naruszenia, biorąc pod uwagę daty zaistnienia poszczególnych naruszeń oraz daty ich ustania i daty powzięcia o nich wiedzy przez powodów,

- art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zw.
z art. 6 k.c. poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na tym, że sąd błędnie uzależnił zakwalifikowanie stworzonej przez powodów instrukcji obsługi domofonu cyfrowego, jak również stworzonej przez powodów klawiatury domofonu jako utworów prawnoautorskich od wykazania takiego charakteru tych dzieł w drodze dowodu z opinii biegłego, a nie od spełnienia przesłanek ochrony autorsko prawnej w postaci twórczości,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

⚫: brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz poprzez dokonanie jego oceny z pominięciem istotnej części tego materiału, to jest dowodów z zeznań świadków przeprowadzonych na wniosek powodów, dowodów z dokumentów, w tym w szczególności dokumentacji celnej (zawierającej dokumentację sprzedażową) oraz dokumentacji podatkowej świadczących
o naruszaniu przez pozwanego praw powodów poprzez produkowanie
i wprowadzanie do obrotu domofonów oraz unifonów również w okresie przypadającym po dacie 27 stycznia 1997 r. (przyjętej przez Sąd meriti jako data początku biegu przedawnienia), a w konsekwencji błędne ustalenie, że rozpoczęcie biegu przedawnienia dotyczyło również roszczeń powodów, o których dacie wytaczania powództwa powodowie nie mieli jeszcze wiedzy,

⚫: przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych
w sprawie, dokonanej wybiórczo wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, prowadzące do bezzasadnego przyjęcia, że rozpoczęcie biegu przedawnienia wskutek dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia nastąpiło w dacie złożenia przez powodów zawiadomienia
o podejrzeniu popełnienia przez pozwanego przestępstwa w dniu 27 stycznia 1997 r. w oparciu o sporządzoną dla celów prywatnych ekspertyzę biegłego R. B., w sytuacji gdy właściwa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że w tej dacie powodowie mogli co najwyżej podejrzewać fakt wyrządzenia im szkody, a dopiero przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe i zgromadzone dowody, w tym w szczególności opinie biegłych sądowych umożliwiły powodom ustalenie, że została im wyrządzona szkoda działaniem pozwanego oraz, że dopiero od tego momentu powinien rozpocząć się bieg terminu przedawnienia roszczeń powodów,

- art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. poprzez nie zawieszenie postępowania pomimo toczącego się równolegle wobec pozwanego (jako oskarżonego) postępowania karnego przed Sądem Rejonowym dla Warszawy - Żoliborza w W., Wydział IV K., sygn. akt IV K 2046/06 o czyn zabroniony z art. 116 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawie pokrewnym popełniony na szkodę powodów, którego przypisanie J. C. w drodze karnej może mieć wpływ na rozstrzygnięcie przedmiotowego postępowania,

- art. 15 ust. 1 - 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 200 5 r., a nadto z ostrożności art. 31 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 13 czerwca 1967 r. (Dz.U. z 1967r. poprzez brak ustalenia oraz wezwania powodów przez Sąd meriti do uiszczenia opłaty tymczasowej (wpisu tymczasowego) od roszczeń majątkowych z podaniem jej wysokości, a następnie poprzez zaniechanie określenia w zaskarżonym wyroku wysokości opłaty ostatecznej (wpisu ostatecznego) od roszczeń majątkowych będącej opłatą stosunkową, obliczoną od wartości przedmiotu sporu ustalonej w toku postępowania - pomimo wskazania przez powodów, że wysokości roszczeń majątkowych w dacie wytoczenia powództwa nie da się ustalić i zostanie ona ustalona w toku postępowania, które to naruszenie przepisów postępowania doprowadziło w konsekwencji do błędnego uznania przez Sąd, że powodowie określili swoje roszczenie majątkowe na kwotę 1.000 zł, jak również do błędnego uznania, że roszczenie powodów przekraczające ww. kwotę 1.000 zł jest przedawnione.

W konsekwencji powyższych zarzutów powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa, w szczególności poprzez zasądzenie solidarnie od pozwanego na rzecz powodów dalszej kwoty 34.239.478,02 zł wraz z kosztami procesu za postępowanie przed Sądem Okręgowym w Łodzi według zestawienia złożonego przez powodów oraz kosztami procesu za postępowanie przed Sądem Apelacyjnym w Łodzi - według norm przepisanych; nakazanie pozwanemu zaniechania naruszenia praw autorskich powodów do utworów w postaci instrukcji obsługi domofonu cyfrowego pn. (...) oraz klawiatury domofonu cyfrowego (...); nakazanie pozwanemu opublikowania na jego koszt w ogólnopolskim wydaniu dziennika „Rzeczpospolita”, na stronach redakcyjnych poświęconych ekonomii, obramowanego i widocznego ogłoszenia o powierzchni co najmniej 25% strony,
o następującej treści: „J. C., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) przeprasza Pana P. G. i Pana Z. P., jako współautorów klawiatury domofonu cyfrowego P. (...) za naruszenie ich praw autorskich poprzez bezprawne wykorzystanie ich utworów do produkcji i wprowadzania do obrotu domofonów cyfrowych oznaczonych nazwą (...)2000 i zobowiązuje się powstrzymać od podobnych działań w przyszłości”, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej
części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

