Pełny tekst orzeczenia

49/2/B/2008

POSTANOWIENIE
z dnia 6 marca 2008 r.
Sygn. akt Tw 39/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz − przewodniczący
Bohdan Zdziennicki − sprawozdawca
Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 8 stycznia 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Naczelnej Rady Lekarskiej,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 29 października 2007 r. Naczelna Rada Lekarska zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności art. 9a ust. 3 w związku z art. 30c ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.; dalej: ustawa o p.d.o.f.) z art. 2, art. 20, art. 22 w zw. z art. 65 ust. 1, art. 31 ust. 1 i 3 oraz art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 84 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 8 stycznia 2008 r. odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu. Trybunał ustalił, że regulacje kwestionowane przez Naczelną Radę Lekarską nie mogą podlegać ocenie w trybie abstrakcyjnej kontroli norm, z uwagi na wykroczenie poza przedmiotowo ograniczony katalog spraw, objętych – w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji – zakresem działania organizacji zawodowej. Zaskarżone przepisy wiążą się bowiem ze sferą interesów wszystkich podmiotów, poddanych obowiązkowi podatkowemu w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wyjaśniał znaczenie pojęcia „sprawa” oraz „zakres działania” na gruncie art. 191 ust. 2 w zw. z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, uznając, iż legitymacja ogólnokrajowych władz organizacji zawodowej koncentruje się jedynie wokół spraw dotyczących wykonywania zawodu przez członków korporacji, w aspekcie nałożonych obowiązków i przyznanych uprawnień.
W zażaleniu z 18 stycznia 2008 r. Naczelna Rada Lekarska wniosła o uwzględnienie zażalenia i skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Podmiot legitymowany szczegółowo, który występuje do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie hierarchicznej zgodności norm, ma obowiązek wykazać, że posiada zdolność wnioskową, konieczną z punktu widzenia wszczęcia postępowania przed Trybunałem. Musi zatem udowodnić, że jest jednym z podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, a ponadto uzasadnić, że kwestionowany akt normatywny (lub jego część) dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy (art. 191 ust. 2 Konstytucji). Rozpatrując zażalenie, Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał na etapie rozpoznania zażalenia analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

2. Naczelna Rada Lekarska kwestionuje w zażaleniu stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że przepisy poddane kontroli nie dotyczą – w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji – spraw objętych zakresem działania tej organizacji zawodowej. Wnioskodawca dowodzi, iż w katalogu zadań samorządu lekarskiego, określonym w art. 4 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30, poz. 158, ze zm., dalej: ustawa o izbach lekarskich) mieszczą się m.in.: reprezentowanie i ochrona zawodu lekarza, negocjowanie warunków pracy i płac, występowanie w obronie interesów indywidualnych i zbiorowych członków samorządu lekarzy, współdziałanie z organami administracji publicznej, organizacjami politycznymi, związkami zawodowymi oraz innymi organizacjami społecznymi w sprawach dotyczących ochrony zdrowia ludności i warunków wykonywania zawodu lekarza. W ocenie Naczelnej Rady Lekarskiej należy zatem przyjąć, iż przepisy ustawy o izbach lekarskich nie ograniczają reprezentacji samorządu lekarskiego wyłącznie do nadzoru nad wąsko rozumianą działalnością zawodową, bowiem upoważnienie do negocjowania warunków pracy i płac trzeba rozumieć jako ciążący na samorządzie lekarskim obowiązek dołożenia starań służących optymalizacji warunków gospodarczych. Ponadto wnioskodawca twierdzi, iż ze względu na specyfikę wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty, zaskarżone przepisy podatkowe mają pierwszoplanowe odniesienie właśnie do tej grupy zawodowej. Zdaniem Naczelnej Rady Lekarskiej, ograniczenie wykonywania zawodu, następujące w konsekwencji obowiązywania przepisów podatkowych poddanych kontroli, mieści się w zakresie działania samorządu lekarskiego i uzasadnia nadanie wnioskowi dalszego biegu.

3. W odniesieniu do przedstawionej wyżej argumentacji Naczelnej Rady Lekarskiej Trybunał Konstytucyjny przypomina ponownie, że pojęcie „spraw objętych zakresem działania” (art. 191 ust. 2 Konstytucji) jest wyraźnie ograniczone w przypadku podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Już bowiem pobieżna analiza art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji pozwala stwierdzić, iż uprawnienie do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm zostało przyznane trzem różnym podmiotom (związkom zawodowym, organizacjom pracodawców i organizacjom zawodowym), ale w obrębie jednego przepisu ustawy zasadniczej. Przyjęte rozwiązanie oznacza, iż intencją ustrojodawcy było objęcie ochroną tylko takich interesów tychże podmiotów, które mają pewien wspólny mianownik. Są to zatem odpowiednio interesy pracownicze, interesy pracodawców w związku z zatrudnianiem pracowników oraz interesy związane z wykonywaniem zawodu (por. postanowienia TK z: 17 marca 2003 r., Tw 63/02, OTK ZU nr 1/B/2003, poz. 11; 21 maja 2003 r., Tw 6/03, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 85); 7 września 2005 r., Tw 28/05, OTK ZU nr 5/B/2005, poz. 183; 8 sierpnia i 15 listopada 2005 r., Tw 30/05, OTK ZU nr 6/B/2005, poz. 215 i 216).
Ponadto, wykładnia pojęć „sprawa” i „zakres działania” musi zostać dokonana na gruncie przepisów Konstytucji, a postanowienia ustawy lub statutu mają walor jedynie potwierdzający jej rezultaty. W konsekwencji może dojść do sytuacji, w której rozumienie pojęcia „spraw objętych zakresem działania” w kontekście zdolności wnioskowej podmiotów legitymowanych szczegółowo nie będzie obejmować wszystkich zadań przyznanych im na mocy ustaw czy statutów. Stąd nieuprawnione jest powoływanie się przez Naczelną Radę Lekarską na postanowienia ustawy o izbach lekarskich, mające uzasadniać rozszerzenie zdolności wnioskowej organów samorządu lekarskiego. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, nie można utożsamiać przyznania organizacji zawodowej (na gruncie ustawodawstwa zwykłego) kompetencji do negocjowania warunków pracy i płac z prawem kwestionowania − w procedurze abstrakcyjnej kontroli norm − przepisów podatkowych, dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej.

4. Trybunał Konstytucyjny odniósł się również do argumentu zażalenia, że skoro zaskarżone przepisy podatkowe znajdują bezpośrednie zastosowanie do grupy lekarzy i lekarzy dentystów, powodując ograniczenie wykonywania zawodu, to okoliczność powyższa winna determinować zbadanie ich zgodności.
Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że zakres podmiotowy art. 9a ust. 3 w zw. z art. 30c ustawy o p.d.o.f. obejmuje wszystkich podatników, którzy uzyskują z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej, przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. Oznacza to, że z wnioskiem o kontrolę konstytucyjności kwestionowanych przepisów, w szczególności z art. 20 (społeczna gospodarka rynkowa) i art. 22 (wolność działalności gospodarczej), mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego wyłącznie podmioty legitymowane generalnie, wskazane w art. 191 ust. 1 pkt 1 ustawy zasadniczej.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.