Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 czerwca 2013r.

Sąd Okręgowy we WrocławiuII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Jolanta Burdukiewicz - Krawczyk

Sędzia SO Monika Kuźniar (spr.)

Sędzia SR del. Radosław Nawrocki

Protokolant: Aleksandra Pazio

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2013r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku K. Z.

przy udziale Prokuratury Okręgowej we W.

o przyznanie kompensaty

na skutek apelacji wnioskodawcy i uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu

z dnia 4 września 2012r.

sygn. akt VI Ns 554/11

p o s t a n a w i a:

zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I w ten sposób, że przyznać wnioskodawcy dalszą kwotę 10445,36 zł (dziesięć tysięcy czterysta czterdzieści pięć złotych trzydzieści sześć groszy) tytułem państwowej kompensaty przysługującej ofiarom niektórych przestępstw.

Sygn. akt II Ca 441/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 4 września 2012 r., uzupełnionym postanowieniem z 23 listopada 2012 r., Sąd Rejonowy w pkt I przyznał wnioskodawcy K. Z. tytułem państwowej kompensaty przysługującej ofiarom niektórych przestępstw kwotę 1.554,64 zł; w pkt II brakującymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa; a w pkt III dalej idący wniosek oddalił.

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia stanu faktycznego.

W dniu 5 września 2009 r. we W. wnioskodawca został pobity przez nieznanego sprawcę. W wyniku tego zdarzenia został przewieziony karetką pogotowia do Szpitala (...) we W.. W związku z tym zdarzeniem postanowieniem z dnia 17 września 2009 r. policja wszczęła dochodzenie w sprawie uszkodzenia ciała wnioskodawcy w dniu 5 września 2009 r. we W. przy ul. (...) przez nieznanego sprawcę, tj. o przestępstwo z art. 157 § 1 kk. Postanowieniem z dnia 29 marca 2010 r. policja na podstawie art. 322 kpk umorzyła dochodzenie wobec niewykrycia sprawcy przestępstwa. Na skutek zdarzenia z 5 września 2009 r. wnioskodawca doznał urazu czaszkowo-mózgowego ze stłuczeniem płata skroniowego lewego i niewielkim krwiakiem przymózgowym nad lewą półkulą mózgu wraz ze złamaniem łuski kości skroniowej prawej oraz licznych obrażeń ciała w postaci pojedynczych podbiegnięć krwawych na kończynach górnych, obustronnych krwiaków okularowych i licznych zasinień i podbiegnięć krwawych na głowie. W wyniku długiej hospitalizacji spowodowanej tymi urazami u wnioskodawcy wystąpiły: infekcja dróg oddechowych w postaci zapalenia oskrzeli i obustronnego zapalenia płuc, stłuczenie biodra, ropne zapalenie oraz zastarzałe zwichnięcie stawu biodrowego prawego, ostre zapalenie stawu biodrowego lewego, ropień okolicy biodrowo-udowej lewej i choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa. Obrażenia powyższe wraz z powikłaniami powstałymi na skutek długotrwałej hospitalizacji wywołały u wnioskodawcy długotrwałą ciężką chorobę. W dacie zdarzenia z dnia 5 września 2009 r. wnioskodawca nie był nigdzie zatrudniony i pracował tylko dorywczo, udzielając korepetycji i świadcząc usługi z zakresu księgowania na rzecz osób fizycznych. Za świadczone prace dorywcze wnioskodawca pobierał wynagrodzenie. Od września 1994 r. do 31 sierpnia 2002 r. wnioskodawca zatrudniony był w różnych szkołach jako nauczyciel. Po zdarzeniu z dnia 5 września 2009 r. wnioskodawca w ogóle nie pracuje i przebywa cały czas w szpitalu. Od marca 2011 r. do chwili obecnej wnioskodawca pobiera zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 zł miesięcznie. Zasiłek wypłacany jest w terminie do ostatniego dnia danego miesiąca. Po zdarzeniu z dnia 5 września 2009 r. wnioskodawca poniósł następujące wydatki związane ze swoim leczeniem i rehabilitacją: 550 zł na zakup materaca przeciwodleżynowego, 21,66 zł na zakup maty, 2.246,98 zł na zakup lekarstw, środków opatrunkowych, pieluch i środków odżywczych oraz 1.490 zł na zakup materaca do wibromasażu wraz z ciśnieniomierzem. Ponadto matka wnioskodawcy D. P. zakupiła kabinę prysznicową wraz z brodzikiem za cenę 450 zł, uchwyt łazienkowy wraz z barierką za cenę 170,50 zł, dwa uchwyty łazienkowe po 35 zł każdy oraz nasadkę WC za 97 zł.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy uznał, że wniosek częściowo zasługuje na uwzględnienie, przyjmując, że wnioskodawca nie wykazał, aby na skutek przestępstwa z dnia 5 września 2009 r. utracił zarobki. W dacie zdarzenia wnioskodawca nie był nigdzie zatrudniony i nie osiągał żadnych stałych dochodów, zaś nie wykazana została wysokość dochodu wnioskodawcy z prac dorywczych- udzielanych korepetycji. Sąd I instancji uznał, że kwota oparta na koszcie jednej godziny korepetycji wskazywanej w ogłoszeniach nie może być miarodajna, albowiem nie wiadomo, w jakim wymiarze godzinowym wnioskodawca udzielał korepetycji, ani na poziomie jakiej szkoły. Sąd uwzględnił poniesione przez wnioskodawcę koszty z tytułu leczenia i rehabilitacji w wysokości 4.308,64 zł, w tym: 550 zł na zakup materaca przciwodleżynowego, 21,66 zł na zakup maty, 2.246,98 zł na zakup materaca do wibromasażu wraz z ciśnieniomierzem. Sąd nie uwzględnił natomiast wydatków na przystosowanie łazienki dla potrzeb inwalidy: zakup kabiny prysznicowej wraz z brodzikiem, uchwytów łazienkowych oraz barierki, albowiem uznał, że wydatki te nie mieszczą się w kosztach związanych z leczeniem i rehabilitacją, tj. nie dotyczą zakupu środków leczniczych ani służących do przywracania sprawności wnioskodawcy. Nadto, faktury dokumentujące powołane wydatki wystawione zostały na D. P., a nie wnioskodawcę, podczas gdy na wszystkich fakturach dokumentujących zakup lekarstw i środków leczniczych widniało nazwisko wnioskodawcy. Przyznana kwota 1.554,64 zł stanowiła różnicę kosztów poniesionych przez wnioskodawcę wydatków na leczenie i rehabilitację w wysokości 4.308,64 zł oraz pobranego przez wnioskodawcę zasiłku pielęgnacyjnego w wysokości 2.754 zł.