(apelacja powodów – k. 3032 – 3046)

Obie strony wzajemnie wniosły o oddalenie apelacji strony przeciwnej.

Sąd Apelacyjny ustalił dodatkowo, co następuje.

W toku postępowania apelacyjnego na wniosek strony powodowej Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 14stycznia 2014 r. zawiesił postępowanie apelacyjne do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie IV K 2046/06 Sądu Rejonowego dla Warszawy Ż. (k. 3076). Postępowanie karne zakończyło się wydaniem w dniu 10 lipca 2015 r. prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt. 6 k.p.k. w zw. z art. 101 § 1 pkt. 3 k.k. w zw. z art. 102 k.k. Decyzja ta była wynikiem wejścia w życie w dniu 1 lipca 2015 r. art. 102 k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – kodeks karny oraz innych ustaw, który skrócił okres przedawnienia czynów zarzucanych pozwanemu i postępowanie należało umorzyć z uwagi na przedawnienie karalności. Jednocześnie Sąd Rejonowy stwierdził, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala przyjąć, że w sprawie doszłoby do uniewinnienia pozwanego (postanowienie z uzasadnieniem – k. 3207 – 3210). Postanowieniem z dnia 18 września 2015 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi postanowił podjąć zawieszone postępowanie apelacyjne (postanowienie – k. 3116).

W świetle powyższych okoliczności zarzut apelacji powodów o naruszeniu art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. poprzez nie zawieszenie postępowania pomimo toczącego się równolegle wobec pozwanego (jako oskarżonego) postępowania karnego przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Żoliborza w W., Wydział IV K., sygn. akt IV K 2046/06 o czyn zabroniony z art. 116 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawie pokrewnym popełniony na szkodę powodów, którego przypisanie J. C. w drodze karnej może mieć wpływ na rozstrzygnięcie przedmiotowego postępowania, stał się bezprzedmiotowy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego okazała się niezasadna w całości i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia prawa procesowego w postaci art. 321 § 1 k.p.c. polegającego zdaniem strony pozwanej na wydaniu orzeczenia w zakresie roszczenia niezgłoszonego przez powodów w terminie określonym w art. 207 § 3 k.p.c., jak również w późniejszych pismach procesowych, sprowadzającego się do naruszenia przez pozwanego prawa powodów do wzoru zdobniczego „Kaseta cyfrowej centrali domofonu”. Zarzut ten jest zupełnie chybiony z następujących przyczyn.

Po pierwsze, rola procesowa art. 207 § 3 k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 16 września 2011 r., która weszła w życie 3 maja 2012 r., nie miała nic wspólnego z możliwością rozszerzenia powództwa. Przepis art. 207 § 3 k.p.c. służył (i nadal służy) jedynie kwestii koncentracji materiału procesowego, nie stanowiąc przeszkody do rozszerzenia powództwa lub jego innego przekształcenia aż do momentu zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji. W konsekwencji strona powodowa miała pełne prawo do rozszerzenia powództwa po wydaniu pierwszego wyroku przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w dniu 13 grudnia 2007 r., co uczyniła w piśmie procesowym z dnia 21 maja 2008 r., ostatecznie skutecznie w zakresie pkt. 1, 2 i 4 tego pisma. Ponadto w toku dalszego postępowania przed Sądem Okręgowym doszło do rozszerzenia powództwa o zapłatę do kwoty 34.240.478,08 zł. Rozszerzone powództwo nie było nigdy – gdyż nie mogło być – przedmiotem merytorycznego rozstrzygania przez Sąd odwoławczy przy pierwszym rozpoznawaniu sprawy. Tak sprecyzowane roszczenia były przedmiotem rozstrzygania przez Sąd a quo w wyroku z dnia 11 marca 2013 r.

