Pełny tekst orzeczenia

776/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 22 czerwca 2010 r.

Sygn. akt Ts 318/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Mazurkiewicz – przewodniczący

Stanisław Biernat – sprawozdawca

Marek Kotlinowski,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 2009 r., w zakresie odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. o zbadanie zgodności:

art. 89 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 312 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 508) z art. 2, art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 oraz z art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



uwzględnić zażalenie.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 17 października 2008 r. skarżąca – Powszechny Zakład Ubezpieczeń S.A. – wniosła o stwierdzenie niezgodności art. 89 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w brzmieniu nadanym przez art. 312 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 508) z art. 2 w aspekcie zasady określoności przepisów prawa, art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji. Powyższy przepis został zaskarżony w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości uwierzytelniania wszystkich dokumentów, służących do wykazania umocowania w sprawie. Skarżąca wniosła także o zbadanie zgodności art. 4798a § 5 k.p.c. w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 21 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 235, poz. 1699) w zw. z art. 89 § 1 zdanie drugie k.p.c. z art. 2 w aspekcie zasady określoności przepisów prawa, art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji. Wskazany przepis objęto skarga konstytucyjną w zakresie, w jakim przewiduje odrzucenie sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, bez wzywania do uzupełnienia braków formalnych, z powodu niezałączenia przez pełnomocnika, dysponującego dalszym pełnomocnictwem procesowym, odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego w oryginale lub kopii notarialnie poświadczonej.

Postanowieniem z 23 października 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu z uwagi na to, że skarga dotyczy w części stosowania prawa (co do art. 89 § 1 zdanie drugie k.p.c.), w pozostałym zakresie, że przepis nie był podstawą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie (co do art. 4798a § 5 zdanie pierwsze k.p.c.), a także zbędność orzekania (co do art. 4798a § 5 zdanie drugie k.p.c.).

Skarżąca wniosła na powyższe postanowienie zażalenie w zakresie dotyczącym odmowy nadania dalszego biegu skardze co do art. 89 § 1 zdanie drugie k.p.c. Zarzuciła w nim błędne ustalenie faktyczne, polegające na uznaniu, że przedmiotem skargi konstytucyjnej jest przede wszystkim przyjęcie w sprawie skarżącej niekorzystnej dla strony wykładni art. 89 § 1 zdanie drugie k.p.c. i brak jednolitego stosowania prawa przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy. Tymczasem, w ocenie skarżącej, niniejsza skarga nie jest skargą na stosowanie prawa, lecz zaskarżeniem objęto utrwaloną w orzecznictwie treść art. 89 § 1 zdanie drugie k.p.c. Skarżąca nie zaskarżyła natomiast postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 23 października 2009 r. w zakresie dotyczącym odmowy nadania dalszego biegu skardze na art. 4798a § 5 zdanie pierwsze k.p.c.

Na potwierdzenie swojej argumentacji skarżąca powołała szereg orzeczeń Sądu Najwyższego, w tym uchwałę siedmiu sędziów z 23 stycznia 2009 r. (sygn. akt III CZP 118/08, OSNC z 2009 r., nr 6, poz. 76). Sąd Najwyższy odrzucił pogląd zawarty w uchwale z 30 marca 2006 r. (sygn. akt III CZP 14/06, OSNC z 2006 r., nr 10, poz. 165), w której uznano, że dokument wykazujący umocowanie organu osoby prawnej do udzielenia pełnomocnictwa jest „elementem pełnomocnictwa procesowego”: inne stosowne dokumenty (w przypadku osób prawnych np. odpis z Krajowego Rejestru Sądowego) są koniecznym elementem pełnomocnictwa, jego częścią składową, a jako takie nie powinny podlegać rygorom dalej idącym niż samo pełnomocnictwo. Jak wskazano w uchwale z 30 marca 2006 r. (sygn. akt III CZP 14/06), jeżeli – zgodnie z art. 89 § 1 zdanie drugie i trzecie k.p.c. – adwokat (radca prawny, rzecznik patentowy) może sam uwierzytelniać odpis udzielonego mu pełnomocnictwa, to konsekwentnie możliwość ta dotyczy również odpisu dokumentu wykazującego umocowanie organu osoby prawnej, która udzieliła pełnomocnictwa.

W uchwale siedmiu sędziów z 23 stycznia 2009 r. (sygn. akt III CZP 118/08) Sąd Najwyższy uznał, że pogląd zawarty w uchwale z 30 marca 2006 r. ma niewątpliwe walory praktyczne, a przyjęcie go stwarza dla pełnomocników znaczne ułatwienia i może prowadzić do zmniejszenia kosztów procesu, de lege lata jednak nie znajduje podstawy w ustawie. Uwierzytelnianie odpisów dokumentów bowiem co do zasady powierzone zostało notariuszom, wykonującym zawód zaufania publicznego. Uprawnienie przyznane w art. 89 § 1 zdanie drugie k.p.c. należy zatem do wyjątkowych i służy wyłącznie ułatwieniu i zaoszczędzeniu stronom (uczestnikom postępowania) kosztów procesu.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Przesłanką podjęcia przez Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnięcia o odmowie nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej w zakresie art. 89 § 1 zdanie drugie k.p.c. było stwierdzenie, że brak jest utrwalonej wykładni zaskarżonego przepisu, która uzasadniałaby przyjęcie, że jednolita interpretacja określa treść tej normy, i umożliwiałaby poddanie jej kontroli konstytucyjnej.

W wyroku z 9 maja 2005 r., SK 14/04 (OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 47) Trybunał Konstytucyjny wskazał, że gdy utrwalony sposób rozumienia danej normy, wynikający jednoznacznie z orzecznictwa Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, nie da się pogodzić z normami, zasadami lub wartościami konstytucyjnymi, to Trybunał Konstytucyjny może orzec o jego niezgodności z Konstytucją i tym sposobem umożliwić ustawodawcy bardziej precyzyjne i jednoznaczne uregulowanie danej kwestii.

W niniejszej sprawie, w świetle powołanych w zażaleniu orzeczeń, w tym zwłaszcza uchwały Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów z 23 stycznia 2009 r. (sygn. akt III CZP 118/08), należało podzielić stanowisko skarżącej, że istnieje jednolity sposób stosowania art. 89 § 1 zdanie drugie k.p.c., w którym skarżąca upatruje naruszenie swych praw konstytucyjnych, co przesądza o uwzględnieniu zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu, w zakresie zbadania zgodności art. 89 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 312 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 508) z art. 2, art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 oraz z art. 78 Konstytucji.



Na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) należało orzec jak w sentencji.