Apelacje od powyższego rozstrzygnięcia wniósł Prokurator Okręgowy we W. i wnioskodawca.

Prokurator zarzucił Sądowi I instancji naruszenie art. 5 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że pobieranie przez wnioskodawcę zasiłku pielęgnacyjnego podlega zaliczeniu w poczet pokrycia jego kosztów leczenia i rehabilitacji oraz wadliwym ustaleniu, że wnioskodawca przed zdarzeniem nie osiągał dochodów, wobec czego wskutek przestępstwa nie doszło do utraty przez niego zarobków. Skarżący wskazał, że błędne jest uznanie przez Sąd Rejonowy, iż wnioskodawca przed zdarzeniem z dnia 05 września 2009 r. nie uzyskiwał żadnych stałych dochodów, a fakt podejmowania prac dorywczych nie daje podstaw do zasądzenia kompensaty w tym zakresie. Skarżący podniósł, że wnioskodawca przed wypadkiem utrzymywał się samodzielnie, w tym ponosił koszty utrzymania mieszkania, w którym prowadził gospodarstwo domowe, wobec czego jego dochody z prac dorywczych w tym czasie musiały kształtować się na poziomie co najmniej kilkuset złotych miesięcznie. Dalej wskazał, że od zdarzenia upłynął już okres 3 lat, w czasie którego wnioskodawca nie osiąga żadnych dochodów. W tych okolicznościach żądana przez niego kwota 6.000 zł podzielona przez okres 36 miesięcy daje miesięcznie 166,66zł. Charakter świadczonych przez wnioskodawcę prac dorywczych - głównie korepetycji, przy średniej cenie ok. 40 zł za godzinę, pozwala założyć, że w czasie poprzedzającym zdarzenie dochody wnioskodawcy kształtowały się na poziomie wyższym niż dochodzona wnioskiem kwota. Skarżący podniósł też, że nie można zaakceptować stanowiska Sądu I instancji, iż od wykazanych przez wnioskodawcę poniesionych kosztów leczenia i rehabilitacji w kwocie 4308,64 zł należało odliczyć pobraną przez K. Z. z tytułu zasiłku pielęgnacyjnego kwotę 2.754,00 zł. Podał, że wnioskodawca nie otrzymał pokrycia utraconych zarobków i kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją ani od sprawcy czynu ani z ubezpieczenia czy środków opieki społecznej, ani z innego źródła, a zasiłek pielęgnacyjny został przyznany z uwagi na konieczność zapewnienia mu opieki wskutek niezdolności do samodzielnego funkcjonowania, będącej konsekwencją zdarzenia z dnia 05 września 2009 r. i nie może zostać odliczony od wydatków poniesionych przez wnioskodawcę na leczenie i rehabilitację. Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie żądania wniosku w zakresie kwoty nie mniejszej niż 10.308,64 zł.