Sąd ten prawidłowo przyjął, że wcześniej – wyrokiem Sądu drugiej instancji z dnia 13 grudnia 2007 r. – doszło jedynie do prawomocnego oddalenia apelacji powodów w zakresie przeprosin w formie innej niż na łamach prasowych, co oznacza prawomocne oddalenie powództwa w tej części. Doszło również do prawomocnego zwrotu rozszerzonego powództwa w zakresie wydania uzyskanych korzyści z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych (art. 79 ust. 1 pr. autorskiego) i zapłaty dwukrotności uzyskanych korzyści ((art. 79 ust. 2 pr. autorskiego) oraz braku działań powodów zmierzających do ponownego rozszerzenia powództwa w tym zakresie. Sąd Okręgowy częściowo uwzględnił powództwo co do przeprosin na łamach prasowych (pkt. 1 wyroku) a częściowo je oddalił z uwagi na odmówienie powodowi Z. P. prawa do autorstwa programu sterującego do centrali domofonu cyfrowego P. (...) oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia, oraz odmówienia obu powodom prawa do autorstwa instrukcji obsługi domofonu (pkt. 4 wyroku).
W konsekwencji Sąd a quo częściowo uwzględnił roszczenie o zaniechanie naruszania prawa do programu sterującego do centrali domofonu cyfrowego P. (...) oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia (pkt. 2 wyroku) i częściowo oddalił powództwo o zaniechanie naruszeń (pkt. 4 wyroku). Doszło do częściowego uwzględnienia powództwa o zapłatę odszkodowania w kwocie 1000 zł (pkt. 3 wyroku) oraz oddalenia pozostałej części tego roszczenia jako przedawnionego (pkt. 4 wyroku). Sąd I instancji oddalił również w całości żądanie upoważnienia zastępczego powodów do opublikowania ogłoszenia z punktu 1 wyroku (pkt. 4 wyroku).

W tym miejscu należy podnieść, że biorąc pod uwagę zakres zaskarżenia apelacji obu stron i wnioski obu skarg apelacyjnych, zaskarżony wyrok uprawomocnił się w części zasądzającej kwotę 1000 zł oraz oddalającej żądanie upoważnienia zastępczego powodów do opublikowania ogłoszenia z punktu 1 wyroku. Nie ma racji strona pozwana, że w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 grudnia 2007 r. nie doszło do uchylenia orzeczenia Sądu I instancji w zakresie zasądzenia kwoty 1000 zł. Doszło do tego i to z apelacji pozwanego J. C., gdyż tylko pozwany miał interes prawny w zaskarżeniu tego orzeczenia sądu pierwszej instancji i uczynił to swoją apelacją – k. 1091 akt sprawy, jednoznacznie wskazując, że zaskarża wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 30 maja 2007 r. w zakresie pkt. 1 tj. punktu, w którym zasądzono 1000 zł. Ta część wyroku została uchylona a powództwo przekazane do ponownego rozpoznania z uwagi na brak jednoznacznego przyjęcia przez Sąd a quo, co było podstawą faktyczną i prawną uwzględnienia kwoty 1000 zł.

Reasumując, wobec wskazanych argumentów nie doszło do naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. i wyjścia ponad żądanie pozwu.

Odnosząc się do następnych zarzutów apelacji J. C. zarzucających naruszenie prawa procesowego trzeba wskazać, że nie można jako takiego traktować zarzutu opisanego w punkcie 1 c apelacji, a sprowadzającego się do tego, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na przyjęcie, że mozaika obwodów drukowanych i układ elektroniczny stanowiły wytwór twórczej działalności powoda o indywidualnym charakterze i tym samym, by mogły być uznane za utwór podlegający ochronie w rozumieniu prawa autorskiego. Zarzut ten w istocie stanowi zarzut naruszenia prawa materialnego i jest tożsamy z dalej opisanymi zarzutami, do których tutejszy Sąd ustosunkuje się w dalszym ciągu rozważań.

Prawdą jest, że przedmiot niniejszego postępowania – z racji jego charakteru oraz zmian technologicznych, jakie zaszły w toku postępowania sądowego – nie jest łatwy i jednoznaczny w ocenach, co przekłada się na trudności dowodowe. Ale prawidłowo Sąd Okręgowy w takiej sytuacji odwołał się do możliwości zastosowania domniemania faktycznego uregulowanego w art. 231 k.p.c. z wykorzystaniem również uprawdopodobnienia roszczenia i w efekcie przyjął, że strona powodowa podołała ciężarowi dowodu w rozumieniu art. 6 k.c. w zakresie wykazania naruszenia praw autorskich P. G. do programu sterującego do centrali domofonu cyfrowego P. (...) oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia oraz obu powodów jako współuprawnionych z tytułu wzoru zdobniczego „Kaseta cyfrowej centrali domofonu”, jednakże ograniczonego czasowo. Oznacza to jednocześnie, że pozwany nie zdołał przeprowadzić dowodu przeciwnego, a zatem postawienie zarzutu, że wydane w sprawie opinie biegłych z zakresu elektroniki oraz informatyki nie wykluczyły jednoznacznie, aby wytwór działalności P. G. w postaci systemu domofonowego P. (...) miał charakter odtwórczy i tym samym, aby powodowi można było przypisać jego autorstwo, jest chybiony. Podobnie jak zarzut ustalenia przez biegłych skopiowania przez pozwanego w urządzeniu R. C.-2000 rozwiązań technologicznych opracowanych przez powoda jedynie na podstawie zaistnienia prawdopodobieństwa wskazanego działania ze strony pozwanego, co jest oczywiście pozbawione są w tym zakresie cechy jednoznaczności i kategoryczności.

