Pełny tekst orzeczenia

334/3/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 13 maja 2015 r.

Sygn. akt Ts 14/15



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Rymar,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej H.Ł. w sprawie zgodności:

art. 9 ust. 4c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121) z art. 2, at. 22 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 12 stycznia 2015 r. H.Ł. wniósł o stwierdzenie, że art. 9 ust. 4c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121; dalej: ustawa o s.u.s.) jest niezgodny z art. 2, at. 22 i art. 32 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z 22 października 2013 r. (znak: 350600/451/RKS2008/2013) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Inspektorat w Przemyślu (dalej: ZUS w Przemyślu, organ emerytalno-rentowy) stwierdził, że skarżący jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy. Zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wynosiło łącznie 53 937,77 zł. W uzasadnieniu organ emerytalno-rentowy wskazał w szczególności, że ZUS w Przemyślu zawiadomił skarżącego o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, wzywając jednocześnie do złożenia pisemnych wyjaśnień w sprawie przyczyn nieopłacenia składek, pod rygorem wydania decyzji w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na podstawie dotychczas zgromadzonych dowodów. Skarżący nie dopełnił obowiązku określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o s.u.s. (tj. nie opłacił należnych – obliczonych według zasad wynikających z przepisów ustawy o s.u.s. – składek za każdy miesiąc kalendarzowy), w związku z tym ZUS w Przemyślu określił wysokość zadłużenia. Wyrokiem z 18 lutego 2014 r. (sygn. akt III U 45/14) Sąd Okręgowy w Przemyślu – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie, które skarżący wniósł od decyzji ZUS w Przemyślu. Wyrokiem z 4 września 2014 r. (sygn. akt III AUa 272/14) Sąd Apelacyjny w Rzeszowie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację.

Zdaniem skarżącego zakwestionowany w skardze przepis „rażąco narusza zasadę równości”, ponieważ zobowiązuje do opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tylko osoby, które – tak jak skarżący – mają ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz prowadzą pozarolniczą działalność, na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, ze zm.; dalej: ustawa o swobodzie działalności gospodarczej) lub innych przepisów szczególnych. Pomijają natomiast pozostałych przedsiębiorców, którzy także mają ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, lecz nie prowadzą pozarolniczej działalności na podstawie przepisów tej ustawy lub innych przepisów szczególnych.

W zarządzeniu z 9 lutego 2015 r. (doręczonym 16 lutego 2015 r.) sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj. do wyjaśnienia, jakie wolności i prawa skarżącego wyrażone w art. 2, art. 22 oraz art. 32 Konstytucji, i w jaki sposób zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze przepis, a także do doręczenia pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

W piśmie z 23 lutego 2015 r. (data nadania) pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Wyjaśnił, że „w zakresie art. 2, [art.] 22 oraz [art.] 32 ust. 1 i 2 Konstytucji została naruszona wolność działalności gospodarczej, a także prawo do niedyskryminowania w życiu gospodarczym”. Jak bowiem zarzucił, obowiązek opłacania przez skarżącego na podstawie art. 9 ust. 4c ustawy o s.u.s., pełnej składki uniemożliwia mu konkurowanie np. ze spółką jawną, w której wspólnikami są osoby mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Wraz z pismem procesowym z 23 lutego 2015 r. pełnomocnik doręczył właściwe pełnomocnictwo.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.



2. Skarżący zakwestionował art. 9 ust. 4c ustawy o s.u.s. w brzmieniu: „Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 [tj. na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej], mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury”.



3. Jak twierdzi skarżący przepis ten narusza wyrażoną w art. 22 Konstytucji wolność działalności gospodarczej.



3.1. Zdaniem Trybunału za pozbawione podstaw uznać należy łączenie obowiązku uiszczania przez skarżącego składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z ograniczeniem wolności działalności gospodarczej. Przesłanki dopuszczalnego ograniczania wolności wyrażonej w art. 22 Konstytucji odnosić trzeba do działań jej adresatów związanych z samym podejmowaniem określonego rodzaju działalności, nie zaś do konkretnych warunków (także finansowych) jej prowadzenia. Trudno więc w zakwestionowanym przepisie upatrywać prawną przyczynę niedozwolonego ograniczenia wolności, o której mowa w art. 22 Konstytucji (zob. postanowienia TK z 5 października 2010 r., Ts 41/07, OTK ZU nr 3/B/2011, poz. 193; 11 kwietnia 2013 r., Ts 296/12, OTK ZU nr 4/B/2013, poz. 427).



3.2. Zarzut naruszenia wolności skarżącego wyrażonej w art. 22 Konstytucji jest więc oczywiście bezzasadny.

Okoliczność ta jest – zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 9 ust. 4c ustawy o s.u.s. z art. 22 Konstytucji.



4. Zdaniem skarżącego zakwestionowany w skardze art. 9 ust. 4c ustawy o s.u.s. narusza także wyrażoną w art. 32 Konstytucji zasadę równości i zakaz dyskryminacji. Przepis ten jest niezgodny również z art. 2 Konstytucji.



4.1. Trybunał zwraca uwagę na to, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że warunkiem złożenia skargi nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. W skardze konstytucyjnej trzeba zatem wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i określone (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione) w Konstytucji wolności lub prawa, które naruszono, a także określić sposób tego naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).



4.2. Trybunał stwierdza, że skarżący nie przedstawił żadnych argumentów świadczących o naruszeniu zasad wyrażonych w art. 2 Konstytucji.



4.3. Odnośnie do zarzutów naruszenia art. 32 Konstytucji Trybunał przypomina, że na temat charakteru tej normy wypowiedział się w postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony. Natomiast gdy chodzi o uprawnienia określone w innych niż Konstytucja aktach normatywnych – jeśli treść konkretnego prawa ustala się wyłącznie na ich podstawie – art. 32 Konstytucji stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolność lub prawo o charakterze konstytucyjnym” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).



4.4. Naruszenie zasady równości i zakazu dyskryminacji skarżący łączy z ingerencją w wyrażoną w art. 22 Konstytucji wolność działalności gospodarczej. Skoro jednak zarzut jej naruszenia – co ustalono wyżej – jest oczywiście bezzasadny, to analizowana skarga nie spełnia podstawowego warunku określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Skarżący nie wskazał konstytucyjnych praw, a w konsekwencji nie określił sposobu ich naruszenia.

Okoliczność ta jest – zgodnie z art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – samodzielną podstawą odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu.



W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił jak na wstępie.