Wnioskodawca zaskarżył postanowienie w zakresie pkt I co do kwoty 10.445,36 zł, domagając się jego zmiany poprzez podwyższenie przyznanej kompensaty do kwoty 12.000,00 zł, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sądowi I instancji zarzucił naruszenie art. 3 pkt 1 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że użyte w tym przepisie sformułowanie „utracone zarobki lub inne środki utrzymania" oznacza jedynie sformalizowane dochody i w konsekwencji przyjęcie, że wnioskodawca nie wykazał wysokości utraconych zarobków, podczas gdy wnioskodawca otrzymywał stałe dochody z korepetycji, a także ze względu na swój wiek, poziom wykształcenia i doświadczenie w każdym momencie mógł podjąć pracę za którą otrzymywałby co najmniej minimalne wynagrodzenie. Podał, że jest z zawodu nauczycielem matematyki. Ze względu zaś na problemy zdrowotne, a także na brak etatów w szkolnictwie, nie pracował w zawodzie od 2003 roku. Udzielał natomiast korepetycji w domu. Cena godziny korepetycji waha się od 20 do 40 zł za godzinę. Wnioskodawca podejmował się również prac dorywczych, najczęściej ustne umowy zlecenia i o dzieło (prace remontowe). Podał, że minimalne wynagrodzenia nauczyciela stażysty wynosi 2.182 zł brutto, jak też, że uwzględniając realne perspektywy zatrudnienia w sytuacji, gdyby zdarzenie wyrządzające mu szkodę nie nastąpiło, należałoby przyjąć, że podjąłby pracę niezwiązaną z wyuczonym zawodem. Wówczas mógłby liczyć na co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, a zatem uwzględniając tylko rok 2010 i pierwszą połowę roku 2011, utracony zarobek wyniósł co najmniej 21.480 zł brutto. Wnioskodawca z tytułu udzielanych korepetycji uzyskiwał miesięczny dochód oscylujący w granicach 200-300 zł (10-15 godzin miesięcznie). Utracony z tego tytułu zarobek wyniósł łącznie (miesiące październik 2009 r. do listopad 2011 r.) 5.200,00 zł. Podniósł, iż skoro prowadził jednoosobowe gospodarstwo - mieszkał sam, to posiadał środki utrzymania. Fakt ten poparty wyjaśnieniami jego matki o otrzymywaniu dochodów z korepetycji, co najmniej uzasadniał zastosowanie art. 322 k.p.c. Podniósł, iż w okolicznościach sprawy należało uwzględnić utracony dochód, na który składa się co najmniej dochód w wysokości 200 zł miesięcznie tytułem korepetycji - za cały okres, aż do dnia orzekania. Zarzucił też naruszenie art. 3 pkt 2 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw, poprzez nieuwzględnienie w kosztach związanych z leczeniem kosztów dojazdu matki Wnioskodawcy do szpitala, a także wydatków związanych z dostosowaniem łazienki do zwiększonych potrzeb Wnioskodawcy. Podał, że bez znaczenia jest jakie nazwisko widnieje na fakturze VAT za kabinę prysznicową wraz z brodzikiem, uchwyty łazienkowe, barierkę oraz nasadkę na WC, skoro przeznaczenie tego wyposażenia nie budzi wątpliwości. Zarzucił też, że ponieważ Sąd zaliczył na poczet kompensaty otrzymany do dnia orzekania zasiłek pielęgnacyjny, również koszty dojazdu jego matki do szpitala należy uwzględnić za okres do wydania postanowienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy dokonał odmiennej od Sądu Rejonowego oceny zaistniałych w przedmiotowej sprawie przesłanek warunkujących przyznanie wnioskodawcy państwowej kompensaty. W ocenie Sądu Odwoławczego, zgromadzony przez Sąd Rejonowy materiał dowodowy daje podstawę do stwierdzenia, że wartość utraconych zarobków oraz kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją poniesionych przez wnioskodawcę przekroczyła kwotę określoną w art. 6 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw maksymalną kwotę 12.000 zł.