Poza sporem jest, że jedynie doszło do przyjęcia, iż autorstwo jest wysoce prawdopodobne. Jednakże autor apelacji nie wskazuje, że kwestionuje jakiekolwiek okoliczności faktyczne sprawy, które pozwoliły Sądowi Okręgowemu zastosować art. 231 k.p.c., w szczególności nie zakwestionowano faktu rozpoczęcia posługiwania się przez pozwanego spornymi utworami w okresie nawiązania współpracy pomiędzy stronami procesu i braku zaprzestania ich używania po zaprzestaniu współpracy. Pozwany nie udowodnił, aby korzystał z utworów innych autorów lub sam stworzył utwory przez siebie wykorzystywane, albo sporne elementy stanowiły ogólnie dostępne produkty na rynku urządzeń typu domofony, przy tym przede wszystkim w najwcześniejszym okresie 1996 – 1997 roku.

Jeżeli chodzi o zarzuty naruszenia prawa materialnego, to również nie są one trafne. W szczególności nie może mieć znaczenia okoliczność, że aktualnie pozwany nie produkuje i nie wprowadza do obrotu towarów naruszających prawa autorskie P. G.. Roszczenie o zakazanie produkcji i wprowadzania do obrotu ma charakter prewencyjny. Jeżeli zostało wykazane, że pozwany wcześniej naruszył prawa autorskie P. G., to można przyjąć istnienie realnego niebezpieczeństwa ponownego wytworzenia i wprowadzenia do obrotu produktów naruszających te prawa. Tym samym nie można uznać, że doszło do naruszenia art. 79 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Zarzut strony pozwanej naruszenia art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych poprzez wadliwe przyjęcie, że mozaika obwodów drukowanych stanowi utwór w rozumieniu wskazanego przepisu, w sytuacji gdy można ją uznać jedynie za element wtórny wobec układu elektronicznego a pośrednio także algorytmu, determinowany w sposób kategoryczny rozwiązaniami przyjętymi w zakresie tworzenia algorytmu, który to algorytm nie stanowi przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ma charakter typowo polemiczny zarówno z ustaleniami Sądu a quo jak i z opiniami biegłych sądowych. Z opinii biegłych z zakresu (...) jednoznacznie wynika, że projektowanie obwodów drukowanych jest zajęciem typowo odtwórczym, ale jednocześnie biegli ci uzasadnili, dlaczego w tym wypadku można mówić o utworze w rozumieniu powołanego przepisu. Powód P. G. zaprojektował i dostosował mozaikę obwodów drukowanych w sposób indywidualny, do potrzeb wyłącznie domofonu P. (...). Pozwany taką właśnie, a nie inną mozaikę obwodów drukowanych, wprost zastosował w domofonach przez siebie produkowanych, wykorzystując nie algorytm jako taki, ale właśnie to indywidualne dostosowanie algorytmu. Opinie przywołanych biegłych nie zostały skutecznie zakwestionowane przez stronę pozwaną. W konsekwencji nie doszło do naruszenia art. 79 ust. 1 pkt 1 oraz art. 79 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w odniesieniu do mozaiki obwodów drukowanych domofonu cyfrowego P. (...).

Podobnie należy ocenić zarzut apelacji pozwanego naruszenia art. 79 ust. 1 pkt 1 oraz art. 79 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie autorskim
i prawach pokrewnych poprzez ich zastosowanie i nakazanie pozwanemu złożenia oświadczenia o treści wskazanej w pkt 1 sentencji wyroku, a także zaniechania naruszania praw autorskich P. G. (pkt 2 sentencji wyroku) pomimo niewykazania przez powoda P. G. autorstwa,
a także twórczego i indywidualnego charakteru programu sterującego do centrali domofonu cyfrowego P. (...). Należy powtórzyć za Sądem Okręgowym, że twórczy charakter takiego programu został ustalony przy wykorzystaniu wiadomości specjalnych biegłych z zakresu (...) oraz P. F.. Skarżąca strona pozwana przyznaje, że Sąd a quo prawidłowo dopuścił w tej sprawie – w zasadzie wnioskowany przez obie strony procesu – dowód z opinii biegłego z zakresu informatyki na okoliczność ustalenia czy rozwiązania techniczne zastosowane przez P. G. miały charakter innowacyjny czy też sprowadzały się do naśladownictwa lub adaptacji rozwiązań już istniejących. Okoliczność, że opracowane i złożone w tej sprawie opinie biegłych – w ocenie pozwanego – nie udzielają kategorycznie jednoznacznej odpowiedzi, jakiej oczekiwałby pozwany, nie może skutkować oddaleniem powództwa. Sąd pierwszej instancji – o czym już była mowa wcześniej – prawidłowo w takiej sytuacji zastosował instytucję domniemania faktycznego i uprawdopodobnienia roszczenia w stopniu dostatecznie wysokim, aby uwzględnić roszczenie co do zasady.

Powodowie domagali się ochrony czterech elementów urządzenia domofonowego P. (...): programu komputerowego do centralki sterującej domofonem, mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia, klawiatury domofonu cyfrowego (...) oraz instrukcji obsługi domofonu. Sąd Okręgowy odmówił uwzględnienia powództwa o ochronę prawno – autorską klawiatury domofonu cyfrowego (...), uznając za nieudowodnione twierdzenie, że klawiatura ta stanowi utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ponadto zostało ocenione, że niezależnie od tego sporna klawiatura nie mogłaby korzystać z ochrony prawno – autorskiej od dnia 22 sierpnia 2001 r., tj. od daty wejścia w życie ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej z uwagi na treść art.116 tej ustawy. Jednocześnie jednak Sąd I instancji przyjął, że klawiatura ta podlegała ochronie na podstawie świadectwa ochronnego przyznanego powodom z dniem 28 stycznia 1998 r. z oznaczeniem daty trwania ochrony od dnia 16 października 1995 r. przez okres 5 lat, tj. do dnia 16 października 2000 r. Fakt trwania ochrony w okresie objętym pozwem zadecydował o ujęciu tej części powództwa w punkcie 1 wyroku i nakazanie pozwanemu przeproszenia Panów P. G. i Z. P. jako współuprawnionych z tytułu wzoru zdobniczego „Kaseta cyfrowej centrali domofonu” obejmującego klawiaturę domofonu cyfrowego (...). Przeprosiny nie odwołują się do momentu wystąpienia naruszenia i czasu trwania ochrony. Okoliczność, że ochrona ze świadectwa ochronnego uległa wyczerpaniu z dniem 16 października 2000 r. zadecydowała natomiast o braku jej ujęcia w roszczeniu prewencyjnym, opisanym w punkcie 2 zaskarżonego wyroku.

Nie można zatem zgodzić się ze skarżącą stroną pozwaną, że Sąd a quo naruszył art. 57 ust. 1 i 2 w zw. z art. 82 ustawy z dnia 31 maja 1962 r.
o wynalazczości poprzez ich zastosowanie w sytuacji wygaśnięcia prawa powodów z rejestracji wzoru zdobniczego i tym samym utraty przezeń roszczeń, wynikających z przepisów wskazanej ustawy. Przepis art. 82 powołanej ustawy stanowi jedynie, że Do wzorów użytkowych oraz świadectw autorskich i ochronnych na wzór użytkowy stosuje się odpowiednio przepisy o wynalazkach i patentach, zawarte w art. 18 ust. 1, art. 19 ust. 4, art. 20-33, art. 35-38, art. 39 ust. 3 oraz art. 40-75. Natomiast art. 57 ustawy podaje, że roszczenia z powodu naruszenia prawa wyłączności do wynalazku ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia, oddzielnie co do każdego naruszenia. Bieg przedawnienia ulega zawieszeniu w okresie pomiędzy zgłoszeniem wynalazku w Urzędzie Patentowym a udzieleniem patentu. Przepisy te nie stoją na przeszkodzie w udzieleniu czasowej ochrony roszczeniu w zakresie wykorzystania wzoru zdobniczego „Kaseta cyfrowej centrali domofonu”, a zatem zarzut apelacji rozumiany dosłownie wydaje się być bezprzedmiotowy. Jednakże jak wynika z treści uzasadnienia apelacji, zarzut ten należy rozumieć w ten sposób, że strona pozwana zarzuca Sądowi Okręgowemu w ogólności zastosowanie przepisów ustawy Prawo Wynalazcze, gdyż zdaniem pozwanego, powodowie oparli swoje roszczenia jedynie na przepisach o ochronie prawno – autorskiej, a zatem brak było podstaw do zastosowania ochrony przewidzianej innym aktem prawnym.