Według Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy niezasadnie pomniejszył kompensatę należną wnioskodawcy w zakresie kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją o wypłacony mu zasiłek pielęgnacyjny w łącznej kwocie 2.754 zł. Nie ulega wątpliwości, że w wyniku zdarzenia z dnia 5 września 2009 r. wnioskodawca stał się niezdolny do samodzielnej egzystencji i wymaga pomocy osób trzecich. Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny ma charakter opiekuńczy, jego celem jest częściowa rekompensata kosztów związanych z ograniczeniami w samodzielnej egzystencji, w tym kosztów związanych z niepełnosprawnością (por. wyrok WSA w Łodzi z dnia 14 lutego 2012 r., II SA/Łd 1360/11, Lex 1116528). A zatem – z uwagi na specyficzny charakter tego świadczenia, nie można go zaliczyć ani do kosztów utrzymania, ani też kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją. Wobec tego, koszt wypłaconych na rzecz wnioskodawcy świadczeń z tego tytułu, nie może być utożsamiany z kosztami utrzymania, leczenia czy rehabilitacji, co powoduje, że nie podlega odliczeniu w oparciu o treść art. 5 cyt. ustawy.

Uwzględniając zarzuty obu apelacji, Sąd Odwoławczy uznał ponadto, że przyznana wnioskodawcy kompensata w zakresie kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją, winna obejmować również koszty poniesione przez wnioskodawcę na adaptację łazienki do korzystania z niej przez osobę niepełnosprawną. Celowościowa wykładnia użytego w art. 3 ust. 2 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw pojęcia „kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją” wskazuje na konieczność szerszej jego interpretacji. Wskazuje na to w szczególności zmiana ww. przepisu dokonana ustawą z dnia 3 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych, która polegała na zastąpieniu pojęcia „kosztów leczenia” pojęciem „kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją”. Należy uznać, że intencją ustawodawcy, było poszerzenie katalogu kosztów, które objąć może państwowa kompensata o nie tylko koszty leczenia i rehabilitacji, ale także inne, z nimi związane koszty. Nie bez znaczenia tutaj pozostaje, że nowelizacja powołanej ustawy została podjęta w wykonaniu dyrektywy unijnej, aby urealnić zapewnienie pomocy ofiarom przestępstw. W ocenie Sądu Odwoławczego, wydatki poniesione na adaptację łazienki niewątpliwie mieszczą się w pojęciu kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją, albowiem odpowiednie przystosowanie łazienki umożliwia całkowicie niezdolnemu do samodzielnej egzystencji wnioskodawcy korzystanie z niej. Z uwagi na powyższe, Sąd Odwoławczy uznał, że przyznana wnioskodawcy kompensata winna obejmować także kwotę 787,50 zł, przy czym uznał, że wydatek ten obciążał wnioskodawcę, dla którego przecież został poniesiony, mimo, że dowody zakupu sprzętów niezbędnych do modernizacji łazienki nie wskazywały jako nabywcy bezpośrednio wnioskodawcy, lecz D. P..