Stanowisko takie nie jest trafne. Przede wszystkim art. 187 k.p.c. nie wymaga w żadnym przypadku wskazywania w pozwie podstawy prawnej roszczenia, a jedynie wskazania podstawy faktycznej powództwa, czyniąc z niej element obligatoryjny pozwu. Nie oznacza to jednak zakazu wskazania przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę roszczenia. Wbrew twierdzeniu apelacji pozwanego powodowie już w pozwie (k. 2 – 5 akt) oraz w dalszych pismach procesowych (k. 102 – 105, 118 – 120) konsekwentnie odwoływali się nie tylko do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ale także do przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, prawa wynalazczego oraz przepisów Kodeksu cywilnego o naruszeniu dóbr osobistych. Wszystkie te regulacje tworzyły i tworzą system kumulatywnej ochrony własności intelektualnej, przewidujący zbliżone lub tożsame roszczenia dla ochrony przed działaniami wypełniającymi często jednocześnie kilka norm prawa materialnego.

Z uwagi na to, że żaden z zarzutów apelacji pozwanego nie okazał się zasadny apelacja ta nie mogła odnieść zamierzonego skutku.

Przechodząc do apelacji powodów należy wskazać, że okazała się ona w przeważającej części trafna. Jednakże bezzasadne są zarzuty odnoszące się do oddalenia powództwa o naruszenie praw autorskich do instrukcji obsługi domofonu i klawiatury tego domofonu i z tej przyczyny w tym zakresie apelacja powodów podlegała oddaleniu na zasadzie art. 385 k.p.c.

W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że w opisanym zakresie apelujący powodowie postawili zaskarżonemu orzeczeniu jedynie zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zw. z art. 6 k.c. polegającą na tym, że sąd błędnie uzależnił zakwalifikowanie stworzonej przez powodów instrukcji obsługi domofonu cyfrowego, jak również stworzonej przez powodów klawiatury domofonu jako utworów P. autorskich od wykazania takiego charakteru tych dzieł w drodze dowodu z opinii biegłego, a nie od spełnienia przesłanek ochrony autorsko prawnej w postaci twórczości. Oznacza to, że strona powodowa nie zakwestionowała żadnych ustaleń faktycznych Sądu a quo w zakresie odnoszącym się do twórczego charakteru instrukcji obsługi domofonu cyfrowego i klawiatury tego domofonu, a więc należy przyjąć, że treść art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych in casu należało wypełnić tylko i wyłącznie faktami przyjętymi za ustalone, bez korekty stanu faktycznego. Poza sporem powinna być teza, że ciężar udowodnienia tego wypełnienia spoczywał na stronie powodowej jako wywodzącej z niego skutki prawne. Dalej, sami skarżący powołują się trafnie w uzasadnieniu swojej apelacji na stanowisko Sądu Apelacyjnego w Poznaniu wyrażone w wyroku z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie I A Ca 800/07, że ustalenie, iż określona czynność (dzieło) ma charakter twórczy lub nie, nie należy do sfery zarzutów prawa materialnego, ale do sfery ustaleń faktycznych, będących dopiero podstawą zastosowania prawa materialnego, które to stanowisko tutejszy Sąd podziela w całości. Mimo tego w apelacji powodów brakuje wskazania jakichkolwiek dowodów i wynikających z nich faktów, które in casu miałyby prowadzić do wykazania bez dowodu z opinii biegłych sądowych, że instrukcja obsługi i klawiatura domofonu cyfrowego mają twórczy charakter. Odwoływanie się przy tym do tego, że powodowie udowodnili swoje roszczenie gdyż pozwany zaprzeczając twierdzeniom powodów mógł wnioskować o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, ale tego nie uczynił, a powodowie nie mieli obowiązku antycypowania linii obrony pozwanego (str. 9 apelacji, k. 3040 akt sprawy), wydaje się być nieporozumieniem, jeżeli nie nadużyciem. Prawidłowo zatem Sąd a quo przyjął, że w tym zakresie powodowie nie udowodnili swojego roszczenia.

W pozostałym zakresie skarga apelacyjna powodów jest trafna, aczkolwiek nie można podzielić wszystkich zarzutów tej skargi. Niemniej charakter nieprawidłowości w stosowaniu prawa procesowego, braki w ustaleniach faktycznych i ocenach prawnych spowodowały konieczność uznania, iż w postępowaniu pierwszoinstancyjnym doszło do nierozpoznania istoty sprawy w zakresie roszczeń pieniężnych powodów, co skutkowało koniecznością uchylenia w tej części zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.

Nie mają racji powodowie zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 117 k.c. oraz art. 123 § 1 pkt 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym uznaniu, że roszczenie powodów o zasądzenie odszkodowania powyżej kwoty 1.000 zł uległo przedawnieniu, pomimo tego, że powodowie w pkt. 3 pozwu z dnia 23 maja 1997 r. - z uwagi na brak możliwości ustalenia wysokości szkody majątkowej w dacie wytoczenia powództwa - wnieśli o jej naprawienie w całości zastrzegając, że wysokość szkody zostanie ustalona w toku procesu, czym - już w dacie wytoczenia powództwa - spowodowali przerwanie biegu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego co do całej wysokości szkody, nie zaś jedynie co do 1.000 zł. Zgodnie z art. 123 § 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się: przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje; oraz przez wszczęcie mediacji. Aby można było uznać, że doszło do przerwania biegu przedawnienia poprzez czynność przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, roszczenie to musi być skonkretyzowane, w przypadku roszczenia pieniężnego wyrażone kwotowo w odpowiedniej walucie. Pozew złożony w tej sprawie wskazywał tylko i wyłącznie na skonkretyzowane roszczenie w wysokości 1.000 zł i tylko w tym zakresie doszło do przerwania biegu przedawnienia. Podobnie, bez znaczenia dla możliwości zastosowania art. 123 § 1 k.c. należy ocenić treść pisma powodów z dnia 12 czerwca 1997 r., w którym powodowie wskazali szacunkową wartość szkody. Przerwanie biegu przedawnienia co do kwoty 3.742.000 zł nastąpiło dopiero z chwilą wniesienia pisma z dnia 21 maja 2008 r. – k. 1207 – 1208 akt, rozszerzającego żądanie zapłaty. Podobnie należy ocenić skutki rozszerzenia powództwa o zapłatę do kwoty 34.240.478,02 zł w dniu 28 stycznia 2013 r. – k. 2863 akt.

Tym samym nietrafny jest również zarzut naruszenia art. 15 ust. 1 - 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 200 5 r., a nadto z ostrożności art. 31 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 13 czerwca 1967 r. (Dz.U. z 1967r. poprzez brak ustalenia oraz wezwania powodów przez Sąd meriti do uiszczenia opłaty tymczasowej (wpisu tymczasowego) od roszczeń majątkowych z podaniem jej wysokości, a następnie poprzez zaniechanie określenia w zaskarżonym wyroku wysokości opłaty ostatecznej (wpisu ostatecznego) od roszczeń majątkowych będącej opłatą stosunkową, obliczoną od wartości przedmiotu sporu ustalonej w toku postępowania - pomimo wskazania przez powodów, że wysokości roszczeń majątkowych w dacie wytoczenia powództwa nie da się ustalić i zostanie ona ustalona w toku postępowania, które to naruszenie przepisów postępowania doprowadziło w konsekwencji do błędnego uznania przez Sąd, że powodowie określili swoje roszczenie majątkowe na kwotę 1.000 zł, jak również do błędnego uznania, że roszczenie powodów przekraczające ww. kwotę 1.000 zł jest przedawnione. Powodowie nie sprecyzowali żadnego roszczenia pieniężnego i brak było podstaw do wymierzania wpisu tymczasowego.

Należy natomiast podzielić pozostałe zarzuty apelacji powodów, aczkolwiek z pewnymi zastrzeżeniami.

Na obecnym etapie postępowania w ocenie Sądu Apelacyjnego roszczenie pieniężne powodów może wynikać tylko i wyłącznie z naruszenia praw ochronnych obu powodów na wzór zdobniczy – klawiatura domofonu – w okresie objętym ochroną, tj. od 16 października 1995 r. do dnia 16 października 2000 r. oraz naruszenia majątkowych praw autorskich P. G. do programu komputerowego do centralki sterującej domofonem oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia.

Wbrew stanowisku Sądu a quo do pierwszego roszczenia nie będzie mieć zastosowania art. 442 lub 442¹k.c., a powołany już wcześniej art. 57 ust. 1 i 2 w zw. z art. 82 ustawy Prawo Wynalazcze. Zgodnie z tym przepisem roszczenia z powodu naruszenia prawa wyłączności do wynalazku ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia, oddzielnie co do każdego naruszenia. Bieg przedawnienia ulega zawieszeniu w okresie pomiędzy zgłoszeniem wynalazku w Urzędzie Patentowym a udzieleniem patentu. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do wzoru zdobniczego. Zagadnienia te pozostały poza rozważaniami Sądu I instancji i będę musiały być podjęte przy ponownym rozpoznaniu sprawy, po wcześniejszym dokonaniu ustaleń faktycznych związanych z datą zaistnienia poszczególnych naruszeń wzoru zdobniczego, datami ich ustania i datami powzięcia o nich wiedzy przez powodów, nie wykraczając poza okres objęty ochroną, tj. 16 października 2000 r. Na tym tle będzie konieczne rozważanie podniesionego zarzutu przedawnienia.