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy odmiennie niż Sąd Odwoławczy również przyjął, że wnioskodawca nie wykazał zarówno faktu utraty - wskutek przedmiotowego zdarzenia - zarobków, jak również ich wysokości. W niniejszej sprawie, zdaniem Sądu Odwoławczego, należało dokonać oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, zwłaszcza wobec treści art. 322 kpc, do stosowania którego odsyła przepis art. 8 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw. Przepis art. 322 kpc stanowi, że jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że w sytuacji, gdy szkoda jest bezsporna, a tylko nie została w procesie wykazana jej wysokość, sąd, mając do dyspozycji materiał dowodowy zgromadzony na chwilę zamknięcia rozprawy, ustala jej ostateczną wysokość na podstawie art. 322 k.p.c., który zezwala na zasądzenie odszkodowania w wysokości ustalonej przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy. Sąd nie może natomiast, mając wątpliwości, jaka ma być ostateczna wysokość odszkodowania, oddalić powództwa, jeżeli szkoda jest bezsporna (por. wyrok z dnia 2 marca 2012 r. II CSK 362/11 LEX nr 1165068).

Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że w dacie zdarzenia wnioskodawca formalnie nie był nigdzie zatrudniony i pracował tylko dorywczo, udzielając korepetycji i świadcząc usługi z zakresu księgowania na rzecz osób fizycznych i za prace te pobierał wynagrodzenie. Z zeznań matki wnioskodawcy wynika, że wnioskodawca przed zdarzeniem z 2009 r. samodzielnie prowadził gospodarstwo domowe, otrzymując od niej wsparcie finansowe w wysokości 200-300 zł miesięcznie. Skoro zatem wnioskodawca nie był zatrudniony, a utrzymywał się samodzielnie przy niewielkim wsparciu finansowym matki, to zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i przy przyjęciu, że w dacie zdarzenia minimalne wynagrodzenie w Polsce wynosiło 1276 zł (MP nr 55, poz. 499), przyjąć należało, że z prac dorywczych (głównie korepetycji) wnioskodawca uzyskiwał dochód w wysokości minimum 300 zł miesięcznie. Od popełnienia przestępstwa do dnia zamknięcia rozprawy przed Sądem I instancji, odejmując okresy wakacyjne, minęło 30 miesięcy. W tym czasie utracony zarobek wnioskodawcy z tytułu udzielanych korepetycji wyniósłby 9.000 zł (30 x 300 zł). Z uwagi na określenie przez pełnomocnika wnioskodawcy, nie będącego profesjonalistą, w apelacji łącznej wysokości utraconych zarobków na kwotę 26.680,00 zł, upływ czasu od orzeczenia Sądu Rejonowego do wydania postanowienia w postępowaniu w II instancji, Sąd, przy określaniu wysokości utraconych zarobków z tytułu korepetycji, nie był związany wskazaną pierwotnie we wniosku ich wysokością (6.000 zł).

Reasumując, Sąd Odwoławczy uznał, iż przyznana przez Sąd Rejonowy kompensata w wysokości 1.554,64 zł winna zostać powiększona o kwotę 2.754 zł wypłaconą wnioskodawcy tytułem zasiłku pielęgnacyjnego, kwotę 787,50 zł wydatkowaną przez matkę wnioskodawcy na przystosowanie łazienki do korzystania przez osobę niepełnosprawną, jak też kwotę 9.000 zł tytułem utraconych zarobków – co łącznie stanowi 12.541,50 zł.

Zgodnie jednak z art. 6 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw kompensata nie może przekroczyć 12.000 zł. Z tego względu, odliczając przyznaną już wnioskodawcy przez Sąd Rejonowy kompensatę w wysokości 1.554,64 zł, Sąd Odwoławczy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżone postanowienie w pkt I w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy dalszą kwotę 10.445,36 zł, o czym orzeczono jak w sentencji. Na koniec jedynie wypada dodać, że Sąd Odwoławczy uznał też za uzasadnione wydatki poniesione przez wnioskodawcę w 2013r. na leki, jak też wydatki na dojazdy matki wnioskodawcy do szpitala, celem opieki nad niepełnosprawnym synem. Jednakże wobec maksymalnej kwoty 12.000 zł ustalonej przez ustawodawcę tytułem kompensaty ustalenie wysokości powołanych wydatków było zbędne.