Natomiast słusznie Sąd Okręgowy przyjął, że do ochrony majątkowych praw autorskich P. G. do programu komputerowego do centralki sterującej domofonem oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia znajdą zastosowanie art. 118 k.c. i art. 442 lub 442¹k.c., jednakże w sposób zupełnie nieuprawniony przyjął, iż rozpoczęcie biegu przedawnienia całego roszczenia powoda nastąpiło w dacie powzięcia przez niego wiadomości
o szkodzie oraz osobie zobowiązanej do jej naprawienia, tj. w dniu 27 stycznia
1997 r. (data złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przeciwko J. C.). Ocena taka wynikła z nieprawidłowego ustalenia faktycznego, że pozwany dokonał naruszenia majątkowych praw autorskich powoda tylko w okresie do 27 stycznia 1997 r.

Zasadnie apelacja powodów zarzuca Sądowi I instancji, że pominął istotną część materiału procesowego, to jest dowodów z zeznań świadków przeprowadzonych na wniosek powodów, dowodów z dokumentów, w tym w szczególności dokumentacji celnej (zawierającej dokumentację sprzedażową) oraz dokumentacji podatkowej świadczących o naruszaniu przez pozwanego praw powodów poprzez produkowanie i wprowadzanie do obrotu domofonów oraz również w okresie przypadającym po dacie 27 stycznia 1997 r. W dacie złożenia przez powodów zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przez pozwanego przestępstwa w dniu 27 stycznia 1997 r. w oparciu o sporządzoną dla celów prywatnych ekspertyzę biegłego R. B., P. G. mógł co najwyżej podejrzewać fakt wyrządzenia mu szkody z powodu naruszenia jego majątkowych praw autorskich. Nie może budzić wątpliwości, że naruszenia praw majątkowych z tytułu szeroko rozumianej własności intelektualnej mogą przyjmować różne formy, trwać wiele lat i mieć charakter ciągły. W konsekwencji należy liczyć początek biegu przedawnienia oddzielnie co do każdego kolejnego naruszenia, biorąc pod uwagę daty zaistnienia poszczególnych naruszeń oraz daty ich ustania i daty powzięcia o nich wiedzy przez powodów.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji będzie musiał zatem dokonać szczegółowych ustaleń faktycznych związanych z datami zaistnienia poszczególnych naruszeń autorskich praw majątkowych P. G. do programu komputerowego do centralki sterującej domofonem oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia, datami ich ustania i datami powzięcia o nich wiedzy przez powoda.

Dopiero poczynione w powyższy sposób ustalenia faktyczne będą mogły być ponownie poddane ocenie poprzez pryzmat podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia. Sąd Okręgowy będzie musiał rozważyć to, że do dnia 10 sierpnia 2007 r. do ewentualnie ustalonych czynów pozwanego naruszających autorskie prawa majątkowe P. G. do programu komputerowego do centralki sterującej domofonem oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia będą miały zastosowanie postanowienia art. 442 § 1 i 2 k.c., natomiast od dnia 11 sierpnia 2008 r. będzie miał zastosowanie art. 442¹ § 1 i 2 k.c. Powołane przepisy mają charakter przepisów prawa materialnego i znajdują zastosowanie do oceny skutków działania lub zaniechania z daty zdarzenia wywołującego te skutki. Nie może ujść uwadze Sądu I instancji szczególny termin przedawnienia roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego przyjęty zarówno w art. 442 § 2 k.c. jak i w art. 442¹ § 2 k.c. związany z uznaniem takiego czynu za zbrodnię lub występek. Brak istnienia prawomocnego wyroku karnego skazującego i związania sądu w postępowaniu cywilnym jego treścią – art. 11 k.p.c. – nie pozbawia sądu cywilnego samodzielnej możliwości oceny, że doszło do naruszenia prawa mającego charakter co najmniej występku. Zdeterminuje to przyjęty termin przedawnienia roszczenia.

Po ustaleniu powyższych okoliczności, jeżeli okaże się, że roszczenia pieniężne P. G. w całości lub w pewnej części nie uległy przedawnieniu konieczne stanie się przeprowadzenie postępowania dowodowego celem ustalenia rozmiaru szkody poniesionej przez powoda. Powinno to nastąpić przy wykorzystaniu ewentualnych wiadomości specjalnych, ale tylko w zakresie wynikającym wyłącznie z przypisania odpowiedzialności pozwanemu za naruszenie autorskich praw majątkowych P. G. do programu komputerowego do centralki sterującej domofonem oraz mozaiki obwodów drukowanych tego urządzenia. Wydaje się, że na tym etapie postępowania dowodowego koniecznym będzie wezwanie strony powodowej do szczegółowego, jasnego i precyzyjnego wskazania sposobu wyliczenia szkody powoda.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak wyżej. O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

I ACa 807/13

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE